Elf mille verbouwkosten voor badhuis
van één gulden
Nog meer bungalows aan A. van Bour-
gondiëstraat
Maar geen eigen vrachtauto meer
Nieuwe subsidie-verordening voor
verenigingen
(I)
Van landbouwcrisis (1880)
tot wereldbrand (1940)
EENDRACHTBODE
5
VANAVOND RAAD IN SINT-ANNALAND
SINT-ANNALAND, HISTORIE EN HERINNERING
Een reeks vorige eeuwse gemeenschapsschetsen,
èn uit een meer recent weleer
door Han Dekker
27 augustus 1970
De laatste vergadering van de gemeenteraad in oude samenstelling
die vanavond om zeven uur begint, is beslist niet alleen een afscheid
van niet terugkerende raadsleden, In Sint-Annaland is dat er ove
rigens maar een, de heer J. J. Mosselman. Bij het achttiende agen
dapunt kan hij een toespraakje van burgemeester W, Baas ver
wachten. Daarvoor krijgen hij en zijn collega's gelegenheid nog
heel wat besluiten te nemen en nog veel geld uit te geven voor
het goede gemeenschappelijke doel.
Allereerst is dat elf duizend gulden
voor de verbouw van het leegstaande bad
huis van het Groene Kruis. B en w stel
len voor dit gebouw te verhuren aan de
volksbibliotheek voor honderd gulden per
jaar. De bibliotheek zal dan de kosten van
verlichting en dagelijkse reparaties zelf gaan
betalen. In hun voorstel wijzen b en w erop
dat de volksbibliotheek al jarenlang met moei
lijkheden kampt wat de uitleenlokaliteit be
treft. Het oude gemeentehuis op de Molen
dijk, dat nu gebruikt wordt, is onvoldoende
voor dit doel. Het vertrek is vochtig, wat de
onderhoudstoestand van de boeken niet ten
goede komt, terwijl het lokaal ook niet vol
doende verwarmd kan worden. Opknappen is
een ondoenlijke zaak. Bovendien is dit vol
gens het Sint-Annalandse dagelijkse bestuur
niet verantwoord omdat het oude gemeente
huis gesloopt zal worden zodra dit mogelijk
SYMBOLISCHE PRIJS
Het Groene Kruis sloot vorig jaar het bad
huis, zodat dit nu steeds leeg staat. B en w
menen dat dit gebouw op eenvoudige wijze
verbouwd kan worden tot uitleenzaal van de
volksbibliotheek. Volgens de raming van de
centrale dienst Noord-Zeeland gaat dat op
die eenvoudige wijze toch nog elfduizend
gulden kosten, inclusief architectenhonorari
um. Het werk omvat het uitbreken van de
douchecellen, het uitvlakken van de vloeren
het aanbrengen van een plafond van gipspla
ten, het afhakken en opnieuw stucadoren
van binnen- en buitenmuren, herziening van
de elektrische installatie, het aanleggen van
een nieuwe gasleiding en het plaatsen van
vier kachels, het geheel binnenschilderen en
sausen, het aanbrengen van een linoleum-
vloerbedekking en t.l.-verlichting.
Aangezien het badhuis eigendom is van het
Groene Kruis moet de gemeente dit kopen.
Omdat het nu geen enkel nut heeft, wil het
Groene Kruis dit voor de symbolische prijs
van één gulden doen.
BESTEMMINGSPLAN
RECREATIEGEBIED
Bij de ingekomen stukken zijn o.a. twee
goedkeuringen door gedeputeerde staten van
grondverkapen aan de Ger. Gemeente in de
F. M. Bogaardweg en aan de heer M. van
Lammeren uit Bergen op Zoom op de haven-
dam. De grondverkoop voor de camping in
de Suzannapolder aan de heer J. Landa uit
Tholen, waartoe de raad in haar vorige ver
gadering ook besloot, is nog niet door g.s.
goedgekeurd.
Uit gesprekken met de heer Landa zijn
b en w tot de conclusie gekomen dat het ge
wenst is, zo spoedig mogelijk een bestem
ming te leggen op de grond die naast het
toekomstige kampeerterrein ligt. Dit laatste
is al door middel van het bestemmingsplan
recreatiegebied Suzannapolder vastgelegd.
In verband met de recreatieve ontwikke
ling in de Suzannapolder vinden b en w het
nodig dat voor de naast gelegen grond een
voorbereidingsbesluit bestemmingsplan recre
atiegebied Suzannapolder II wordt genomen.
NOG MEER BUNGALOWS
Op 28 februari van dit jaar verkocht de
raad 3500 vierkante meter grond in de Anna
van Bourgondiëstraat aan de stichting bouw
bureau overheidspersoneel in Den Haag voor
de bouw van patio-bungalows. Doordat g.s.
de grondaankoop van mej. Bendegom goed
keurden is het mogelijk de bebouwing tot aan
de Hoenderweg voort te zetten. De stichting
wil daarom 2233 vierkante meter grond ko
pen a f 21.00 voor de bouw van nog meer
patio-bungalows. B en w hebben hierte
gen geen enkel bezwaar.
Ook kan de Anna van Bourgondiëstraat
nu worden doorgetrokken tot aan de Hoen
derweg. Volgens de raming van de centrale
dienst Noord-Zeeland gaat dit f 38.000,00
kosten. B en w stellen de raad voor dit be
drag beschikbaar te stellen en hen tevens te
machtigen bij de drie plaatselijke aannemers
prijs op te vragen voor dit werk.
Er wordt in de toelichting bij het voorstel
nog op gewezen dat de kosten van het door
trekken van de Anna van Bourgondiëstraat
in de exploitatie-opzet van het bestemmings
plan „achter de bogerds" verwerkt zijn.
Daardoor ontvangt de gemeente het geld via
de grondverkoop terug.
PARTICULIERE BOUW
Een ander voorstel is in het bestemmings
plan „achter de molen" grond te verkopen
voor particulieren woningbouw aan de he
ren J. van de Griek uit Amsterdam (273 m2)
L. Theunisse, J. J. Eknbaas en G. van den
Broek (elk 195 m2) en G. Kleinveld (232
m2), allen uit Sint Annaland. De grondprijs
is f 24,40 per vierkante meter. Genoemde
mensen maken gebruik van de gunstige subsi
dieregeling van het rijk. De huizen komen
aan de Tienhoven.
„Aangezien het particuliere element op de
voorgrond treedt treden b en w slechts coör
dinerend op. Meermalen is in de vergaderin
gen onzerzijds uitdrukkelijk gesteld dat de
bemoeiingen van het gemeentebestuur niet
verder reiken dan de verkoop van de beno
digde grond en het eventueel verlenen van
een gemeentelijke garantie t.a.v. de betaling
van rente en aflossing van de lening," aldus
b en w ter toelichting in hun voorstel aan
de raad.
Het is duidelijk dat deze passage er aan is
toegevoegd om aan te tonen, dat de particu
liere bouwers volkomen vrij zijn die architect
en aannemer te vragen, die men wenst.
Voorlopige vaststelling kan plaats vinden
van het bedrag dat de kleuterschoolstichting
definitief toekomt over 1969. Voor lokaal
vergoeding is dat f 5160,00 met aftrek van
het ontvangen voorschot ad f 4900.00 zodat
daarvan nog f 260,00 zal worden betaald.
Voor het aantal leerlingen kan via het rijks
schema f 2690,88 worden verstrekt en is
f 2112,75 voorschot verleend. De school
krijgt dus ook hiervan nog f 578,13.
Hetzelfde voorstel is er ten aanzien van
de openbare lagere school. Het totaal der uit
gaven bedroeg f 11,.132,64. Er was beschik
baar gesteld 109 leerlingen x f 87.00 of
f 9483,00 zodat overschrijding plaatsvond
met f 1649,64.
NIEUWE SUBSIDIEVERORDENING
De gemeentelijk subsidiëring van de plaat
selijke culturele-, jeugd- en sportverenigin
gen heeft in het algemeen gesteld tot doel
dat die verenigingen niet worden geremd
om financiële redenen niet in hun doelstelling
worden geremd.
Begrijpelijk worden daarnaast eigen aktivi-
teiten verwacht. De norm voor subsidiëring
kan uiteraard meer verschillend zijn. B en w
vragen zich in dit verband af of men bij
voorbeeld bij een vereniging aangesloten vol
wassenen ook in aanmerking moet laten ko
men. In deze tijd kan iedere volwassene zich
wel ongeveer de uitgaven van een gepaste
vrijetijdsbesteding veroorloven, meent het da
gelijks bestuur van Sint Annaland.
Om het geheel echter wat overzichtelijker
te maken en soepeler te kunnen hanteren,
vindt het college het wel gewenst de verschil
lende subsidie-verordeningen onder te bren
gen in één algemene regeling. In de nieuwe
verordening getreefd naar een logische op
bouw van het subsidiebedrag, waarbij aan
dacht is geschonken aan de zelfwerkzaam
heid der leden.
In artikel 3 van de nieuwe verordening
zien we het volgende onderscheid opgeno
men: a. culturele-, b. jeugd-, c. sporte en
d. dienstverlenende verenigingen.
Artikel 6 geeft de voorwaarden aan om
voor subsidie in aanmerking te komen.
De volgende plaatselijke verenigin
gen krijgen de hieronder genoemde gemeen
telijke bedragen:
De schietvereniging „Prinses Juliana"
f 250,00 per jaar, de Bejaardensociëteit
f 250,00 per jaar, de chr. en volksbibliotheek
f 0,05 per boek, alles eveneens per jaar.
De zangvereniging f 100,00 plus f 5,00 per
lid plus f 75,00 bij deelname concours plus
f 50,00 voor eerste prijs.
Voor de sportverenigingen (voetbal en
gymnastiek) f 500,00 per jaar plus f 50,00
voor behaalde kampioenschap. Verder is er
nog een vergoeding lessen door gediplomeer
de leiders.
De E.H.B.O.club krijgt f 100,00 per jaar.
Voor het Groene Kruis het nadelig slot tot
een maximum van 50% der contributie.
Voor een muziekvereniging („Acceleran
do" krijgt thans f 2000,00 per jaar) geldt de
regeling van de Nederlandse Muziekfedera-
tie, wat betekent een basissubsidie naar ge
lang de afdeling waarin men uitkomt, een
bedrag per bespeeld instrument, bijdrage
kosten dirigent, prestatiepremie en een be
drag voor verplichte concerten.
Wanneer de raad deze algemene subsi
die verordening kan overnemen, kunnen de
bestaande vier afzonderlijke verordeningen
worden ingetrokken
„VRIJ EN BLIJ" WIL UITBREIDEN
Het bestuur van de speeltuinvereniging
„Vrij en Blij" gaf te kennen ter gelegenheid
van haar tienjarig bestaan ten eerste de ap
paratuur te willen uitbreiden met een waarde
van f 10.000,00 en vervolgens de speelplaats
te willen vergroten.
Het speeltuinbestuur vraagt de gemeente
thans kwijtschelding van het restant der ren
teloze lening, zijnde nog een bedrag van
f 4250,00 en f 1000,00 voor bijdrage in aan
koop nieuwe apparatuur.
B en w vinden dat de uitbreiding door de
leden zelf kan gebeuren, al is de gemeente
wel bereid daarvoor zand beschikbaar te
stellen. Men is ook bereid de nog resterende
lening, die thans is gedaald tot f 3500,00
kwijt te schelden maar verder wil men dan
toch niet gaan.
TOCH MAAR GEEN GEMEENTELIJKE
VRACHTAUTO
Terwijl de raad f 21.644,00 voteerde voor
aankoop van een vrachtauto voor de dienst
gemeentewerken en gedeputeerde staten dat
ook hebben goedgekeurd, menen b en w
hierop thans te moeten terugkomen in het
licht van de komende herindeling. De moge
lijkheid bestaat dan 'mmers dat een volledige
reorganisatie voor alle gemeenten nodig is en
dat deze aanschaffing niet zou passen in dat
geheel. Voorgesteld wordt het gevoteerde
bedrag in te trekken. Daarnaast zijn wel
verkeersmaatregelen nodig voor de Tienho
ven o.a. een parkeerterreintje op het afgebro
ken perceeltje Tienhoven 17b, waarvoor
f 4000,00 nodig is. Verder voor aanleg cen
trale verwarming in de brandweergarage en
werkplaats gemeentewerken f 6500,00. De
rest van het bedrag vrachtauto zou aange
wend kunnen worden voor verbouw badhuis
tot bibliotheek. In deze finale voor de oude
raad kan dus nog nuttig werk worden ver
richt. De voorstellen daartoe zijn er in elk
geval.
„CRESCENDO" EN DE PLAATSELIJKE ARMENZORG...
Schuchter ontwaakt in de tweede helft der vorige eeuw een meer algemeen
esthetisch volksbesef. De eerste helft was een tijd geweest van cultureel
verval op schier elk gebied, maar daar komt nu in Europa allerwegen
opleving in. Het tijdperk der romantiek geeft nieuwe impulsen aan de
toonkunst. In de zogenaamd Duitssprekende landen wemelt het van man
nenkoren en -kwartetten die zingen in het lichte genre. Drink- en feest
liederen worden gebracht van wijlen Michael Haydn en anderen, terwijl
talrijke composities in deze worden uitgegeven en gebruikt van tijdgenoot
A. Bruckner.
Zo volgt 1871, het jaar waarin op 20 mei formeel de Frans-Duitse oorlog
eindigt. „Der lustige Krieg" componeerde Johann Strauss jr.; waar
schijnlijk weet men nu beter, althans voorlopig... Op St.-Annaland kan
men niet de Duitse oorlogszucht, wél de zangstijl waarderen, want nog
dit jaar hoopt men tot stichting te komen van een eigen zangvereniging.
Enige heren hebben in „Havenzicht", hun sociëteitscafé, het plan ter
stamtafel gebracht, en de 23e november, terwijl in het verre Cairo deze
maand in de nieuwe stadsschouwburg de première plaatsvindt van Gui-
seppe Verdi's opera „Aida", een wat verlate gelegenheids compositie ter
opening van het Suezkanaal, is de oprichting van het mannenkoor
„Crescendo" een feit geworden. De bijna een jaar tevoren benoemde
hoofdonderwijzer aan de lagere school, de heer J. W. Slager, wordt
gestemd tot directeur; de vocale repetities gaan beginnen...
In die dagen spraken maatschappelijke en principiële standsdifferenties
veel sterker aan dan nu. Het was in feite een groep van overwegend liberaal
georienteerde notabelen en burgers die, door een zeker maatschappelijk en
intellectueel overwicht, grotendeels de dorpsleiding bepaalde, en in het
verenigingsleven de toon aangaf. Dit had, in het licht gezien van toen,
zijn mee en tegen. Hun verdienste was ongetwijfeld, dat temidden van
een bevolking die nog 29 jaar zou moeten wachten eer een leerplichtwet
van kracht zou worden, en van wie daardoor tot het begin van deze eeuw
zelfs sommigen nog analfabeet waren, zij in zekere zin als culturele pioniers
der plaatselijk samenleving konden worden beschouwd. Een schaduw
kant was echter, dat verschillende muzikaal of anderszins latent begaafde
medeburgers, uit een soort van maatschappelijk minderwaardigheidsgevoel
en/of onvoldoende algemene ontwikkeling, zich niet konden of durfden
aansluiten, zodat in het algemeen nog niet ten volle kon worden gespro
ken van verenigingen uit de gemeenschap, vóór de gemeenschap. Vele
jaren later zal ook dit, mede door ien totaal veranderde levensstijl waar
aan twee wereldoorlogen het hunne zullen hebben bijgedragen, allemaal
anders worden, veel opener en reëler, maar in de 19e eeuw is men nog
lang niet daaraan toe. Men leeft in de beslotenheid der bourgeoisie,
kenmerkend voor Nederland en de toenmalige heersende wereldorde.
Ondertussen zintg „Crescendo" uit St.-Annaland het hoogste, voor man
nenstemmen bereikbare lied, en eer men aan het eerste lustrum toekomt,
wordt op hen een beroep gedaan een plaatselijk zilveren jubileum te
helpen opluisteren. De vader van zangkoorvoorzitter Arij Bierens, burge
meester A. J. Bierens senior, viert in 1875 zijn 25-jarig ambtsjubileum,
en deze dag zal heel het dorp in de feestvreugde worden betrokken. Op
een avond komt het zangkoorbestuur, samen met het pas gevormde
huldigingscomité, bijeen ten huize van zijn president (nu garagebedrijf
J. Hommel), om in de ruime zijkamer aan de Voorstraat gezamenlijk
een feestplan de campagne te bespreken. Er broeien ook particuliere
ideeën, want landbouwer Kees Steijn, die boert op zijn hoeve aan de
Annavosdijk (nr. 2), toentertijd qua grondbezit vele malen groter dan
thans, is het muziekarme feest van „tweeënzestig" nog lang niet vergeten,
toen was daar trouwens weinig aan te veranderen geweest. Zelfs ons
bijna dan twee eeuwen oude Korps Mariniers zou twee jaar daarna
(1864), bij Besluit van de Koninklijke Gast die in ons midden vertoefde
(Willem III), eerst zijn Stafmuziek krijgen (na opheffing in 1940 sinds
1945 bekend als de Marinierskapel). Nu is het 1875. Veel verandert in
het leven; wie weet valt dit dorpsfeest van zilver wel te accompagneren
met instrumenten van koper?...
Het zijn vooral deze jaren die de algemene belangstelling en bewon
dering voor muziekgezelschappen steeds groter doet worden. De nog
grotendeels geisoleerd levende plattelandsbevolking luistert met ontzag
naar de (sterke) verhalen van haar dienstplichtigen, die hierin nooit
zullen verzuimen de klankrijke prestaties van hun regimentsmuziek zo
overweldigend mogelijk af te schilderen. In het zelfde jaar waarin St.-
Annaland het herdenkingsfeest van zijn eerste burger voorbereidt, krijgt
in Assen het aldaar gelegerde le Regiment Infanterie zijn eigen Staf
muziek (in 1940 ontbonden en sedert 1954 teruggekomen als de „Johan
Willem Friso Kapel"). Maar Drente is voor Sint-Annaland veel te ver
weg. Bergen op Zoom dan misschien? De eerder genoemde, 35-jarige
heer Steijn hijst zich in zijn sjees en rijdt via het Thoolse pontveer
naar de Bergen op Zoomse Markiezenhof. In een geanimeerd onderhoud
met de garnizoenscommandant krijgt hij voor elkaar, dat de Stafmuziek
van het 3e R.I., op zijn kosten uiteraard, het aanstaande St.-Annalandse
feest muzikaal meerdere glorie zal komen bijzetten.
Eindelijk breekt de lang verbeide dag aan. Prachtig is het dorp versiert.
Het weer is stralend en de feeststemming belooft dit ook te worden. Op
de meest markante straatpunten staan erepoorten, tenmiste, hierop schijnt
één uitzondering te zijn, en uit het opschrift blijkt dat de bouwer zich
dit min of meer bewust is geweest, want de schuchtere heginregels
luiden
„Ik sta hier in een achterhoek,
En krijg wellicht niet veel bezoek..."
Haast verscholen tussen een weelderige overvloed van allerhande land
bouwgewassen, waarbij de meekrap centraal is gerangschikt, hangt daar
het wat verlegen tekstbordje aan de fraaie ereboog voor het huis van
landbouwer Jacob van 't Hof in het zogenaamde „slopje van Lanooij".
De heer Van 't Hof heeft verkeerd geraden, want enorm is de belangstel
ling in het smalle straatje voor dit zo originele, Zeeuws-agrarisch symbool
der vruchtbaarheid. Het wordt een fascinerende dag.
Een groep van Sint-Annalandse boeren/rijtuigbezitters, als de heren Rog
geband, Bierens, Gaakeer, Aertssen, Polderman, Bruijnzeel, Labeur, Elen-
baas, Paape en andere, vervult, onder supervisie van de heer C. Steijn.
een voor haar ongewone taak. In een kleurrijke file staan hun met bloe
men en groen versierde getij gj es gereed om de militaire muzikanten te
gaan afhalen tot aan de gemeentekom. Een rumoerige jeugd verdringt
elkaar joelend tussen de wat onrustig hinnekende paarden, kijkt de twee
wielige wagentjes verlangend na en popelt naar hun terugkomst die een
feestclimax belooft. Via de Javadijk marcheert dan later, voorafgegaan
door herautèn te paard en gevolgd door een keur van rijtuigen, de Ber
gen op Zoomse Stafmuziek, een Duitse mars spelend het dorp binnen,
en het is vooral dit moment dat St.-Annaland algemeen muziekminded
maakt. Er zijn verschillende officieren en echtgenoten, kennissen van
de familie Bierens en Steijn, met het korps meegekomen, zodat de Voor
straat bruist van het leven, waartoe inzonderheid bijdragen de toiletten
der dames, het schitteren van gedecoreerde uniformen, heldere fanfare
klanken en niet het minst de vele (gratis) consumpties...
Zes jaar zal het evenwel nog aanlopen eer een eigen muziekkorps gereali
seerd kan worden, maar in deze periode laat velen het door aanschouwing
geinspireerde denkbeeld van 1875 niet meer los. Dat het niet direct valt
te verwezenlijken is hoogst begrijpelijk, want naast een noodzakelijk
aantal tot musiceren bereide (en geschikte) enthousiasten is relatief
veel geld nodig, en dit, voelt men terdege aan, zal ér aanvankelijk moe
ten komen door het zelfde groepje alleen. Er kan niet worden gerekend
op gemeentesubsidies; donateurs zijn secundaire hulpbronnen, die pas
ontstaan als men zijn kunnen heeft getoond. Primair blijft men aangewe
zen op zichzelf, en het zijn dan ook in deze alleen de durf en het ver
trouwen der Sint-Annalandse mannen-van-het-eerste-uur, door wie straks
de plaatselijke gemeenschap haar eigen muzikale klank zal krijgen.
Een decennium loopt ten einde, en helaas tevens de relatieve hoogcon
junctuur dier jaren zeventig... Somber-zwarte wolken pakken samen aan
de economische, uiteraard steeds zo kwetsbare landbouwershemel, en als
meestal met dit soort kenteringen, zijn het aanvankelijk maar weinigen,
die uit een aanleidend factorencomplex de juiste oorzaak onderkennen.
Stoomscheepvaart, afstandsverkorting, Canadees-Russische graanlawines.
vooralsnog zoekt St.-Annalands gemeentesecretaris de boosdoeners" dicht
bij huis, en al zuchtend schrijft hij Middelburg op „23 Januarij 1880"
onder andere: „De toestand der behoeftige klasse, is in vergelijking met
de voorgaande jaren bepaald ongunstiger te noemen. Het koude voor
jaar weder, het ongunstige Zomerseizoen, als wanneer weinig op den
akker te verdienen was en het schier geheel mislukken van den aardappel
oogst, zijn als even zovele redenen van den achteruitgang aan te merken.."
Op die zelfde januari-vrijdag houdt 's avonds „Crescendo" in 't school
gebouw „eene Openbare Uitvoering, geheel ten voordeele der armen..."
Diep-donker mannenstemmen, als van wijlen Iwans Wolgaschippers, zin
gen die avond f 108,95 bijeen, en o tempora, o mores, thans blijkt een
„exclusieve moeilijkheid"... Onze vocale filantropen, gevoelig als ze
schijnen voor een vroedschappelijke pluim, bezorgen 't geld op het ge
meentehuis, maar zijn daarbij bezorgd, of het door hen (schor)vergaar
de, de„juiste" mensen baten zal, en tamelijk vrijpostig als een „bijstands
wetcommissie" van weleer, geeft men het plaatselijk dorpsbestuur een
ongevraagd weldadigheidsadvies; „Het bestuur en de Commissie vertrouwt
dat deze gelden door Uwe Vergadering na gepaste overweging op eene
nuttige wijze zullen worden uitgedeeld... Het is haar wenschelijk voorge
komen, om uit die gelden ook te bedeelen Cornelis..., wonende aan de
Nieuwstraat, daar dit huisgezin veel behoefte moet hebben. Verder zou
zij in overweging durven geven om David... niet te bedeelen, aangezien
deze persoon nooit zoo'n behoefte kan hebben, en de Wed. P. de..., Jan
van... en Jacob van..., mogten zij niet geheel kunnen worden overge
slagen, dan toch vooral wat de twee laatsten betreft, in evenredigheid
minder te geven..." Namens 't zangersteam „hebben de eer te zijn" de
ondertekenaars Bierens en Van Luijk, en geduldig wacht St.Annaland, het
vele dat nog komen gaat...
Volgende week:
CULTUURVERNIEUWING EN CRISISUARIGHEID.
Schilderachtig beeld van mensen en materiaal gevels) op
de Sint-Annalandse Voorstraat in de negentiende eeuw.
De fiets had z'n entree gedaan.
