TJit de Jmtorie van
Stavenisse
marie-anne
wordt gewoon
„Achter de bogerds" en „achter
de molen" nu definitief
In juni begint men al aan het
zwembad in de haven
Geen voorbehoedmiddelen buiten
besloten ruimten
NÜALVdOfiSjMiO
EEN ECHTE PONTIAC
Op en rondom de Stoof dijk (ix)
EENDRACHTBODE
VANAVOND RAAD IN SINT-ANNALAND
Fa. F. C. de Valk
door A* J. Smits
Gas-weekend-
service
Fa. P. JANSEN
Fa. F. C. de VALK
28 mei 1970
5
In juni begint het aannemersbedrijf W.
van Vossen N.V. met de aanleg van een
meer beveiligde zwemgelegenheid in de
haven, vlakbij Cavetho. Zij hebben hier
voor een prijs van f 34.900,-— opgegeven
terwijl gedeputeerde staten van Zeeland
het gemeentebestuur machtiging hebben ver
leend totaal f 52.000,00 voor dit werk uit te
geven.
Oorspronkelijk had men prijs opgevraagd
bij de fa. Joh. van Vossen en Zonen, maar
dat bedrijf had het te druk met de Schelde-
Rijnwerken in Tholen.
Die verheugende mededeling dam burge
meester en wethouders aan de raadsleden,
die vanavond om zeven uur na drie maan
den weer hun zegje over een aantal voor
stellen van b en w kunnen doen.
Bij de ingekomen stukken is o.a. een brief
van de Nederlandse Vereniging tot bevor
dering van de zondagsrust waarin bezwaar
wordt gemaakt tegen openstelling van de
zwemgelegenheid op zondag. B en w stellen
de raad' voor, dit Voor kennisgeving aan te
nemen.
Als de raad het goed vindt, krijgt Sint
Annaland vanavond voor het eerst in haar
bestaan twee echte bestemmingsplannen
„achter de bogerds" en „achter de molen".
Het eer:te plan, dat tot aan de doorgetrok
ken Tienhoven loopt, is bijna helemaal ver
wezenlijkt zodat het eigenlijk een vaststel
ling achteraf betreft. Er zijn geen bezwaren
ingediend. In het plan kan nog 9790 vier
kante meter grond worden uitgegeven, waar
voor woningliefhebbers f 21,- per m2 zullen
moeten betalen.
VERBINDING MET HOENDERWEG
Ongeveer 2254 vierkante meter grond aan
het Hnd van de Anna van Bourgondiëstraat,
dat in het bestemmingsplan „achter de bc-
gerds" ligt, kan de raad nu ook aankopen
6 en w hebben met mej. J. van Bendegom
overeenstemming bereikt, evenals met pach
ter A. P. Quist. Door deze aankoop kan in
de toekomst de Anna van Bourgondiëstraat
doorgetrokken worden naar de Hoenderweg
Aan de nieuwe straat zullen dan nog huizen
gebouwd kunnen worden. Mej. Van Bende-
gom krijgt totaal f 11.027,75 van de ge
meente: 775 m2 a f 8,00 en 1479 m2 a f 2,25
en f 1500,00 vermogenschade. Pachter A. P.
Quist ontvangt een schadeloosstelling van
vanaf
f59.50
Het meest verkochte Zwitserse merk
twee jaar verzekering
volle garantie - 100% service
JUWELIERS
H0RL0GERS
GROTE MARKT 5 - BERGEN OP 2O0M
f 4240,80: inkomensschade f 3480,80 en vier
honderd gulden overige schade (moeilijker
bewerken resterend gedeelte van het per
ceel).
ACHTER DE MOLEN
Het tweede definitieve bestemmingsplan
van Sint Annaland wordt „achter de mo
len". In dit plan is ruimte voor 142 huizen,
60 buurtgarages en parkeerkommen voor
honderd voertuigen. Tegen dit ontwerp-be-
stemmingsplan is evenwel één bezwaarschrift
ingediend, en wel van de Gebr. L. en J. L.
den Engelsman. Zij hebben aan de Tien
hoven een stuk bouwland liggen dat in het
plan voor woningbouw bestemd is. De heren
Den Engelsman voeren aan dat het bouwland
als dorsterrein voor hun loonwerkersbedrijf
gebruikt kan worden, als de gewassen we
gens slechte weersomstandigheden niet te
velde kunnen worden gedorsen. Verder ach
ten zij het terrein onmisbaar, omdat de ma
chines steeds breder worden, waardoor het
rijden in de smalle straten binnen de bebouw
de kom zeer moeilijk kan zijn.
B en w menen dat het bezwaarschrift on
gegrond is, omdat de grond steeds wordt
gebruikt kan worden, als de gewassen we-
wassen terwijl het zeer weinig als centraal
dorsterrein is benut. Zij vinden ook dat een
centraal dersterrein niet nodig is, omdat de
gewassen nu meestal ter plaatse worden ge-
dorsen. B en w menen verder dat de ver-
keersbelangen, hoe wenselijk en urgent die
ook mogen zijn, door andere wettelijke voor
schriften en maatregelen bevorderd moeten
worden en niet door de vaststelling van een
bestemmingsplan.
Volgende week kunt u lezen wat de ge
meenteraad beslist heeft.
VOOR EXCLUSIEVE TUIN
EN TERRASMEUBELEN.
OOK HERLACH.
Tuinbakken - vazen zonnewijzers
èn alles voor de barbecue.
Kortemeestraat 9-13
Bergen op Zoom - Tel. 01640-33 52
Adv. ingez. med.
adv. ingez. med.
NIEUWE TROTTOIRS
Een jaar gelede:: stelde de raad tiendui
zend gulden beschikbaar voor het bouwrijp
maken van een stuk grond, aan de Tien-
h:ven-Van den Bosstraat, in verband met de
bouw van twintig bejaardenwoningen van
de woningstichting Eiland Tholen.
De gemeente vroeg voor dit werk bij twee
aanne ners prijs op: Firma Gebr. J. en M.
Meerland :n Zonen f 23.912 00 en W. van
Vossen N.V. f 24.304,00. B en w stellen
voor de trottoirs, tegelpaden enz. door het
aannemersbedrijf Moerland te laten aanleg-
ëen De raad zal daarvoor eerst nog f 17.000,-
eschikbaar moeten stellen, omdat van de
tienduizend uit 1969 maar f 8300,- meer over
is. Zeventienhonderd gulden is al gebruikt
voor de demping van een sloot en drainage.
WIJZINGEN APV
Op de raadsagenda voor vanavond staan
ook twee wijzigingen van de Algemene Po
litie Verordening. De eerste betreft een aan
passing aan de nieuwe Drank- en Horeca-
wet, waardoor het tiende hoofdstuk van de
APV geheel is herzien. Het sluitingsuur van
de café's en slijterijbedrijven blijft elf uur, tot
zes uur de volgende morgen.
Ook verder is er niets veranderd. Elke
overtreding of niet-nakoming van één van
de bepalingen kan een boete van ten hoogste
f 300,- opleveren of twee maanden hechtenis
De tweede wijziging betreft een aan
vulling op de A.P.V. over de verkoop van
middelen tot voorkoming van zwangerschap
buiten besloten ruimten. Met ingang van 1
januari is een wet van kracht geworden,
waardoor de verkoop en aanprijzing van
voorbehoedmiddelen vrij is geworden. Ge
meentebesturen kunnen evenwel een verorde
ning maken waarin de verkoop buiten be
sloten ruimten worden verboden. Dit willen
b en w nu doen, waarom zij de raad voor
stellen twee nieuwe artikelen in de A.P.V.
te zetten:
„Het is verboden op of aan de weg of op
een voor het publiek toegankelijke plaats,
In de 17e eeuw was bier de gewone volksdrank, zowel in de stad, als
op het land.
„Bier is drank voor alle man,
Bier drinckt, wat maar drincken kan",
zegt een oud rijmpje, terwijl we tegenwoordig leren: het bier is weer
best
Altijd en overal dronk men bier: aan tafel- bier- en broodspijs noemde
men dat. Onze zeelui spoelden er hun harde scheepsbeschuit mee weg.
Op bruiloften en begrafenissen „op het doen van Dorps- en Kerkereke-
ningen', of „als fooien aan de arbeiders, die de Dorpspaden gemaakt
hebben'steeds vinden we in de rekeningen een post „over geleverde
bieren'
Pas in de 18e eeuw iverd het bier als volksdrank verdrongen door de
koffie en thee. Althans in de steden, want op het platteland moest men niet
veel hebben van de „bedwelmende aftreksels van theeblaren en koffie
bonen".
WAAR DAT MEN STOOKT
Onze voorouders waren in velerlei opzicht zelfverzorgers. Ze leefden
van wat de akker en stal opbracht. Zo ook "met hun dagelijkse drank.
Dat maakten ze wel niet zelf, maar bijna ieder dorp had toch zijn eigen
bierbrouwerij, die in de behoefte van de dorpsbewoners voorzag en soms
als de brouwerij een goede naam had ook in wijdere omgeving.
Zo ook de brouwerij op Stavenisse, deze voerde blijkens een Impost-
rekening uit 1803, over een jaar tijds 116 vaten bier naar buiten. Naar
buiten is in dit geval naar al de plaatsen op het eiland Tholen. Deze
brouwerij was toen in handen van de Ambachtsheerlijke familie de
Clercq.
HET SCHUIMEND GERSTENAT
Voorzover we uit de oude stukken kunnen nagaan bestond de brouwerij
van Stavenisse uit een heel complex gebouwen.
Beneden langs de Stoofclijk, waar nu het z.g.n. Koetshuis staat. Althans
op 26 juli 1697 verkoopt Agatha Mulock wed. van Aalb. van der Hugt
haar brouwerije met het huis, schuur en erve aan Jan van der Eik.
In de volgende jaren is het een komen en gaan in de brouwerij J.
Verkouteren verkoopt in 1712 de brouwerij aan Dirk Vleugels, die ze
reeds in 1717 weer verkoopt aan Benjamin Hoepelink. Deze verkoopt twee
jaar later op 6 juni 1719 de brouwerij aan Antony de Clercq. Deze
Antony was zowel de grondlegger van een brouwersgeslacht als wel van
de ambachtsheerlijke familie van der Lek de Clercq.
VAN BIERBROUWER TOT BALJUW
Op den 29 Mei 1719 wordt door ds. Adrianus Broekman op Stavenisse
het huwelijk ingezegend van Monsieur Antoni de Clercq en Christina
Capelle.
Monsieur Antoni was afkomstig uit Oudenbosch. Het bierbrouwen heeft
hem blijkbaar geen windeieren gelegd.
In het vervolg van zijn leven, zien we hem al maar hoger stijgen op
de maatschappelijke ladder. In 1725 krijgt hij als jongste zitting in de
Schepenenbank, daarnaast wordt hij in 1739 „Clerk der Dijkagie", in
1712 gevolgd door zijn benoeming als Baljuw van Stavenisse.
Dit hoge ambt, was in die dagen het voorrecht van financieel onafhanke-
lijken, het tekent ons de materiële positie van Monsieur Antoni.
EN NOG HOGER STEEG DES BROUWERS STER.
We vertelden u al, dat de brouwerij in 1803 eigendom was van de
Ambachtsheerlijke familie de Clercq.
Want monsieur Antoni was in 1753 door koop mede Ambachtsheer
geworden. En dat betekende nog al wat, als we weten, dat de Ambachts
heerlijke rechten de samenleving in uitgebreidste zin omvatte.
Zo bijvoorbeeld de aanstelling van de Baljuw. Hé, dat was monsieur
Antoni al reeds. Inderdaad en hij bleef dit ambt ook bekledeh tot zijn dood
toe. Hij kon dus zichzelf al of niet benoemen. In feite was het wel iets
anders, want een der voorwaarden bij de verkoop van het ambacht luidde
„zullende de jegenswoordigen Bailliuw, voor zijn leven moeten ge-
continueert werden".
Verder had de heer der plaats bijna alle ambten te vergeven, zoals het
aanstellen van een Secretaris de Schepenen, Kerkmeester, Dorps-Thesau
lieren, Armmeester, Clercq der Dijckagien, Bode en Schutter, Dijck-
graaf en Gezworens. Ja zo waren de omstandigheden toen, het bestuur
van wat wij nu noemen gemeente en waterschappen, lag allemaal in één
hand.
Dan, we zijn er nog niet, had de Ambachtsheer „ingevalle van Vacature
van een Predikant, het recht van beroepinge van en Collegium Qua-
lificatum, waarin de Heer competeert de Voorzittinge en Twee stemmen".
Dit is dan het beruchte en dikwijls misbruikte recht van bevoogding op
het eigen terrein der Gereformeerde Kerk, waar theologen van naam tever
geefs twee eeuwen lang tegen gestreden hebben. Want dat voorzitterscnap
van de kerkeraad en die dubbele stem verenigd in een persoon, die
middelijk over ieders stoffelijk wel en wee te beschikken had, was een
bijna onbegrensde macht. Of, en dat is misschien ook wel eens voorge
komen; de Ambachtsheer, moest met hart en ziel aan de Gereformeerde
Kerk en haar Leer verknocht zijn.
Kerk en schoolde Catechismus noemt ze in één ademzo ook het
Ambachtsrecht „de aanstelling van een Schoolmeester" leren we voorts.
Die mocht dan ook in een huis van den Heer wonen, vrij van Schatting";
maar tegen een huur van 8.6.8. per jaar.
evenals de chirurgijn, die was zeker iets minder royaal behuisd, hij
verwoonde 8.-.-. Ook op economisch gebied liet de Ambachtsheer zich
gelden We noemen slechts; het Veer van Stavenisse op Viane, de Koorn-
molen, de Stoof- en de Dorpswaag.
Mocht er onverhoopt nog iets niet genoemd zijn, volledigheidshalve volgt
er tenslotte „voorts alle zodanige Rechten en Praeminentiën, Hofdiensten
enz., als in de Provintie Zeeland generalijk aan diergelijke Heerlijkheden
zijn toebehoorende."
Waarmee gezegd is, dat de lange arm van de Ambachtsheer nog voor
groei vatbaar was.
0
In het grote gebouw rechts, was de brouwerij gevestigd.
Daarnaast is nog voor de helft het huis van Antoni de Clercq
te zien.
niet zijnde een besloten ruimte, enig middel
tot voorkoming van zwangerschap te verko
pen of te verstrekken dcor middel van den
automaat of op een andere wijze.
Het is verboden op of aan de weg of op
een voor publiek toegankelijke plaats enig
middel tot voorkoming van zwangerschap
zichtbaar bij zich te hebben.
Op overtreding van het verbod als straf
te bepalen de geldboete van ten hoogste
tien gulden.
ONDERWIJS
Verder stellen b en w voor de vergoe
ding aan de chr. school over 1969 voor
lopig vast te stellen. Het gemiddeld aantal
leerlingen is 169 1Js maal f 87,00 f 1,4.732,-
BERGEN OP ZOOM
TEL. 01640-53 47 OF 41 68
Adv. ingez. med.
De school heeft al een voorschot van f 15.
109,00 ontvangen, zodat men f 377,- moet
terug betalen.
Ook de vergoeding voor het vakonderwijs
moet voor dezelfde school en hetzelfde jaar
vastgesteld worden. De totale kosten heb
ben f 6251,35 bedragen, terwijl een voor
schot van f 5794,52 is betaald. De chr.
school krijgt nu nog f 456,83.
Tenslotte is er nog een voorstel tot wijzi
ging van de Bezcldigingsverordening 1968
i.v.m. salarismaatregelen voor het gemeen-
tepersoneel per l januari van dit jaar.
Porselein - Kristal en Glasserviczen
GERO-tafelcassettes
voor ruime keuze
Kortemeestraat 9-13
Bergen op Zoom - tel. 01640-3352
adving.med.
door
LEO FAUST
Om bij het atelier van haar vader te komen, maakte
je, op de stoep, eerst een paneel in een zware brede hoge
deur open, een deur waarvan de oorspronklijke kleur
niet meer te onderkennen was tussen de krassen en ver
veloze spleten. En dan stond je, tot je verrassing als je er
voor 't eerst kwam, niet in een huis, maar op een wijde,
lichte binnenplaats, met een grasveldje in 't midden, -
'n soort artistenhofje.
Daar hing linnengoed te drogen, luiers en beddela-
kens, hemden en fleurige japonnen; er stonden blokken
marmer temidden van gescherfde potten en pannen en
vuilnisemmers, in de zon. En aan drie kanten eromheen
zag men vele deuren en enkele atelierramen en donkere
trappen.
In een van die ateliers, een grote, naakte ruimte met
een potkacheltje in het felle, maar koude noorderlicht,
en twee meestal onopgemaakte bedden achter 'n gordijn
in en hoek, woonde en werkte Jan van Over. Daar
waren verder nog een kleine estrade met n wankele
sofa en een kamerscherm, waarachter het model placht
zich te ontkleden, een grote ezel met een doek erop, min
of meer voltooid, een haveloze tafel en een paar stoelen
een hoop schetsboeken, tubes verf, min of meer uitge
knepen, en gespalkte doeken. Bijna alles besmeurd met
toetsen kleur.
De enige echte luxe vormden enkele mooie reproduc
ties, waaronder twee Van Goghs, met punaises op de
gewitte muur geprikt, en... een Perzisch tapijt, prachtig
warm van kleur, op de stenen vloer. Dat tapijt had hij
indertijd in Amsterdam geruild voor een paar schilde
rijen.
Wanneer Van Over aan een werk bezig was, kwam
zijn dochtertje zelden en dan nog maar terloops in het
atelier. Om wat te eten, nu en dan. Maar meestal at ze
op straat of bij de concierge of bij een buurvrouw. Om
te slapen, maar zelfs dat niet eens elke avond, want het
gebeurde wel, dat ze sliep bij de moeder van haar beste
buurtvriendje: het jongetje van de wasvrouw. Haar
vader wist dat wel en zocht haar zelfs nooit.
Had hij niet zelf ook zo'n zwerversaard?
Men vroeg zich af of hij wist, dat zij bestond, als hij
werkte.
Enkele huizen verderop, naar de kant van de boul
,,Mich", had een blanchisseuse haar winkeltje. Het was
een donker hokje, nog verduisterd door al het gewassen
linnengoed, dat er, als decors in de nok van een theater
te drogen hing, wachtend op het strijkijzer.
Altijd brandde de lamp en het hele jaar door de kachel
met de ijzers. Er hing een smoorhete, vochtige lucht,
zelfs als de straatdeur openstond.
De wasvrouw stond daar de hele dag te strijken.
Alleen dinsdags was het winkeltje gesloten. Dan ver
trok ze, 's morgens al vóór achten, met een handwagen
met pakken, vol van 't vuile goed, dat men haar 's maan
dags gebracht had, naar de wasinrichting, het „lavoir",
waar ze dan die hele dag, op haar vaste, gehuurde
plaatsje, in 't lauwe zeepsop lag te spoelen en te kloppen
en te wringen.
Als Marie-Anne haar zo, dinsdagsmorgens met veelj
moeite de zware wagen in beweging zag brengen, had'
ze te doen met de vrouw, die haar moeder had kunnen'
zijn en van wie ze hield als was ze het inderdaad. Ze
greep met alle twee haar knuistjes een van de bomen
stevig vast en duwde mee, met inspanning van al haar
zwakke krachten, terwijl Robert, het zoontje van de
wasvrouw, trachtte aan de spaken een van de wielen om
te duwen.
Gelukkig dat mijn maman jouw moeder niet is, zei Ro
bert. Dan waren wij broer en zuster en zouden we nooit
samen kunnen trouwen
Hij was vast besloten om zo gauw het mogelijk was
met haar te trouwen. Toen Marie-Anne zeven jaar was,
was hij negen. Hij zat in de derde klas bij ,,de zusters",
maar donderdags en zondags en in de vakanties waren
de kinderen de hele dag bij elkaar. Als 't regende - maar
het regent nooit lang, in Parijs - speelden ze in de mu
ziektent van het Luxembourgpark of in de winkel. En
de andere keren, behalve als de schilder tussen twee
doeken in, beslag op zijn dochtertje legde, zaten ze, die
vrije dagen, samen op een stoep, wandelden als man en
vrouw de straat af met haar poppen-wagen of raasden
op de autoped, als met vleugels aan de voeten, over het
trottoir. Dat zij eigenlijk ook naar school had gemoeten
het kwam Marie-Anne zelfs niet in de gedachten. Meis
jes hoefden niet te leren, zei Robert.
Een ochtend, dat beide kinderen zich een beetje ver
veelden, vroeg hij:
Zal ik je eens iets heel moois laten zien?
Wat?
De Christus in zijn kribbetje.
WJe is dat? Christus?
Weet je dat niet? vroeg Robert, ten hoogste verbaasd
Dat is toch ,,le petit Jésus", die op de wereld is gekomen
en mens is geworden om ons te verlossen.
(Wordt vervolgd)
