SCHUTTE
PFAFF
De herindelingshistorie Eiland Tholen
I iïf In een
keuken uit
het jaar nul
RUIL BIJ ONS
Van „Wij vechten voor Rechten" (1961) tot het
ge-herindeelde Tholen (1970)
UW OUDE
NAAIMACHINE IN!
Electronfsche
Orgels
sorry mevrouw.
N.V
DE SCHELDE
SIMCA1100
EENDRACHTBODE
Hem
MUZIEKHANDEL
heeft de
grootste keus
PFAFF NAAIMACHINEHUIS
16 april 1970
13
ontvangers. Straks Is er maar één nodig.
Hoeveel hebben we er nu: (afgaande ©p
het geheugen) de heren P. M. Plouvier voor
Tholen en Oud-Vossemeer (in de huidige
situatie), M. van Dijke voor Sint Annaland
en Stavenisse, M. Meerman voor Sint Maar
tensdijk L. de Graaf voor Scherpenisse en
H. Anthoniise voor Poortvliet. Vijf gemeen
te-ontvangers thans, straks één Wié van
de vijf
Tenslotte dan met bijzondere en directe
gevolgen van herindeling: de overigege
meente-ambtenaren. In wat mindere mate dan
voornoemde categoriën, maar het grootste
deel zal voor wat de werkkring zelf betreft
toch moeten verhuizen (niet wonen) naar de
komende centrumgemeente. Ook weer gezien
ervaringen elders, mag worden aangenomen,
dat deze categorie er financieel niet cp ach
teruit gaat, maar wel is er een geheel andere
samenstelling van het administratief appa
raat.
Het zou te ver gaan daarop nu al dieper
in te gaan.
Bovendien zijn we al sterk - zo maar on
willekeurig, omdat hierbij vooral het mense
lijke is betrokken - afgedwaald. We zouden
immers slechts de herindelings-historie re
leveren
'VECHTEN VOOR RECHTEN'
Die herindelingshistorie is begonnen in
Scherpenisse. Na de herverkaveling was er
aanvankelijk een voorstel tot wat rechttrek
ken van gemeentelijke grenzen, maar geda
teerd 14 november 1961 bereikten de ge
meentebesturen van Sint Maartensdijk en
Scherpenisse het voorstel van gedeputeerde
staten van Zeeland tot aanpassing van ge
meentegrenzen na herverkaveling en samen
voeging van Sint Maartensdijk en Scherpen-
nisse tot één gemeente.
De overige gemeentebesturen hadden bericht
gekregen van ,een slechts geringe (herver
kaveling-aangepaste) grenswijzigingen.
Meteen laaide het herindelingsvuur hoog
op, althans in Scherpenisse.
In de Smerdiekse raad was men welis
waar niet enthousiast (met name de raads
leden L. J. Koopman en J. L. M. Geluk
vonden het maar zo-zo en konden zich
eventueel verzet van Scherpenisse zeer wel
ndenken), maar in Scherpenisse lag het
anders. Met name onder aanvoering van
de ook thans nog in functie zijnde wethou
der Kleppe werd een storm van protest ont
ketend en de emotie ging zelfs zover dat
-overigens vrij onschuldig de slagzin op de
Spuidam-muur verscheen „Wij vechten voor
rechten", maar daarbij werd, gelukkig door
een enkeling ook de totaal onschuldige per
soon van burgemeester D. C. Bouwense be
trokken, waarop we meenden afkeurend te
moeten reageren. Uiteraard niet op het goed
recht van de Scherpenisse inwoners tot pro
testeren.
VIER JAAR LATER
Op 25 mei 1965 was er een nieuw plan
van gedeputeerde staten: samenvoeging van
alle gemeenten op het eiland Tholen tot één
nieuwe gemeente. Het gaf aanleiding tot het
volgende gedicht in onze krant: (via Jan
Overeenkam) met als refrein de toenmalige
hit „waar zou nuzijn?"
Waar zou die Van Boeijen zijn,
Waar is hij gebleven?
Waar zou die Van Boeijen zijn,
Waar is hij heen?
Vraag het aan 't Kabinet:
Met Versluijs opzij gezet;
Dichtbij, in 't Thoolse land,
Hoog - aan de waterkant
Waar zou die Versluijs dan zijn?
Waar is hij gebleven?
Waar zou die Versluijs dan zijn?
Waar is hij heen?
Vraag het eens aan 't Kabinet:
Met Van Doorn opzij gezet:
Dichtbij in 't Thoolse land.
Hoog - aan de waterkant
Waar zou die Van Doorn zijn
Waar is hij heen?
Smidt en Sluljmers, Bouwense
Waar zijn zij heen?
Vragen wij het Kabinet;
Eveneens opzij gezet;
Dichtbij, in 't Thoolse land
Hoog - aan de waterkant
Waar zijn al die mannen nu
Waar zijn zij gebleven?
Waar zijn al die mannen nu,
Waar zijn zij heen?
Rustig uit hun ambt gezet,
Door het maken van een wet.
Thoolse functionarissen
Water-commissarissen.
Waar zijn die functionarissen,
Waar zijn zij gebleven?
Waar zijn al die mannen nu,
Waar zijn zij heen?
Ach, G.S. die hing ze op
Aan een gefusioneerde strop
Hangen zij nu allemaal
Aan 't Schelde-Rijnkanaal.
Zou dit onvermijdbaar zijn?
Thoolse dorpen, groot en klein,
Allemaal zo aan de kant
Weg Thoolse land.
Straks wordt weer op school gelest:
Holland - Zeeland, één gewest
Helaas beseft G.S. dan pas
dat dat te vermijden was.
YAMAHA
MOZART
SAFIRA
VISCOUNT
RI-HA
PHILICORDA
Lievevrouwestraat 31
TeL 01640-5470
BERGEN OP ZOOM
(adv. ingez. med.)
secretaris drs. Th. Westerhout het ontwerp
in.
In mei 1966 verscheen op verzoek van
de gemeentebesturen een door de Vereni
ging van Ned. Gemeenten gemaakt rapport
over een eventuele Thoolse herindeling:
„Tholen Emergit".
Er werd in het rapport een driedeling ge
suggereerd: Tholen, Oud-Vossemeer en
Poortvliet, Scherpenisse en Sint-Maartens
dijk en Sint-Annaland met Stavenisse.
Het rapport kreeg geen unanieme instem
ming bij de gemeenteraden. Met name in
Sint-Maartensdijk werd het 'gekraakt'. En
door de meningsverschillen gaf de streek g.s.
een wapen in handen om vooral de ene ge
meente aan te houden.
(ongeacht welk merk)
Ruil 'm voor de moderne
PFAFF elektrische zigzag
lichtgewicht machine.
Ons zigzag programma
loopt van 259,- 968,
compleet in koffer,
Bergen op Zoom
Kortemeestraat 17
d toekomstige recreatieve, Industriële en
agrarische ontwikkeling (tuinbouw),
De inwoners van Scherpenisse (via een bijeenkomst in het Holland Huis) kwamen tot een heftig protest tegen het eerste g. s. her-
indelingsvoorstel: samenvoeging Sint Maartensdijk-Scherpenisse tot één gemeente. Zo zag de inmiddels verdwenen Spuidam-muur
er in 1961 uit.
e ontsluiting van Tholen als gevolg van
Schelde Rijnkanaal en een mogelijk di
recte verbinding met Zuid-Beveland,
f het Reimerswaalplan.
De motivering werd door verschillende
gemeenteraden sterk aangevochten.
Men poogde tijd te winnen, maar op 12
januari 1966 diende de toenmalige staats-
REGENJASSEN
KORT EN LANG
SPORTIEF EN KLASSIEK
YOUNG MAN MODELLEN
NAPPA EN SUèDE TRENCHCOATS
Adv. Ingez. med.
er het zijne over had gezegd en als gevolg
van de raadsmeerderheid moest die Inbreng
van de burgemeester vrijwel geheel negatief
zijn t.a.v. het wetsontwerp, was er nauwe
lijks nog een weerwoord van de overzijde
der tafel. De Thoolse aanwezigen gingen
onbevredigd huiswaarts.
Veel interessanter en opener werd de vol
gende hearing, die van de Vaste Kamercom
missie op 15 januari 1968 in hotel 'Hof van
Holland' te Tholen. Duidelijk bleek die dag,
dat de Kamerleden aanvankelijk het pro
bleem Tholen heel wat eenvoudiger hadden
gezien, dan het in werkelijkheid was. Men
zag groter afstanden dan was vermoed, men
zag vrij bloeiende kernen en zich goed zelf
standig handhavende gemeenten-
Het bracht de Kamercommissie eniger
mate aan het twijfelen en men kwam tot eeü
voorlopig verslag aan de minister met nog
heel wat vraagtekens.
Dat gebeurde 2 mei 1968. In augustus
volgde er zelfs een nota van de commissie
(Kamer) leden Van Beek, Bode en Schakel
en daarbij kwamen de zogenaamde bestuurs
raden aan de orde.
Daardoor werd de herindelingsbeslissing
wel belangrijk vertraagd.
adv. ing. med.
Op Tholen zag men het meer als een
'doekje voor het bloeden' en minister Beer-
nink is er in zoverre aan tegemoet geko
men, dat hij in het wetsontwerp een bepa
ling heeft opgenomen, die er op neerkomt,
dat de raad van de nieuwe gemeente Tholen
gedeputeerde staten binnen een jaar gemoti-
Bij wat we ook op Tholen noemen 'het scheiden van de mart'
kan het herindelingsprobleem blijkbaar niet snel genoeg meer
worden opgelost.
Na een negenjarige onrust verwekkende, ook velen onberoerd
gelaten herindelingskwestie Tholen kwam deze week als het ware
het sluitstuk.
Het doek is gezakt. Nou ja, met uitzondering van nog een enkele
democratische rijksformaliteit.
Begin 1966 schreven we daarover 'de pap is gestort'. Dank zij
Neerlands veelgeprezen democratie is de mond niet gebrand.
De vraag is slechts 'of we op de blaren komen te zitten'.
Dit laatste dienen we met z'n allen te voorkomen.
Nu bij het verschijnen van dit nummer de
beslissing in de Tweede Kamer kan zijn
gevallen of dat als het ware op het punt
staat te doen, gaan we nog eens in vogel
vlucht na, de toch ook weer langdurige ge
schiedenis welke de voorgestelde herinde
ling Tholen bracht. Een voorstel dat in feite
maar een betrekkelijk kleine kring in hef
tige beroering bracht en waarvan het gros
der bevolking of pas tot de ontdekking komt
dat er tcch iets gebeurde als het te laat is
of misschien wel terecht van oordeel is, dat
het voor de gewone burger van geringe be
tekenis zal zijn.
Maar ondertussen is het wel zo, dat - en
we gaan op dit moment nu maar van de
veronderstelling uit dat de beslissing in de
Tweede Kamer is gevallen overeenkomstig
het voorstel van minister H. K. J. Beer-
nink - dat geen enkele van de acht gemeen
ten op het eiland Tholen zich meer een zelf
standige gemeente kan noemen. Men gaat
op in die ene grote gemeente, die dan de
naam Tholen zal krijgen.
GEVOLGEN
Er zijn door deze herindeling wel onmid
dellijk gevolgen aan te wijzen voor alle in
woners in dit gebied in het algemeen en voor
een groep daarvan in het bizonder. Die al
gemene gevolgen zijn onder meer, dat men
als eerste officiële daad met z'n allen - als
kiesgerechtigde Tholenaren - één nieuwe ge
meenteraad zal gaan kiezen. Gezien de
jongste aanvulling van de minister cp zijn
voorstel (het 17e Kamerstuk rond de Thoolse
herindeling) moet niet uitgesloten worden
geacht, dat niet meer de normale verkiezin
gen op 3 juni plaats zullen vinden, maar
dat er bijvoorbeeld in september meteen
voor de nieuwe raad zal worden gekozen en
de herindeling dan per 1 januari - misschien
zelfs nog eerder - ingaat. Men kiest dus
voortaan niet meer het plaatselijk college
zoals men dat sinds de kieswet tot stand
kwam gebeurde, men kiest in z'n gemeen
teraad niet meer alleen maar Oud-Vosse-
meerders, Tholenaars, Smerdiekers, Stave-
nissers of ga zo maar door, maar Tholenaren,
die in alle kernen van de ene gemeente Tho
len woonachtig kunnen zijn. Het is uitgeslo
ten te achten, dat men in de toekomst een
raad zal kiezen, die alleen uit inwoners (kan
didaten) bestaat van de woonkern Tholen,
van de woonkern Stavenisse of van welke
der acht woonkernen ook.
Het gaat een gemeenteraad van 17 leden
worden, die ongetwijfeld verspreid zullen
wonen in de verschillende kernen, zonder
dat tevoren is te zeggen, dat er van Tholen 3
en Stavenisse geen - om maar een voorbeeld
te noemen - personen in die nieuwe raad
komen. Dat hangt in de eerste plaats af van
de samenstelling der kandidatenlijsten, ter
wijl, er altijd, hoewel geringer kans dan bij
plaatselijke verkiezingen als tot dusver, altijd
nog de mogelijkheid is, dat iemand met voor
keursstemmen wordt gekozen, die lager ge
plaatst is op de kandidatenlijst van een be
paalde partij dan reeële zetels zijn te ver
wachten.
Het gaat daarom wellicht ook bij de nieuwe
verkiezing in de richting van afgeronde poli
tieke groeperingen met dus waarschijnlijk
geen .vrije lijsten" meer of benamingen als
gem. belang, alg. belang, enz.
Men weet dan immers te veren dat de kan
sen voor een zetel in zo'n geval dalen, daar
men dan slechts aangewezen is op de kiezers
van een bepaalde kern. Het ligt daarom ook
voor de hand, dat de plaatselijke politieke
afdelingen zo niet zullen opgaan in een
streek-geheel in elk geval voor gemeente
raadsverkiezingen streek-kieskringen en geen
„kern" kieskringen zullen vormen. Bekend
is dat zulks reeds het geval is bij de VVD,
terwijl daarop ook de SGP zich al schijnt
te hebben geprepareerd, evenals de PVDA.
In hoeverre er nog meer algemene gevol
gen zijn, kan thans nog moeilijk worden be
keken. Daar is de kwestie van huwelijk, ge
boorte-aangifte, e.d.
Mogelijk kan dat straks alleen in de ze
tel- of zgn. centrumgemeente, die door de
nieuwe gemeenteraad (als eerste daad?) moet
worden aangewezen. Meestal is dit een heet
hangijzer en dat zal op Tholen wel niet an
ders zijn.
Gezien de ontwikkelingen elders, mag ook
voor Tholen wel worden verwacht, dat er
„secretarie"-zittingen in vermoedelijk elke
kern gehouden zullen worden. Maar dat is
alles eïh taak van de nieuwe raad - een
zeer omvangrijke taak.
Benijdt U die vrouwen niet, die met
meer plezier en véél korter in een
moderne efficiënte keuken kunnën
werken? Komt U dan maar
eens kijken in het Bouw-en
Keukencentrum aan de
Theodorushaven.
Keukens, wand- en vloertegels,
open haarden, natuursteen,
dakramen, plafonds, kanteldeuren,
kasten.
Industrieterrein Theodorushaven
Bergen op Zoom telefoon 01640-6910.
Openingstijden van 8.00 uur tot 18.00
uur, 's avonds na afspraak, zaterdags
van 9.00 uur tot 14.00 uur. -jq
adv. ingez. med.
BIJZONDERE GEVOLGEN
Er is ook een categorie, welke van een
herindeling bijzondere gevolgen ervaart. Dat
zijn de burgemeesters om te beginnen. Er
is er straks maar één nodig op Tholen. Uit
gaande van de zekerheid, dat er in Oud-
Vossemeer, in Stavenisse en vanwege pen
sionering ook in Sint Annaland straks of al
eerder geen „eigen" burgemeester meer was
of is (ongetwijfeld zal aan burgemeester W.
Baas van Sint Annaland worden gevraagd
nog tijdelijk te willen waarnemen) blijven er
nog altijd 3 over te weten, de oudste in
Thoolse ambtsjaren, burgemeester D. C.
Bouwense van Sint Maartensdijk en Scher
penisse, vervolgens burgemeester W. J. van
Doorn van Poortvliet en de jongste (in
Thoolse ambtsjaren en ook in leeftijd) bur
gemeester J. E. van Boeijen uit Tholen. Zon
der ook maar enige wetenschap of één deze
drie, dan wel alle drie het burgemeester
schap van de ene Thoolse gemeente ambi
eert (menselijkerwijs zou men kunnen aan
nemen, dat ze dat alle drie doen.), is het wel
zo, dat er twee van deze drie zullen moeten
afvallen. Dat is voor een wel kleine, maar
ons inziens toch zeer belangrijke categorie
van streekbewoners een bijzonder herinde
lingsgevolg. Nu mag een buitenstaander
daar niet zwaar aan tillen, maar met een
variatie op n bekend lied zouden we hier toch
kunnen zeggen: diet moet je baan, je brood,
je liefde maar wezen".
Zijn we ten aanzien van de eerste twee
materialistische grondslagen niet zo bezorgd,
ten aanzien van het laatste moet het voor
twee van hen toch een hard gelag betekenen.
Hoe men het ook keert c-f wendt.
Er zijn er nog meer waarvan geldt „bijzon
dere gevolgen". De gemeentesecretarissen.
Gaat de Kroon straks de ene burgemeester
voor Tholen benoemen - en strikt genomen
is het noodzakelijk dat het een van de drie
genoemden zijn - de nieuwe raad zal de ene
(nieuwe) gemeentesecretaris gaan benoemen.
Een tweede hete hangijzer.
Niemand voelt zich graag uitgeschakeld.
Ook gemeentesecretarissen zijn er drie
de heren V. Laban, A. L. G. van Dcorn en
Th. C. Benoux, van resp. thans Tholen,
Scherpenisse en Sint Maartensdijk.
Opnieuw als met het t.v. spelletje „wie
van de drie?", aannemende dat alle drie zou
den solliciteren (plus andere sollicitanten).
Weer dus bijzondere gevolgen voor een aan
tal streekbewoners.
Er is nog zo'n categorie: de gemeente-
De hearing van het provinciaal bestuur in de Smerdiekse raadszaal met betrekking tot de voorgenomen herindeling van Tholen had
niet veel om het lijf. Van een feitelijke gedachtenwisseling was hoegenaamd geen sprake. Maar aan ,de eis van de wet" was wel
voldaan.
Thans blijkt uit het bovenstaande de be
trekkelijkheid in het leven, wanneer men
enkele jaren later nog van die namen leest,
maar er blijkt tegelijkertijd, uit, hoe het her-
indelingsvoorstel een aantal burgers beroerde.
De meningen over het voorstel van g.s. van
de gemeenteraden moest voor 25 augustus
1965 binnen zijn (in Middelburg).
Hadden gedeputeerde bij het voorstel van
november 1961 geschreven: „dat samen
voeging van de gemeenten Sint Maartensdijk
Scherpenisse als gewenst moet worden be
schouwd, doch dat de overige gemeenten
op Tholen een zodanig eigen karakter heb
ben of de dorpskernen zo ver van elkander
verwijderd zijn, dat zij in een gezamenlijk
herindelingsplan voor het eiland, niet wel
zouden passen",
in 1965 waren de g.s. motieven voor één
gemeente:
a sterker overheidsapparaat,
b industriële ontwikkeling in westelijk
Noord-Brabant,
c Schelde Rijnverbinding,
Op 1 augustus 1966 brachten gedeputeer
de staten advies uit aan de staatssecretaris
en zonder dat het in de openbaarheid kwam,
werd aangenomen, dat het advies luidde:
één gemeente.
Toen kwamen er nieuwe gemeenteraden
en het was voor het provinciaal bestuur aan
leiding die nieuwe thoolse bestuurders op
nieuw hun mening te vragen over het voor
stel. Het resultaat was vrijwel gelijk aan de
eerste maal: Van de 53 raadsleden waren er
een 40 tegen.
OP REGERINGSTAFEL
14 november 1967 kwam de Kon. Bood
schap No. 1die aanbieding van het ontwerp
van wet aan de Staten Generaal door minis
ter Beernink, nadat de Thoolse herindelings
kwestie aanvankelijk was begonnen onder
minister Smallenbroek,
Tevoren eind december 1966 was er
door het provinciaal bestuur nog een hearing
gehouden op het gemeentehuis te Sint-Maar
tensdijk, waar een vrij lauwe gedachtenwis
seling plaats vond. Nadat elke burgemeester
veerd zal laten weten of en zo ja hoe men
aan deze 'lokale' democratie uitvoering heeft
gegeven.
Nu ie er dan deze week de definitieve be
slissing. Een beslissing die, zoals reeds eer
der opgemerkt, zelfs aanleiding kan geven,
dat de normale gemeenteraadsverkiezingen
geen doorgang vinden, maar dat zo spoedig
mogelijk de raad voor één Thoolse gemeen
te wordt gekozen.
Aan democratische inspraak is op Tholen
niet tekort gedaan. Alleen kan men zich af
vragen of het alles wel zin had.
In dat opzicht kunnen we eigenlijk wel
teruggrijpen naar ons hoofdartikel van sep
tember 1965; 'de pap is al gestort*. Ze wordt
alleen wat later opgelepeld dan ook hadden
verwacht.
Het gevolg was in elk geval - om welke
oorzaak ook - een intrekking van dit voor
stel. Men kan hierbij gaan filosoferen, dat
wanneer dit wel (zonder protest) zou zijn
doorgegaan het mogelijk niet zo licht tot
het daarop volgende veel ingrijpender voor
stel van g.s. was gekomen tot het vormen
van één Thoolse gemeente, maar dan ver
geet men daarbij ook de ontwikkeling die
in de gehele provincie t.a.v. de herindeling
(op Schouwen begonnen) gaande was.
Adv. ingez. med.
