(MAFE>
RUIL BIJ ONS
Februari met lentegrillen
Aluminiumfabriek Péchiney
Overleg gaande over milieu
hygiënische waarborgen bij
vestiging in Sloegebied
DE SIGARET HEEFT DE WERELD
VEROVERD
UW OUDE
NAAIMACHINE IN!
5 februari 1970
EENDRACHTBODE
2
STAVENISSE
ST. MAARTENSDIJK
(ongeacht welk merk)
Ruil 'm voor de moderne
PFAFF elektrische zigzag
lichtgewicht machine.
PFAFF NAAIMACHINEHUIS
Bergen op Zoom
Kortemeestraat 17
SCHERPENISSE
POORTVLIET
PREDIKBEURTEN
SINT-PHILIPSLAND
■x
PAK EVEN UW ZAKBOEKJE
VEILINGEN
I Weexpraatje
(van onze weerkundige medewerker
•O
In drie bestuursvakatures werd voorzien
door benoeming van mevr. R. van't Hof-
Schot, me], A. den Braber en mevr. J. v. d.
Broek.
Het jeugbestuur bestaat uit Era Overdulve
voorzitster, Ew v. d. Maas secr. Johan Meer
land penningmeester mevr. R. van 't Hof-
Schot technisch lid, Aaltje den Braber, no-
tuliste, Joke Goedegebuure vice voorzitster en
Janneke Burgers alg. adj.
UITWISSELINGSCONCERT
Op 14 februari wordt in het dorpshuis
een concert gegeven door Oud Vossemeers
muziekvereniging met een vrije toegang voor
iedere liefhebber.
Onder leiding van dirigent Delhez uit
Steenbergen wordt het volgende programma
gebracht:
Imerator, mars van Vichers, Floralia van
Van Leeuwen, Partita Picola van Boedijn,
Kleine Suite van Van Lijnschoten, Punjaub
van Pane Mol.
Na de pauze: Happy End van Kappert,
Ja zuster, nee zuster van Bann.nk, Hymne a
l'amoer van Popy, Strauss Walsen Pot
pourri van Maas en tenslotte de Jubilaris
mars van Bisselink. Gastvrouwe „Accele
rando'' hoopt op vele luisteraars voor het
naburig zusterkorps.
VARKENSBOND
De nog levenskrachtige en levenslustige
varkenshond hield ook nu vele jaren na haar
oprichting, weer de gebruikelijke jaarver
gadering.
Onder leiding van de heer F. J. Stols ble
ken er ook ditmaal heel weinig problemen
te zijn. Er was via penningmeester A. Weij-
ler nog een batig saldo en er kon opneuw
een dusdanige verloting worden gehouden,
dat alle leden iets van het varkentje konden
wassen. Het zou een verarming zijn, wanneer
ook de varkenshond nog eens heringedeeld
zou moeten worden ook al zijn de varkens
dat inmiddels wel via een Zeehwse keurings
dienst,
JAARVERGADERING SGP
De kiesvereniging van de SGP heeft vrij
dagavond in het Groene Kruisgebouw haar
jaarvergadering gehouden, die overigens
niet toegankelijk was voor de pers.
De aftredende bestuursleden J. A. den
Engelsman, A. Rijnberg en J. Bazen werden
herkozen.
Verder werd er gesproken over een kan
didatenlijst voor de gemeenteraadsverkie
zingen na de herindeling, waarmee de SGP
bijzonder vroeg is in vergelijking met an
dere politieke partijen.
Deze kandidatenlijst, die nu nog geheim
is, zal met de lijsten van de andere TTiooIse
kiesverenigingen in Tholen worden bespro
ken.
AFSCHEID KLEUTERLEIDSTER
Vorige week werd in de Van der Lek
de Clercq kleuterschool afscheid genomen
van kleuterleidster mej. J. Geluk
Dat gebeurde in tegenwoordigheid van het
bestuur der vereniging.
De heer J. A. Nortier dankte de schei
dende juf voor het aan de kleuters gegeven
onderricht en wenste haar alle goeds toe
in het verdere leven.
De hoofdleidster mej. van Elsaeker onder
streepte deze woorden en wees op de goede
verhouding, die er steeds bestond. Zij bood
namens bestuur, personeel en kleuters een
cadeau aan, waarna de middag plezierig
werd gevuld met liedjes en spelletjes door
de jeugd. Tenslotte dankte mej. Geluk voor
de goede woorden en geschenken en hoopte
dat haar opvolgster mej. Caljauw met even
veel plezier aan deze school zal mogen
werken, als ze zelf steeds gedaan heeft.
NIEUWBOUW
Vorige week werd een begin gemaakt met
de bouw van de nieuwe bejaardenwoningen
plus twee woningwetwoningen.
Fundering en vloeren zijn gestort, zodat
er voor de wachtenden toch weer uitzicht
bestaat
BEKENDEN
Het Amelkaanse gezin Beatman, dat te
gen de kerstdagen in de havenmond van de
ze gemeente strandde, kwam vorige week
weer in het nieuws, toen het op de nog
altijd houten zuiderzeekotter bij Bath door
de Belgische rivierpolitie over de grens werd
geloodst.
De heer Beatman, vrouw en 12 maanden
jonge dochtertje werden in België als on
gewenste vreemdelingen uitgewezen, omdat
zij niet konden aantonen over genoeg mid
delen van bestaan te beschikken.
Inmiddels heeft de Amerikaanse ambas
sade aangeboden het gezin Beatman koste
loos naar het geboorteland terug te brengen.
De heer Beatman ging daar vorige week
nog niet op in, omdat een vriend in Brussel
hem werk zou bezorgen. Maar daar kwam
ook al niet vee' van terecht.
Wellicht wordt het nu toch een retourtje
Amerika.
Met overigens de beste wensen van Sta-
venissers.
DE EDELZANGER
In café „Smerdiek" hield de vereniging
van vogelliefhebbers „De Edelzanger'' haar
jaarvergadering onder leiding van de heer
F. van Twist.
De secretaris C. Priem werd herkozen
terwijl in de plaats van de vele ja
ren zitting hebbende penningmeester I. J. van
Daalen, die binnenkort naar elders vertrekt,
de heer P. Nuijte werd gekozen.
Het komt niet zo vaak voor bij vereni
gingen. maar hier was het toch zo, dat de
contributie niet werd verhoogd, maar ver
laagd.
Ze komt van f 20,- op f 15,- per jaar
en voor jeugdleden wordt het f 6.5Ó. Beslo
ten werd de jaarlijkse tentoonstelling te hou
den op 13-15 november.
NCVB
De afdeling Sint Maartensdijk van de N.
C.V.B. kwam donderdag bijeen voor haar
maandelijkse vergadering in het verenlgings.
gebouw.
De vergadering stond o.l.v. de presidente,
mevr. Lindhout v. d. Werf.
Als spreker was deze avond aanwezig Ds
Vogel uit Sint Maartensdijk met als onder
werp: „Revolutie en gerechtigheid".
De Jaarvergadering zal gehouden worden
op 26 februari a.s.
Hedenavond haalt 'Euterpe' oud papier
op.
Zet U het weer klaar 7
adv. ingez. med.
BIBLIOTHEEKNIEUWS
Het uitleenuur van boeken van de Chr.
Jeugdbibliotheek in de bovenzaal der N. H.
Kerk zal met ingang van deze week gewij
zigd worden en voortaan niet vrijdagmid
dag maar zaterdagavond van half zeven tot
zeven uur zijn.
De grote bibliotheek zal daarom voortaan
geopend zijn van kwart over zeven tot
acht uur.
CORRESPONDENTSCHAP
Wegens zijn vertrek is de heer R. Moer
land in de Jacoba van Belerenstraat 45 ge
noodzaakt het correspondentschap voor onze
krant per 1 maart te beëindigen. Spijtig,
want we waren er tijdens zijn werk in Sint
Maartensdijk na jaren van moeilijkheden in
geslaagd in hem een goede correspondent
aan te trekken. Onze dank daarvoor.
Wie wil zijn taak overnemen, Dat mag
een hem of haar zijn. Van belang is dat men
het plaatselijk nieuws over de gehele linie
weet mee te pakken. Een goed contact met
gemeentesecretaris, politie en verenigings
secretarissen is daarbij van belang. Die er
voor voelt kan zich schriftelijk of telefonisch
wenden tot Eendrachtbode - Postbus 5 St.
Annaland 01665-375.
adv. ing. med.
GESLAAGD
Op het gehouden examen van de Eerste
Ned. Modevakver. te Utrecht slaagden te
Breda voor coupeuse mej. W. van Akkeren
uit Sint-Maartensdijk, voor tailleuse mej. A.
Voshol en I. Mol uit Poortvliet, voor cos-
tumière mej. B. Menheere en J. Oudesluijs
uit Sint-Maartensdijk, die allen hun opleiding
genoten bij mej. M. Burger, lerares alhier.
SCHIETVERENIGING
Op 23 januari hield 'Prinses Juliana' haar
jaarvergadering onder leiding van voorzitter
W. J. Potappei. Hij en H. Poot werden even
als D. J. Anemaet in het bestuur herkozen.
De wisselzuil op de korte baan werd in 1969
gewonnen door M. Bolier met een gemiddel
de van 49 punten.
De wisselprijs op de 100 meter kon wor
den uitgereikt aan H. Poot al had Jac. Suur-
land met 48.25 evenveel punten verzameld.
Op de eerste oefening 100 meter zal nog
eens worden gekampt.
Besloten werd weer een huishoudelijke en
kerstwedstrijd te houden.
De contributie werd gehandhaafd, maar de
munitieprijs steeg met 1 cent per kogel.
De heer Abr. Polderman nam de werk
zaamheden inrichting korte baan weer voor
zijn rekening. De voorzitter deelde nog mee,
dat de deelname aan de winterwedstrijd uit
stekend is en gaf een overzicht van de stand
van zaken der schietverenigingen in Zeeland.
Hij hoopte tenslotte dat ook enkele schutters
uit Scherpenisse de finale zouden bereiken.
OLIEBOLLENAKTIE
Voor hulp aan Biafra en voor plaatselijke
bejaardenmiddagen werden vorige week 530
oliebollen verkocht door leden van de Bond
van Plattelandsvrouwen. Er was nog al meer
vraag, toen men al uitverkocht was. Daar
mee leerden de dames, dat men een volgend
maal een groter voorraad moet aanleggen.
NAAR PRODUKTIEF VEE
Onder leidinq van de heer G. A. de Hond
werd maandagavond in 'Tolrust' een ver
gadering gehouden van de vereniging voor
kunstmatige inseminatie op Tholen en Sint-
Philipsland. Uit het jaarverslag bleek, dat
het aantal eerste inseminaties in 1969 heeft
bedragen 822 tegen 882 het jaar daarvoor.
Het aantal leden dat van de diensten gebruik
maakte bedroeg 97 tegen 107 in een vorig
boekjaar. Van deze 97 waren er 40 lid van
het NRS. Het totaal aantal inseminaties be
droeg 1374 of gemiddeld 1.67 per dier. Er
was na eerste inseminatie 59,4% drachtig
van de dieren tegen 50,5% een vorig jaar.
Resultaten van vers sperma was beter dan
die in tabletvormtoepassing. In de combinatie
Wouw-Tholen werden in 1968/69 23.7% van
de eerste inseminaties met diepvries uitge
voerd.
In het bestuur werden de heren A. Duijn-
houwer en J. M. Klippel herkozen. De ex
ploitatierekening liet een voordelig saldo zien
van 362,03 bij een totale ontvangst en uit
gaaf van 1.263,33.
Zondag 8 februari
THOLEN
Ned. Herv. Gemeente
10 uur ds M. van der Linden
bediening H. Doop
3 uur ds G. J. Voortman
in beide diensten extra kollekte voor het
bouwfonds.
Geref. Kerk
10 uur ds L. Eringa
5 uur ds de Bruine Goes
Geref. Gemeente
10, 2.30 en 6.30 uur leesdienst
Chr. Geref. Kerk
10 en 6.30 uur leesdienst
N e d. P r o t. B o n d
5 uur ds H. N. Bierman, voorganger"
NPB te Breda
Herv. Ver. Kerke I lj k Leven
10- uur dr. A. P. van der Made
Rotterdam
R.K. Kerk
Zaterdag 7 februari
7 uur H. Mis
Zondag 8 februari
8 en 10 uur H.-. Ml»
OUD-VOSSEMEER
Ned, Herv. Gemeente
10 uur Ph. J. Leenmans Breskens
6.30 uur ds Ph. J. Leenmans
Geref. Kerk
10 en 3 uur dhr Noorloos Geldermalsen
Chr. Geref. Kerk
10, 2.30 en 6.30 uur leesdienst
Geref. Gemeente in Ned.
10, 2.30 en 6.30 uur leesdienst
R.K. Kerk
Zaterdag 7 februari
7 uur H. Mis
Zondag 8 februari
7.30 en 9.30 uur H. Mis
SINT-ANNALAND
Ned. Herv. Gemeente
Zondag 8 februari
10 uur ds J. M. de Raad
viering H. Avondmaal
6 uur ds J. M. de Raad
dankzegging H. Avondmaal
Donderdag 12 februari
7.30 uur dr C. J. Tukker, Kinderdijk
kollekte „School met de Bijbel"
Geref. Gemeente
9.30 uur (bev. ambtsdrager)
2 uur (H. Doop)
6 uur ds G. J. v. d. Noort
Capelle aan de IJssel
Geref. Gemeente in Ned.
9.45, 2.15 en 6.15 uur de heer A. Wink
Gouda
STAVENISSE
Ned. Herv. Gemeente
10 uur ds D. Heikoop
6 uur ds D. Heikoop
extra kollekte voor de kerk
Oud Geref. Gemeente
Zondag 8 februari
9.30 en 6 uur ds J. van Prooijen
2 uur leesdienst
Woensdag 11 februari
7.30 uur ds. J. van Prooijen (bijbellezing)
SINT-MAARTENSDIJK
Ned. Herv. Gemeente
9.30 uur ds A. Muilwijk Opheusden
2.30 uur ds A. Muilwijk
deurkollekte kerkvoogdij
Woensdag 11 februari
10.15-10.45 uur ds J. Catsburg
morgenwijding i.p.v. donderdag
Oud Geref. Gemeente
9.30, 2 en 6 uur leesdienst
Oud Geref. Kerk
9.30, 2 en 6 uur leesdienst
Rehobothkerk
10 uur (bed. H. Doop) en 7 uur ds K. M.
Vogel
R.K. Kerk
Zaterdag 7 februari
7 u H. Mis in kantine gebr. v. Lammeren
SCHERPENISSE
Ned. Herv. Gemeente
9.30 uur ds G. J. Voortman
2.30 uur ds M. van der Linden
deurkollekte kerkvoogdij
Geref. Gemeente
9.30, 2 en 6.30 uur leesdienst
POORTVLIET
Ned. Herv. Gemeente
10 uur ds C. Mulder
Heilige Doop
6 uur ds C. Mulder
Geref. Kerk
10 uur ds de Bruine, Goes
2.30 uur ds P. Torenbeek, A. J. Polder
Geref. Gemeente
10, 2 en 6 uur leesdienst
SINT-PHILIPSLAND
Ned. Herv. Gemeente
9.30 uur eerw. heer L. van Gaaien
Bodegraven
2.30 uur eerw. heer L. van Gaaien
extra kolekte voor de Bond
Inwendige Zending
Geref. Gemeente
9.30, 2.30 en 6 uur student van Gelder
Zwijndrecht
Oud Geref. Gemeente
9.30, 2.30 en 6 uur ds L. Gebraad
ANNA-JACOBA-POLDER
Geref. Kerk
10 uur ds P. Torenbeek
2.3 Ouur ds L .Eringa, Tholen
BEDRIJFSVERZORGINGSDIENST
Na hetgeen hierover reeds eerder is ge
schreven met betrekking tot het jaarverslag
kwam er geen belangrijk nieuws meer uit de
vergadering. Als bedrijfsverzorger werd ïle
heer W. P. v. d. Male herbenoemd en de
heren J. J. v. d. Slikke en A. C. van Heusden
in het bestuur herkozen.
BENOEMD
De heer A. J. Elenbaas van de Essedijk-
weg 1, werd benoemd als diaken bij de her
vormde gemeente en heeft deze verkiezing
aanvaard.
BEJAARDEN
Vorige week werd op het gemeentehuis
weer een bejaardenmiddag georganiseerd.
Ditmaal een gezellig onderonsje met voor
dracht en zang.
CORRESPONDENTSCHAP
•■i y* tsT'ü "i
,De heer A. Verwijs in de Korte School
straat ziet zich door drukke werkzaamheden
genoodzaakt zijn taak als correspondent voor
onze krant neer te leggen. Het was hem door
pendelwerkzaamheden al niet zo goed moge
lijk er de gewenste honderd procent uit te
halen en dat minderde de laatste maanden
nog, toen er ook nog gladiolenarbeid is bij
gekomen. Voorzover hem dat mogelijk was,
gaf hij nog wel berichten door, waarvoor
onze dank.
'Concordia' haalt woensdag 11 februari a.s.
weer oud papier op vanaf half zeven.
U kunt er elke tweede woensdag van de
maand op rekenen.
Zet u het klaar?
Adv. ingez. njed.
Wie wil ml'zijn taak.en dan wat uitge
breider als het kan Overnemen Het gaat
om de plaatselijke berichting in alle geledin
gen, waarbij met name goed contact met ge
meentesecretarie, politie en verenigingsbe
stuurders van belang is. Zodra een hopenlijk
nieuwe medewerker bekend is, zal dat ten
behoeve van de verenigingsbestuurders en
anderen wórden meegedeeld. Die er voor
voelt kan inlichtingen vragen Eendracht
bode, Postbus 5, Sint-Annaland of telefonisch
01665 - 375.
THOLEN
1.1 maart Concert door aMrla en Rober
to van Lint
12 maart Chansonprogramma door Lia Do-
rana met begeleiding
OUD VOSSEMEER
13 febr. Ds. Catsburg. tljdrede voor ».g.p.
SINT-ANNALAND
jaarvergadering VZOS niet 13 maar 27
feb.r
SINT-MAARTENSDIJK
17 febr. ZLM jaarvergadering afd. St.-
Maartensdijk
POORTVLIET
18 febr. ZLM kringvergadering met onder
werp Planologische aspecten voor Tho
len en Sint Philipsland
ËIL. THOLEN en ST .PHILIPSLAND
25 febr. Bidstond voor het gewas en arbeid
BERGEN OP ZOOM
Rcxy do vr 8 uur zat. 6.45 en 9 uur zo
6.45 en 9 uur „Ik een Mannequin" 18 j.
zo 4.30 uur di 5 en 7 uur wo 8 uur „De
zeven maskers van de Judoka" 14 j.
zo 2.30 uur „Het teken van Zorro" alle
leeftijden
SINT-MAARTENSDIJK
3 febr. uien 40 opw 48.06 drielingen
45.51 -44.49 picklers 38.70 stek 18.63 aan
voer 26 ton
Wanneer wij stellen .februari met lente
grillen' dan moet daarachter toch altijd
nog een vraagteken worden geplaatst. Fe
bruari is vaak een grillige maand. Dat komt
doordat deze laatste van de drie winter
maanden soms volop winters is; wij zagen
dat verleden jaar toen de winter pas op 10
februari begon. Soms zijn er ook de eerste
vroege ientedagen. Engeland verwacht voor
half februari nog weer een periode met
kouder weer maar de weerkaart wijst deze
week niet in die richting. Woensdag had
de vorst zich tot in Skandinavië en Rus
land teruggetrokken. In het Alpengebied
heeft men fraai wintersportweer
•OPDOOI
Wat in deze maand opviel, was het pro
nte verschil tussen Noord- en Zuid-Neder
land, vooral in januari. De vorstgrens lag
ruim een week boven ons land, maar be
reikte Zeeland niet. Doordat er in Gronin
gen 20 vorstdagen voorkwamen (tegen in
Zeeland slechts 6) zijn de veldsporten ach
terop gekomen en doordat de vorstlaag
vooarl in het Noorden en Oosten van het
land nog niet helemaal Is verdwenen zul
len ook dit weekeinde tengevolge van op-
dooi nog niet alle velden bespeelbaar zijn.
Deze opdooi geeft veel schade aart Wegen
en straten doordat het smelt- en regenwa
ter nog niet weg kan. Kost de winter vele
gemeenten eerst al een kapitaal aan strooi-
zout .daarna komt dikwijls nog de schade
die d edcoi veroorzaakt. Na twee maanden
met winterweer mag februari dit keer vroe
ge lentedagen brengen .waarvan de eerste
sneeuwklokjes in de komende week al een
voorbode kunnen zijn.
hm.
5te?>.
Gelet op de vooruitgang van de techniek
qlsmede de bereidheid van Péchiney nood
zakelijke maatregelen te treffen ter voorko
ming en beperking van bodem-, water- en
luchtverontreiniging, geluids- en trillingshin-
der, is er geen reden te veronderstellen, dat
het overleg niet tot een bevredigend resul
taat zou leiden. Dit overleg wordt tussen de
partners van de overeenkomst (convenant)
terzake gevoerd en behelst het opstellen van
-yoorwaarden, waaraan het aluminiumbedrijf
zich zal moeten houden. Dit antwoorden de
minister van economische zaken en de staats
secretaris van sociale zaken en volksgezond
heid naar aanleiding van door het Tweede
Kamerlid, Mej. van Kessel, schriftelijke ge
stelde vragen. Het overleg tussen de conve
nant-partners en Péchiney inzake de te stel
len eisen van milieuhygiëne is overigens nog
gaande. De bewindslieden zijn bereid te be
vorderen, dat de voorwaarden, die in het
kader van het convenant door het gemeente
bestuur aan de hinderwetvergunning zullen
worden verbonden, aan de Kamer worden
overgelegd. Bij het overleg over het opstel
len van de voorwaarden zijn, blijkens het
antwoord van de staatssecretaris aan de
Kamerleden van der Lek en Nypels, betrok
ken het Staatstoezicht op de Volksgezond
heid, het Rijksinstituut voor de Zuivering
van Afvalwater, de Arbeidsinspectie en pro
vinciale en gemeentelijke instanties, alsmede
zonodig adviseurs van de ministeries van eco
nomische zaken en van landbouw en visserij.
Deze instanties zullen een gezamenlijk ad
vies aan de convenantpartners uitbrengen.
Staatssecretaris Kruisinga heeft zich nog
geen definitief oordeel kunnen vormen over
de vraag, of een te bebossen bufferzone
noodzakelijk zal zijn, maar acht dit niet
waarschijnlijk. Het effect van een dergelijke
bufferzone vermindert, als bepaalde compo
nenten van de luchtverontreiniging niet door
het gebladerte worden gebonden. Naast sei
zoensinvloed speelt ook een rol, dat de uit
worp van de fabriek hoger zal liggen dan de
toppen van de bomen, die in het kustgebied
immers niet zo hoog worden. Functioneel
dient een groenzone bij een industrie en ha
vencomplex trouwens in ruimer kader te wor
den bezien, dan uitsluitend als middel ter be
perking van mogelijke luchtverontreiniging.
Tenslotte moet rekening worden gehouden
met de mogelijkheden van grondverwerving
en de tijd, die daarmede en met aanplant zou
zijn gemoeid, terwijl de ontwikkeling van een
boszone van enige betekenis geruime tijd
vergt.
In antwoord op door het Kamerlid Imkamp
terzake gestelde vragen, schrijft staatssecre
taris Dr. R. J. H. Kruisinga o.m„ dat bij de
door het bedrijf voorgenomen produktie ver
schillende stoffen kunnen vrijkomen, waarvan
de in de lucht toe te laten hoeveelheden die
nen te worden beperkt. Na een opsomming
van deze stoffen te hebben gegeven, wijst de
staatssecretaris erop, dat aan Péchiney is
gevraagd, hoeveel aromaten met een carcino
geen effect bij het produktieproces kunnen
worden gevormd.
Van andere luchtverontreinigende stoffen
zijn van het bedrijf dergelijke opgaven en
schattingen reeds ontvangen. Op grond van
de huidige wetgevinq kan een bedrijf niet
worden verplicht tot het doen van onderzoe
kingen naar het vóórkomen van geproduceer
de afvalstoffen in de lucht. De verplichting
van het verrichten van metingen op het fa
brieksterrein is daarom in de aparte overeen
komst vastgelegd, zoals dat in enkele andere
gevallen eveneens is geschied. De metingen
hebben ten doel, het nakomen van de alsdan
aan de Hinderwetvergunning verbonden
voorwaarden te verifiëren en de bedrijfsvoe
ring te controleren. Uiteraard kunnen derge
lijke metingen nooit de basis vormen van de
door vraagsteller bedoelde bescherming van
de omgeving van het bedrijf. Deze bescher
ming vindt haar grondslag in de voorwaarden
zelf. Metingen dienen uitsluitend de controle.
3.Ö
ER IS EEN TIJD GEWEEST DAT MEN
VOOR HET ROKEN KON WORDEN
OPGEHANGEN OF ANDERSZINS
GEMALTRAISEERD.
THANS DENKEN VELE MENSEN
WAS IK ER MAAR NOOIT AAN
BEGONNEN I
HET IS MET DE SIGARET en haar ge
schiedenis eigenaardig gesteld. De eerste ken-
ni»making van onze voorouders met dit ge-
nofmiddel dateert uit 1846 dus thans al
weer meer dan honderd jaar geleden. Toen
verloor een Frans soldaat bij de strijd om
Algiers zijn pijp. Hij wilde toch roken I
Hij draaide een stukje papier om een prop
je tabak, zoog enrookte.
De britse soldaten brachten in 1856 terug
kerend uit de Krim-oorlog sigaretten mee
naar huis.
In ons land ontving men dit nieuwtje alles
behalve vriendelijk. Men vond het onmanne
lijk, lichtzinnig, verdorven en ongezond. In
Engëlarid nam men het nog ernstiger op.
Enige toonaangevende schrijvers o.a. John
Ruskin, polemiseerden heftig over dit baar-
baars vergrijp tegen de goede zeden. In
Frankrijk werd het nieuwste rookgenot ech
ter toegejuicht en als om strijd geprezen.
Alexander Dumas dichtte zelfs een bloem
rijke ode aan de sigaret.
ONWAARSCHIJNLIJK IS HET ECH
TER NIET, dat aan de overzijde van de
Oceaan reeds veel eerder sigaretten werden
gerookt. De met tabak gevulde rolletjes van
maisbladen, waarvan Columbus reeds be
richtte, hadden vermoedelijk iets van sigaren,
sigaretten en cigarillos. Ook in Europa be
gon men op de duur belangstelling voor de
tabak te tonen.
Men voelde evenwel nog niet veel voor het
'toeback suyghen', dat later zo populair zou
worden. Men bewonderde het decoratieve
gewas, in 1525 doof Gonzalo Hernandes de
Oviede, onder-koning van San Domingo als
sierplant mee naar Spanje gebracht en men
schreef de plant geneeskrachtige eigenschap
pen toe.
JEAN NICOT
ZO GEBEURDE HET. dat, Jean Nicot,
Seigneur de Villemain, Frans ambassadeur
bij het Portugese Hof, die in 1561 tabaks
planten uit Florida liet komen, deze in zijn
eigen tuin tot bloei bracht en na enige tijd
de zaden en verpulverde bladeren naar zijn
vorstin Catharlna de Medici zond, als ge
neesmiddel voor haar zoon.
Een behandeling met tabakspoeder werd
destijds beschouwd als een bij uitstek heil
zaam middel tegen jicht, podagra en kiespijn.
Wij weten niet of de koningszoon genas,
doch het is gezien de goede bedoeling van
de Franse diplomaat, zeer ondankbaar, dat
men zijn naam eens en voor altijd verbond
juist aan het schadelijke bestanddeel van de
tabak en dit giftige alcoloïd sindsdien nico
tine noemde.
Toen men het 'wondercruyt' in de zeven
tiende eeuw niet meer alleen als geneesmid
del en sierplant gebruikte, maar ook voor
genoegen tabak snoof en rookte, ontstond
er een geweldige deining over deze gewoon
te. Heftige tegen- en vurige voorstanders be
streden elkaar met schim schriften en lofliede
ren.
En ondertussen rookten de meer bezadig-
den rustig door.
Tenminste in ons land.
In andere landen was dat niet altijd even
eenvoudig. In Rusland werden rokers met de
dood gestraft. In Perzië sneed men hun de
lippen af en snuivers de neus.
In Engeland trachtte Jacobus I zijn onder
danen het roken te beletten door een buiten
sporig hoge belasting op tabak in te stellen.
Dat hielp echter niet, evenmin als een decreet
van de koning. Toen hij daarop dreigde 'alle
rokers te zullen ophangen' bleek, dat mins
tens de bevolking voor een tiende deel deze
dood zou moeten sterven. En toen zag de
vorst maar van verdere maatregelen af
LA REINE DU BAL
IN FRANKRIJK KWAM DE TABAK
oorspronkelijk vrijwel uitsluitend uit de An
tillen en zij heeft al gauw in de economie
van de koloniën en in die van het moeder
land een grote betekenis gekregen.
In een oud werk van de geestelijke Du
Tertre vertelt deze, dat lange tijd in deze ko
loniën geen geld werd gebruikt en alle han
delstransacties in tabak werden afgesloten.
Tot 1670 was de munteenheid het pond tabak
en zelfs de gouverneurs werden daarmee be
taald.
De eerste die inzag welk een voordeel de
Staaf uit het tabaksverbruik kon halen was
de scherpzinnige Kardinaal de Richelieu, die
in 1629 een invoerrecht instelde van dertig
'sols' per pond.
Het eigenlijke tabaksmonopolie dateert van
1674 toen koning Lodewijk XIV bepaalde,
dat voortaan het privilege van de verwerking
en de verkoop van tabak aan de kroon zou
blijven voorbehouden.
Toen Napoleon op een bal een dame zag,
die opviel door de schat van juwelen, paarlen
en diamanten, welke zij droeg, vroeg hij wie
dat was.
'Dat is de vrouw van een tabakshandelaar'
was het antwoord.
'Wat moet die een geld verdienen', zet
de keizer en dat bracht hem tot nadenken.
Resultaat van die overpeinzing was, dat een
keizerlijk decreet van 27 december 1810 op
nieuw het tabaksmonopolie instelde.
In de Franse staathuishoudkunde kreeg de
tabak langzamerhand een enorme betekenis.
De opbrengst overtrof de laatste jaren
voor de oorlog de drie milliard francs
PESTIG KRUID
IN NEDERLAND TRACHTTE MEN
eerst een einde te maken aan het steeds toe
nemende tabaksgebruik.
Het 'pestigh cruydt toeback' werd in het
leger en bij de vloot ten sterkste geweerd.
Regenten van armen-weeshuizen en andere
gestichten verboden het roken en snuiven op
straffe van uitzetting, blok en kerker. Boven
dien waren de geleerden het nog steeds niet
er over eens, of de tabak een zegen was of
een vloek. De een verklaarde verontwaardigd
dat hij, die dees' onbekende waer in deze
landen heeft gebragt, verdiende zijn geheele
leven door eene schone fieltenkroon op zijn
hoofd te dragen' terwijl de ander geestdriftig
schreef, dat de tabak alle vochtigheid en
slaperigheid uit het hoofd weet te trekken,
'n grote ontroering in het gehele lichaam te
weeg bracht en wonder goed was tegen
pestilentiaal fenijn'.
Jan Starter schreef ten onzent zijn „Lof
van den toeback".
Sommigen gingen zelfs zover te hopen,
dat de tijd nog eens zou aanbreken, „dat
aanzienlijke vrouwen 't mocht dan ook on
der welk voorwendsel wezen, de hardiesse
hadden om in het openbaar te doen 'tgeen
wel te smuig geschiedde." Hun wens werd
echter voorshands niet vervuld. De Hol
landse vrouw voelde zo weinig voor de
„tabagie", dat het geen zeldzaamheid was,
wanneer zij in haar huwelijksvoorwaarden
deed opnemen een clausule .waarin werd
verklaard dat men was overeengekomen,
zich van tabak te onthouden.
SIMON ARTZ
De vrouw in ons land liet pas deze af
wijzende houding varen toen de sigaret de
West-Europese landen veroverde. Het was
een z.g. Egyptische sigaret .waarvoor de
ingrediënten overigens niet afkomstig zijn
uit Egypte ,waar de tabaksbouw is verbo
den ,maar waar de fabricage van sigaret
ten een zeer belangrijk feit is. Niet zo heel
lang geleden bracht Simon Artz ,toen nog
geheel onbekend ,zijn sigaretten aan de
man. Hij wist zich echter in korte tijd op
te werken tot fabrikant en koopman van
een der grootste warenhuizen van het aan
bazars zo rijke Oosten.
De in Egypte verwerkte tabakssoorten
zijn nagenoeg alle Turks, Macedonlsch en
voor het overige afkomstig uit andere de
len van de Balkan.
Macedonië is het grootste en oudste ta-
baksland van Europa en reeds lang voor
dat men in de westerse landen dc geneug
ten van de sigaret leerde waarderen, waren
de producten uit dat land vermaard in de
paleizen Van sultans en Oosterse hoogwaar
digheidsbekleders.
Beroemde tabakslanden voor de sigaret
zijn verder Roemenië ,Klein-Azië en Ken
tucky.
Naar mate de vraag groter werd, steeg
de perfectie van de fabricage. Vele fabrie
ken geven de tabak een grondiqe voorbe
reiding met een uitgebreid reinigingsproces,
Kerfmachlnes, droogtrommels en ovens,
zeef- en koelinrichtingen komen er aan te
pas
De gehele fabricage geschiedt machinaal
Deze staat of valt gewoonlijk met de aard
van de melange .waarbij gebruik wordt
gemaakt van z.g. vultabak en van een veel
kleinere hoeveelheid andere soorten, welke
ongeveer dezelfde rol vervullen als het zout
en de kruiden in de kookkunst.
