WEEKBLAD VOOR HET EILAND THQLEN EN SLFILIPSLAND
Toen was
het zover!
toen was het half twaalf
WAARIN OPGENOMEN DE THOOLSE COURANT
Dit nummer bestaat uit veertien pagina's
Rients Gratama
had het goede
vingertje in de
pap
Solo-toneel
Rob Geraerds
De redaktie legt u deze week voor
Etalage-wedstrijd
over de bevrijding
25ste jaargang No. 49
30 oktober 1969
Eendrachtbode Postbus 5 - St-Aonaland - TeL CL665 - 3 7 5
RedakteurG. HEIJBOER
Abonnementen 4,50 per half jaar - franko per post 5,25 incassokosten
Losse nummers 20 cent - Postgiro 12.44.07 - Tholen
Advertenties 15 cent per mm B.T.W. - Spierinkjes t/m 20 woorden ƒ2,50 B.T.W,
Inzenden uiterlijk dinsdag bij onze agenten of aan: Eendrachtbode - Postbus 128 - B. op Zoom
Vier en half jaar bezetting gaat niemand
in de kouwe kleren zitten.
Dat beleefden 25 jaar geleden onze streek-
bewoners voorzover nog in eigen gebied
aanwezig.
Dat werd voor anderen een volle vijf jaar.
Vier en een half jaar was liet een syste
matische geestelijke uithongering geworden.
Eerst met de nodige Duitse voorzichtigheid
daarna met de eigengereide Duitse grondig
heid. En toen kwam de bevrijding. Even
barstte het opgekropte gemoed los. In een
achteraf waanzinnig lijkende, maar toen zo
begrijpelijke vreugdedans. En daarna kwam
de reactie. Reactie na een periode van top-
spanningen. Geleidelijk aan opgevoerd door
een bezettende macht. Eerst als een lokkende
vogelaar, daarna via een noodzakelijk in
grijpen, tenslotte met harde knoet.
Spanningen die steeds naar hoger top
voerden. Daar was de geweldigste mili
taire prestatie aller tijden: de invasie op
6 juni 1944, daar was de verwarring rond
Dolle Dinsdag: 5 september 1944. Daar
was het ondragelijk wachten toen de Cana
dezen voor Woensdrecht en omgeving da
genlang op de meest hardnekkige vijandige
weerstand stuitten.
Daar was dan tenslotte de doorbraak naar
Bergen op Zoom: 2/ oktober 1944.
Daar volgden de beschietingen op het
West-Brabantse, even ook op het Thoolse
gebied.
Daar was de nacht van de kanonnen, de
nacht van de Thoolse brug en daar waren
tenslotte: 30 oktober 1944, de drie Cana
dezen als de eerste bevrijders op Thoolse
grond.
De vier en halve jarige klap was hard
aangekomen. Zelfs al bleef het maar bij
schaarste en werd het geen honger, zelfs
al beperkte vijandigheid zich tot spelde-
prikken in vergelijking met concentratie-
kampgebeuren. Haat en eenheid lagen op
dezelfde linie. De revolutie der geesten, die
zich onder het oorlogsgeweld voltrok, drukte
1 op velen oen stempel, dat zich na de be
vrijding moeilijk aan conventies en bureau
cratische vormendienst kon aanpassen. Ver
houdingen spitsten zich tóe. En het was bi
zonder moeilijk weer in het verantwoordelijk
gareel te lopen.
Maar toch zullen zij die het beleefden,
zich vandaag herinneren ,dat de bevrijding
25 jaar geleden kwam. Herinneren als het
moment van een ontzaggelijke opluchting en
dankbaarheid.
Me gen wij thans ook nog eens herinneren
aan het eerste Canadese leger, dat op 6
juni 1944 de Normandische kust bij Ber-
nieres bestormde, dat zich een weg baande
naar Caen, dat de Duitsers uit het haven
gebied Antwerpen verjoeg, dat de Schelde
ten kostte van zware verliezen wist vrij te
maken, dat Bergen op Zoom en Tholen,
Steenbergen en Sint Philipsland bevrijdde.
En waarvan honderden, ja duizenden graven
tussen Caen en Tholen getuigen van de prijs
der vrijheid.
Een makker heeft in het verwoeste land
een doodgeschoten kameraad begraven
en hij ontnam beschroomd het lijk zijn have
Wat ligt er niet in 't verschroeide zand.
Een gouden ring voor een bedroefde vrouw,
een laatst adieu, voor moeder neergeschreven,
een zakmes en een beurs, in 's mensen leven
kleinodiën van liefde en van trouw.
Maar ziet, wanneer de scheem'ring daalt op 't veld
de strijd is uit, de loop steekt uit de zoden,
en 's ochtends, als de gieren zijn gevloden
en zonlicht roost de puinen van t' geweld.
Dan prijkt de helmhoed als een kleine klok,
de stormband als een klokkezeel, getekend
scherp op een zuiv're, hoge hemel. Wrekend
noch vloekend, en van haat vervuld noch wrok
rust een soldaat: „Bedenkt, als men mij gaf
mijn klok, dat ik, schoon onbekend, gestreden
en heb geleden voor een blijvende vrede
Wie dan geen vrede luidt, onteert mijn graf.
van nog ooit een bevrijding mee de lucht
in is gegaan. Dan plotseling een salvo. Het
fluiten en uiteen barsten van de granaten
gebeurt als het ware tegelijkertijd. Vijf mi
nuten later hangt een witte vlag uit de
Thoolse kerktoren. En dan ze zijn 'r 1
Als een draadloze komt het bericht tege
lijkertijd in iedere thzolse woning. En e;n
stroom mensen barst de richting van de
kapotte brug uit. Honderden, het leken
duizenden.
En die vele honderden schreeuwen het
opgekropte gemoed van 4J4 jaar bezetting
uit op het moment dat drie Canadezen aan
de overkant van de Eendracht in een roei
boot stappen.
De vrijheidsorkaan zakt weg bij elke
meter dat de roeiboot het Thoolse gebied
nadert. Tot het met nog een paar meter
vanaf Thoolse grond is weggeëbt tot een
schier beklemmende fluistering.
Dan springen drie jonge Canadezen op
Thoolse bodem en tegelijkertijd zet een me
nigte Tholenaren het eerste couplet in van
het Wilhelmus.
Waarvan de laatste woorden als in een
machtige snik eindigen.
De tyranny verdrijven, die mij, mijn hart
doorwondt.
De vlampijp in de Thoolse kerktoren sloeg
half twaalf. Niemand hoorde het. Tholen
was bevrijd. 30 oktober 1944.
Ze zijn 'r, aan de overkant. Niet als een
lopend vuurtje, maar als een fel uitslaande
brand sloeg die uitroep zich maandag 30
oktober 1944 dcor de thoolse straten.
Drie dagen tevoren was Bergen op Zoom
bevrijd. Voor Tholen lag er als het ware
een eeuw tussen. Op twee nachten vol ge
weld van kanongebulder en spervuur op
het Westbrabantse, was een betrekkelijk
rustige zondag gevolgd.
Eb en vloed hadden een en andermaal
de kapotte brugstukken over de Eendracht
gestreeld. Glinsterend op de aluminium ge
verfde stijlen.
Maar nu is het 30 oktober 1944. Half elf
in de morgen, de geheel bedekte sombere
lucht maakt de nog somberder gevoelens
van de Tholenaren niet lichter. De verbin-
ding met Brabant is verbroken. En men
meent dat daarmee de laatste mogelijkehid
BEVRIJD
Scherpenisse in zware [inanciële verdrukking
Dijkgeschot kan worden gehandhaafd
op huidige peil
Sint-Annaland krijgt ,,de Casembrootschool"
Smerdiekse brandweer vraagt nieuwe helmen
Stijgend vuilnisemmer-tarief in Stavenisse
Graag de bus voortaan ook via kern
Anna Jacobapolder
Na Rients Gratama straks Rob Geraerds
met solo-toneel
Tholense Boys steeg op ranglijst
Er ia geen mens die de vrijheid niet lief heeft;
maar de rechtvaardige eist haar voor allen;
de onrechtvaardige alleen voor zichzelf.
De bekende cabaretier Rients Gratama
verzorgde met medewerking van een muzi
kaal kwartet vorige week vrijdag een avond
in het Holland Huis te Scherpenisse. Dit
onder auspiciën van de Zeeuwse Volksuni
versiteit. Burgemeester J. E. van Boeijen
uit Tholen richtte zich met een welkomst
woord tot de goed gevulde zaal en herinner
de voorts aan het overig programma van de
Z. V. U. in komende maanden op Tholen.
De eerstvolgende avond is 13 november
met Rob Geraerds.
De Thoolse Z.V.U. voorzitter bracht onder
de aandacht, hoe in samenwerking met het
Nut. ook, zoals op deze avond, met de
Stichting Gemeenschap Eiland Tholen de
laatste paar jaar meer aan culturele avon
den kan worden gebracht.
Hij verwachtte daarvan nog enige uitbrei
ding in de toekomst, zoals dat in dit jubi
leumjaar van de ZVU het geval is.
Daarbij had hij graag verdere inspraak
van andere categoriën. zoals vrouwenver
enigingen en de jeugd.
Bij uitbreiding van het al behoorlijk groei
end lodental ook in de andere eilandge
meenten, kan worden overwogen of de avon
den niet nog wat meer gespreid kunnen
worden, waar daartoe voldoende accomo-
datie aanwezig is.
Hij hoopte dat menig aanwezige zich in
de pauze als lid zou opgeven.
Daarna was daad, woord en lied aan
Rients Gratama, wiens ster aan de klein-
kunsthemel snel is gestegen, nadat hij reeds
eerder furore maakte in de Friese toneel
groep Tetman en Jarich de Vries.
Nu beschikt hij over vaardige en vak
kundige muzikale medewerking van Joop
Verbeke (piano, marimba) Karst de Groot
(gitaar). Jacques Sambrink (bas) en Harry
Hartmans (trompet, slagwerk)).
De gebrachte „vingertjes in de pap'' on
derverdeeld in een 14 tal scetsjes, liedjes en
daartussen een vlotte conference deden het
uitstekend.
Sterk is Gratama in centrasten. waarbij
hem een sociale inslag niet vreemd is.
Sterk ook in mimiek. Zijn politieke versie
op ingrijpende partijwijzigingen bracht veel
pret bij de luisteraars. Want (onder an
deren) de aardappelen van de A.R.P. blij
ven ook bij chips toch aardappelen. Het
„trappetje af" of het van z tot a door het
leven was een aparte vondst. En het „an
tiek" - om met deze enkele greep maar te
besluiten, toonde dat grootvader in het be
jaardentehuis nog goed genoeg is om het
kleinkind aan de mode van de tijd, het
ouwe zakhorloge, antieke hangklok, enz. te
helpen.
Kortom, Rients Gratama kan het, al was
hij voorheen in de gespeelde toneelstukken
zeker niet minder dan thans in zijn leven
dige, met veel vaart en verwe, maar daar
door ook wat vermoeiende one man show.
Niettemin voor de aanwezigen een avond
met en vol plezier.
Al bereikte ds. Nic. Beets een hoge leef
tijd - hij stierf in maart 1903 en was toen
89 jaar en al publiceerde hij in dat lange
leven veel, toch mogen wij gerust aannemen,
dat weinigen zich zijn naam nog zouden
herinneren, wanneer hij niet als student
onder het pseudoniem Hildebrand, in een
soort overmoed - die hij later diep betreurde
dat ene boek had geschreven: de Camera
Obscura.
De 25-jarige student had, toen hij in 1839
de Camera schreef, de bedoeling zijn tijd
genoten - het was de gezapige Biedermeyer-
tijd - een spiegel voor te houden, hun heb
belijkheden en onhebbelijkheden vast te leg
gen met behulp van de „donkere kamer", de
voorloper van het fototoestel. Hij streefde
dus naar een fotografisch juiste weergave
en niet naar een artistiek vertekend beeld.
Daar Hildebrand een scherp waarnemer
met een gezonde dosis humor was, slaagde
hij erin, met vele kostelijke details de kern
der dingen te raken en een der meest ty
pische boeken te scheppen, die in de lage
landen geschreven werden.
De bewerking voor solo-toneel, welke
Rob. Geraerds schreef, laat uiteraard geen
ruimte voor de brede verhaaltrant, welke
inhaerent was aan Hildebrand's tijd. In com
pacte vorm springt Hildebrand's esprit naar
voren en krijgen de belangrijkste personages
een scherpe omlijning.
Uit de pers binnenland:
Rob. Geraerds virtuositeit, zijn stembui
gingen, zijn feilloos overspringen van de
ene pijlsnel gelanceerde dialooq op de an
dere en niet op de laatste plaats zijn talrijke
metamorphoses hebben deze avond tot een
genot gemaakt.
Het leek, alsof niet Geraerds alleen op
het toneel stond, maar of zijn creaties levend
geworden waren en met hem acteerden.
Nergens gechargeerd, geen overdreven
gebaar, en sublieme vertolking.
Uit de pers buitenland:
Soepel, beheerst, met meesterlijke dictie
en sober gebaar transformeert hij zich bin
nen een tijdsbestek van twee uren in tien
tallen personen, scherp-omlijnde levende ka
rakters.
Geraerds deed ons die eenzame figuur
op het toneel vergeten.
Een meesterlijke vertolking, een unieke
prestatie.
Donderdag 13 november is Rob Geraerds
in het stadhuis van Tholen met de Camera
Obscura en brengt het volgende programma:
Hildebrand stelt zich voor. Een Onaange
naam Mens, De Familie Stastok, De Familie
Kegge, De Veerschipper, Hildebrand neemt
afscheid. Mariele Meyer zorgt voor de mu
zikale omlijsting.
De Bergen op Zoomse winkeliersvereni
ging organiseerde een etalagewedstrijd in
het kader van het bevrijdingsfeest. Er waren
40 deelnemers met daaronder bizondere ont
werpen en initiatieven. Onder meer voor een
etalage een zilveren vogeltje, dat een (prik
keldraad) kooitje ontvlucht. Verder veel
foto-materiaal. Een jury uit drie etaleurs
van elders, beoordeelde de etalages waarvan
de uitslag zaterdag a.s. bekend wordt ge
maakt.
Tot zo lang zijn die etalages ook nog te
bezichtigen.