iül haard en Hetere warmte is ©r stiet Geen bezwaren ingekomen tegen bestemmingsplan „West" te Sint-Maartensdijk Ruimte woningbouw in dit plan voor vier jaar 25e JAARGANG Ne, 45 EENDRACHTBODE 2 OKTOBER 1969 TWEEDE BLAD Een serie verledentijdse dorpsschetsen over de gemeenschap Sint-Annaland öw bierhandelaar Strengt 't wel even Stemmen van lexers Door Han Dekker sen, en als deze later vertrekt, komt weer een nieuwe, plaatselijke huisarts ten tonele De 22e mei 1888 keren dokter L. C. van der Meulen en echtgenote op Sint Annaland terug van huwelijksreis, waarbij zij mede door „Accelerando" feestelijk worden ontvangen. Anderhalf jaar daarna gaat deze zo populaire persoonlijkheid voorgoed weg, plaats makend in deze voor de Sint Maartensdijkse Domes Quakkelaar, die tweeënveertig jaar Sint Annalands geneesheer worden zal. Ondanks alles was men vlak voor de eerste wereldoorlog optimistisch ge stemd. Van Rij sens schreef in zijn Geschiedenis der Nederlanden: „De zorg voor de volksgezondheid is toegenomen; ziekten weet men beter te bestrijden. Gevolg daarvan is een krachtiger volk, de lotingen zijn dan ook flinker van gewas dan voorheen, en onze gemiddelde levensduur is gestegen De lotelingen die als militair moesten dienen werden vanzelf sprekend lichamelijk gekeurd. Deze medische keuring vond voor toekom stige landsverdedigers onzer gemeente en streek soms plaats te Tholen of Sint Maartensdijk, maar meestal in het Bergen op Zoomse hospitaal. Die keuring was uiterst eenvoudig, en weer moeten we teruggrijpen op de Franse tijd. Corvisart lijfarts van Napoleon, paste als eerste auscultatie toe. D.i. het beluisteren van hart en longen. Bij toeval ontdekte Corviarts leerling Laen- nec, dat door een papieren koker tussen zijn oor en de borst van de pa tiënt te plaatsen, de geluiden veel duidelijker waren dan voorheen, toen het oor rechtstreeks aan de borst te luisteren werd gelegd. Hiermee was de stethoscoop geboren, later ontwikkeld zoals we hem nu kennen. De Duitse physioloog H. von Helmholtz (1821-1894) vond omstreeks 1870 de oog- en keelspiegel uit. Stethoscoop en genoemde spiegels maken ook thans het „handgereedschap" van elk specialist en huisarts uit. Gewapend met bo venvermelde attributen verrichte de keurende dokter zijn werk bij de as pirant-soldaten. Verdere onderzoekmiddelen stonden hem vrijwel niet ten dienste, en dat was, vooral ten opzichte van de beruchte tuberculose, vaak funest. Een begin van deze longziekte kan namelijk alleen via de stethos coop lang niet altijd worden geconstateerd In 1898 ontdekte W. K. Röntgen de naar hem genoemde X-stralen, een machtig, toekomstig on derzoekingsmedium, maar onze mensen der vorige eeuw konden daarvan niet profiteren. Heel wat militairen, onder wie verschillende Sint Anna- landse jongemannen, stierven tijdens of kort na hun dienstperiode aan de zogenaamde „witte dood" Pas rond de jaren tien zou het Algemeen Burger Gasthuis te Bergen op Zoom over een röntgeninrichting beschikken, terwijl de Prov. Zeeuwse Vereniging Lot Bestrijding der Tuberculose, afdeling Tholen en onderge bracht aldaar in het Groenekruisgebouw, eerst in 1937 tot plaatsing van een zgn. doorlichtingsapparaat kon overgaan. Het paradoxale was, dat in de jaren twintig, toen ook hier tientallen t.b.-patiënten, onbewust van hun toestand, lagen of rondliepen, er aanvankelijk voor het genoemde con sultatiebureau in Tholen hoegenaamd geen belangstelling bestond De schuld hiervan lag voor een groot deel bij de vaak conservatieve huisartsen die, menend hierin een soort van „unfaire concurrentie" te moeten zien, .ondermijnend" voor hun plaatselijk dictatoriaal medisch gezag, deze nieuwe ziektebestrijdingsmogelijkheid trachten te negeren! Buiten de huis dokter om trokken sommigen toch de stoute schoenen aan, maar dan was het soms al te laat In de 19e eeuw was ziekenhuisverpleging en-of -behandeling voor onze dorpsgenoten een weinig voorkomende aangelegenheid. Niet dat daar in veel gevallen geen behoefte aan bestond, integendeel, maar men was nu eenmaal nog niet „ziekenhuisminded". Geldgebrek en transportmoeilijk heden speelden hierbij vaak een grote rol. Uiteraard was Bergen op Zoom in deze zelfs toen nog weinig in trek. Als persé klinische behandeling werd verlangd, oriënteerde men zich op Leiden of Utrecht. Wanneer Mohammed niet naar de berg komt, komt de berg Chirurg Van Dissel uit Breda en andere opereerden in de Bergse kliniek, of desnoods aan huis, en ook op Sint Annaland is dit wel voorgekomen. Aan de Voorstraat, waar thans de burgemeesterswoning is, woonde weleer in een deftig oud huis de heer Dingenus van der Dussen. 's Zomers stonden onder zijn voorkamerramen resp. twee hoge, antieke horren, waarop Bijbelse taferelen geschilderd waren, en deze Van der Dussen gaat de geschiedenis, als de eerste Sint Annalander die een blinde darmoperatie onderging en overleefde Terwijl men hem nog vele jaren, met hoge, zijden pet zal zien zitten achter de hor-contouren van .,'t hijgend hert", moet medisch voor een andere landbouwer de heer Adriaan H. aan de Ring, eveneens drastisch worden ingegrepen Op aanwijzing van de dokter schuurt men de keuken grondig schoon. Twee tafels worden tegen elkaar geplaatst; een doordringende lysolgeur bezwangert het hele huisje. De steriliteit is niet veel beter dan bij een normale huisslachting, maar men staat nu eenmaal voor het urgente al ternatief: leven of dood! De verlichting is een groot probleem; onderwijl huisgenoten met een grote petroleumlamp bijlichten, weet de arts ook deze beklemde-breuk-lijder te redden Behalve de zieke, drinkt men een goed glas brandy op het blijde resultaat, en langzaam maar zeker zal de geneeskunst der toekomst zich ontplooien. (NADRUK VERBODEN) Volgende week: LOGERENDE FOTOGRAFEN EN NIEUW STRAAT EE LOGEMENTHOUDERS DE BEKLEMDE-BREUK-LANDBOUWER VAN DE RINC In 1817 registreerde men officieel het Sint Annalandse gemeentewapen. „Het is van lazuur, beladen met het beeld van Sint Anna Volgens katholieke opvatting is Sint Anna de schutspatrones der gehuwde vrouwen De maatschappij zelf trachtte echter meer concrete bescherming te geven, al was het allemaal nog erg primitief. De kindersterfte was in de 19e eeuw bijzonder groot. Terwijl in Wenen Ignaz Philipp Semmelweis (1818-1865) verbeten vocht tegen de beruchte kraamvrouwenkoorts, vie len hieraan ook op Sint Annaland tientallen moeders ten offer. „In 't kraambed gestorven," luidde dan de volksdefinitie. Door gebrek aan een goede hygiëne werden zo licht infecties opgelopen, terwijl de medisch- technische hulp, bij vooral moeilijke bevallingen, veel te wensen overliet. Pokken en cholera kwamen in genoemde eeuw nog epidemisch voor, en alleen al de tering (t.b.c.) sleepte tallozen ten grave. Zelfs influenza en blindedarmontsteking waren ziekten met een vaak dodelijke afloop. Stap voor stap maakte weliswaar de geneeskunde vorderingen, maar het ging allemaal zo langzaam, en dit laatste niet het minst door een aanvankelijk hardnekkige tegenwerking der medici zelf Robert Koch (1843-1910) ontdekte in 1882 de t.b.-bacil en kort daarop de kommabacterie, verwekker van de cholera, waardoor deze ziekten, vooral de laatste, beter konden worden bestreden. Waar afgunst en wantrouwen enerzijds, en maatschap pelijke armoede anderzijds het pionierswerk der medische groten, als een Iiarvoy, Jenner, Semmelweis, Freud en andere, zo bemoeilijkten en ver traagden; wat zullen we dan zeggen van de geneeskunde in die dagen op ons dorp en elders in de streek? „Het is van lazuur, beladen met het beeld van Sint Anna en terwijl de Hoge Raad van Adel deze wapenomschrijving noteert, begeeft Sint Annalands geneeskundige zich naar een spoedgevalHeelmeester ten Platten Lande" Willem Cornells Hoogkamer, wiens „plaats en tijd van Admissie" luiden: Middelburg, de 23e maart 1809. vormt samen met vroedvrouw C. Catshoek (niet te verwarren met de een halve eeuw latere, plaatselijke verloskundige Catharina Kaashoek ons medisch dorpsteam. Beider wettelijk verplichte beroepsbenodigdheden zijn in 1822, wanneer de heer Hoogkamer tevens onze burgemeester Abram van der Bel drie jaar tevoren in genoemde functie is opgevolgd, respectievelijk: „Voor de heel meesters. Een Tourniquet met eenige kromme Hecht-naalden Pluksel en zwam, tot stuiting van voorkomende Bloeduitstortingen. Katheters van onderscheidene dikte. Eene Balijn met een Spons, tot doorstoot!ng van vreemde ligchamen in den Slokdarm Voor de vroedvrouwen. Eene tinnen Lavementspuit" Medische specialisering blijkt dan voor Zeeland nog vrij onbekend. Officieel klinkt in deze: „Oogmeesters, geene. Tand meesters, geene en op hoop van zegen sukkelt men naar 't midden dei- genoemde eeuw. Wij schrijven 1854. Nicolaas Polderman, die burgemeester werd in Hoogkamers plaats, is vier jaar geleden als eerste burger van Sint Anna land opgevolgd door de heer A. J. Bierens. Praktizerende „Heel- en Vroed- meesters" zijn dan Jacob Hoogkamer, zoon der gelijknamige, vorige dokter, en Cornel is Marinus Bal. Voornoemde heer Hoogkamer is tevens gemeente raadslid, meneer Bal regent der „Wezen-Armen", en een besmettelijke ziekte houdt ook ons dorp danig in haar greep Bal schrijft de burge meester dd. 11 oktober 1854: „Dat gisteravond 6 nare onder zijne behan deling gekomen is de persoon Leenderl van Schouwen, van beroep Schip persknecht, oud 60 jaar, dat genoemde persoon alle kenteekenen droeg van door de Cholcra-Azialica aangetast te zijn, welker Vreeselijke Ziekte niet tegen staande alle aangewende uit en inwendige middelen, zoodanig is toegenomen, dat de patiënt aan de gevogen hedenmorgen halfvier uur overleden is." „25 October de huisvrouw van S. van Oost en dochtertje in tienlallen huisjes heerst dit najaar rouw, op Sint Annaland als elders, en gestaag komen ten gemeentehuize de macabere ziektemeldingen binnen De mensen zagen er vroeger veel ouder uit dan ze waren, volgens hui dige begrippen althans. De kleding was sober van kleur en modelschoon heidsmiddelen werden erg weinig gebruikt. Eenvoudige artikelen als luxe toiletzeep, tandpasta en shampoo waren voor de meesten onbereikbare cos- metieken. Slechte gebitten waren een heel normaal verschijnsel; er werd veel kiespijn geleden. Men „behandelde" dit met brandewijn en-of oor- proppen van watten. Verder beproefde men talloze kwakzalversmiddeltjes en in 't uiterste geval kwam de huisarts er aan te pas. 't Was geen wonder dat men dat voor het laatst hield, want bij het tandentrekken kon het er Spartaans toegaan Specialisten, onder wie tand- en oogartsen, werden in de vorige eeuw door plattelanders maar zelden geconsulteerd. Men ging als het lezen niet meer zo best vlotte, bij de drogist een complete bril halen, zoals men een paar klompen paste bij de kruidenier. Pruimtabak, zoethout, kalmoes, dropstaven om hoestdrank van te maken, stenen pijpen, breuk banden en brillen behoorden tot de goed gangbare handelsartikelen van drogist en marskramer. Legio zogenaamde „schoenmakersbrilletjes" wer den aan-de-deur betrokken. Staande op stoep of drempel probeerde" men verschillende brillen, tot men meende de goede te hebben gevonden. Als men het dan ook nog eens kon worden over een vaak wat dubieus klin kende prijs, was de blik op de wereld weer heel wat ruimer geworden Chirurg Bal (grootvader der latere burgemeester Hanssens) associeert zich tegen de tachtiger jaren nog even met de dan reeds ettelijke jaren schuin tegenover hem aan dc Voorstraat praktizerende dokter Willem Goos- ARCHIEVEN een beroep te spreken waar men geen of weinig kennis van heeft, want dan begeeft men zich cp glad-ijs". Het spreekwoord zou dan hier van toe passing kunnen zijn: ..Schoenmaker hou je bij je leest". LI, mijnheer dc Redacteur hartelijk dank voor de plaatsruimte., Hoogachtend, A. Dekker - Goes Hoewel geen abonnee van uw blad, ont ving ik toch het nummer van „De Een- drachtbode" van 11 september 1969. Naar aanleiding van het ingezonden stukje onder motto: „Stemmen der Lezers", zij het mij vergund aan het adres van Dhr. J. Jansen te Poortvliet enkele opmerkingen te maken. Voornamelijk wat de beoordeling betreft ever het orgel in de Ned. Herv. Kerk te Sint Annaland dat zowel uiterlijk als inner lijk een decadent geval genoemd wordt. Hij komt tenslotte tot de eindconclusie dat dit orgel tot een van de slechtste van het ei land gerekend moet worden. Alleen deze uitdrukking van een „slecht" orgel legt al een zekere ondeskundigheid aan de dag. Is Dhr. Jansen kerkorgelbouwer? Is hij expert in dit beroep? Voor zover mij be kend is, helemaal niet. Wanneer Dhr. Jansen een instrument als zeer ondeugdelijk en slecht kwalificeert, dient hij ook op degelijke tech nische gronden de fouten aan te kunnen wijzen waar dat „slecht" zijn oorzaak in vindt. Dit had ik gaarne van hem vernomen, doch hierover wordt met geen woord ge rept. Ik zou dhr. Jansen aanraden niet over OPLOSSING KRUISWOORDPUZZEL R 112 Horizontaal: 2 lisse; 7 slim; 9 nap; 10 Esla; 12 mond; 13 aalt; M pon; 16 Inn; 17 tra; 18 tot; 19 ra; 20 in; 22 Kro; 24 Lea; 25 E.E.G.: 28 klaroen; 31 legioen: 34 si 35 le; 36 episode; 41 notitie; 45 torn; 46 Eem; 47 ski; 48 mi; 49 r.r.; 50 t.n.o.; 52 lot; 54 s.d.g.; 56 toe; 57 kaas; 58 enak; 60 adel; 61 ion; 63 vlet; 64 gerst. Verticaal: 1 kim; 3 indiaan: 4 s.a.; 5 spaniel; 6 Est; 7 slot; 8 mot; 1,0 elp; 11 Avro 15 nota; 17 trio; 19 ree; 21 nee; 23 oksel; 24 l.o.; 26 g.g.; 27 sneek; 29 lip; 30 Rus; 32 i.p.L; 33 Eli; 37 inkt; 38 Ot; 39 dom; 40 emissie; 41 nergens; 42 oer; 43 t.m.; 44 tent; 47 soda; 51 oost; 53 val; 55 n.a.v.; 57 kei; 59 K.L.M.; 62 or. De Sint Maartensdijkse Domes Quakke laar, die vanaf 1890 twee en veertig jaar lang Sint Annalands geneesheer was. /V-s „De mensen zagen er vroeger veel ouder uit dan ze waren Gezellig poseerden ambachtslieden en andere dorpsgenoten voor de timmerwinkel der familie Soeters. Links op de hoek de destijds uit Willemstad gekomen heer Frans Burgers; resp. de heren drie en vier van links, diens zoons Adriaan en Chris. Als spil van het gezelschap fungeert timmerman Lambrecht Soeters Abr. zoon. Metselaar Adriaan Burgers (met schop) werd najaar 1931 dokter Quakkelaars laatste patiënt, terwijl kleermaker Jacob Boon de eerste Sint Annalandse (pneumonie) patiënt zal worden van de op dat moment nog niet eens volledig geïnstalleerde huisarts, dr. H. R. M. J. van Es.

Krantenbank Zeeland

Eendrachtbode /Mededeelingenblad voor het eiland Tholen | 1969 | | pagina 5