EENDRACHTBODE
Plaatselijk nieuws
Eerste doel dagverblijf
voor volwassenen
Huldiging Turnster-kampioenen
in Sint-Annaland
Voor
Postduiven-
liefhebbers
door D. Roozemond
Van chirurgijn tot arts
1700 - 1969
25e JAARGANG No, 11
6 februari 1969
TWEEDE BLAD
Philadelphia heelt al 536 leden
in onze streek
KOELKASTEN
DIEPVRIEZERS
VERHOEVEN
SINT-ANNALAND
De afdeling Tholen en Sint-Philipsland
van de Landelijke Protestants Christelijke
vereniging van ouders en vrienden van het
afwijkende kind te Utrecht, kortweg Phila
delphia genoemd heeft een eerste jaar vol
aktlviteiten achter de rug. Een jaar vooral
gericht op ledenwerving. Begonnen met een
afdeling van 67 leden en begunstigers op 1
januari 1968 zijn het er inmiddels reeds 536
die zich op Tholen en Sint-Philipsland heb
ben aangesloten. Een bizonder mooi resul
taat.
Het bestuur bestaat uit de heren J. G. Bijl te
Sint-Maartensdijk, (voorzitter); W. M. Sla
ger te Scherpenisse, (secretaris), mevr. V's-
Perestam te Tholen, (penningmeesteressc) en
de heer G. van der Zande te Tholen, alge
meen adjunct.
De heer Slager werd in de loop van het
eerste verslagjaar door omstandigheden op
gevolgd door G. Quaak te Scherpenisse.
In alle gemeenten werden contactpunten
aang'esteld. die o.m. voor leden werving
zorgden. Er kunnen nog altijd leden bij. In
1968 werden zes vergaderingen belegd.
Een belangrijk besluit viel op 9 juli, nl. om
te komen tot oprichting van een 'Stichting
Tehuizen en Dagverblijven' Alles wordt nu
gedaan om te komen tot een dagverblijf voor
volwassenen. Daartoe werden o.a. bespre
kingen gevoerd met 'De Bevelanden' te Goes,
waarbij de landelijk voorzitter van Philadel
phia de heer J. W. Dondorp aanwezig was.
Na een vergadering met de ouders op 8
november is het bestuur begonnen na te
gaan, welke streekbewoners in aanmerking
komen. Ouders hebben zich op 18 december
daaromtrent in Goes kunnen oriënteren.
De notariële akte van de stichting pas
seerde op 19 december.
Men hoopt in het tweede verenigingsjaar
het werk verder uit te bouwen, waarbij het
bestuur weer rekent op alle medewerking uit
onze streek.
Om nog even een misverstand recht te zet
ten, zij vermeld, dat zaterdag 25 januari in
Yerseke geen kampioenschappen meisjes 10
en 11 jaar zijn gehouden, maar van 12 tot 15.
Daarbij werd W.I.K. vertegenwoordigd door
Janneke Burgers, die een goede wedstrijd
turnde in vergelijking met vorig jaar, maar
nog niet met de verrassende top in Yerseke
meekon. Slechts 2 meisjes, die vorig jaar bij
de eerste tien eindigden wisten zich zaterdag
te 'handhaven. De overige eerste plaatsen
waren voor jeugdige nieuwelingen. Jaiineke
Burgers bezette de zestiende plaats, ondanks
een ongelukje bij de balk-oefening en een ge
deeltelijk mislukte paardsprong.
Vorig jaar was Janneke Burgers met 29
deelneemsters zestiende met 6.70 punten, dit
jaar met 39 deelneemsters ook 16e met een
gemiddelde van 7.35 punten.
In de sporthal was er zaterdagmiddag de
huldiging van de zes turnsterkam,pioenen 10
en 11 jarigen. Burgemeester Baas (met het
voltallig college aanwezig) was van mening,
dat geen enkel inwoner kon zeggen, dat de
aan deze turnzaal bestede vrije geringe post
weggegooid geld is geweest. Misschien zou
het financieel thans niet meer kunnen en als
dat zo is, dan komt er ook geen voorstel van
b en w, maar destijds lagen er wel goede
mogelijkh den en kwam het er ook.
We mogen er blij mee zijn, als wc zien,
hoe onze jeugd er van kan profiteren en we
mogen ook wel even kijken naar de grote
steden, waar men schreeuwt om geld voor
sporthallen, vond de Sint-Annalandse eerste
burger.
Hij verheugde zich met de kampioen, ou
ders, leidsters en bestuur van WIK over het
behaalde resultaat en hoopte dat er nog heel
(wat plezierige turnuren voor de leden in deze
sporthal zouden volgen.
De heer A. J. Boogaard feliciteerde na
mens de Dorpsgemeenschap, d.w.z. namens
alle aangesloten Sint-Annalandse verenigin
gen. Hij had bizondere waardering voor
mevr. Smulders, die vele uurtjes in de ge
meente doorbrengt om dit resultaat te berei
ken. Hij betrok daarbij ook mevrouw R. van
't Hof - Schot, feliciteerde WIK met het 200
ste lid en bood mevrouw Van Iwaarden een
bouquet tulpen (van Sint-Annaland) aan.
De voorzitter van WIK, de heer J. C.
Moerland had de huldiging ingeleid met een
welkomstwoord tot de genodigden. Alle
meisjes-kampioenen en leidsters kregen bloe
men. De voorzitter nog even het ledental
samenvattend deelde mee, dat er nu 208 le
den zijn plus 52 in de Volleybal afdeling,
een totaal van 260. Men streeft naar de 300
bij het tienjarig bestaan, dat volgend jaar
wordt gevierd. En dat is mogelijk, zei een
optimistische voorzitter na het goede resul
taat van dit jaar.
Kodtecfcnkk
Lleverrouwestnat 33 - TeL 4898
Bergen op Zoo«
adv.ing.med.
Koppeling
Nu wij zo aan de samenstelling van de
kweek toe zijn, na tevoren op papier al een
tijd te zijn bezig geweest, mogelijk na vele
doorhalingen, moet het nu toch gaan gebeu
ren. Kijk eerst nog even goed uit of de
broedhokken en al wat er mee samenhangt
in orde zijn. Latere veranderingen zijn uit
den boze. Alles moet te voren klaar zijn. De
duiven 6 a 8 weken goed gescheiden laten,
is het overkoppelen op andere doffer of duif
geen probleem. Zorg dat de doffer zijn eigen
plaats heeft van vorig jaar. Hebt u meer dan
één hok om te koppelen, dan eerst het ene,
later pas het tweede gebruiken, wanneer in
het eerste alles cké is. Nodig is (het om een
paar dagen vrij te hebben en alles in de ga
ten te houden, zodat ieder de eigen woning
(broedbak) goed leert kennen.Denk er aan.
nooit toelaten dat één doffer twee broodbak
ken in zijn bezit krijgt.
Hebt u het tijdens de vrije dagen goed in
dc hand gehouden, dan zult u geen last meer
hebben. Is het eerste hole goed geregeld dan
het tweede op dezelfde manier afwerken.
Dan moet het eerste hok al dc vrije hand
hebben gekregen en bij goed weer ook de
vrije natuur. Ook wat tabaksstelen in de
schotel geven. Kijk goed uit of ze niet be
schimmeld zijn, want dat is niet best voor de
gezondheid. Is dat het geval, dan flink was
sen en winddroog laten worden. Hoe beter
en rustiger dit werk wordt gedaan, des te
beter zal het profijt zijn. Vandaar ook dat
er twee vrije dagen voor ncdig zijn. Mij zijn
vele melkers bekend, die dan ook een snip
perdag in reserve houden en het zo tijdens
een weekend voor elkaar krijgen.
Nog enkele tips over de koppeling zelf.
Breng eerst en vooral de beste vliegers bij
elkaar. Let er vooral op, dat ze beide niet
dezelfde gebreken hebben aan bouw. Denk
bijvoorbeeld alle twee gedeukte koppen, niet
te beste, zachte pluim. Zoek het in een den
keroog met een lichter oog. Denk vooral aan
de kleurpluim. donker met licht, liefst bont
bij bont. Anders wordt later het gehele hok
bont. Zet liefst donker bij licht. En rood met
donkerras of Zwart. De pluim bij dc duiven
wordt veel zachter en soepeler. Liefst geen
lichte kleuren bij elkaar, bijvoorbeeld geen
twee lichtblauwe, maar wel vetblauw met
lichtblauw. Kweek ook niet teveel uit duiven,
waar de snavelopening te kort bij het oog
staat Hoe groter de afstand daarvan, hoe
beter. Het mag best 1JZ of 2 centimeter zijn.
Anders valt men in patrijzen koppen. Inzon
derheid de voornaamste koppels moeten aan
bovengenoemde eisen voldoen. Hebt u veel
duiven, dan het advies om een gedeelte vrij
van koppeling te houden. Bijvoorbeeld de
jaarlingen. Als die goed zijn geselecteerd
tenminste.
U hebt toch wel vogels die in hun geboorte
jaar al een vriend of vriendin hadden? Wel
nu, laat deze hun gang gaan, als u maar
zorgt dat de doffer vooral de door u uitge
zochte broedbak krijgt en cok houdt. Anders
krijgt u behoorlijk last, want ze zouden liefst
alle broekbakken voor eigen beheer opeisen.
II moet echter de baas blijven. Laat dan de
eerste dagen hok voor hok uitvliegen. Zet
met een klein papiertje en punaises op iedere
broedbak de ringnummers van het koppel,
wat er thuishoort. Het is voor eigen gemak.
U weet dan ineens waar hij thuis hoort, En
steekt hem nooit verkeerd.
J. Th.
JAARVERGADERING 'TRYFOSA'
Vorige week hield de hervormde Vrou
wenvereniging 'Tryfosa' haar jaarvergade
ring in het hervormd verenigingsgebouw on
der leiding van mevrouw Moerland - van
Vossen. Na 'het gezamenlijk zingen van ps.
119:1. en 3 sprak mevrouw Moerland een
welkomstwoord tot dc vele aanwezigen, in
zonderheid tot de afgevaardigden van Din-
teloord en Oud-Vossemeer. Bestuurders van
Scherpenisse waren verhinderd in verband
met een op dezelfde datum gehouden jaar
vergadering.
Uit de jaarverslagen van de dames Dor-
maar - Kurvink en Overbeeke - van Zetten
bleek dat er goede aktiviteiten zijn. Geme
moreerd werd het resultaat van de jaarlijkse
verkoping, die met een na-vcrlcoop van nog
eens een 400,na afdracht aan zending en
schulddclgingsfonds nog een batig saldo had
opgeleverd. Andere aktiviteiten, inclusief de
gemaakte reis kwamen eveneens weer in
herinnering. Afgelopen verenigingsjaar wer
den ter plaatse niet minder dan 103 fruit-
schaaltjes en nog diverse flacons eau de
cologne uitgereikt aan inwoners, die na ver
blijf in het ziekenhuis weer terugkeerden. Dit
laatste door betrokkenen nog veel meer ge
waardeerd om de geste dan cm de waarde
van het cadeau zelf.
De presidente dankte niet alleen degenen,
die verslag hadden uitgebracht maar ook het
voormalig bestuurslid mej. H. Bruijnzeel, die
22 jaar lang het penningmeesteresse-sChap
met de nodige accuraatheid en liefde voor
de vereniging had waargenomen. Mevrouw
Moerland hoopte dat ze nog vele jaren als
gewoon lid van een gezonde vereniging ge
tuige zou mogen zijn.
Voormalige Ned. Herv. Kerk te Stavenisse: 'Het oude. eenvoudige dorpskerkje. Waarschijnlijk omstreeks 1620 gebouwd, in 1664 vergroot en in 1910 gesloopt.
Van de hand van de heev D. Roozemond te Gorinchem ontvingen
we opnieuw wat Stavenisse historie. We zullen het ingezondene in
een viertal afleveringen plaatsen.
Het was niet direct onze bedoeling met Stavenisse te vervolgen,
nadat we de laatste maal. eveneens via dhr. Roozemond enige aan
dacht aan de 'smidse' op de Voorstraat hebben kunnen schenken.
Het voornemen bestond thans een stukje historie te plaatsen van de
gemeente Tholen, maar dat zit voor wat de bij te plaatsen illustraties
nog niet helemaal rond.
Nog even geduld, dat wil zeggen na deze vier weekse aflevering
Van chirurgijn tot arts' hopen we met Tholen zover te zijn, dat we
onmiddellijk kunnen inhaken.
Ondertussen dhr. Roozemond dank voor zijn zorg, dat we iets op
reserve hadden voor de historische rubriek in onze uitgave, die blij
kens de redacties steeds breder belangstelling krijgt.
i
Wat heeft in het leven der dorpelingen de dokter vanouds een
grote rol gespeeld. Bij sommigen betrad hij vaak hun woningen, in
verband met veelvuldige ziekte, bij anderen slechts bij hoge uitzon
dering. Toch kwam schier ieder ook in het verleden wel eens
in aanraking met de dokter.
We zullen trachten, voor zover gegevens beschikbaar zijn, om
iets te vertellen over deze mensen, die in een tijdvak van ruim 2x/2
eeuw te Stavenisse zich hebben ingezet, om hun lijdende medemens
zoveel mogelijk te helpen.
Comelis Biesman
Zo omstreeks 1700 komen we in de archiefstukken een zekere mr.
Cornelis Biesman als chirurgijn tegen.
Zoals wel bekend zal zijn, werd een plattelandsheelmeester chi
rurgijn genoemd, dit mede vanwege zijn opleiding. Weliswaar kwa
men op sommige plaatsen ook 'doctors' voor, doch de kleinere plaat
sen, moesten het met een 'surzien' doen, zo de oude mensen in Zee
land hem plachten te noemen. De 'doctors' waren meer en beter
geschoold.
Om eens een paar 'doctors' te noemen: te Sint-Maartensdijk o.a.
doctor Ceasar Roelandy (zo omstreeks 1706-1749) en te Tholen
(omstreeks 1802) o.a. Theodorus van Stapele.
Doktershuis was ambtswoning
Uit de spaarzaam voorkome-.de gegevens, valt het niet mee om
veel te schrijven over de persoon van meester Biesman. We weten
dat hij op de Voorstraat woonde. De ouderen zullen de naam 'dok
tershuis' nog wel kennen, doch mr. Biesman woonde niet in de wo
ning die als doktershuis wordt aangeduid. Hij woonde in de woning
waar thans de horlogerie H. C. de Graaf is gevestigd. De woning
was eigendom van de Ambachtsheer en werd aan de chirurgijn ter
beschikking gesteld, een soort ambtswoning dus.
Wanneer op 23 december 1706 de boedelrekening van wijlen Cor
nelis Adriaanszen, 'gewesen geregtsbode' ivordt opgemaakt, dan
blijkt dat 'doctor Roelandy' van Sint-Maartensdijk medicijnen heeft
geleverd en dat de chirurgijn mr. Biesman hem ook heeft behandeld.
We komen in de boedelrekeningen van Jan Westdorp (2 october
1710), van Querijntje Pladdijk (29 november 1714) benevens van
de wed. Clasijna Colle (28 juli 1718) eveneens mr. Biesman als
schuldeiser tegen.
In 1718 sterft hij, terwijl zijn Vrouw Heijltje Cornelis, in 1725
overlijdt.
Tussen 1718 en 1727 is het mij niet gelukt de naam (of namen)
van de chirurgijn (of chirurgijns) te vinden.
Evert Camps
In 1728 staat heel het dorp op stelten, als mr. Evert Camps, 'chi
rurgijn' in de boeien wordt geslagen. Wat was er gebeurdWas de
man een misdadigerIn geen geval, doch de ongelukkige was geheel
in de war. In de zomer van 1727 was hij naar Stavenisse gekomen
en weldra merkten de bewoners, dat hij vreemde gesprekken voerde
en zich uiterst vreemd gedroeg. Inplaats van enige verbetering werd
het al erger en toen hij tenslotte gevaarlijk voor zijn medemensen
werd, greep de overheid in. De arme man werd opgesloten en men
zond bericht aan zijn zwager, ds Jacobus Craan te Wouw, die met
een zuster van Evert Camps was gehuwd.
Na onderling overleg werd besloten om hem in 'het Soo genaamde
Simpel of verbeter Huijs' te laten brengen.
Zo eindigde deze korte episode van dokter Camps te Stavenisse.
Toch heeft hij in die korte tijd zijn practijk nog uitgeoefend, want
in een boedelrekening van Hender ik van de Weg (5 october 1730)
is er ook nog schuld aan 'de gewezen Chirurgijn Evert de Camp'.
Johan Levijn
Vrijwel onmiddellijk schijnt er een opvolger gekomen te zijn, n.l.
Johan Levijn. Deze man werd door zijn moeder, Tanneke Lucas,
toen ter tijd huisvrouw van Guljaam van den Eede, op 26 juli 1730
gemachtigd, om haar zaken in Middelburg te behartigen. Johan
Levijn wordt dan 'Chursijn alhier' genoemd.
Verder is van deze persoon niets bekend. We weten ook niet hoe
lang hij te Stavenisse werkzaam was.
De vechtpartij
Op 22 september 1730 was het 's avonds een luidruchtige boel in
de taveerne van de tavenierster de wed. Cornelis van Sorge. thans
het gemeentehuis)Er werd meer gedronken dan behoorlijk was en
tenslotte ontstaat er ruzie. Een zekere 'Leendert Quist was toen ter
tijd zeer beschonken' (vermelden de oude stukken) en kreeg met
Abel van Hemert eenige woorden wisselinge'Abel van Hemert
maakt zich kwaad, pakt Leendert Quist bij het haar en duwt hem
tegen 'het Schutsel'. Dit werkt averechts op de dronken man, want
hij brengt Abel van Hemert daarna 'sekere wonde int aangesigt
voort hooft'dat hij 'dezer werelt was komen te overlijden'
De chirurgijn stond machteloos en de dood trad in.
Weer bleek het wijze woord waarheid:
'De wijn is een spotter, de sterke drank
woelachtig, al wie daar in dwaalt, zal niet wijs zijn',
terwijl het 'Gij zult niet doodslaan' met voeten werd getreden.
Leendert Keest (1739-1746)
Van deze chirurgijn vonden we slechts een paar gegevens. Hij
was van 1739 tot 1746 te Stavenisse werkzaam.
In 1739 komt hij als schuldeiser voor in de boedelrekening van
David Nijsse Klippel en in 1746 komen een paar schepenen aan zijn
bed om zijn testament op te maken. Waarschijnlijk is hij vrijgezel
geweest, want hij legateerde alles aan Jan van Oost en diens vrouw,
Maria Stroo. Deze mensen waren zijn buren en woonden in de wo
ning waar thans de Sparwinkel van de heer W. Priem is gevestigd.
In een weesakte vonden we nog, dat aan hem 4 schellingen waren
betaald, wegens 'raseren'. Hij zal er dus tevens 'barbier' bij zijn ge
weest, de toen ter tijd gebruikelijke combinatie: chirurgijn - barbier.
In dit tijdperk is de bijzonder strenge winter van 1740 gevallen.
Een winter, die zelfs de strenge winters van onze eeuw nog schijnt
overtroffen te hebben. We mogen wel eens even stilstaan bij het
feit, dat onder bijzonder barre omstandigheden, met veel gebrekki
ger middelen als thans, het ontbreken van openbare verlichting,
dikwijls onvoldoende verwarming, deze mensen toch hun plicht,
vaak zeer nauwgezet, hebben gedaan.
w-
V
