TlinSari %'idens de
I 1101611, Successse-oerSog
Gtandioze FEESTAANBIEDING van
f 899.-
f 699.-
PHILIPS PORTABLE RADIO'S
1080.-
Gemakkelijk
bewegen
W. lange
Speciale
RADIO-
CR USIO
hoopjes
DE BOEREN KOZEN VOOR DE PRSNS
nu 79.50
nu 99.50
nu 199.-
philips 59 cm.
universele t.v.
nu 899.-
philips* wasmachines
met
Striene gevormd. Het was tevens de scheiding lussen de
bisdommen Utrecht en Luik.
Schakerloo en Tholen was dus oorspronkelijk Brabants
gebied. Oude bescheiden uit het jaar 968 en misschien wel
uit 950 spreken van een Popingalond met kerk en tol, waar
mee Schakerloo wordt aangeduid. Meer zekerheid komt er,
wanneer in 1212 Godzwaart. heer van Breda, de helft van
Schakerloo in leen van de Hertog van Brabant ontvangt.
Ook had de Hertog van Brabant sinds lang de ..grote Bra-
bantsche watertol", die de vaart van de Oosterschelde op
Brabant bestreek en in Schakerloo was gevestigd.
Van Brabants leen tot Zeelands heem
Acht jaar later in 1220 gebeuren een paar belangrijke
dingen. Graaf Willem I, bekend door zijn tocht naar
Damiate, verklaart in februari van dat jaar de helft van
Schakerloo, in leen van de Hertog van Brabant ontvangen
te hebben. Het eerste bewijs van Zeeuwse invloed over
Brabants grens.
In hetzelfde jaar had de bedijking plaats van de Vijftien
honderd gemeenten polder en verviel Schakerloo tot een
„lantdorp".
De watertol moest nu naar de nieuwe zeedijk worden
verplaatst. En, zoals dr Cath. v. d. Graft in Buiten" schrijft:
..Zij werd overgebracht naar de dijkbocht, waar de tegen
stroom het zgn. warntij, de schepen dwong voor enige tijd
de zeilen te strijken; van dat oponthoud kon men tevens
gebruik maken voor de noodzakelijke vertolling. Op dien
dijk werd een steenen „Tholhuys" gebouwd met een paar
houten of leemen woningen voor de beide varensgezellen,
die met twee koggen den tol inden en hier hebben wij
dus het allereerste begin van de stad Tholen."
Het is een vaststaand feit, dat Tholen zijn ontstaan aan
de stichting van het tolhuis te danken heeft. Dit betekende
echter niet, dat er al direct een stadje van deze naam
groeide.
Eerst in 1252 zien we Margaretha van Vlaanderen een
privelege geven aan die van „Toolne". En in 1291 ver
wierf Hendrik Buffels die te voren met de helft van Scha
kerloo was verblijd, van de Hertog van Brabant voor: „syne
vrinden ende luyden van Toolne" tolvrijheid.
Overigens moest deze Hendrik Buffels een harde strijd
voeren om zijn rechten als Zeeuws edelman tegenover
Brabants hertog te kunnen handhaven. Zonder hulp van
de Hollandse graven zou hem dat niet zijn gelukt. Eerst
in 1399 verklaart Graaf Albrecht van Beieren „dat Scha
kerloo (Tholen) nimmermeer van de Grafelijkheid van
Zeeland zou vervallen."
Van die tijd af vormde de Heenetrecht (Eendracht) de
scheiding tussen Zeeland en Brabant.
Van tol tot vissersdorp en stad
Dr. Veltenaar vermeldt ten onrechte dat Tholen zijn ver
heffing lot stad aan heer Jan van Beaumont te danken heeft.
Heer Jan ontving Tholen in 1316 in leen. Bijna honderd
jaren waren sinds de stichting van het „Tolhuys" verlopen
en de aanvankelijke armelijke nederzetting was tot een
dorp uitgegroeid en had het veel oudere Schakerloo over
vleugeld. Haar ligging aan open water zal daaraan niet
vreemd zijn. We vinden immers vermeld, dat de bevolking
hoofdzakelijk van de visserij leefde. Al verleende heer Jan
aan Tholen dan geen stadsrechten, hij schonk het wel een
stadaanzien, althans voor die tijd.
Hij maekte sijnen dorpe Tholen, door ommuring en
omwalling tot synen veste of stadt".
Ook bouwde hij een drietal poorten, de Oudelandsche-, de
Zuidtpoort en de Poort bij het „Verbrande". Dikwijls ver
toefde hij op de door hem even huiten de stad gebouwde
burcht „Klein Egypte".
De bronnen van bestaan breidden zich onder zijn be
stuur door de toenemende bevolking snel uit. Vooral de
in Zeeland overal voorkomende zoutnering kwam tot grote
bloei „naar bijna alle oorden der wereld, werd het hier
gewonnen zout uitgevoerd". De „zoutkeet" aan de Een
dracht, een van Tholens historische punten mag nog aan die
bloeitijd herinneren.
Stadsrechten
Heer Jan van Beaumont stierf in 1356. Zijn kleinzoon
Jan van Bloys volgde hem op. Deze Voorname persoonlijk
heid was het die op 7 december 1366 aan Tholen stads
rechten schonk. Op diezelfde datum schonk hij de stad
tevens uitgebreide keuren op het uitoefenen van het Recht,
in hedendaagse taal uitgedrukt: een Rechtbank.
Ook later begiftigde Jan van Blois de stad nog met
tal van voorrrechten, vooral op het gebied van handel en
industrie. Onder zijn regering werd de zoutnering door
buitenlandse concurrentie ernstig getroffen. Inplaats daarvan
kwam de meekrapteelt in opkomst, die tot in de vorige
eeuw tijdperken van grote bloei bracht. In 1380 schonk
Jan van Blois Tholen een keure om zoveel meestoven te
bouwen als nodig waren. Tegenover de vele voorrechten door
heer Jan geschonken, stonden ook verplichtingen. Zo moest
de stad zijn heer in oorlogstijd bijstaan met een kogge, be
mand met 31 man. Dit is waarschijnlijk maar éénmaal het
geval geweest.
Latere heren van Tholen hebben zich op deze keure be
roepen, al achtte de stad zich bij de dood van Jan van
Bloys in 1381 van deze verplichtingen ontslagen.
Tholen heeft na hem nog vele heren gehad. Ook was
er een korte tijd van grote bloei onder het Bourgondische
huis.
Branden, overstromingen, oorlogshandelingen en econo
mische crises hebben de stad in later tijden dermate
getroffen, dat het nooit meer is gekomen tot de bloei van
de eerste jaren.
Mogelijk (en hopelijk) gaat het echter de historische
bloei in de toekomst overtreffen, wanneer Schelde-Rijn-
verbinding en Reim erswaalplan nieuwe impulsen bezor
gen aan
„Der stede en Lande van Tholen".
Inplaats van buskruit zand
Tliolen zeshonderd jaar stad. Een roemruchte his
torie, een respectabele staat van dienst, die een feli
citatie van de streek zeker rechtvaardigt.
Er is in die zes eeuwen heel wat gebeurd, zoveel
dat er een lijvig boekwerk mee te vullen zou zijn.
In het kader van dit ophanden zijnde eeuwfeest
zullen ongetwijfeld heel wat plaatselijke als regio
nale historie-feiten de revue passeren.
Voor mij ligt een fraai oud boek: „Oudheden en
Gestichten van Zeeland", dat thans behoort tot
mijn boekencollectie maar wat eertijds eigendom
was van de bekende Thoolse oudheid- en letterkun
dige A. Hollestelle, die er in de marges eigenhandig
aantekeningen bij schreef Het boek werd ge
drukt te Leiden in 1722 en is daarom te oud om
feiten te kunnen vermelden die een kwart eeuw
later de gemoederen op het eiland zo zouden bezig
houden.
1747. Een wonderlijk jaar, inzonderheid voor de Thoolse
historie, waar onze meeste hedendaagse streekbewoners veel
te weinig van weten. Het roept ergens associaties op met hui
dige, hoofdstedelijke verschijnsels, want elementair herhaalt
zich de historie regelmatig, alleen de omstandigheden, aard,
plaats van handeling en dergelijke kunnen wisselen, maar de
collectief-menselijke uitingen erin zijn onveranderlijk van elke
tijd.
Wantrouwen maakt onrustig en onrust leidt vaak lot on
verantwoord handelen. Daarom dient ieder er voor te waken,
dat dit eerste nimmer wordt gewekt zeker niet in ons huidige,
overgevoelige ..Zeeland der samenvoegingen", anders kan een
zekere (massale) dwaasheid worden opgeroepen, om een an
dere (ambtelijke) dwaasheid tot ontnuchtering te brengen...,
zoals historische precedenten ons leren.
Tholen zeshonderd jaar stad. Ik memoreer (citeer) slechts
één jaartal uit deze ruime keus, in de vorm van een kort
eilandelijk-historisch opstel. Het door mij geschrevene kan
misschien door sommigen aanvechtbaar worden geacht, maar
de geschiedkundige feiten zijn nimmer te negeren Daarom
hier dan het verhaal der
Sint-Annalandse boeren contra
Thoolse wankelmoedigheid
De Oostenrijkse Successie-oorlog duurde van 1740 tot 1748.
Gedurende deze jaren was het europese klimaat politiek-
staalkundig opzicht onrustig. De Nederlanden en Engeland
steunden Maria Theresia (Oostenrijk) financieel in haar
strijd om de troon, zeer ten ongerieve van de koning van
Frankrijk. Deze verklaarde dan ook de oorlog aan Engeland
en maakte zich op om via België, dat werd binnengevallen,
de lage landen te bezetten.
Nu eerst kwam in ons land het staatkundig bankroet der
regentenregering goed aan het licht. Onze bondgenootschap
pelijke verplichtingen met Engeland konden wegens gebrek
aan letterlijk alles (geen leger, geen vloot en geen onderhou
den vestingen) niet worden nagekomen, wat men in deze nog
deed was in feite een aanfluiting van de natie.
TECHN. BUREAU CRUSIO N.V.
PHILIPS TELEVISIE
28 cm. SUPER T.V.
NU van 745,
voor 649.-
idem, geschikt voor 220 V en
voor Accu van 898,
voor 849.-
COMPLEET MET TAS en
OORTELEFOON van 91.50
PHILIPS PORTABLE
M.G. en L.G.
Laag Batterijverbruik
van 133,
overjarig
PHILIPS PORTABLE
met F.M.
van 225.
van 1067.-
KUNSTLEDEREN KAST
Midden- en Langegolf
van 107, voor 99.50
PHILIPS UNIVERSELE
ONTVANGER met
48 cm. beeldhuis
van 907.nu 798.-,
FANTASTISCHE
INRUILPRIJ ZEN
voor uw oude
wasmachine
Deze wasautomaat
doet de hele wasdag
voor U
MET VERWARMING
Voorwassen, wassen,
5 x spoelen, automatische
zeeptoevoer, centrifugegang,
Roestvrij stalen kuip en
trommel.
Gemakkei ij k verplaatsbaar
(Los afdekblad 29.75)
NIEUWSTE MODEL PHILIPS T.V.
van 1049,NU voor
PHILIPS VOLAUTOMATISCHE TELEVISIE
59 cm van 1280.-
PRIJS TOCH SLECHTS
MET BOVENDIEN NOG INRUIL VAN
UW OUDE WASMACHINE
PHILIPS WASMACHINES
TECHNISCH BUREAU CRUSIO N.V.
VANAF
Antwerpsestraat 14 - Grote Markt 36 - Papaverstraat 34
en de speciale showroom voor de huisvrouw Antwerpsestraat 8
Bergen op Zoom - Tel. 01640-4350
(Compleet met centrifuge)
Beha van fraai r.yton kant.
Beweegt mee, dankzij luch
tige, elastische strips onder
de cups. 'n Slimme Wala
vinding. Geeft altijd een vrij
gevoel. Cups B, C en D -
S.75. Model voorgevormd
8.95. Ook in zwart
Foundations verkrijgbaar bij
t.o. 't Stadhuis van
Tholen
DE EENDRACHTBODE
HET BLAD van
voor
in
om
en uit
de streek Tliolen
en St. Philipsland
