EENDRACHTBODE
Kerst 1962
Wanneer de Kerstklokken luiden... worden ook
in St. Maartensdijk de inwoners opgeroepen.
Winkelsluiting voor Kerstinkopen
m
TV:
Ons kleinste dorp met een grote Boerenleenbank
Mijlpaal van drie miljoen spaargeld bereikt
Dit jaar werd zes ton toegevoegd.
Familie Bevelander in de bloemetjes.
19e JAARGANG No- 6
20 DEC- 1962
DERDE BLAD
Over enkele maanden is een pracht monument in de Smalstad gerestaureerd. Hersteld in oude luister.
lil
Voor de rechtbank.
van de rijksoverheid, maar ook met eigen
offers. Want er zal nog menig dankoffer
in de collecte bus moeten komen om de
restauratieschuld uit te wissen.
Een erezaak van het huidige en hopenlijk
volgende geslacht Dat hopenlijk weer
vele eeuwen uiterlijk en innerlijk mag
opzien naar dit bedehuis, als een mach-
tig monument in oude luister hersteld.
Zorgvuldig wordt op de grote vierkante blauwe leien in de Ned.
hervormde kerk te St. Maartensdijk een boog oude stenen uit
gelegd. Het is alof de timmerman van weleer op zijn erf een
draaitrap „uitslaat". Eer ze wordt gemaakt moet er zekerheid zijn,
dat ze straks passend het huis kan worden binnengedragen. En
zo is het met de boog, die boven de nooduitgang in dit kerkgebouw
komt. Een boog van natuursteen. De oude steen van enkele
eeuwen geleden.
Twee restaurateurs-metselaars speuren rond in de schoongemaakte
stenen. Er ontbreekt er een. Het is of een gouden ring is verloren.
Want die ene steen van dezelfde soort moet de boog
completeren.
Ergens midden in de kerk staat opzichter Zweedijk met een
timmerman een detailtekening te bestuderen. Aan beide kanten op
het orgeplateau werken schilder Sakko en Jan de Graaf om het
houtwerk in de grondverf te krijgen.
De laatste loodjes van de kerkrestauratie zullen het zwaarste niet
wegen, maar vergen toch altijd nog enkele maanden.
Toch kunnen de Smerdiekse kerkgangers, ook wanneer straks de
kerstklokken luiden, hun gang naar de kerk maken, zoals ze dat
iedere zondag tijdens de zesjarige restauratie hebben kunnen doen.
Zoals ze nu zes jaar lang van kerst tot kerst hebben kunnen zien,
hoe het werk, het gigantische werk, langzaam maar zeker
vorderde. De laatste kerst tijdens de restauratie. Nog enkele
maanden en het geheel kan als nieuw uit de oudheid worden
opgeleverd.
Dan is er heel wat aan voorafgegaan.
Bijna een achtjarige restauratieperiode. Niet
alleen aan de kerk, maar eerst aan de ge
meente-toren, die in 1955 klaar was. De ver
vallen kerk stak toen des te meer af. En j
toch is het vooral intern, dat zich een ge-
daanteverwisseling heeft voorgedaan. Want
tot de restauratie was er van het oorspron
kelijke bouwwerk van binnen weinig meer
overgebleven. Een dichtgetimmerd koor met
daarboven een galerij en ook de zijgangen
De bekende graftombes van Floris van
Borsele en Oda van Bautersen (rond 1420
overleden) kregen eveneens een flinke
restauratiebeurt.
De oude galerij werd afgebroken, zodat
alle zitplaatsen op de begane grond zijn ge
komen, ruim 400 dus wat minder dan met
de galerij in de „oude" kerk. De banken
moeten nog een paar keer gelakt en het don
kerrood geeft warmte in dit machtig bouw-
Het grote koor met de fraaie ramen is in de gerestaureerde kerk van St. Maartensdijk
weer bizonder goed naar voren gekomen. - Inplaats van de voormalige galerij, staan de
banken nu weer benedenvloers in het grote koor. - Ook de oude preekstoel doet het
in het monumentale gebouw uitstekend. - In het koor ziet u achter de preekstoel het
bord hangen, waarop de tien geboden. - Links onder de magistratenbank.
nZl IL w 9 M- V ,T9 werk- Boven de kerkeraadskamer kon op de
geheel afgesloten. M.ssch.en wat vlugger ocrsterke eikenhouten zolder cen f£nke
ruimte overblijven als verenigingszaal. De
warm gestookt dan nu, maar toch geen echte
kerk, gezien het hier gebouwde monument.
Er is van de oorsprong niet zo heel veel be
kend. In 1959 heeft de heer W. van Gorsel
een boekje geschreven „De Maartenskerk
in de Smaltstad", maar ondanks naspeuring
van oude bronnen is de inhoud meer de ge
schiedenis van de Smerdiekse predikanten
geworden, dan historie van het kerkgebouw
zelf. We lezen er in, hoe deze kerk om
streeks 1400 moet zijn ontstaan, toen de
daaraanvoorafgaande houten of stenen kapel
wegens bouwvalligheid en omdat ze te
klein was, moest worden afgebroken. Tijdens
kerkeraadskamer zelf werd eveneens in oude
luister hersteld.
Evenals te Tholen is ook hier het bekende
aannemersbedrijf de firma D. Huurman te
Delft restaurateur van Smalstads monument
en het architectenbureau Van de Kloot en
Meyburg te Scheveningen geeft in samen
werking met de rijksdienst voor monumen
ten zorg de toon aan.
De oude magistratenbank kwam net zo
goed uit de oude verf dan de machtige kolom
uit de kalk. Het orgel krijgt evengoed een
de regering van Floris van Borsele," die van restauratiebeurt als de „psalmplanken", die
1391 tot 1422 heer van St. Maartensdijk
was, moet de fraaie oothische kerk zijn ge
bouwd. Maar in welk jaar precies is niet
bekend. In genoemd boekje wordt geschre
ven over een grote, bakstenen kruiskerk,
maar dat schijnt het nooit te zijn geweest.
Eerder een pseudo-basiliek. In elk geval
een monumentaal bouwwerk, dat nog altijd
de Smalstad cachet geeft. Gewijd aan de bis
schop van Tours, aan St, Maarten vinden
we met het omvangrijke kerkschip het koor,
bijkoor en de half-ingebouwde toren aan de
westzijde. Spitsbogen op hoge kolommen
vormen de afscheiding tussen het schip en
de lagere zijbeuken. Vermoed wordt dat de
toren er enkele jaren later is bijgekomen.
In 1613 kwam er een carillon van twaalf
klokken en bij de restauratie van de toren
in 1954 werd het klokkenspel tot 36 uit
gebreid, maar het functioneert niet te best,
want een raadslid had het laatst over wat
„rammelen".
Revisie laat lang op zich wachten.
straks aan de kolommen zullen hangen.
Het prachtige bord met de tien geboden
wordt nog onder handen genomen.
Voor architect, aannemer en onderaan
nemers zijn de zwaarste karweien achter de
rug. Het gaat nu nog om de afwerking.
Wekelijks kunnen de kerkgangers die vor
deringen op de begane grond nu volgen.
Ondanks de restauratie, waarbij het zelfs
gebeurde dat men geen dak meer boven zijn
hoofd had. hebben de kerkdiensten doorgang
kunnen vinden. Er werd een noodzoldering
gemaakt en men zat ook die zondag nog
„binnen".
Wanneer straks de kerstklokken 1962
hebben geluid, vanuit de machtige-toren
in St. Maartensdijk zal het evenals elke
zondag vanaf de kansel klinken: gij zult
geen andere goden In de oude duitse
kerkboeken staat: gij zult geen gouden
of zilveren goden en op het bord in de
bijna gerestaureerde kerk staat: „gij zult
geen metalen goden dienen"
vm
m
DOMINEREND OVER DE SMALSTAD
De restauratie heeft dus vooral het in
wendige van de kerk grondig veranderd.
Teruggebracht in de oorspronkelijke toe
stand, inclusief een beschilderde kolom met
een jeruzalemkruis, mogelijk afkomstig van
hetgeen de bedevaartgangers eertijds hebben
gezien. Vooral het hoofdkoor is prachtig
tevoorschijn gekomen vanachter de planken
en van onder de voormalige opbergplaats
voor allerlei doeleinden. Alle kappen zijn
geheel vernieuwd. De „hemel" van de kerk
is dan ook al klaar inclusief de verf. De
gotische boogvensters van koor en schip zijn
weer prachtig tevoorschijn gekomen, even
als de bakstenen boogramen met speelse
ornamenten.
Een menselijke vertaling kan wel eens
verschillen. Maar ook in de straks ge
restaureerde kerk van St. Maartensdijk
zal het oude woord weerklinken, langs
de kolommen heen, terugkaatsen van de
ramen, op de toehoorders: gij zult geen
andere goden
Niet omdat van het gerestaureerde kerk
gebouw een afgod gemaakt zou zijn. Het
is slechts hersteld in de oorspronkelijke
vorm, teruggebracht naar die tijd. toen
de kerk in het middelpunt stond. Geluk
kig dat ook ons geslacht oog heeft voor
de grote kunstwerken, die de voor
vaderen hebben gewrocht. En dit in
stand willen houden. Met grote steun
LaMir- m wm
Prachtig zijn de kolommen (pilaren) der hervormde kerk uit de restauratie tevoorschijn
gekomen. - De tweede kolom van voren af bezien is beschilderd met een Jeruzalemkruis.
Van achter een dikke laag kalk kwam eerst een rood geverfde kolom, maar toen ook
die verflaag was verwijderd, kwam de oorspronkelijke toestand naar voren.
Bizonder mooi.
De inleg van de heer W. Bevelander aan de Hogeweg 446 te
Scherpenisse, die dezer dagen, onbewust van de gevolgen, met
zijn spaarbankboekje of misschien ook dat van zijn vrouw, naar
de gerieflijke Boerenleenbank aan de Laban Deurloostraat is
getogen, bleek voldoende te zijn, om het totale bedrag van drie
miljoen gulden aan spaargelden, welke deze Bank in onze kleinste
streekgemeente rijk is, te overschrijden. En daarmee was tevens
het unicum in deze bankgeschiedenis bereikt, omdat dit jaar niet
minder dan zes ton is gespaard.
Voldoende om er als bank even bij stil te staan. En daarom was
het bestuur en de raad van toezicht zaterdagmorgen 15 december
om 11.00 uur in het bankgebouw aanwezig. Evenals de gelukkige
inlegger en zijn vrouw, het echtpaar Bevelander.
Tot deze kleine kring van genodigden
sprak de voorzitter de heer L. A. M. Elen-
baas een welkomswoord, inzonderheid tot
de mede aanwezige ere-voorzitter, de 79-
jarige J. H. Hage en de familie Bevelander.
Op gezellige wijze, gaf de heer Elenbaas,
al moest daarbij dat droog cijfermateriaal
worden genoemd, een stukje bankgeschie
denis weg. Opgericht in 1916, na verschil
lende voorbeelden elders in de omgeving,
was niet verwacht, dat ook de Bank te
Scherpenisse al spoedig een zo grote vlucht
zou nemen. Vergete men niet, dat de Boeren
leenbanken uit de nood der tijden zijn gebo
ren. De groei der bank was dan ook vooral
te danken aan de economische ongunstige
tijd, die men toen beleefde. Het was niet
eenvoudig toen geld van instanties of parti
culieren los te maken. Zeker geen „goed
koop" geld. Vaak waren de voorwaarden
onoverkomenlijk, dikwijls te ingrijpend om
nog enige vrijheid over te houden. De
Scherpenisse Boerenleenbank begon in 1916
met 18 spaarders, maar in 1925 waren het
er al 497. Nadien was er van groei geen
sprake meer. De dertiger jaren lieten dat
niet toe. Men had het geld zo hard nodig,
dat er van sparen niets kon komen. Na de
oorlog ging het weer excelsior. In 1950 telde
men 500 spaarder en nu 840 op de 1300
inwoners, die deze gemeente telt. Ook het
giraal verkeer is enorm ge.groeid. In tegen
stelling tot vroeger toen men in het don
ker naar de bank ging vindt niemand het
meer iets bijzonders naar de bank te moeten.
Waren er in 1925 27 leden met een reke
ning courant, nu zijn het er 176. En de
omzet
In 1940 acht ton, in 1955 acht miljoen,
nu 22 miljoen gulden per jaar. Het zal velen
niet bekend zijn, dat er op de Boerenleen
bank van Scherpenisse zoveel omgaat. Ook
wat de spaargelden betreft ziet men die
groei. In 1916 was het nog maar 107,78,
het 25ste boekjaar 72.814,in 1954 be
reikte men de 1 miljoen, zes jaar later het
tweede miljoen en nog eens 2 jaar later,
december 1962 werd de 3 miljoen gulden
spaargelden volgemaakt. In 1962 werd niet
minder dan 600.000.gespaard. Er is dus
heel wat bereikt, zo stelde de heer Elenbaas
vast en wanneer men de zorgen bekijkt, die
op de zandgebieden heerst, mag men temeer
dankbaar zijn over deze welvaart. Want
vooral op Tholen zijn dit jaar de opbreng
sten zeer goed geweest. Bovendien is het zo
heel anders dan vroeger. Het is heel nor
maal, wanneer een crediet moet worden
opgenomen. Het hoeft heus niet te betekenen
dat men slecht boert. Integendeel, het kan
een verstandige investering zijn van materi
aal of anderszins, waarvoor m eneen beroep
op de Bank doet.
En de aanvragen worden met grote soe-
Vanaf donderdag 20 december tot en met maandag 24 december
krijgt het publiek weer gelegenheid haar kerstinkopen te doen
tot 's avonds 9 uur. In die periode zijn de winkels tot die tijd
geopend. - Van de andere wettelijke regeling voor oudejaars
avond wordt minder gebruik gemaakt. Ook dan mogen de
winkels tot 9 uur geopend zijn, maar vooral in onze streek
sluiten de meeste winkels reeds om 6.00 uur, in verband met
de dan te houden oudejaarsavondkerkdiensten. Daarom doet de
consument er goed aan op maandag 31 december tijdig klaar
te zijn met zijn inkopen. Dan kan zowel voor hem als voor zijn
winkelier bijtijds een rustige oudejaarsavond beginnen.
pelheid behandeld. Het voordeel en voor
recht van de kleine gemeenschappen is, dat
men weet met wie van doen te hebben. De
mogelijkheden zijn talrijk. Denk ook maar
aan het Waarborgfonds Van land- en tuin
bouw, aan de voor veiling en andere instel
lingen te verrichten werkzaamheden in
financieel opzicht. Men kan bijkans een
blanco crediet krijgen in deze tijd.
MODERNE
PERMANENT
WAVE
ALBERT STOETZER
Dames en Heren Kapsalon
Engelsestraat 6 - Tel. 5743
Bergen op Zoom
Het dacht het bestuur goed deze bereikte
mijlpaal van 3 miljoen spaargelden even
vast te leggen. En toevallig was de heer
Bevelander de gelukkige, waarom hij nu met
zijn vrouw aan de bestuurstafel in de
Boerenleenbank was gezeten. We zijn daar
blij mee, omdat het een teken is van de
nuttige taak van onze bank, zo vervolgde
de voorzitter. Want gaat het de bank goed,
dan gaat het ook onze leden goed.
Vanwege die bereikte 3 miljoen, bood
de heer Elenbaas namens de Boerenleen
bank Scherpenisse de heer Bevelander
een elektrisch schccrapparaat aan, terwijl
mevr. Bevelander een fraaie bloeiende
plant kreeg.
De heer Bevelander zei het bestuur vriende
lijk dank. Hij had vermoed, dat, toen de
uitnodiging kwam, er iets aan vast zat.
Toch was dit een verrassing voor hem en
graag zal hij meewerken om ook de vier
miljoen spaargeld te bereiken.
Kassier A. v. d. Hoek constateerde even
eens met vreugde hetgeen thans is bereikt.
Toevallig reeds een jaar na zijn indienst
treding. Spreker merkte op, hieraan zelf
niets te kunnen toe of afdoen, want dit hangt
af van de economische situatie. Niettemin
is hij dankbaar, dat in dit jaar een zo grote
groei mag worden geconstateerd. En voor
hem en zijn helpster mej. Hage (klein
dochter van de erevoorzitter) was dit van
zelfsprekend een prettig feit. Immers, als
kassier heeft men een vertrouwenspositie
en veranderingen zien de leden niet graag.
Dat men hem op deze wijze heeft willen
accepteren doet hem met vertrouwen ver
der gaan. Hij is de leden daarvoor dank
baar.
De heer Elenbaas is er van overtuigd, dat
hetgeen thans is bereikt mede te danken is
aan de aktiviteit van de kassier en zijn
helpster.
Erevoorzitter J. H. Hage merkt op ver
wonderd te zijn over een dusdanig groot
bedrag aan spaargelden. Hij mocht de bank
vele jaren dienen en zich die tijd herinnerend
zou hij thans wat^ jaloers moeten zijn. Bij
feijn afscheidt heeft hij evenwel de wens uit-
'gesproken, dat de bank verder in groei en
bloei zou mogen toenemen. En voor die
groeis is hij dankbaar. Hij hoopt dat het in
de toekomst niet anders zal zijn. Dhr. Hage
besluit zijn speechje met een feliciatie tot
het gezin Bevelander.
Ook in de toekomst zal men terecht kun
nen om zijn spaargelden veilig te be
leggen op de boerenleenbank te Scherpe
nisse. Men kan er evengoed terecht,
wanneer men voor een gezonde zaak
geld wil opnemen en wat het gemak van
het giraal verkeer betreft, daarvan zul
len steeds meer leden overtuigd raken.
Te Middelburg was er het vervolg van
een eerst op het Kantongerecht Tholen
afgespeelde zaak tegen de heer M. van D.
uit Sint Annaland. De oorzaak was de moei
lijke bocht Voorstraat-Tonhuisstraat te Sint
Annaland, bij het nemen waarvan de heer
van D met zijn personenwagen tegen een
bromfietser was opgereden omdat hij even
over de rechterweghelft kwam. Van D
was tegen het vonnis van de Kantonrechter
Tholen in beroep gegaan en in Middelburg
merkte hij op, dat naar zijn mening de kan
tonrechter onvoldoende rekening had gehou
den met de gladheid van het wegoppervlak.
Bij het afremmen was zijn auto over de
helft van de rijbaan gegleden en daardoor
in botsing gekomen met de hardrijdende
bromfietser uit Oud Vossemeer. Ook nu
weer was getuige L. J. B. uit Sint Annaland
die het voorval zag geburen aanwezig om
te verklaren hoe moeilijk di ebocht wel is.
Hij kon niet anders rijden, meende ook ge
tuige J.P.K.. De raadsman mr A. J. van der
Hoeven onderstreepte dit alles nog eens,
maar ondanks deze argumenten bleef de
oficier van de rechtbank mr J. L. Andreae
van mening, dat de bestuurder van de
auto t ever over het midden was gegaan.
Op de weg, die 4.85 meter breed is, waren
remsporen van de auto aangetroffen op
80 cm van de linkerkant. Daarmee achtte de
officier het bewijs geleverd, zodat opnieuw
een geldboete van f 25.werd geëist en
de bijzondere voorwaarde, dat de heer Van
D, wil hij blijven autorijden zich tegen wet
telijke aansprakelijkheid dient te verzekeren.
De uitspraak werd bepaald op 21 december
a.s.
Voor dezelfde rechtbank werd de zaak
behandeld tegen L.V. uit Oud Vossemeer
voor het mishandelen van een 3 jarig kind.
Men kent het verhaal. V had op zekere dag
het 3 jarig kind van zijn getrouwde vrien
din dusdanig toegetakeld, dat het met een
schedelbasisfractuur in het ziekenhis moest
worden opgenomen. De officier was bij
behandeling van deze zaak zeer verontwaar
digd, temeer omdat V een houding aannam,
alsof hij het onbegrijpelijk vond, voor zo'n
bagatel in de gevangenis te moeten.
De verdachte was ook na het requisitoir
nog niet erg bewogen. Hij kon zich niet
indenken dat het zo erg was geweest. Hij
was gaan samenwonen met mevr. De L.
te Oud Vossemeer maar kon niet overweg
met haar 3 jarig zoontje Rinus. Op een keer
maakte hij zich driftig en sloeg en schopte
het kind met genoemde gevolgen.
De verdediger mr W. H. Vermaas wees
de president op het psychiatrisch rapport,
waarin L.V. minder toerekenbaar werd
geacht. Hij pleitte voor een lichtere
straf met ter beschikkingsteling, aldus het
verslag in de P.Z.C.. Uitspraak 21 decem
ber.
De klokken luiden, Kerstmis is gekomen.
Ze luiden heel de wereld in het rond,
Ook daar, waar nog de echte, ware vrede
Geen vaste plaats in 't woelend leven vond.
Waar mensen praten, vrezend voor elkander.
En blijven praten alle jaren door,
Geen uitweg vindend bij zo veel bezwaren,
En altijd zoekend naar het juiste spoor.
Er ruisen orgels door de kathedralen.
En door de kleine kerkjes in het veld.
Waar weer een stem van 't rijke Evangelie,
En van een stal in Bethlehem vertelt,
Van 'n Kindeke, dat eenmaal werd geboren.
Toen er een ster re stralend stil bleef staan.
Die stralen bleef ook in de donk're dagen,
En nooit weer iveif'lend onder is gegaan.
Er zingen overal de kinderkoren.
Dan is hun zang zo zuiver en zo rein,
Omdat ze met hun jeugd en hun gedachten
Bij 't Kindeke en bij de Kribbe zijn.
Soms wordt hun liéd een loflied in de avond.
Dan zingen stemmetjes zo teer en zacht,
En als een dankend en gelovend bidden
Klinkt hun ontroerend: Stille, heilige nacht.
Er is cen kerstboom in de huisgezinnen,
Er prijkt een kerstboom ook ginds overzee.
Ze dragen beiden veel herinneringen
Naar hier en naar de verre landen mee
Dan zijn er ouders, die aan kind'ren denken,
Dan zijn cc kind'ren, d" af stand wordt zo klein,
Die op Kerstavond heel dicht nader komen,
Hoe ver die landen dan ook mogen zijn.
En heel de wereld ziet cen and're wereld,
Waarin de ware, goede eendracht woont,
Waar in het licht van 't zuiverste bedoelen
De innerlijke, echte vrede troont.
Dan staat het allerhoogste haar voor ogen,
Wat in het diepst van aller harten leeft,
Een Bethlehem, een stralend Kerstgebeuren,
Dat al zijn liefde aan de mensen geeft!
