31
Uit de historie van Westkerke.
Brengt morgenrood water in de sloot,
en avondrood
mooi weer i
f1245.-
f1270.-
Heropend
L. van Mil-Heyns
RADIO CRUSIO doet deze week een greep uit zijn
ENORME COLLECTIE PHILIPS TV-APPARATEN
Fa. A. C. Quist en zn
THOLEN
flinke werkkracht
Wij produceren
en verbruiken teveel
ADVERTENTIES
Heden vervullen wij de
treurige plicht U kennis te
geven, dat na een langdurig
geduldig gedragen lijden,
zacht en kalm is overleden
mijn innig geliefde man en
onze geliefde broeder, zwa
ger en oom
de heer
Marinus Simon Manco
echtgenoot van mevr.
Maria Marico-v. d. Burg
in de ouderdom van ruim
83 jaar
Tholen:
Fam. van der Burg
Leiden:
Fam. Minnema-v.d. Burg
Tholen, 24 okt. 1961
Condolatie-adres:
Hoogstraat 24, Tholen
De teraardebestelling zal
plaats hebben D.V. heden
vrijdag 27 okt. nam. 14 u.
Rusthuis Ter Poorte op
21 oktober overleed te
Vlissingen Bethtesda
Marinus Willem
den Engelsman
in de leeftijd van bijna
83 jaar.
Fam. den Engelsman
Fam. Stormezand
Oud-Vossemeer, okt. 1961
Hiermede vervullen wij de
droeve plicht U kennis te
geven, dat na een kort
stondig geduldig gedragen
lijden, zacht en kalm is
overleden in het Algemeen
Burger Gasthuis te Bergen
op Zoom, onze geliefde
vader, behuwd-, groot-,
overgrootvader en broeder
de heer
Hubregt
van Nieuwenhuyze
in de ouderdom van ruim
83 jaar
Bergen op Zoom:
M. den Engelsman-
van Nieuwenhuyze
G. den Engelsman
Tholen
J. Fermie-
van Nieuwenhuyze
Spijkenisse
P. M. den Engelsman
J. den Engelsman-
Everaers
en achterkleinkinderen
Tholen 25 oktober 1961
Huize „Ten Anker"
De teraardebestelling zal
plaatsvinden heden vrij
dag 27 oktober; 15.30 ver
trek vanuit Huize „Ten
Anker".
CRUSIO
ANTWERPSESTRAAT 14
GROTE MARKT 36
Tel. 4350 (b.g.g. 5192 5894 4501)
BERGEN OP ZOOM
NEEM HET BESLUIT neem vóór de winter nog
televisie. Onze collectie is zojuist uitgebreid met de
laatste nieuwe TV-toestellen van Philips. Wij noemen
er een de nieuwste Philips VOLAUTOMATISCHE
ontvanger. Dit is het toestel waar u op gewacht hebt.
Bel ons op of kom eens langs en vraag ons alle bij
zonderheden van dit fantastische apparaat. Wij staan
voor u klaar.
PHILIPS universeel-ontvanger in asymmetrische
kast, met 59 cm beeldbuis
PHILIPS 53 cm grootbeeld TV-app. slechts f945.-
U hebt reeds een PHILIPS TV voor 1645.-
Zelfde toestel als boven maar nu op pootjes
11II 111 HUI
is onze geheel gemoderniseerde zaak in
OPTIEK - GOUD - ZILVER -
HORLOGES - GERO-ARTIKELEN.
Wouwsestraat 8 Be-gen op Zoom
Brugstraat 21
GEVRAAGD
Wegens ziekte van de tegen
woordige
of halfwas niet beneden de
16 jaar
C. MURRE - Poortvliet
SPIERINKJES
NAAIMACHINE reparatie
Fa. J. Melse, Markt 26 Tholen
tel. 20.
Nog altijd leeft de naam Westkerke voort in de volksmond op
ons eiland. Het is meer een begrip geworden, door een plaats
aanduiding. Eens was het een dorpje van heel bescheiden omvang;
maar dat is lang geleden. Lang geleden is het ook, dat de eerste
bewoners er zich nederzetten en met veel geduld zode op zode
stapelden, wat allengs een heuvel werd. Oud is het; en toch als
men niet weet waar het ligt, zal men het tevergeefs zoeken. De
oudste plaatsjes op ons eiland, Schakerloo en Westkerke, wat is
er nog van over Weinig meer dan de herinnering aan het ver
leden. Schakerloo heeft nog altijd zijn kerkhof, waar je de sfeer
der middeleeuwen proeft en Westkerke zijn „berg" met z'n
beboste kruin en aan z'n voet een paar rustademende boerderijtjes.
In of fidele bescheiden komt .Westkerke
reeds in de 12e eeuw als een afzonderlijk
eilandje voor. Iets bizonders is dit niet,
want dat is met meer gedeelten van ons
eiland het geval; maar wel dat Westkerke
reeds lang voor deze tijden bewoners ge
had heeft.
Wanneer de eerste bedijking heeft plaats
gehad is niet meer na te gaan, maar uit
onderzoekingen is duidelijk geworden, dat
de oudste bewoners op de onbedijkte schor
ren een schamel bestaan leidden. Sommigen
menen zelfs, dat de oudste bewoning terug
gaat tot het begin onzer jaartelling, maar
deze veronderstelling lijkt ons nog al ge
waagd. In ieder geval de „Westkerke berg"
staat er nog altijd als getuige van een zeer
vroege bewoning.
Oorspronkelijk was het gebied van Scher-
penisse en Westkerke een uitgebreid moe
ras met geulen en vlieten doorsneden. Een
der voornaamste stromen was de Ee, die van
het noorden naar het zuiden vloeide. De af
damming van deze stroom is ongetwijfeld
een gewichtige gebeurtenis geweest in die
tijd, dat kruiwagen en schop de enige hulp
middelen van de dijkwerkers waren.
Op de noordelijke dan ontstond al spoe
dig een dorpje, dat in 1285 nog „Scherpe-
nissedam" genoemd wordt. Meer naar het
zuidwesten in dit nieuw bedijkte land ont
stond Westkerke vlak bij vluchtberg.
De naamsoorsprong spreekt voor zichzelf,
de kerk ten westen van Scherpenisse. Men
zal dus spoedig na de bedijking een kerk
gebouwd hebben.
Van het begin der bedijking af waren
Scherpenisse en Westkerke twee afzonder
lijke heerlijkheden, hoewel van de oudste
heeren niets bekend is. In 1248 is sprake
van Hugo van Westkerke, die waarschijnlijk
zijn burcht had.
Meer zekerheid hebben we omtren Jan van
Westkerke, die in het laatste der 13e eeuw
als heer en bezitter genoemd wordt en er
zijn kasteel bewoonde. Hij leefde midden
in de tijd van de felste riddertwisten toen
elk heer er op uit was zijn gebied te ver
groten ten koste van zijn naburen.
Heer Jan geraakte in 1299; om welke oor
zaak is onbekend; in onenigheid met Floris
van Borsele, die op een heftige strijd uit
liep, waarbij Jan als overwinnaar naar vo
ren trad. Dit bracht wel een tijdelijke op
lossing maar de wrok werd er des te erger
door. Zeventien jaar later in 131.6 trok Flo
ris nu vergezeld van zijn helpers Gillis van
Baarsdorp en Wouter en Jan van Maalstede
opnieuw naar Westkerke met het doel om
voorgoed met heer Jan af te rekenen. Dit
gelukte hun maar al te zeer. In de vredige
landouwen van Westkerke kwam het tot
een bloedige strijd.
Met jeugdige riddermoed reed heer Jan zijn
aanvallers tegemoet, di het gewaagd had
den zijn gebied te betreden. Maar helaas,
hij was niet opgewassen tegen de woeste
aanvallen der indringers. Strijdende met de
moed der wanhoop, werd hij zo in de engte
gedreven dat er geen ontkomen voor hem
overbleef. Gijlis van Baarsdorp, die de
eigenlijke aanlegger van de twist was, bracht
hem de eerste dodelijke wonde toe. Hij
viel in z'n zware wapenrusting van z'n
paard en reeds badende in zijn bloed werd
hij door tal van verwondingen beestachtig
afgemaakt.
Heer Jan van Westkerke was gevallen
onder de muren van zijn kasteel; nee
eigenlijk was hij vermoord, want het was
een persoonlijke twist in tijd van volle vrede.
Door de Graaf van Holland en Zeeland
werden dan ook zware straffen aan de mis
dadigers opgelegd.
Gilis van Baarsdorp moest een bedevaort
naar Cyprus doen en werd bovendien ge
boden „nemmermeer te keren in sijn landt".
Floris van Borsele moest een vicarie stichten
in de kerk te Westkerke. Een vicarie was
een altaar waaraan een geestelijke verbon
den was, die al of niet dagelijks dienst
moest doen ten behoeve van de ziel des
verslagenen. Voor de hervorming vond men
dergelijke vicariën in bijna alle kerken.
Verder moest Floris met de beide Maal-
stedes een bedevaart doen naar Santiage de
Compostella in Spanje.
Daarboven nog een boete van 1000
aan de erfgenamen van Heer Jan en 4000
aan de Graaf.
Zo we zien was de rechtspraak in die da
gen nogal verschillend van die in onze tijd.
De nadruk viel meer op de behoudenis van
de ziel hoewel gezien in het licht van het
bijgeloof der middeleeuwen dan op 't straf
fen aan lijf of leven. Zeker als het adel
lijke personen betrof, voor een man uit het
volk stond bij het minste vergrijp de beul
gereed.
In een volgend artikel hopen we onze
wandeling door Westkerkes historie voort
te zetten. A.J.S.
„Morgenrood water in de sloot.Avond
rood meer weer aan boord", een weerrijmpje
dat een algemene bekendheid genit. Nu zijn
deze rijmpjes heel aardig, maar welke waar
de hebben wij in de praktijk.
Het zonlicht, dat ons via de dampkring
bereikt, bestaat uit vele kleuren, waarbij
rood, blauw en geel een belangrijk aandeel
hebben.
Wanneer de zon hoog aan de hemel
staat, vooral in de zomer, dan behoeft
dit zonlicht maar een betrekkelijk korte weg
af te leggen door de dampkring, waarin
zich een hoeveelheid waterdamp bevindt.
Wij gaan hier van het standpunt uit, dat er
geen bewolking aanwezig is. Even na zons
opgang moet het zonlicht een zeer lange
weg door de onderste lagen van de damp
kring afleggen alvorens ons te bereiken.
Dit brengt als consequentie met zich mee,
dat het licht wordt verstrooid. Nu wil het,
dat de kleur rood zich het minst sterk laat
verstrooien met als gevolg, dat wanneer
de dampkring zeer rijk is aan waterdamp
de kleur rood gaat domineren.
Wanneer wij nu 's morgens morgenrood
waarnemen, dan wijst dit er op, dat er
zich veel waterdamp in de lucht ophoudt.
Nu is dit in het winter-halfjaar vrij normaal
maar in het voorjaar en in de zomer is het
vochtgehalte van de lucht belangrijk lager.
Wanneer dan de lucht 's morgens, bij ove
rigens vrijwel helder weer al zo vol water
damp zit, dan is de kans op regen die
dag groot te noemen.
STOFDEELTJES IN DROGE LUCHT
Hieruit kan men concluderen, dat de kans
op regen in de sloot op de dag na morgen
rood in het voorjaar en in de zomer groter
mag worden genoemd dan in de herfst en
winter.
Het behoeft bij morgenrood niet geheel
helder te zijn. Vaak is er enige hoge of mid
delbare bewolking aanwezig, waardoor de
rode gloed niet zelden wordt versterkt. Deze
bewolking hangt dan vaak samen met een
depressie of buienstoring.
Nu kunnen wij ons voorstellen, dat de le
zer zich afvraagt hoe het nu mogelijk is,
dat men bij het waarnemen van „avondrood"
spreekt over mooi weer aan boord.
Wanneer bij zonsondergang de lucht
bleek-geel, vaal en druilerig is, wijst dit op
regen als gevolg van een hoge vochtigheids
graad. Shakespeare zei al: „Uw zon zinkt
wenend in 't laag Westen neer en kondigt
wee en storm aan en boos weer". Maar
vooral in de zomer tijdens een periode van
warm droog weer, kan het vaak voorkomen
dat er duidelijk sprake is van avondrood.
Maar nu zijn hier niet de fijne waterdruppel
tjes de oorzaak van, zoals bij morgenrood,
maar fijne stofdeeltjes. Op zo'n droge, war
me zomerdag worden er door de wind, die
in de middag het sterkst is en 's avonds
weer gaat liggen, veel fijne stofdeeltjes in
de onderste laag van de dampkring ge
blazen. Zo omstreeks zonsondergang dwar
relen deze fijne stofdeeltjes weer langzaam
naar de aarde.
Het zonlicht, dat ook bij zonsondergang
een lange weg door de onderste laag van
de dampkring moet afleggen, wordt nu ver
strooid door deze stofdeeltjes. In dit geval
een bewijs van zeer droge lucht, hetgeen in
de meeste gevallen, ook voor de volgende
dag, zonnig en mooi zomerweer inhoudt.
EEN BLEKE MAAN
De vochtigheidsgraad van de lucht speelt
een belangrijke rol bij het voorspellen van
het weer op korte termijn, wanneer men,
zoals in de vacantie vaak het geval is,
niet over een barometer of een radio be
schikt om zich te laten voorlichten.
Een sterke afkoeling in de zomernachten
kan geen kwaad. Op het vlakke polderland
kan men dan de nevel uit de sloten zien
opkomen en zich over de gehele polder
zien uitspreiden, hetgeen in de regel een
gunstig verschijnsel is. Gunstiger dan een
nacht zonder enige dauw!
Wanneer de lucht veel waterdamp bevat,
ziet men ook de sterren en de maan minder
sterk. Enkele weerrijmpjes wijzen hierop:
„Een bleke maan kondigt regen aan".
Cerschijnselen, zoals kringen of kransen
om zon of maan hebben niets met water
damp in de dampkring te maken, maar ont
staan in ijle, hoge wolken, waarin het zon-
of maanlicht wordt gebroken en waardoor
kleurrijke kringen en bijzonnen en -manen
kunnen ontstaan. Een krans om zon of
maan ontstaat door middelbare wolken, die
bestaan uit waterdruppels, welke het licht
breken. Men spreekt dan van iriserende
wolken. Over het algemeen zijn kringen om
zon of maan voorspellers van weersverslech-
tering.
(Nadruk verboden)
AMERIKAAN WAARSCHUWT
TEGEN SPILZUCHT
NNP Verhalen over de toekomst
zijn niet nieuw. Er bestaat zelfs een
complete literatuur over. Meestal is het
ook niet veel bijzonders. De enkele goede
voorbeelden zijn bekend: Jules Verne, Ge
orge Orwell (1984) en Shaw. Dikwijls
wordt ons een beeld uit de toekomst
voorgeschoteld, min of meer aan de hand
van voorbeelden uit het dagelijks leven.
Soms is dat interessant. Het is vooral
boeiend wanneer die toekomst beelden
afkomstig zijn van de Amerikaan Van
ce Packard.
Deze econoom die bekendheid verwierf
door de ook hier befaamde boeken „De
verborgen verleiders" en „De Statuszoe-
kers", behoort tot een zelfde slag mensen
als prof. Parkinson. eMt andere woorden:
hij stelt hedendaagse misstanden, of wat
op misstanden gelijkt, op vlijmende wijze
aan de kaak. Het boek Verborgen ver
leiders hield een min of meer bedekte kri
tiek in op de onzin van het huidige re
clamewezen. De Statuszoekers gaf al een
meer openlijke kritiek op de burgerlijk
heid van de Amerikanen, die hun buur
man afwegen naar de auto, waarin hij
rijdt en de hoeveelheid koelkasten, wel
ke hij in huis heeft staan.
Zijn nieuwe boek „The Waste Makers",
wat vrij vertaald zo iets betekent als
„de verspilproducenten", biedt een boei
end overzicht van de eigenaardige zwak
te van de Amerikaanse economie.
CONSUMEREN OF STERVEN
Packard geeft in het boek een overzicht
van het leven in de denkbeeldige toekomst
stad Cornucopia. Het valt niet moeilijk om
te ontdekken, dat de stad ligt in de Ver.
Staten en slechts enkele treden verder staat
dan de huidige al op hol geslagen economie.
Packard beschrijft met de oppervlakkige
stijl van een bohemien de haastige samenle
ving van de fantasiegemeenschap. De hui
zen zijn van papier, slijten dus snel en
moeten in ongekende hoeveelheden vervaar
digd worden. De auto's gaan hoogstens
6.000 kilometer mee en kunnen dan naar de
mestvaalt verdwijnen. De fabrieken werken
continu door, als er geen afzet is gaan
de achterdeuren open en voeren de lopen
de banden alles over een rotswand de af
grond in. De fabriekswijk is voor dit doel
speciaal in bergachtig terrein gebouwd.
Er geldt in Cornucopia één leus: produ
ceren, slechts de pessimisten maken er „con
sumeren of sterven" van. En „merkwaardi
gerwijs is dat precies de situatie, zoals d:e
op' het ogenblik in Amerika kan worden
beschreven. Het boek van Packard is ocl;
een ernstige waarschuwing aan de Euro
peanen. Onze economie heeft de neiging
de Amerikaanse in alles door dik en dun
te volgen.
RECLAME
De toestanr in Cornucopia is slechts ec.i
ontwikkeling van de huidige situatie. Nu
al wordt in Amerika, en in geringere mate
bij ons, de productie bewust op een lagr
kwaliteit gehouden. Het verbruik stijgt daar
door en automatisch kan de productie ho
ger worden. Groot is ook de rol van de
reclame, waarbij braaf gebruik wordt ge
maakt van de ziekelijke neiging van de mens
om naar de mode te leven. Een neiging,
welke overigens door de reclame levend
wordt gehouden. De auto-industrie brengt
nu al ieder jaar nieuwe modellen, die slechts
in onbelangrijke details verschillen van de
vorige. Toch wil ieder zo'n nieuwe versie
hebben. Sterker, want voor grotere lagen
van de bevolikng geldt dat ook op het punt
van de textiel. U mag zelf beoordelen hoe
veel maal U een nieuw truitje koopt en hoe
veel maal het echt, en dan ook echt nodig
is.
De enorme productie, die slechts door uit
breiding in leven kan blijven, heeft een ge
vaarlijke kant. Packard wijst er op, dat de
grondstoffen nutteloos worden .uitgeput,
hetgeen van Amerika in plaats van het
rijkste, het armste land ter wereld kan ma
ken.
GOOI MAAR WEG
De spilzucht komt vooral tot uiting in de
grote hoeveelheden materiaal, die jaarlijks
worden weggegooid. De Amerikaan gooit
jaarlijks voor ruim 1.700.aan verpak
kingsmiddelen weg. Daarbij zijn nog niet
meegeteld de 750 blikjes, die ieder gezin
jaarlijks naar de vuilnishoop verwijst.
„Gooi het maar weg na gebruik" is een nieu
we leuze, die, dankzij de reclame is inge
burgerd.
Geld speelt in Packards fantasiestad geen
rol meer. Ieder heeft een credietkaart voor
het leven, goed voor alle inkopen. Maande
lijks wordt van zijn salaris wel het nodige
afgehouden. Zo'n bizar idee is dat ook al
weer niet. Een grote Amerikaanse onder
neming treft op het ogenblik voorbereidin
gen voor het in omloop brengen van der
gelijke alles omvattende credietkaarten.
Het boek van Packard is een oppervlak
kig relaas, geen diepgaande economische stu
die. Dat heeft zijn voordelen, want daardoor
is het boek voor ieder bereikbaar. Gelukkig,
want de gegeven waarschuwingen zijn echt
niet zomaar uit de lucht gegrepen. Eén
blik in eigen omgeving leert dat al.
(Nadruk verboden)
