Piet van Tilburg
Sporthoekje
C. ANDRIESSEN
r San
balm
De St. Annalandse gemeentebegroting 1960
40-jarig bestaan
Groene Kruis
afd. Stavenisse
In het Scheep
vaartmuseum.
De jeugd in de
goede oude tijd.
2 bij Castella Wolwas en 3 bij Castella voor Nylon "Vraag uw winkelier!
Van Waaier
Tot Oorhanger
Uitnodiging
Hoorapparafen
Nieuwe Philips Oorhanger
In één nacht
Uw handen
gaaf en zacht
wacht I
ns?ïnfilq
fs én 'mag ;op v$nst re-'»:
kenen; Voof Good Luck 2 verwachten we.
dit eveneens, nu Vrederijst daar op bezoek-
t-v I komt. HNC achten we sterker vooral
De aanbieding van de gemeentebegroting 1960 aan de raad ter thuis dan het bezoekende ÖNI. Ten»
onderzoek in de laatst gehouden raadsvergadering is gevolgd door s'otte dan no9 de ontmoeting Seolto-PTT,
met een door ons verwachte winst voor de
een begrotmgsbnef van b en w aan de commissie van onderzoek. thuisclub.
;d Met een toeneming der kosten in de jpnderwijssector, mede ook
vanwege de nieuwe kleuterschoolbouw, r.h.b.s. en lts. plus de post
3 van 1500,— voor gymonderwijs op de lagere scholen sluit de
ontworpen begroting met een tekort van 12.000,-
De saldi-reserve, in totaal nog 23.673,80 zal hiervoor wel moeten
zi jbW .vwmtjyy naLfn-ivpnia:^»! jsr! ibbh na isif jttioA un ,ibb( I ioov sibisdua nss iIjdJ i 3
nsbslsg iEEtPp?mSv gd idoisqó jib ni ~o sQ ,0u9i gnilo-pcd sb qo ïoov issv/ ;!oo i s
C Blauw Wit er op bezoek komt. De thuis-
ENKELE PUNTEN van vorig jaar en b^raagt ƒ35.512 53. Uit aan h(/eerste elftal lers
het .gemeentefonds ,,wprdt 152.5)0,69 y,er- B
waqh) geraamd haar K
5 i Iiv de 2e klasse A speelt Velocitas A nu
thuis tegenGood Luck 3 er. deze ontmoe-
ssféigctgvvöo}- tdeb leiders: belangrijk :We kun
nen misschien de thuisclub ook wel tot de
leiders -qaan rekenen, nadat ze niet onmoge
lijk »Op de Raamsdótlkse veteranen de volle
buiten hebben binnengehaald. Smerdiek 2
krijgt opnieuw een behoorlijke opgave, al
ÏSP die minder zwaar dan vorige week
Opdat de belangstellende lezer niét al;
te veel in cijfers gaat dolen volstaan \ve
met slechts enkele posten uit deze uitgebrei
de begrotlngsbrief naar voren te brengen.
Het is geen kleinigheid, 'wanneer men
daarin ziet, hoe de straatverlichting tot
dusver een investering vergde van! in totaal
39.390.66. Door dé flinke subsidies voor
Groene Kruis, sChoolarfsendienst en school
tandartsendienst sluit het hoofdstuk volks
gezondheid met een nadelig slot van
8.328.94. Men zit voor het eerst met een
flink dantal gemeentelijke woningwetwonin
gen, waardoor het nadelig saldo van dit
hoofdstuk, mede ook door realisering van
uitbreidingsplannen sluit met een nadelig
saldo van 20.267.Het havengeld is
vanwege de nieuwe haven hoger geraamd,
namelijk op 10.000.Ook voor het on
derhoud der straten kwam er 1000.bij,
wat volgens de brief nog belangrijk onvol
doende is voor een redelijk onderhoud. De
moeilijke begrotings positie laat evenwel
niet meer toe. Voor de overblijvende haven-
kosten is voor 1960 12.933.29 geraamd.
Wat het onderwijs betreft is nu voor
beide scholen een post geraamd voor een
vakonderwijzeres voor nuttige handwerken.
Een toenemend aantal leerlingen voor het
een of het ander vervolgonderwijs vergt
een hogere postenraming. De opbrengst
belastingen verschilt weinig met de raming
per [inwoner.
De post onvoorziene uitgaven is niet bi
zonder hoog, ondanks de 12 mille tekort, nl.
ƒ4.027,96.'
BOUW RIOOLGEMAAL
DRINGEND GEWENST
De kapitaalslasten voor de bouw van een
rioolgemaal zijn voor rente en afschrijving
geraamd op 10.786,86. De bouwkosten
hiervan staan reeds op de kapitaaldienst
van de begroting 1959, maar verkreeg nog
niet de goedkeuring van gedeputeerde sta
ten. Die beslissing wordt wel binnen enke
le weken verwacht. B en w betreuren het,
dat, terwijl het in 1959 reeds als grootste
urgentie werd aangemerkt, tot heden nog
geen goedkeuring op dit project is ont
vangen. De bestaande toestand inzake de
vuilwaterafvoer is onaanvaardbaar. Er ligt
2500 m riolering zonder voldoende afvoer,
waardoor het riool steeds vol staat en als
bezinkruimte fungeert.
De kapitaaldienst sluit als volgt: inkoms
ten 863.966, uitgaven 1.397.979,03 nadelig
slot ƒ534.013.03.
Alles bij elkaar zit er voor Sint Anna-
land niet veel ruimte in om zelfs de kleine
noodzakelijke verbeteringen aan te brengen,
tenzij de nieuwe financiële regeling een
bizondere meevaller wordt. Daaraan moet
voorshands nog worden getwijfeld.
VOOR IEDERE KAMER
DE JUISTE MEUBELEN
Bosstraat - hoek Lindebaan - tel. 5467
BERGEN OP ZOOM
moeten afstaan, omdat het vrij is en heeft
daarom wel een kansje tegen Blauw Wit.
Van W. H. S. verwachten we, dat het
VVN 2 wel de baas kan, ook al is het
elftal uit de Klundert vasthoudend van aard.
In de 3e klasse A rekent Dinteloord 2
op de punten nu Chrislandia 3 op bezoek
komt. Kogelvangers 2 zal zich met vuur
verdedigen tegen Chrislandia 2 en mo
gelijk zit er ook voor deze thuisclub winst
in, wat dan echter zou betekenen, dat Chris
landia 2 duikelt van de leidersplaats. Vos
meer 3 tenslotte zal niet zoveel zwakker
blijken te zijn dan het onvolledige WHS
2, al houden we de meeste winstkans voor
de bezoeker.
Bader's eigen vliegtuig
na de oorlog, een twee-
motorige Miles Gemini,
waarmee hij de wereld
doorkruiste en overal in
ziekenhuizen lotgenoten
(invalide militairen, zon
der benen) bezocht om
hen, zichzelf tonend,
moed in te spreken, dat
ze geen uitgestotenen
behoefden te zijn, maar
met grote vastberaden
heid en moed tot pres
taties kunnen komen,
die niet voor een ander
zonder lichamelijk letsel,
behoeven onder te doen.
Zo deed Bader na de
oorlog nog veel meer
goeds dan voor zijn land
tijdens de Slag om
Engeland.
25000 boeken, die betrekking hebben op de
geschiedenis van de zeevaart, op de geschie
denis van de schepen zelf, over de oude
zeereizen, de handel enz. enz. En tenslotte
daar hangen en liggen ze de portretten van
de grote zeehelden en de reliquien van
hun persoonlijke bezittingen. Wilt u zien
in welke jas en met welke scheepsbaretof
Van Speijk zijn befaamde „Dan maar de
lucht in" zei. Deze attributen liggen in het
scheepvaartmuseum in een glazen stolp voor
ieder die maar zien en weten wil, hoe de
zeevaart de Nederlandse natie heeft beheerst
en nog beheerst.
atlas kost de lieve som van 16000 gulden... die
Waar blijft men dan? die
KONINGIN REDT.
die
Het scheepvaartmuseum dateert officieel
uit 1922. Doch voor die tijd was reeds die
sprake van een scheepvaartmuseum. In 1913
was er de E.N.T.O.S. de Eerste Neder- die
landse Tentoonstelling op Scheepvaartge- die
bied. De grote verzameling stond echter
op het punt naar het buitenland te worden die
verkocht. In 1916 was het de toenmalige
koningin Wilhelmina, die reddend optrad. die
Bij haar laatste bezoek aan de ENTOS
spelen om geld ofte logenen praten
der luiden eenden smijten en de
beesten jagen
niet doen wat hunner ouderen
behagen
zijn boek scheurt of verrabbelt zijn
papier
malkanderen geven toenamen hier
nakend baden, in erwten of wortelen
lopen
in de kerk rabbauwen of snoeperij
kopen
in anders drinken spuwt of op zijn
eten treedt
In het Dorpshuis herdacht de vereni
ging het Groene Kruis haar 40-jarig bestaan.
Voor deze vergadering was veel belangstel
ling en de voorzitter burgemeester A. Sluy-
mers heette in zijn openingswoord dan ook
allen hartelijk welkom, inzonderheid burge
meester A. J. van der Hoeven, als voorzitter
der Prov. Vereniging, de afgevaardigden der
Zusterverenigingen van het eiland Tholen
de oud-voorzitter burgemeester L. A. Ver
burg, de plaatselijke, gemeentelijke en ker
kelijke overheid.
Het is een bijzondere bijeenkomst, aldus
de voorzitter, en we zijn de initiatiefnemers
dan ook zeer dankbaar voor het onmisbaar
werk dat tot stand werd gebracht.
De vereniging mag zich in een grote
bloei verheugen en telt momenteel 475 leden,
die zich bewust zijn van hun medeverant
woordelijkheid. In 1956 mocht met Zwitser
se hulp een nieuw Groene Kruisgebouw
worden geopend. De beide bestuursleden
de heren J. A. van der Slikke en M. Moer
land, beiden reeds 40 jaar, en resp. 30 en
25 jaar lid van het besuur, waren wegens
ziekte afwezig; evenals wethouder J. Hage.
Spreker wenste hen spoedig herstel toe.
Hij bracht ook dank aan de Prov. Ver-
een. voor haar medewerking, verder dr.
H. Zoeteman en zuster de Vries, en Zuster
de Schipper voor al het werk, dat door hen
werd verricht. Tevens werd de administra
teur C. J. Moerland dank gebracht voor
het vele werk, dat hij voor het Groene
Kruis doet.
Burgemeester A. J. van der Hoeven bracht
ten eerste zijn hartelijke gelukwensen ter
gelegenheid van dit 40-jarig bestaan en
ten tweede om te gedenken de heren A.
J. van der Slikke en M. Moerland.
Wanneer iemand 25 of 30 jaar een ambt
vervuld, wordt hij geëerd, maar indien
men gedurende zovele jaren zijn krachten
geeft aan het Groene Kruis is zulk een
herdenking meer waard.
Daarom heeft het Hoofdbestuur gemeend
haar waardering te moeten uitdrukken door
schenking van een legpenning met speldje.
In de pauze werden deze heren bezocht
en hen de onderscheiding overhandigd.
De voorzitter dankte voor de felicitatie
en wenste beide heren geluk met deze on
derscheiding.
Het verslag over deze 40 jaar was voor
de administrateur geen gemakkelijke opga
ve, daar met de ramp in 1953 de beschei
den waren verloren gegaan. Toch was nog
wel het een en ander bekend uit eigen her
innering en uit die van anderen.
De oprichtingsvergadering vond plaats
op 3 november 1919. De vereniging stelde
zich toen ten doel het verstrekken van ver-
pleegartikelen op doktersadvies.
De contributie bedroeg toen 1.per
jaar en het aantal leden 256.
In 1937 telde men 317 leden bij een in
wonertal van 2000.
De fam. van Prooyen was men zeer er
kentelijk voor het bijhouden en verstrekken
van verpleegartikelen en als eerste zuster
trad in dienst zuster de Koster.
In 1950 werd het wijkgebouw aange
kocht van wijlen de heer H. Zachariasse,
waar tevens een consultatiebureau en de
tandarts onderdak kregen.
Bij de ramp in 1953 werd het wijkgebouw
beschadigd, maar door de grote hulp van
de Alg. Ned. en de Prov. Vereen, van het
Groene Kruis en rampenfonds kon het ge
bouw spoedig worden hersteld.
Door de gift van het Zwitserse Rode
Kruis van 25.000.was het mogelijk
een nieuw wijkgebouw te plaatsen wat
dan ook op 12 juli 1956 in gebruik kon
worden genomen.
Tevens sprak de heer C. J. Moerland
namens het gemeentebestuur en bood een
bloemstuk aan.
De heer L. A. M. Elenbaas bracht na
mens de vereniging Scherpenisse dank voor
de uitnodiging en deed met zijn felicitatie
een enveloppe met inhoud gepaard gaan.
De heer G. Krijger sprak namens de
vereen. Poortvliet en vond 40 jaar een uni
cum voor een vereen, op het eiland Tholen.
Dokter Renes sprak names de vereen.
Oud Vossemeer en wenste hen geluk. Dat
de vereniging nog altijd bloeit spreekt van
zelf, want het leven begint bij de 40. Dus
zou uw vereen, nu pas beginnen te leven.
De heer J. A. van der Slikke die zulke
cSratis Wasknijper^
hartelijke woorden gesproken had bij de
opening in Oud Vossemeer bracht hij daar
voor nog dank en wenste de zieke bestuurs
leden een spoedig herstel toe.
De voorzitter dankte alle sprekers voor
hun hartelijke woorden, de heer en mevrouw
Leune voor hun hulp.
Na de pauze werden door de heer A.
van der Slikke enkele films vertoond, één
over het Groene Kruis werk „Door allen
voor allen" en één tweetal natuurfilms.
Ondertussen was nog een gelukwens
ontvangen van de afdeling Tholen en
dankte de heer Moerland nog voor het be
drag ad 500.dat de afd. Poortvliet
met de ramp had geschonken.
De voorzitter wenste allen een goede
thuiskomst en sloot de vergadering.
PAK EVEN UW ZAKBOEKJE
Weet u, dat deze rubriek slechts is be
doeld om tijdig de aandacht te vestigen
op bijeenkomsten en daardoor andere be
sturen de gelegenheid te geven hun jaar
vergaderingen of andere bijeenkomsten op
een andere datum te stellen. Vandaar ook
dat slechts datum en aanduiding vergadering
wordt opgenomen. Niet het uur of een
verdere omschrijving, noch de naam van
de vergaderzaal.
STAVENISSE
13 nov. vergadering Plattelandsvrouwen.
OUD VOSSEMEER
19 nov. vergadering Plattelandsvrouwen
SINT ANNALAND
19 nov. jaarvergadering jongemeisjesver.
7 dec. jaarvergadering IJsclub.
21 dec. kerstavond Bijbelkring.
Opgave voor deze rubriek tijdig aan de
redaktie of aan onze correspondenten.
Neerland zeevaartroem is nog nimmer over
troffen.
Vanaf de dag, dat de Hollander het
ruime sop der wereldzeeën koos tot op
de dag van vandaag hebben stoere zee
manszonen, wiens namen toch niet in de
vergetelheid van de geschiedenis zijn ge
raakt, doch daaruit naar voren springen als
de grote zeevaarders, bijgedragen tot deze
zeemansroem, die culimineert in dat ene
woord „Hollands Glorie". De Trompen, de
Ruijters, de Van Speijks, zij leven nog
voort in Nederlands zeevaartgeschiedenis,
dië ongekende hoogte- en dieptepunten kent.
Zij en vele anderen zijn het, die veelal de
zeevaartroem van de natie met de dood
hebben moeten bekopen doch geen mo
ment hebben zij geaarzeld: de vaderlandse
naam werd hoog ghouden en soms denkt
men met weemoed terug aan hen, die de
basis legden voor de „Hollandse Glorie"
op zeevaartgebied. De oceaanstomers, de
zeekastelen, de sleepboten, de dokken en de
havens, zij allen vormen evenzovele voor
beelden van de zeevarende natie, waarvan
de roem in feite nog nimmer is overtroffen.
Wilt u bewijzen Zij zijn er, wellicht meer
dan u denkt. Duizend en een bewijzen
zijn er en deze vinden sinds 1922 een
plaats in het Scheepvaartmuseum te Amster
dam, een museum dat velen wellicht achte
loos voorbijgaan, doch waar „Hollands Glo
rie" overzichtelijk ligt uitgestald
BESCHAMENDE ACHTERSTAND
„Wij zijn blij met dit museum" zegt de
directeur, de heer G. A. Cox ons „maar".
En dan vernemen wij, hoe Nederland eigen
lijk een beschamende achterstand heeft. Be
schamend omdat de Nederland omringende
landen een nationaal scheepvaartmuseum
hebben, ondanks het feit, dat de namen van
deze landen niet tot de zeevarende naties
worden gerekend zoals Nederland. Natuur
lijk, plannen zijn er in Nederland wel. Ze
hebben zelfs een ogenblik vlak voor de ver
wezenlijking gestaan, doch de tunnelplannen
in de hoofdstad wierpen op het laatste ogen
blik roet in het eten. De bedoeling was na
melijk 's Lands zeemagazijn, dat zelf dateert
uit de 17de eeuw aan de Marineweg in te
richten als nationaal museum. Dat had
zesmaal zoveel plaatsruimte geboden als het
huidige museum aan de Corn. Schuijtstraat.
„Toch is er", aldus dir. Cox, „de laatste
jaren een kentering in de goede zin van het
woord merkbaar." In regeringskringen ook
is men zich bewust van het belang van een
nationaal scheepvaart museum en hoewel
de heer Cox de hoop daarop nog lang niet
heeft laten varen, staat in het jaarverslag
van het huidige instituut, dat dit jaar wordt
uitgebracht, dat de plannen voorlopig in
de ijskast zijn opgeborgen. Wanneer zij er
weer uitkomen Er is niemand die dat
weet, ook de heer Cox niet.
PARTICULIERE INSTELLING
Het huidige museum is geen nationaal
museum doch een particuliere instelling, die
kampt met vele moeilijkheden. In de eerste
plaats het bezoek.
Over een jaar genomen brengen ongeveer
Chrislandia gelijk met Smerdiek
Met een gelijk aantal wedstrijden heeft
Chrislandia zaterdag door een benauwde
0-1 zege op ONI eenzelfde aantal punten
veroverd als Smerdiek, welke twee elftal
len nu broederlijk aan de kop staan. Daar
bij speelde HNC deze heren nog in de kaart
door een puntje af te snoepen bij Vrederust
waar na een 3-3 stand de wedstrijd werd
gestaakt en de Bond hierover nader zal
beslissen. Hoe het precies is gegaan werd
ons niet bekend. Verder werd in deze klas
se niet gespeeld.
In de 2e klasse schoot Blauw Wit uit zijn
slof door een krasse 5-0 zege op HNC.
Smerdiek 2 deed verdienstelijk werk door
de niet gemakkelijke tegenstander Veloci
tas KMA een punt af te snoepen: 2-2.
Ook VVN 2 en The Gunners 2 deeldende
punten door een 1-1 gelijkspel. Tenslotte
won SSC 2 verrassend van Sprang 2 met
5-2. Al deze uitslagen spelen in de kaart
van de leiders Good Luck 3 en WHS 1.
die wanneer het zo doorgaat, elkaar het
meest in de gaten zullen moeten houden.
In de 3 klasse komt WHS 2 er ook beter
in. Het bevocht in een uitwedstrijd opnieuw
een zege, namelijk op Kogelvangers 2 door
met 2-4 te winnen. Chrislandia 2 verloor
een punt aan Dinteloord 3. Het werd in
Heiningen 1-1. Al deze uitslagen maken,
dat er van de spanning in alle afdelingen
nog niets teloor gaat. Alle deuren staan nog
wagenwijd open.
DE VERWACHTING
Voor de 1ste klasse A staat er a.s. zater
dag iets fneer op stapel. Chrislandia ver-
Wij nodigen u hierbij uit tot het bezoeken van de tentoonstelling van
op DINSDAG 10 NOVEMBER a.s.
Tentoonstelling van de ontwikkeling van het hoorapparaat
Tevens demonstratie van de nieuwste hoorapparaten waaronder de
De tentoonstelling wordt gehouden in Hotel De Draak, Grote Markt
Bergen op Zoom en is geopend vanaf 11 uur vm tot 6 uur nm
Des avonds om 8 uur zal een interessante film worden vertoond.
Toegangskaarten tot 18 uur gratis aan de zaal.
TOEGANG GRATIS
GROTE MARKT 22
BERGEN OP ZOOM
TEL. 4464
vroeg zij met aandrang deze bijzondere ver
zameling te bewaren voor de toekomst."
„Er moet iets blijvends komen" aldus de
koningin en haar woorden waren niet te
vergeefs. Er werd een fonds gesticht en een
commissie gevormd dat de steun kreeg van
de handel en de scheepvaart, er werd be
gonnen met het verzamelen van alles wat op
het gebied der historie nauw verwant was
aan de zeevaartgeschiedenis en in 1922 was
het museum er, gesticht door het Neder
lands Historisch Scheepvaartmuseum.
INFORMATIEDIENST
Het museum is evenals de zeevaartge
schiedenis niet dood. Het leeft, zoals de
grote zeehelden en hun daden voortleven
in de geschiedenis. Het leeft echter door het
veelvuldig contact dat men met de buiten
wereld heeft. Dagelijks bereiken het scheep
vaartmuseum brieven en telefoontjes met
vragen, die uiteraard op het gebied der
zeevaart liggen en die, dat stelt de directie
zich tot eer, zo snel en zo goed mogelijk
beantwoord moeten worden. Vragen uit
binnen en buitenland, vragen als: „Mijn
overgrootvader ging twee eeuwen geleden
naar Amerika. Kunt u nazien met welk
schip hij ging Dit is een van de talrijke
vragen en niet eens de moeilijkste, doch
slechts zelden blijft men het antwoord op
een vraag schuldig.
Daar staan ze, de kunstig nagebootste
schepen uit de glorieperiode van de Neder
landse scheepvaart, daar staan ze ook. de
hemelgloben, op het kompas waarvan de
zeelieden voeren, daar liggen de prenten van
tekenaars en schilders, die de zeevaart tot
hun onderwerp kozen, daar hangen de im
mense zeeschilderijen, vervaardigd door de
schilders, die de moed hadden met het oor
logsschip de zee op te gaan en in het vuur
van de strijd te schilderen, daar liggen de
eerste zee-atlassen, door Nederlanders ver
vaardigd en van groot historisch belang,
daar staan ze de instrumentaria die de zee-
lieden gebruikten voor vele doeleinden: van
het houten tijdmeet-instrument via de zand
loper naar de zeeklok, daar staan ze ook:
16000 mensen een bezoek aan deze „uitstal
ling van een glorierijk verleden en een
wellicht nog roemruchter heden". Maar de
mensen die komen kijken, vinden het maar
akelig stil in dit museum, want zo'n veertig
bezoekers per dag is beslist niet veel. Voorts
is de ruimte, waarin alles is ondergebracht
veel te klein. Het overzichtelijk geheel
dreigt verloren te gaan door de vele histo
rische bijzonderheden, die men bezit en nog
steeds verder worden uitgebreid; door schen
kingen, door het speuren op veilingen van
antiquairs, door aankopen in binnen en bui
tenland.
Financieel brengt dit ook zijn bezwa
ren. Het rijk subsidieert, de gemeente Am
sterdam subsidieert, maar een eerste zee-
ZEESLAG BIJ GIBRALTAR
Een immense indruk op de bezoeker van
het Scheepvaartmuseum maakt het schilderij:
„De zeeslag bij Gibraltar", een paneel, dat
de gehele breedte van de muur beslaat. Het
was de slag waarin Jacob van Heemskerk
fraaie lauweren oogstte. Andere schilderijen
laten ons een ander deel van onze belang
rijke zeevaartgeschiedenis in felle kleuren
zien.
Zo wordt de bezoeker bepaald op een
uiterst boeiende wijze op de historie van
de Nederlandse zeevaart en alles wat daar
mee samenhangt, een ontwikkeling die ge
leid heeft tot het „Hollands Glorie", de on
overtroffen Hollandse zeevaartroem.
„De ouders gevense hedendaechs al
haer willekens. Men straft haer niet,
men spaert haer billekens".
Dit is een klacht die werd neergeschre
ven in de zestiende eeuw, dus zo om-
streeks vierhonderd jaar geleden.
Daaruit blijkt dat het probleem van de
gezagsverhouding tussen kinderen en ou
ders alle eeuwen door actueel is geweest.
Ook in de „goede oude tijd" klaagde
men over de jeugd
Een goede indruk van de lieve jeugd in
wat men zo gaarne verlangend noemt „de
goede oude tijd" geeft ons de befaamde
schoolmeester valcooch (hoe moeten zijn
leerlingen voor zijn valkenblik hebben ge
sidderd!) uit Barsingerhorn.
Noteer even het jaartal1594
Schoolmeester Valcooch heeft (natuurlijk
op rijm) de regelen vastgesteld voor straffen
die de jeugd verdient. Uit deze regelen
kunnen we gemakkelijk afleiden hoe de jon
geheren en jongedames zich somwijlen
plachten te gedragen.
We geven hier een bloemlezing uit het
lange gedicht:
„Die zijn muts niet afneemt voor een man
van eeren
di daar lopen krijten, vloeken ende
zweren
die wild en onzedig lopen langs de straten
die uit de school klapt en niet heelt
't secreet
die speeksel uit de neus of uit de mond
met de voeten niet uit en treden terstond
die op de wallen lopen als men gaat
naar huis
die eikanderen bewerpen met snot,
vlooien en luis..."
Alle degenen die zich aan deze door Valc
ooch opgesomde misdaden (en nog veel
meer) schuldig maken „zullen twee plakken
krijgen ofte hen met roeden clouwen"!
VADERS EN MOEDERS
Het waren dus geen „lieve wichtjens"
a Ia Van Alphen, die de schoolmeesters
van die dagen op de bank kregen.
En de meester ondervond ook, dat het
gedrag van zijn leerlingen in sterke mate
werd bepaald door de houding van de
ouders.
Ook in die dagen waren er de moeders
die „met opgestoken zeil" bij de meester
kwamen klagen als hun lievelingen waren
mishandeld.
Een oude prent uit die dagen toont de
meester, in zijn stoel gezeten, terwijl een rijk
opgetuigde moeder bij hem komt, aan haar
hand zoonlief, opgeblazen, brutaal, een grote
stok in de hand, luisterend naar mama's
weeklacht
„Ik ben schier ontzind
ik kan niet verdragen
dat mijn lieve kind
gij zo hebt geslagen!"
Maar de plaat zorgt ook voor het pendant
van deze moeder, wanneer daar een stoere
vader binnenstapt, zoon aan de hand met
zich meevoerend, die de meester adviseert
Slaat hem vrij en spaart hem plak
noch roe
Eer ik hem elders doe!
DE MEESTER
De meesters van die dagen waren lang
niiet alleen opvoeders en paedagogen, ja
ook lang niet alleen behoorlijk tot hun
taak bekwaam.
Het schoolmeestersbaantje werd door de
„Heren" vergeven aan lakeien, oudgedien
den, varensgasten en andere lieden, wier
opleiding veel te wensen overliet.
Dat blijkt wel uit een sollicitatiebrief,
waarin de sollicitant vermeldt dat hij nevens
andere bekwaamheden zowel het „wijn
roeien" als „de stuurmanskunst" machtig is.
En verder kan hij
„zonder roem, want het is Gods gave,
extra ordinair puik overheerlijk schoon zin
gen, als het God belieft".
Dikwijls leidde de meester zijn zoon in
het Vak op. Velen van die meesters be
heersten zelf de vakken niet, waarin zij de
leerlingen moesten onderwijzen. En zij hand
haafden hun gezag door getier en ge
schreeuw, het overvloedig uitdelen van
„handplackxkens" en het gebruik van de
roede.
In één opzicht zagen zij echter toe op
de hygiëne. Wie met verwarde haren of
„onreyn hooft" de school binnenkwam, werd
door meester onderhanden genomen met de
roskam, een ijzeren kam met scherpe tanden
die soms hele plukken haar meenam
Sommigen dezer meesters verstonden
echter zeer goed de schoonschrijfkunst, en
proeven van hun werk, met prachtige krul
len versierd, zo mogelijk „in één streek"
getrokken, zijn nog bewaard gebleven.
Soms bedekte meester het blad papier van
een der leerlingen met zijn kunstgewrochten,
en dit werd beschouwd als een bijzondere
onderscheiding en zuinig bewaard.
De school was in de goede oude tijd maar
een primitieve organisatie en de meeste leer
lingen kwamen eer ondanks dan dóór het
onderwijs toch nog goed in de maatschappij
terecht.
Maar de jeugd is alle eeuwen door de
zelfde gebleven.
En, naar blijkt, de ouders óók
(Nadruk verboden)
