WEEKBLAD VOOR HET EILAND THOLEN EN ST.FILIPSLOND
50 jaar Woningwet»
Raadsverslag Tholen.
WAARIN OPGENOMEN DE THOOLSE COURANT
Het Parlementair Overzicht.
OctobermaandZeeuwse maand'
Gratieverlening aan Lages.
Interpellatie in de Tweede Kamer.
ZONDAGSDIENST
ARTSEN
8e Jaargang No. 49
17 October 1952
Uitgevers Firma C. Dieleman en G. Heijboer
Redactie Kerkring A 473, St. Annaland - Telefoon 47
Administratie Oudelandsestraat 9, Tholen - Telef. 57 - Giro 124407
Abonnementen 1.20 per kwartaal
franco p.p. 1.45 incassokosten
Prijs per nummer 10 cent
Advertentiën 0.10 per millimeter Minimum ƒ2.00
Spierinkjes tot en met 20 woorden 1.00, elk woord meer ƒ0.05
Advertenties worden tot uiterlijk Donderdagmiddag 1 u. aangenomen
De beul Lages heeft gratie ver
kregen. Het doodvonnis dat enige
jaren geleden tegen hem werd uit
gesproken, zal niet worden voltrok
ken. Felle protesten uit verschillen
de volksgroeperingen zijn daarvan
het gevolg geweest. Protestverga
deringen, protestoptochten tegen
dit gratiebesluit zijn gehouden. Of
men wil of niet, men moet bij deze
kwestie terugdenken aan onze Zui
derburen, die in opstand kwamen
tegen het gratiebeleid van minister
Pholien, met het gevolg dat deze
bewindsman van Justitie het veld
moest ruimen. Algemeen achtte men
hem te zachtzinnig. Het doet echter
belachelijk aan de berechting van
Lages door een internationaal ge
rechtshof te horen eisen met als uit
spraak de doodstraf. Wat dit nog
heeft te maken met het systeem van
de onafhankelijke rechter is ons een
raadsel.
Dat het aftreden van mr. Donker
werd geëist, is staatsrechtelijk nog
wel te klaren. Hoewel het een privi
lege is van onze Koningin om gratie
te verlenen, is de betrokken minis
ter van Justitie de man, die dit te
genover het parlement moet verde
digen. De Koning is onschendbaar,
de ministers zijn verantwoordelijk.
Dit artikel in onze grondwet is
geen holle frase. Minister Donker
heeft het besluit van H. M. de Ko
ningin voor zijn rekening genomen.
Zo niet, hij zou reeds zijn afgetre
den. Toch is hij niet de man van
wie men een zachte gratiepolitiek
moet verwachten. Als Kamerlid
hij was toen nog voorzitter van de
socialistische Tweede Kamerclub
heeft mr. Donker een motie inge
diend, die aan duidelijkheid op dit
punt niets te wensen overliet. Ne
derland is een rechtsstaat. - Juist
daarom krijgt Lages levenslang.
Afgezien van de tijd, die hij reeds
in de gevangenis doorbrengt, heeft
hij na het uitspreken van het dood
vonnis twee jaar op de beslissing
over zijn gratieverzoek moejten
wachten. Al die tijd heeft hij tegen
de kogel zitten aankijken. Het is
moeilijk te denken wat dit betekent.
Moreel is het niet meer verant
woord om dan nog het doodvonnis
te voltrekken. D^t is het standpunt
van mr. Donker en ongetwijfeld
wordt het door velen gedeeld.
Het is een mogelijkheid dat con-
stituonele moeilijkheden ook nog 'n
rol hebben gespeeld. De geschie
denis zal dat moeten bewijzen. De
buitenparlementaire oppositie heeft
echter de Tweede Kamer niet on
beroerd gelaten. Dinsdag jl. was zij
bijeen om enkele eenvoudige zaken
af te doen.
De Kamerleden hebben dezer da
gen druk werk met de bestudering
van de begrotingshoofdstukken en
het uitbrengen van de voorlopige
verslagen. Daarnaast moesten ver
schillenden van hen nog optrekken
met enige Engelse parlementsleden,
die naar -ons land zijn gekomen om
het parlementaire stelsel hier te be
studeren. Verleden jaar is een groep
Nederlandse parlementariërs naar
Engeland geweest, zodat hier spra
ke was van een tegenbezoek. De
korte vergadering was een goede
gelegenheid om het werk van ons
parlement van dichtbij mee te ma
ken.
Voor de aanvang ging reeds het
gerucht dat de communist Gortzak
een interpellatie over deze kwestie
zou aanvragen. Natuurlijk had
voorzitter Kortenhorst zich hier
beraden over de vraag wat er
moest gebeuren. Hij raadpleegde
verschillende fractievoorzitters en
het bleek dat de meesten niet tegen
een debat waren. De heer Gortzak
wist dit. Hij dacht de zaak reeds
in de zak te hebben, maar toonde
toch nog veel van het politieke spel
te kunnen leren. Wat was nl. het
geval Hij vroeg geen interpellatie
aan, maar wenste een nota van mi
nister Donker. Aan de hand daar
van zou dan het geval Lages kun
nen worden besproken. Een inter
pellatie is aan tijd gebonden. De in-
terpeljant krijgt! meestal een half
uur. Daarna antwoord de minister;
pas in de tweede termijn kunnen
andere sprekers het woord krijgen.
Vaak niet langer dan 15 minuten.
Wetende dat de zaak Lages op ta
fel zou komen, voelde hij zich sterk.
Maar hij rekende buiten de waard.
In dit geval buiten de socialist Bur
ger, die ogenblikkelijk een interpel
latie-verzoek indiende. Daarmee
waren de communisten hun troeven
kwijt geraakt. Het veelomstreden
gratiebeleid kon door de communis
ten niet worden uitgebuit, want zij
hadden de gelegenheid om vragen
te stellen laten voorbijgaan. De heer
Gortzak kon dus slechts in tweede
termijn spreken. De socialisten wa
ren hem voof geweest. Verslagen
betrad hij nogmaals de katheder.
Nu om meer spreektijd te vragen.
Voorzitter Kortenhorst was zeer
mild en gaf de heer Gortzak en de
zijnen 25 minuten.
Zo n debat heeft echter zijn spe
ciale moeilijkheden. Het genomen
besluit kan men niet ongedaan ma-
EEN HALVE EEUW WERK VOOR VERBETERING VAN
DE VOLKSHUISVESTING
Het komt niet zo vaak voor dat op grootscheepse wijze het jubi
leum van een wet wordt gevierd. Er moet dus wel een bijzondere
reden zijn om het feit, dat 50 jaar geleden de Woningwet van
kracht werd, te herdenken met de uitgave van een gedenkboek,
met een herdenkingsvergadering, waarop prominente sprekers
het woord voerden en met een interessante tentoonstelling „Vijftig
jaar wonen", die in het nieuwe Haagse stadhuis door de Minister
van Wederopbouw en Volkshuisvesting werd geopend en tot
31 October a.s. te bezichtingen blijft. Die bijzondere reden is
er inderdaad: de Woningwet is een van de belangrijkste sociale
wetten die ons land kent. Door de Woningwet werd het mogelijk
gemaakt, verbetering te brengen in de mensonterende wijze,
waarop in de vorige eeuw een groot deel van het Nederlandse
volk was „gehuisvest" en werden waarborgen geschapen voor de
verdere ontwikkeling van de volkshuisvesting op een redelijk,
menswaardig peil.
MINDER DAN VEESTALLEN
Mensen van deze tijd kunnen zich
moeilijk inleven in de afschuwelijke
toestanden op woninggebied in de
vorige eeuw, al zijn op verschillende
plaatsen in ons land nog wel sporen
uit die tijd zichtbaar. Een zesde
deel van het Nederlandse volk
woonde in het begin van de 20e
eeuw in onderkomens, die met een
mooi woord „eenkamerwoningen"
werden genoemd, maar die in wer
kelijkheid krotten waren. 307.700
van die krotten telde ons land in het
jaar 1900. Dat zulke „woningen"
door gezinnen met enkele kinderen
werden bewoond, was in die tijd
gewoon. Men sprak pas van „over
bevolkte huizen", wanneer in zulke
eenkamerwoningen vijf of meer per
sonen moesten leven. Hoe het er in
zulke krotten uitzag, laat zich moei
lijk beschrijven. Rapporten uit de
vorige eeuw zeggen, dat de „holen
van de mensen vaak nog veel min
der waren dan de stallen van het
vee
WONINGWET BRACHT
VERBETERING
Deze misstanden schreeuwden om
verbetering. Er werden door parti
culiere instellingen pogingen in het
werk gesteld om de nood, die in de
honderdduizend krotten werd ge
leden, te lenigen. Maar tot verbete
ring op grote schaal kon het pas
komen toen op 1 Augustus 1902 de
Woningwet van kracht werd. Door
het inwerking treden van deze wet
werd de verbetering van de volks
huisvesting een aangelegenheid van
het Rijk. Dat wil zeggen, het Rijk
nam maatregelen en ging de ver
antwoordelijkheid dragen, maar bij
de verbetering van de ellendige toe
standen werd aan de gemeenten een
belangrijke taak opgedragen. De
gemeenten werden nl. verplicht een
bouwverordening in het leven te
roepen, waarin de eisen voor de in
richting en de degelijkheid en nood
zakelijke voorzieningen als water
leiding etc. van woningen werden
vastgelegd. Er werden bepalingen
gemaakt betreffende het onbewoon
baar verklaren, het sluiten en het
afbreken van slechte woningen. Het
werd de gemeenten bovendien mo
gelijk gemaakt langs een korte weg
tot onteigening tegen de „kanker
van de krotwoningen" zoals deze
misstand wel wordt genoemd met
kracht werd ingezet. En niet zon
der resultaten. Van de ruim 300.000
krotwoningen die in het begin van
deze eeuw in Nederland voorkwa
men, waren er in 1919 nog 237.000
over en in 1930 nog 139.000.
SPREKENDE RESULTATEN
Terwijl in 1909 nog een zesde
deel van de bevolking in krotten
woonde, was dit percentage in 1930
gedaald tot 4.4 Ook het aantal
woningen met 2 of 3 kamers ver
minderde snel. Het aantal wonin
gen met 4 of meer kamers daaren
tegen nam toe.
Uit die enkele cijfers blijkt reeds
duidelijk, dat er dank zij de Wo
ningwet zeer veel kon worden be
reikt, vooral en dat is niet in
cijfers uit te drukken voor het
levensgeluk van het arbeidende deel
van ons volk.
In nog veel andere opzichten is
de Woningwet een zegen gebleken.
Door deze wet werd het nl. mogelijk
gemaakt van het Rijk voorschotten
te ontvangen in de bouw- en exploi
tatiekosten van nieuwe woningen.
Daardoor konden de woningbouw
verenigingen ontstaan, die zoveel
goed werk hebben verricht en nog
verrichten.
Aan de Woningwet is het te dan
ken, dat aandacht werd en wordt
besteed, niet alleen aan de verbete
ring van afzonderlijke woningen,
maar ook aan een betere verdeling
van de ruimte in woonblokken en
woonwijken.
Aan een gemeente met meer dan
10.000 inwoners werd het maken
van een uitbreidingsplan voorge
schreven, d.w.z. een plan waarin,
l«S6*Sr"«sate.:
ken. En met het aftreden van mr.
Donker is men niet gebaat. Boven
dien is dit het laatste grote gratie
geval, zodat men ook geen richt
lijnen kan trekken voor de toe
komst. Natuurlijk hebben er altijd
richtlijnen bestaan, maar deze zijn
om verklaarbare redenen nimmer
vrijgegeven. Wellicht kan men er
wel op aandringen dat Lages in
derdaad levenslang zal krijgen. Le
venslang in theorie is nog wat an
ders dan levenslang in praktijk. Het
is nl. de gewoonte dat men op ja
ren wordt gesteld. „Levenslang"
wordt dan omgezet in bijv. 20 jaar.
Oppassende gedetineerden kunnen
dan in aanmerking komen voor een
gedeeltelijke kwijtschelding van hun
straf. Daardoor werd het mogelijk,
dat levenslang veroordeelden nu
reeds als vrij man rondlopen.
(Nadruk verboden).
rekening houdend met de belangen
van alle betrokkenen, de toekomstige
ontwikkeling van een gemeente
wordt vastgelegd. Naast deze ge
meentelijke uitbreidingsplannen be
staan streekplannen, terwijl er sinds
enkele jaren ook een Nationaal
plan is, dat een logische overkoepe
ling is van allerlei streekplannen.
IDEAAL NOG NIET
BEREIKT
De periode van verbetering van
de volkshuisvesting in ons land, die
50 jaar geleden werd ingeluid met
de afkondiging van de Woningwet,
is nog lang niet afgesloten. Zoals
Z.E. ir. H. B. J. Witte, de nieuwe
minister van Wederopbouw en
Volkshuisvesting, bij de opening van
de tentoonstelling „Vijftig jaar
wonen" zeide, is het stuk sociale
geschiedenis, waarmee bij het van
kracht worden van de wet een be
gin werd gemaakt, nog niet voltooid.
Er is nog zeer veel werk te doen.
De gevolgen van de oorlog hebben
de oplossing van 't woningprobleem
nog extra moeilijk gemaakt. Maar
het zou kortzichtig en ondankbaar
zijn, niet te willen erkennen, dat op
het gebied van de volkshuisvesting
in de afgelopen halve eeuw ontzag
lijk veel goeds is gepresteerd door
Rijks- en gemeente-instanties.
Het is goed, al dit zegenrijke
werk voor een ogenblik aan de ver
getelheid te ontrukken. En dat is de
bedoeling van de herdenking van
het gouden jubileum der Woning
wet. Nadruk verboden.
„Wat nu weer", zal hij of zij, voor wie de betekenis van dit
motto nog niet duidelijk is geworden, zich misschien afvragen.
„Loopt het toch niet uit op een inzameling V'
Inderdaad, daar gaat het om. Ditmaal echter geen collecte voor
een landelijke liefdadige instelling, ook niet voor eent plaatselijke
noodlijdende vereniging, niet eens voor een Tehuis voor Ouden
van Dagen op ons eiland, maar tóch een inzameling.
Een inzameling voor een bijzonder doel. Een collecte met een
bijzonder karakter.
Deze maand wordt een beroep gedaan op de gemeenschapszin
van allen in Zeeland om het Maatschappelijk Werk en het daar
mee in verband staande Culturele en Medische werk binnen
Zeeland gezamenlijk te steunen.
Zijn wij niet allen verantwoordelijk voor de maatschappelijke
situatie waarin zij verkeren die in onze onmiddellijke nabijheid,
in onze eigen provincie, leven
Voor die Zeeuwse gemeenschap wordt van iedere Zeeuw in
deze maand een bijdrage gevraagd.
Dus „VAN DE ZEEUWEN VOOR DE ZEEUWEN"
Zaterdagmiddag werd te Mid
delburg een startvergadering ge
houden als inleiding van de grote
inzamelingsactie „Octobermaand
Zeeuwse maand".
De Commissaris der Koningin,
jhr. mr. A. F. C. de Casembroot
presideerde deze bijeenkomst, die
voorts werd bijgewoond door de
Commissaris der Koningin in Dren
te, mr. J. Cramer, vele burgemees
ters en anderen die het maatschap
pelijk-, cultureel- en jeugdwerk
voorstaan. Van onze omgeving wa
ren tegenwoordig burgemeester
Boogaard van St. Annaland en bur
gemeester Versluys van Oud-Vos-
semeer.
Op deze bijeenkomst werd het
woord gevoerd door mr. J. Cramer,
de heer A. Schout, vice-voorzitter
der Stichting Zeeland voor Cultu
reel en Maatschappelijk werk, door
mr. dr. A. J. J. M. Mes, voorzitter
van het Zeeuwse Katholiek Cen
trum en door Ds. H. M. Strating,
voorzitter van de Prov. Hervormde
Jeugdraad. Jhr. mr. de Casembroot
sprak een welkomstwoord, waarbij
hij een dringend beroep deed op de
gemeenschapszin van de Zeeuwse
bevolking.
DE HAND AAN DE PLOEG.
Het is bekend dat in alle kerke
lijke en particuliere kringen in Zee-
DE BEGROTINGEN AANGEBODEN
GEEN BOUWVOLUME
WINKELSLUITINGSPERIKELEN
DE A.V.O.-BIJDRAGE
Dinsdag 14 October 1952 des nm. kwam
de gemeenteraad te Tholen in openbare
vergadering bijeen onder voorzitterschap
van burgemeester mr. A. J. v. d. Hoeven.
Secretaris dhr. V. Laban. Afwezig met ken
nisgeving dhr. Goedemondt.
Na vaststelling der notulen leest de se
cretaris de ingekomen stukken, t.w.: Bericht
van definitieve vaststelling der gemeente
rekening 1949, goedkeuring kasgeldlening
met de Bank voor Ned. Gem. tot een
max. bedrag van 200.000. Bericht van dhr.
J. Zwagerman te Gieten, dat hij zijn be
noeming tot hoofd der U.L.O.-school aan
vaardt.
Processen-verbaal van kasopname der
verschillende gem. bureaux.
Goedkeuring regeling controle geldelijk
beheer op de administratie van het Pot
Meier Fonds.
Ook de gewijzigde legesverordening is
goedgekeurd, evenals het raadsbesluit tot
het aangaan van een geldlening ad
43.233,met de Bank van Ned. Gem.
Een Koninklijke goedkeuring op de ver
ordening tot vaststelling van het verme-
nigvuldigingscijfer schoolgeld lager onder
wijs.
Door Burgemeester en Wethouders wordt
vervolgens de begroting voor het gasbe
drijf en de gemeentebegroting 1953 aange
boden. Deze zal worden onderzocht door de
raadsleden Quist, Kot en Goedemondt.
De rekening van het gasbedrijf, de ge
meenterekening van het Pot-Meier Fonds
over 1951 zal bekeken worden door de
Dokter L. D. A. Looysen te Tho
len,1 tel. 49.
Dokter R. C. Renes te Oud-Vos-
semeer, tel. 19.
land de drang leeft het maatschap
pelijk werk uit te breiden. Hieraan
kan door gebrek aan geldmiddelen
nauwelijks of helemaal niet worden
voldaan. Men achtte daarom maar
één oplossing mogelijk: hiertoe alle
Zeeuwen in te schakelen. Dit door
oprichting van een Zeeuws Fonds,
een fonds niet Voor het werk van
de overheid of voor de Stichting
Zeeland. Nee, dit geld wordt be
steed voor het werk van de eigen
Zeeuwse organisaties. Daarom is de
inzameling in 1952 bestemd voor:
1. Zeeuws maatschappelijk werk
en gezinsverzorging.
2. het Zeeuws kleuteronderwijs.
3. Zeeuws Steunfonds voor mu
ziek.
4. Zeeuwse jeugdzorg.
Het eerste punt is wel van zeer
veel belang. Gezinszorg strekj: zich
niet alleen uit tot gezinnen, waar de
moeder tijdelijk ontbreekt, maar ook
tot gezinnen die maatschappelijk
dreigen af te zakken. De plannen
tot verwezenlijking van deze ge
zinszorg zijn op vele plaatsen klaar,
maar de financiële moeilijkheden
maakt het onmogelijk feelfs maar
een gedeelte daarvan te verwezen
lijken. Zo blijven vele gezinnen
verstoken van de zo nodige hulp.
Het aantal gezinsverzorgsters is
veel te klein. Men moet de oplei
ding hiertoe op z'n minst kunnen
stimuleren door tegemoet te komen
in de kosten van opleiding.
Het belang van kleuteronderwijs
wordt wel door ieder erkend. In
deze is de laatste tijd reeds veel
verbeterd, maar er blijf(t ook nog
veel te wensen over, voornamelijk
wat de ruimte voor de kinderen be
treft. Ook de opleiding tot kleuter
onderwijs verdient financiële steun.
Misschien van wat minder, maar
toch ook van belang is het derde
punt hiervoren genoemd. Geen
stad of dorp in onze provincie is
denkbaar zonder een zangkoor,
fanfare of harmoniecorps. Vaak
missen deze verenigingen de mid
delen tot vernieuwing van he,t no
dige materiaal.
Tenslotte wordt ook een gedeel
te van de inzameling 1952 bestemd
voor de jeugdzorg. Vooral die
jeugd welke Ongebonden aan
idealen de vrije tijd op onverant
woorde wijze doorbrengt, dient te
worden opgevangen in een jeugd
vereniging. Inzonderheid op het
platteland is in dit opzicht een ach
terstand in te halen.
U vindt dit alles toch niet over
bodig
Werkt dan ook mee deze eerste
actie van de Zeeuwen voor de
Zeeuwen te doen slagen.
raadsleden Jansen, Geilings en Berrevoets.
Een verzoek van de Bond tegen het
schenden van Gods Naam om subsidie,
wordt voor kennisgeving aangenomen.
Een adres van het bestuur der R.K. La
gere Tuinbouwschool te Bergen op Zoom,
waarin ook om een bijdrage wordt gevraagd
zal bij de begroting worden behandeld.
EEN TELEURSTELLING
Van het bestuur der Stichting Centrale
A.V.O.-werkplaats Tholen een verzoek om
financiële hulp in de vorm van een bijdrage
van maximaal 0.55 per inwoner.
De voorzitter zegt dat deze kwestie is
besproken op een bijeenkomst, waarbij alle
gemeentebesturen waren vertegenwoordigd.
Eind 1952 is er bij deze stichting een zo
danig tekort, dat dit alleen dan kan wor
den weggewerkt, wanneer alle eilandge
meenten 0.55 per inwoner bijdragen. Op
die bijeenkomst werd allen duidelijk, dat de
situatie op deze manier niet kan voortdu
ren. Directe opheffing bleek evenwel zeer
bezwaarlijk. Daarom is toen besloten dat in
alle Raden zal worden voorgesteld genoem
de bijdrage te verlenen. Vandaar dat B. en
W. het ook hier doen onder voorwaarde
