Weekblad voor het EilandTholen en St. Filipsland
Officiële ontvangst v* h* Z*L*M* bestuur in Tholen*
Ir» M» A» Geuze opent de Alg* Vergadering van de Z»LM» in Tholen»
Welkomstwoord door de wnd. Burgemeester.
Zeer grote belangstelling»
ZONDAGSDIENST
ARTSEN
3e Jaargang No. 33
1 Juli 1949
C<-rlvU—
Uitgevers Firma C. Dieleman en G. Heijboer Abonnementen 1.per
Redactie Kerkring A473, St. Annaland - Telefoon 47 kwartaal franco p.p. ƒ1.25
Administratie Oüdelandsestraat 9, Tholen - Telef. 57 - Giro 124407 Prijs per nummer 8 cent
Advertenties worden tot uiterlijk Donderdagmiddag 1 uur aangenomen
Advertentiën 0.10 per millimeter Minimum 2.00
Spierinkjes tot en met 20 woorden 1.00, elk woord meer 0.05
HET KRINGBESTUUR THOLEN EN ST. FILIPSLAND DER Z. L. M.
Zittend (van links naar rechts): J. F. Brooijraans, St. Atmaland; A. J. Groenewege, St. Maartensdijk (Secretaris);
Ir. M. A. Geuze, Poortvliet (Voorzitter; C. J. J. Kooijman, St. Annaland (Vice-Voorzitter; J. J. Hage, Scherpenisse.
Staand (van links naar rechts): J. E. van Gorsel, Tholen; B. G. Friderichs, Oud-Vossemeer; P. Burgers, Poortvliet;
C. W. van Putten, Stavenisse; H. van Gorsel, Oud-Vosse meer; D. J. Doröiaar, St. Ancsland. De heer J. A. Stols,
St. Filipsland ontbreekt i.v.m. de Nationale Trekpaarden-Tentoonstelling te Den Bosch.
In de historische raadszaal van het stadhuis te Tholen werd het bestuur
van de Zeeuwse Landbouw Maatschappij officieel ontvangen en daarbij
toegesproken door de wnd. burgemeester, dhr. v. d. Berge. Hierbij waren
naast de Gemeenteraad o.a. aanwezig: Ir. Dorst uit Den Haag, de Voedsel-
commissaris van Zeeland de heer Lindenberg en de secretaris van het
Kon. Ned. Landbouwcomité de heer Kuijlman.
Mijnheer de Voorzitter der Z.L.M.
Hoog Geachte Aanwezigen.
Toen de Z.L.M. bekend maakte, dat
zij dit jaar haar Landbouwdagen met
jaarvergadering te Tholen wilde hou
den heeft ons dat ten zeerste verblijd.
Namens het Gemeentebestuur heet ik
U dan ook van harte welkom binnen
onze veste en in het bijzonder op deze
historische plaats.
Immers hier plegen sedert honderden
jaren de belangen van de burgerij van
deze stad te worden behandeld. En
daar een groot deel van de Burgerij
betrokken is bij de landbouw, spreekt
het vanzelf dat ook haar belangen meer
malen onderwerp van bespreking waren.
Was het landbouwbedrijf in het ver
leden een vrij individueel bedrijf in de
eerste plaats gericht op de verzorging
van hem, die het bedrijf voerde, dat is
in de loop der jaren geheel veranderd
en het is ook Uw Vereniging, die reeds
jaren geleden heeft ingezien, dat door
de verandering van karakter van het
bedrijf organisatie van de boeren nodig
was.
En dat de oprichters van de Z.L.M.
bewijst onder meer Uw aanwezigheid in
zulk een groten getale hier ter plaatse.
De organisatie van de landbouw heeft
tot gevolg gehad, dat het Bestuur ook
in hun organisatie opgenomen hebben de
tuinbouw zo nauw verbonden met de
landbouw en dat daardoor de boerderij
en tuinderij hoe langer hoe meer inge
schakeld zijn kunnen worden in de
economie van het gehele land, en dit ten
bate van beide. De organisatie van de
land- en tuinbouw heeft het tevens mo
gelijk gemaakt de boederij en tuinderij
hoe langer hoe meer te laten profiteren
van de steeds voortschrijdende weten
schap en techniek. Zowel het een als
het ander is in een zo dicht bevolkt
land als het onze een dringende eis.
Immers de land- en tuinbouw waren
steeds een van de fundamenten van ons
volksbestaan en ondanks de steeds meer
toenemende industrialisatie van ons land
zal de land- en tuinbouw in verband met
de toenemende bevolking als een fun
dament van ons bestaan niet kunnen
worden gemist. Daarom is er ook voor de
het bij het goede eind hebben gehad
Z.L.M. in de toekomst nog een belang
rijke taak weggelegd, namelijk er aan
mede te werken, dat enerzijds de pro
ductie wordt opgevoerd tot het mogelijke
om over de gehele linie te streven naar
voorziening in de voedselbehoefte van
het eigen land en anderszijds door op
voering van de qualiteit van het pro
duct te streven naar zo belangrijk moge
lijke export.
Vanuit dit standpunt bezien wens ik
Uw Vereniging van harte Gods zegen
op LIw arbeid in de jaren die komen
•zullen.
Tenslotte moge ik mij kwijten van een
verzoek van onze Burgemeester die door
gezondheidsredenen verhinderd is hier
thans in mijn plaats te staan, namelijk
U zijn beste wensen aan te bieden voor
voortgezet bloeiend bestaan van Uw
Vereniging.
De heer Ir. Geuze sprak hierna en
bracht dank uit voor de gastvrije ont
vangst door het Gemeentebestuur en
wenste Burgemeester van der Hoeven
een spoedig herstel toe.
Het slotwoord werd gesproken door
de heer Kooyman, welke eindigde met
de wens uit te spreken dat deze belang
rijke dagen voor de landbouw goed zul
len mogen slagen.
Op een en ander hopen we nader te
rug te komen.
In dit nummer moeten we volstaan
met naast het verslag van de officele
ontvangst op het stadhuis (zie elders in
dit nummer) nog slechts het openings
woord van de voorzitter der Z.L.M.,
Ir. M. A. Geuze, beknopt weer te geven.
Een openingswoord, dat door hem heden
morgen in de tjokvolle garage van dhr.
van der Zande te Tholen, na een kort
welkomstwoord werd uitgesproken.
HISTORISCHE GREPEN
Het openingswoord van Ir. Geuze werd
grotendeels beheerst door een historisch
overzicht van de Thoolse landbouw.
Vanzelf spreken moest hij ook daarbij nog
met enkele grepen volstaan.
Als inleiding memoreert de voorzitter,
hoe het 12 Juni jl, 100 jaar geleden was,
dat voor de eerste maal in Tholen de
algemene vergadering van de Z.L.M.
werd gehouden en wel in de Gerefor
meerde kerk.
5 jaar oud was onze kring toen, op
gericht op 30 Januari 1844 na bijeen
roeping van 71 deelgenoten door Willem
Johannis van Voorts Catshoek. Benoemd
werden toen tot president W. J. v.
Voorts Catshoek, tot vice-president M.
K. Waghto, tot secretaris M. N. de
Lange, tot penningmeester C. Geluk en
tot leden H. van Gorsel Jzn., N. de
Man, L. C. v. d. Oudendijk, A. de Vul-
der van Noorden, D. J. Ampt, A. Ge
luk Jzn., W. W. Friderichs, W. F. v. d.
Burght van Ligtenberg en F. C. de
Casembroot.
Vrijwel onmiddellijk ging er een
stimulans van uit en zo werd bijv. een
jaar na oprichting besloten een premie
te geven aan de beste ploeger. Hendrik
van de Zande Jzn., kreeg die premie,
zijnde een zilveren tabaksdoos en Wil
lem Last een zilveren horlogeketting.
In dat eerste jaar deed ook I. L.
Christiaanse uit Tholen mededelingen
over proeven met mestspecie: guano.
Voorts kwam die eerste jaarvergadering
nog ter sprake: ervaringen met Whil-
lingtonse tarwe en Himelaya gerst op
gedaan, getuigschriften aait dienstboden
en arbeiders, de verplichting om nako
melingen van de Engelse stier te hou
den en een adres aan de Tweede Kamer
betreffende de In, Uit- en Doorvoer.
Onmiddellijk dus activiteit.
Dat ging de eerste jaren door. De
leden zelf werden steeds in de proble
men betrokken. Die eerste jaren was het
vooral de landbouwer A. Geluk Jzn.,
wonende in de Vrouw Beliapolder onder
Tholen, die zeer actief was. Hij heeft de
samenstelling van het bekende land
bouwers zakboek op zijn naam staan,
dat in 1939 voor de 8ste keer werd her
drukt. Van hem gaat ook de anecdote,
dat hij bij een bezoek van Koning Wil
lem II aan Tholen een gemet groene
tarwe afsneed om langs de weg te ver
sieren, doch dat de Koning langs een
andere weg reed. Voortreffelijke werk
wijzen waren er ook in die tijd, aldus de
voorzitter, dat blijkt uit een rapport van
1845 betreffende de aardappelziekte.
Daarin bespreekt de toenmalige voor
zitter de groei-omstandigheden van het
pootgoed in het vorig jaar, daarna de
bewaring, uit uitpoot, de weersomstan
digheden en waarnemingen te velde. Na
20 Juli bemerkt hij donkere vlekken en
beschrijft het verdere ziekteverloop
nauwkeurig. Verschillende bestrijdings-
proeven heeft hij toen genomen en
beschreven. Heeft men er nog wel notie
van hoe men vroeger moest boeren
Zonder bemaling, zonder drainage,
zonder kunstmest De opbrengsten kon
den niet hoog zijn. 20 mud per ha voor
tarwe was niet ongewoon.
Streven naar een betere toestand
voor de arbeider
Spreker verwijst voorts naar de sta
tistieken op het tentoonstellingsterrein,
waaruit blijkt wat er in die eeuw bereikt
is. Hij komt nog even terug op de voor
stellen die een eeuw geleden tijdens de
eerste tentoonstelling werden gedaan, nl.
1. een onderzoek naar het wenselijk
en uitvoerbare van een landelijk
crediet-stelsel.
2. een in te stellen onderzoek naar
het verband tussen de bevordering
der zedelijke verplichtingen onder
de arbeidende en dienstbare be
volking en verbetering van der-
zelver materiële toestand, benevens
naar de middelen om die verbeter
de toestand zedelijk en stoffelijk in
de landbouwende gemeenten ver
kregen te zien.
De arbeiders, die zonder enige onder
steuning het grootste huisgezin moesten
onderhouden kregen toen 3 X 15,
uit gemeentebijdragen.
Ook kreeg een boerenknecht 'en meid
een premie voor trouwe en eerlijke
dienst. Johanna Bevelander, meid bij
Maarten van Nieuwenhuijzen kreeg een
zilveren snuifdoos voor 12 jaren dienst.
Ir. Geuze toont uit een voorbeeld aan,
dat noch boeren, noch arbeiders weinig
veranderd zijn. Uit het rapport van
onderzoek over bovengenoemd punt 2
blijkt de toenemende armoede der ar
beidende klasse, de ondoelmatige en on
gezonde huisvesting en het verschil in
verdiensten en uitgaven. Huren 50 tot
80 cent per week, dagloon 60 cent voor
een man. Deze lonen waren bijna toe
reikend, indien de levensbehoefteprijzen
en de hoge huishuren minder hadden
opgeslokt. Het eindrapport gaf concrete
middelen aan, maar de provinciale over
heid stuurde hen met een kluitje in het
riet.
Vooraanstaande werkers uit de Kring
Op een ander grote Tholenaar uit
vroeger tijd wil spreker ook de aandacht
nog vestigen, nl. Cornelis Vermuijden,
die in Engeland vele streken heeft droog
gelegd, zoal's hier Leeghwater bekend
werd. Genoemde Cornelis Vermuijden
was een zoon van Gilles Vermuijden, die
in 1591 schepen van St. Maartensdijk
was. In Engeland kreeg hij een opdracht
om 30.000 ha droog te leggen. Op
drachtgever was Koning Jacobus I en
drie jaar later was het werk klaar. Hij
werd de pionier van de droogmakerijen
in Engeland genoemd. Deze pionier, die
later nog een gehele provincie droog
legde stierf arm en verlaten.
Spreker wijst er verder op, dat de ge
schiedenis leert, dat de Thoolse land
bouwer graag proeven nam met nieuwe
gewassen en variëteiten. Hij citeert dan
een rapport van L. J. Mol, de man, die
het eerst zieke aardappelen voor vee
voeder kookte over de suikerbietenteelt.
Voorts herinnert hij aan de zgn. Jaap-
jesbieten, zo genoemd naar Jacob Beve
lander van Poortvliet. Deze begon beetA
wortels speciaal voor zaadwinning te
verbouwen en zijn zaad, dat 50 a 60000
Dr. P. J. Duinker, Tholen
Dr. Vermet, Nieuw-Vossemeer.
kg per ha beschot kon geven vond veel
aftrek. Ze had evenwel te weinig suiker
gehalte, zodat het een voederbiet bleef.
Het is ondoenlijk, aldus Ir. Geuze, U
al de activiteiten van de Kring gedurende
de gehele eeuw op te sommen. Hij geeft
nog enkele typerende punten, o.a. hoe
op de tweede algemene vergadering te
Tholen gesproken werd over de drainage
met ondergrondse buizen, abonnementen
op de Landbouwcourant enz. In 1878
had Vorsterman v. Oyen in Aardenburg
de eerste Coöperatieve Aankoopvereni
ging voor kunstmeststoffen opgericht.
Tholen volgde in 1886 en behoorde
spoedig tot de krachtigste coöperatie in
Zeeland. Rond 1900 komen de cursussen
in hoefbeslag, waarvoor de eerste maal
18 smeden en smidsgezellen uit ons
eiland zich opgaven. Hij herinnert voorts
aan namen als de Wit-Andriessen,
Waghto, Dorst Snijder, Jonker Jan van
Vredenburgh en heeft een bijzonder
woord voor de oud-secretaris, wijlen
W. L. Klompe. Hij wijst ook op de tal
rijke overheidsbemoeiingen tussen de
eerste en tweede wereldoorlog. Overal
heeft in de afgelopen eeuw de Z.L.M.
in dit gewest voor de behartiging der
agrarische belangen op de bres gestaan.
„Zij is een deel van ons werk en ons
zelf geworden. Zij was de vormgeving
van onze samenwerking en onze organi
satorisch streven. Met deze woorden
wil ik heden hulde brengen aan wat
onze voorouders vermochten", aldus be
sluit Ir. Geuze het historisch gedeelte.
Evacuatie, Inundatie, Opbouw 1
Terwijl eigenlijk het 100 jarig bestaan
van de Kring gevierd moest worden,
kwam de grote slag ook voor dit eiland:
inundatie. In het kort beschrijft spreker
de evacuatie. Het eiland was een troos
teloze vlakte. Thans kan men zien, wat
er weer van is gemaakt. Zonder en met
Landbouwherstel, zegt Ir. Geuze. „Mèt
landbouwherstel en voorlichtingsdienst
wat bedrijfsherstel en bedrijfsmethoden
betreft, zónder wat de financiële eind
afrekening aangaat."
Dit verwijt spreker Landbouwherstel
niet, maar de Overheid, die na 4 jaar
nooit een definitieve schaderegeling tot
stand bracht, een Overheid, die blijk
baar een afmattings- en uitstervings-
politiek tracht te voeren."
Spreker wijst op de ene goede kant
van de evacuatie, nl. de ruimere blik
van de inwoners. Na de bevrijding bracht
de Kring veel tot stand: De rattenbe
strijding, de Melkfederatie, de Zaad-
telersvereniging, de K.I. vereniging, ze
zijn alle aan de initiatieven van de
Kring ontsproten. De Groenvoeder-
drogerij, in zeker opzicht een zorgenkind
geweest, kan momenteel niet aan de be
hoefte voldoen. Slechts het lager land
bouwonderwijs verdient meer belang
stelling. Als de vestigingseisen afkomen,
zal men te laat ontdekken, dat deze raad
in de wind is geslagea. Tenslotte be
spreekt de voorzitter nog enkele actuele
problemen, welke we hierondeF citeren:
Actuele problemen
Thans moge ik nog enkele actuele
problemen voor onze Zeeuwse landbouw
aanroeren. Ik kan me voorstellen dat
velen Uwer zeer benieuwd zijn naar de
vooruitzichten voor prijzen en kosten.
Over de prijzen van de granen is U
weinig definitiefs bekend en ons helaas
ook. De tarweregeling, waarover het
bedrijfsleven tot overeenstemming ge
komen was, hangt volkomen in de lucht.
Over de voergraanregeling hoort men
allerlei vrijheidsgeruchten. Het is best
mogelijk dat vrijheid op dat gebied de
akkerbouw voorlopig vruchten af zou
werpen, doch het gaat ons niet om vrij
heid zonder bestaanszekerheid. In de
afgelopen jaren hebben wij ons vrijwillig
aan banden laten leggen en hebben wij
genoegen genomen met vaste lage prijzen,
lager dan die te maken zouden zijn ge
weest. De Regering heeft daarbij grote
bedragen voor het Landbouwegalisatie-
fonds geïncasseerd. Dit geeft ons thans
het morele recht te vragen niet aan
enkele de kwade kansen der vrijheid te
worden prijsgegeven, nu de hoogcon
junctuur alweer achter de rug is. Wij
zijn een beetje wantrouwig, dat willen
we eerlijk bekennen, maar is dit te
verwonderen waar onze Minister van
Landbouw toch zeker geen principieel