EEN VOORTREFFELIJK WERK.
DE KLUIZENAAR VIN WESTHOYE;
Onlangs werd in een vriendenkring be
sproken, welke arbeid gedurende den
naderenden, wellicht werkeloozen winter
in Domburg met goed gevolg zou kunnen
worden verschaft, en allen waren het eens,
dat niets voor gegoeden en behoeftigen
voordeeliger zou zijn, dan het hard maken,
door begrinden of bestraten van den zoo
genoemden Boosjesweg naar Aagtekerke.
Voor die gemeente zou zulk een weg
een groofce aanwinst wezenhet stille
dorpje zou zeker veel meer dan tegen
woordig door vreemdelingen worden be
zocht, en wellicht zouden sommigen het
verblijf in die lieve landelijke streek zelfs
boven Domburg verkiezen. Voor land
bouwers zou een harde weg een wel
daad zijn, daar beladen wagens thans
nauwlijks door het mulle zand kunnen
heen worstelen. Het behoeft geen betoog,
hoe voordeelig het voor Domburg zou
wezen, indien men nog een tweeden bruik-
baren weg had om naar Middelburg te
komen en over Oostkapelle en Westkapelle
rijtoeren te maken, langs een straatweg
opmerkelijk rijk aan schoone land- en
duingezichten. De kosten worden op
omstreeks acht duizend gulden begroot,
die desnoods over enkele jaren verdeeld
konden worden. Indien een badplaats als
Domburg in Amerika lag, zou eene der
gelijke verbetering reeds lang tot stand
zijn gekomen en zulk een weg den naam
vereeuwigen van hem of haar, die het
uitnemend werk had doen verrichten.
X.
(1 JULI 1786),
2) door
J. G. FR EDE RIKS.
Nadat Prins Willem V verschillende
onaangename bejegeningen waren aange
daan, vertrok liet Hof den 5 November
1785 uit den Haag, om daar den 20 Sep
tember 1787 terug te keeren, toen het
stadhouderlijk gezag hersteld was door
de gewapende lusschenkomst van Pruisen.
In den zomer van het daartusschen lig
gende jaar bezocht de vorstelijke familie
de provincie Zeeland, deels om te toonen,
dat zij daar trouwere aanhangers had, dan
in andere gewesten. Dit bezoek was
een ware triomfreis en duurde van den
twaalfden Juni tot den 25 Juli (1786).
Hiervan bestaat een uitvoerig verhaal,
getiteldHet verheugd Zeeland, dat te
Amsterdam werd uitgegeven. Dit werkje
werd samengesteld uit aanteekeningen van
een ooggetuige, die blijkbaar een vreem
deling in Zeeland was; althans er komen
misstellingen in voor, die een Zeeuw
nooit had kunnen maken, zoodat het niet
op denzelfdon dag mag genoemd worden
met het fraaie Gedenkboek, dat de heer
Mr. H. J. de Stoppelaar, met groote
naauwkeurigheid, veel moeite en goede
medewerking gegeven heeft van de feest-
reize, die Koning Willem III in 1862
door dit gewest deed. Het Amsterdamsche
boekske wordt met veel grond toegeschre
ven aan den toenmaligen stadscourantier
Hering, en naar de gewoonte van zijn
tijd en den omvang van zijn blad kon het
verslag niet, gelijk thans, hierin opgeno
men worden. Het verscheen dus in boek
vorm en werd niet slechts „met kunst-
plaaten" opgeluisterd, maar ook voorzien
van eene lijst dergenen, die tot een beloop
van 1380 afdrukken hadden ingeteekend
en nu bekend bleven staan voor hunne
prinsgezindheid.
Op den dag, aan het hoofd van dit
artikel opgegeven, den eersten Juli (1786),
bezocht het Hof den heer van de Perre
op Westhove. Het dient gezegd te worden,
dat het daar de gewoonte was om te drie
uren het middagmaal te houden, want dit
had geen geringen invloed op de stemming
van den Prins, die zich gaarne de weelde
gunde van een hartigen dronktrouwens
zijne moeder placht te zeggen,,'t kan der
af", want deze Engelsche koningsdochter
behoefde evenmin zuinig te zijn, als haar
zoon.
De zomeravond werd besteed aan eene
wandeling door de buitenplaatsreeds
hadden de Hooge Gasten den weg van
Duinvliet te voet afgelegd en „de Vlis-
singsche Dreve" is zóó lang, dat zij haar
naam waard is. Men ging eerst naar de
duinen, en daarna kwam de verrassing,
door Hering op blz. 69 verhaald. Gelijk
op meer buitens, was hier een hermitage,
zooals die nog, ten minste in naam, op
andere landverblijven bestaat, en daarheen
ging de tocht. De Gastheer dan bracht
het Hof „naar de Hermitage, in de welke
een arbeider, zynde een Vlaminger van
geboorte, als een Capucyner Munnik ge
kleed, zich bevond, deze prezenteerde aan
het hooge Gezelschap eenige verkwikking
van Fruit, en Kruidewijn, &c. waar van
het Doorluchtig Gezelschap dan ook iets
gebruikten, vindende een uitstekend ver
maak om met den Heremiet te spreeken,
die ook op de bescheidenste wyze telkens
op zyn vlaams antwoorden. Zyn Huis-
cieraad, Bed, &c. was alles zoo naïf en
welgelykend, dat het eene goede poos de
aandacht kon bezig houden." Dit is zeker
aardig verteld, maar, zooals veelal gaat
bij nader onderzoek, niet geheel juist.
Want de vertooner was geen arbeider,
die niet in staat zou geweest zijn zulk
eene rol te spelen; geen Vlaminger, maar
een Brabanter en geen Capucijner, die als
bedelmonnik rondzwierf, maar een kluize
naar. Wij moeten thans nagaan, vanwaar
deze pseudo-heilige zijne geleerdheid ge
haald had, die in staat was zulke aanzien
lijke personen belang in te boezemen door
zijne omgeving en denkbeelden, zooals hij
die wist voor te stellen.
Iedereen weet, dat Bergen-op-Zoom de
hoofdplaats is geweest van een markgraaf
schap, dat denzelfden naam droeg, en dat
een der markiezen in den Spaanschen tijd
op last van Koning Filips laaghartig werd
omgebracht, ondanks zijne onschendbaar
heid als vertegenwoordiger van den Neder-
landschen adel bij het Hof te Madrid.
De zuster van dezen heer Jan van Glimes
en hare afstammelingen waren zijne op
volgers; in de achttiende eeuw was dit
Karel Theodoor, keurvorst van den Palts,
doch bij de afschaffing van het leenstelsel
in 1795 werd dit markiezaat stilzwijgend
vernietigd. Het gebied strekte zich naar
het zuiden uit, toen tot de Oostenrijksche
grenzen, thans die van België, en de
Souvereiniteit kwam destijds toe aan de
Staten-Generaal. In dien versten hoek
liggen Putten en Huibergen, doch de grens
lijn loopt zoodanig door die dorpen heen,
dat ook nog in onzen tijd een Hollandsch
en een Brabantsch Putten en Huibergen
bestaan. De bevolking was Boomsch,
maar de ambtenaren moesten hervormd
zijn, zoodat Putten een predikant en een
schoolmeester-koster had. Als grensplaats
was daar ook een kantoor der in- en
uitgaande rechten, welks (hervormde) amb
tenaren werden aangesteld door de Admi
raliteit van Zeeland. Het dorp ligt halver
wege Bergen en Antwerpen; als wisselplaats
en door het tolkantoor was er genoegzaam
vertier. De streek is boschrijk, en er zijn
zelfs duinen, aan den noordelijken kant,
die naar het woudland gaat, waar Hui
bergen ligt, op een paar uren gaans noor
delijker.
Te Brabantsch Putten, waar zijn vader
of zijn broeder schoolmeester was, werd
Godefridüs Carel Poelman den 12 Januari
1753 geboren. Hij zelf ging reeds vroeg
op de jacht, vermoedelijk bij wijze van
beroep. Voor het dooden van wolven,
die voormaals even goed in de Brabantsche
generaliteit, als op de Veluwe den bewo
ner in levensgevaar brachten, had hij een
met zilver gemonteerd jachtgeweertje ge
kregen men meende, van den Prins, maar
deze was wel baron van Breda, doch had
in het markiezaat geen gezag. Het is
denkbaar, dat de ambtenaren der te Mid
delburg gevestigde Admiraliteit hem be
kend deden worden bij den heer van de
Perre, daar deze ook in dien Baad zitting
of verwanten had. Wanneer hij, bij hem
als jager in dienst kwam, zou uit het
lidmatenregister van Oostkappel of Dom
burg kunnen blijken. Het is echter denk
baar, dat dit eerst geschied is, nadat
Mevrouw van de Perre het aangeërfde
Westhove in bezit nam, den 18 Decem
ber 1784. Op het kleine Looverendale,
dat onmiddellijk naast het tegenwoordige
Domburgsche badhotel lag, was wel geen
Nimrod noodig. Is de onderstelling juist,
dan was Poelman een jonkman van even
dertig jaar, en een paar jaar ouder, toen
hij de pij aantrok om zijne profanatie te
vertoonen. Dat hij in de zaak ervaren
kon zijn, moet ons eerst duidelijk worden.
De jachtomzwervingen brachten den
jongen jager allicht onder de parochio
van het boschrijke Huibergen, en daar
stond een klooster, waartoe zijne modellen
behoorden. De bewoners waren van de
orde der Willemieten, oorspronkelijk klui
zenaars, die zooals gezegd is -onder
den regel van Augustinus gebracht wer
den en zich kloosterlijk hadden vereenigd.
Eenigen leefden, bij hooge gunst en ver
moedelijk zoolang het weder zulks toeliet,
in afzondering; enkelen waren belast met
de bediening der kapel op het Oosten
rijksche grondgebied van Putten, dewijl
de Boomschen geen kerkhuis bezaten op
ons gedeelte Het spreekt van zelf, dat
een jager van kleine avonturen houdt, en
dat hij de hermiten wel kon vinden en op
de manier van zijn vak wist te bespieden
en bovendien zal ieder anachoreet geen
wederstand hebben kunnen bieden aan
zijne opgedrongen beleefdheid, in woorden
of een stuk wild vertolkt. Zoo verwon
dert het ons niet meer, dat hij op West
hove kon toonen, dat hij de knepen kende,
die de woudheiligen van de wereldlingen
onderscheiden. De zooeven genoemde
Willemieten, of Guillemiten, ook wel,
naar hunne dracht, Witmantels geheeten,
hadden een ons van elders weinig beken
den stichter tot hun naamgever; reeds
vroeg komen zij hier te lande voor. Zeker
heeft men er zich voor 't gemak maar
j afgemaakt door te zeggen, dat de een of
andere zonderling zich in 't hoofd stelde
der wereld zijn rug toe te keeren en
buiten de maatschappij op eigen risico in
de wildernis te gaan. Er zijn altijd men-
schen genoeg om zijne tusschenkomst en
beschikkingen van hoogeren aard goed te
beloonen; reeds de Bomeinsche Dames
overlaadden hunne in de bosschen een
zaam levende priesters en waarzeggers met
meer weldaden dan deze konden ver
bruiken.
Natuurlijk is mij dit heldenstuk uit de
hermitage van Westhove dikwijls ver
haald. De heeren Kesteloo, mijne onver
getelijke leermeesters, waren goede ver
tellers, inzonderheid de vader, die geboren
was in het jaar van het prinselijk bezoek.
Zelf hadden zij het dus van hooren zeggen,
en beiden konden de historie vernomen
hebben uit den mond van den gewaanden
kluizenaar. Hij had zich zoo juist moge
lijk toegetakeld, want van de Perre was
niet gewoon in zulke dingen karig te zijn
aan de inrichting had hij al de zorg be
steed, die een getrouwe nabootsing moge
lijk maakte, daar er bovendien genoeg
rustieke bouwstoffen aanwezig waren, ter
wijl de voorraad droge beukenblaren over
vloedig was voor de legerstede. Het Hof
kwam binnen en de Prins, zoowel als de
Prinses, sprak met hem; hij begroette
hen met een plechtig Benedicite en de
Hoogheden, die de comedie wel kenden,
informeerden naar zijne religie en kregen
een allervolledigst antwoord, waaraan zelfs
de tongval van den Huibergschen kluize
naar niet ontbraktrouwens heeft hij dien
gedurende twee menschengeslachten zoo
danig bewaard, dat men nog altijd: „Tut,
tut"; ,,'ten doet" en het onvermijdelijke
„gij" van hem kende. Het slot van zijn
verhaal was: „De Prins haalde twee
gouden dukaten voor den dag en wilde
die aan mij geven. Maar ik zei„Hoog
heid, mijne orde verbiedt mij, geld aan te
nemen; laat dat maar 'n'n keer in dit
zaksken glijden." Hij deed dit; ik sloeg
een kruisken, en dacht: „Loop na de
bleksom."
(Slot volgt.)
Gevonden voorwerpen.
Een zilveren broche.
