Dood ding met levende
Toren van verdronken dorp
Koudekerke
geschiedenis
n
■r£
Kerk verdween
Sage verplaatst
zich
Gevecht tegen
de zee
Mi
I
J i
L
i
■w
1
I z
F
'*W
r* I
11B
s
toren gewend en „zien hem niet
enige
Er staat geen enkel bewoond
huis in de buurt en de beste ver
klaring, die de onwetende er
dan voor vinden kan, is: ,,Het is
zeker vroeger een vuurtoren ge
weest”.
Maar die verklaring is niet juist.
In de loop der eeuwen diende
de toren (het is de kerktoren
van het verdronken dorp Kou
dekerke) weliswaar als baken
voor de scheepvaart op Zierik-
zee, maar als vuurtoren heeft hij
nooit gediend.
En toch klopt het niet helemaal
De sage is een vaststaand gege
ven. De toren ook. Maar ze ho-
inwoners zich nog niet voldoen
de met dijken tegen de zee kon
den beschermen. We weten, dat
in de 14e tot en met de 16e eeuw
de zuidkust van Schouwen veel
grond moest prijsgeven aan de
zee als gevolg van verraderlijke
dijkvallen. Tussen 1475 en 1559
gingen 1292 hectare verloren.
Daarmee verdwenen ook dorpen
als Brieskerke. Sint Jacobskerke
en Zuidkerke. Overigens moet
men zich die dorpen van toen
niet groter voorstellen dan als
een kerk met enkele tientallen
huisjes erom heen.
In de strijd tegen de zee was het
in de polder Schouwen gebruik
geworden, dat men (op enkele
honderden meters achter de be-
In het fotoboekwerk „Schou-
wens Westhoek, zoals het was”
zijn enkele foto’s opgenomen van
de situatie tijdens de eeuwwis
seling en vlak voor de oorlog. In
dat boek staat ook de informa
tie, dat de kerk van Koudekerke
werd afgebroken, kort nadat de
slaperdijk door het dorp (of wat
er van over was) was aangelegd.
De dijk kwam in 1581. de kerk
verdween in 1583.
De toren overleefde echter de
eeuwen. Gedurende de vorige
eeuw diende landbouwer J. de
Glopper, die in de buurt van de
(Geraadpleegde literatuur: „Zee
land door de eeuwen heen” van
Van Empel en Pieters. „Schou-
wens Westhoek, zoals het was”
van Pols en De Vrieze. „Zeeuw-
sche Sagenboek” van de gebr.
Sinninghe).
„Westensehouwen, ’t zal je rou
wen. dat je hebt geroofd, mijn
vrouwe. Westenschouwen zal
vergaan, alleen de toren zal blij
ven staan”. En zo is het geko
men, denken de kenners van de
sage.
De toren heeft de afgelopen eeu
wen een bewogen geschiedenis
langs zich heen zien gaan. Het is
een interessante geschiedenis
van gaande en komende dorpen.
Van mensen die vechten tegen
de zee, maar die keer op keer
hun landaanwinsten weer ver
zwolgen zien worden.
Wanneer het dorp Koudekerke
precies ontstaan moet zijn, is
niet bekend. Wèl weten we, dat
het in de 14e of 15e eeuw gro
tendeels verdronk, doordat de
de sage van de ondergang van
Westenschouwen, die werd ge
profeteerd door een woedende
zeemeerman, wiens vrouw door
de vissers van Westenschouwen
aan de wal gebracht werd. Hij
riep, dat van Westenschouwen
„alleen de toren zal blijven
staan”.
Dat is het verhaal van de toren
van Koudekerke: een stuk bak
steenglorie langs de zeedijk tus
sen Burghsluis en de Sehelp-
hoek. Een dood ding, voor wie
er achteloos aan voorbijrijdt.
Een levend stuk geschiedenis
voor hem, die erbij stilstaat en
zich afvraagt: „Hoe is die to
ren daar gekomen”
toren woonde, wèl een verzoek
tot afbraak in, omdat hij teveel
last zou hebben van in de toren
nestelende kauwen (klein soort
kraaien). Het verzoek werd ech
ter afgewezen.
In 1937 werd de toren keurig
gerestaureerd, en hoewel hij aan
het eind van de tweede wereld
oorlog andermaal als oriënte-
ringspunt diende (nu voor het
Engelse geschut op Noord-Be-
veland, toen Schouwen nog be
zet was), kwam de toren onge
schonden door de oorlog heen.
En daar staat hij nu nog: neer
kijkend op de vele sportvissers
en sportduikers, die ’s zomers
I langs de zeedijk te vinden zijn.
De meesten zijn echter aan de
staande dijken) z.g. slaperdijken eë'ns'‘mëêrTtaan". Dat' geldt ook
oanlnotlp qIc cnnri rPtPf- j rra-ii.
aanlegde als een soort ..reser
ved ijk”.
Dat gebeurde in 1581 ook in het
dorp Koudekerke. Dat was toen
al bijna helemaal verdronken,
maar dwars tussen de dorpsres-
tanten door werd een slaperdijk
aangelegd. Maar door het bre
ken van de „echte” dijk, werd
deze slaperdijk al spoedig een
buitendijk. Daarom moest er
achter deze slaperdijk wéér een
slaperdijk aangelegd (1654). De
toen ontstane situatie is mo
menteel bij de toren van Kou
dekerke nóg altijd te zien.
voor de vogels in de Koudekerk
se inlaag (het gebied tussen de
buitendijk en de binnendijk),
waar nu veel vogels broeden
(kieviten, scholeksters, ture
luurs, kluten) of overwinteren
(eenden en ganzen).
Er is de afgelopen jaren grote
vrees geweest, dat de toren van
Koudekerke afgebroken zou
moeten worden als gevolg van
een dijkverbreding en -verho
ging. Gelukkig heeft rijkswater
staat een plan uitgedokterd,
waarbij de toren werd gespaard
en niet in de voet van de ver
zwaarde dijk kwam te staan.
Deze keer een „plekje”
meter boven de grond, in een
kopboom vermaken deze Schud-
debeurse kinderen zich best.
BURGHSLUIS ,,Hoe komt die toren daar eigenlijk?”, den
ken veel toeristen, die ’s zomers bij Burghsluis langs de zee
dijk naar de.Schelphoek rijden en daar aan de voet van de
zeedijk een oude kerktoren zien staan.
De toerist, die Schouwen al wat ren niet bij elkaar. Westerschou-
langer bezoekt, zal ongetwijfeld I wen en Koudekerke waren twee
de age kennen die erruj hoort: afzonderlijke dorpen. Toen ech
ter in 1846 de kerktoren van het i
voormalige Westenschouwen
werd afgebroken, bestond de
toren van het verdronken Kou-
i dekerke nog. Daarom verplaat
ste de legende van de toren van
Westenschouwen zich naar de
vele kilometers oostelijker gele
gen toren van Koudekerke
V,
SSSsi
