Wat de grote stroomgaten betreft heeft dus de Combina
tie VolkerM.U.Z. met de firma van Oord de gaten bij
Burghsluis, Schelphoek, havendammen Zierikzee en Ooster-
land gedicht, de firma Zanen en Verstoep die bij Sirjansland
en Stevensluis en de Z.Z.-combinatie Van der Hoeven
Zanen en Verstoep de gaten bij Ouwerkerk. Ik laat hierbij
buiten beschouwing, welke minder gewichtige werken de
verschillende combinaties of aannemers hebben gemaakt.
Het was ook nodig aandacht aan de benodigde mankracht,
opslagterreinen, zate's voor zinkwerk e.d. te schenken. Ten
slotte zijn er gemaaktéén opslagterrein bij Burghsluis, vier
bij Schelphoek en meerdere bij Ouwerkerk, waarbij overal
zate's. Wat de voorziening met mankracht betreft, die leek
in de aanvang hopeloos. De bevolking was geëvacueerd,
veel ruimte verloren gegaan, de communicatiemiddelen
waren zeer gebrekkig, geen verbinding dan over water van
Burghsluis en Schelphoek met Zierikzee, idem met Ouwer
kerk, idem met Oosterland, zeer gebrekkig met de gaten
aan de Noordzijde. De arbeiders, die van het vaste land kwa
men, konden alleen per boot ergens heen. Wij zijn toen be
gonnen met aan onze bevriende zusterdienst de Directie van
de Wieringermeer, die immers over veel kampen beschikt
en ervaring van de exploitatie heeft, te vragen enkele kam
pen voor ons op te richten, aan welk verzoek direct en voort
varend is voldaan. Later is er een verzoek gekomen om de
Rijksgebouwendienst in te schakelen en werden z.g. ge
schenkkampen ontvangen. De situatie is tenslotte deze
geweest, dat er 8 Rijkskampen zijn opgericht, waarin 1400
man zijn gehuisvest. In barakken en verblijven van de aan
nemers hebben 2500 man gewoond. Ongeveer 400 man
kwamen dagelijks van het vaste land en 1100 man
hebben elders op en nabij het eiland onderdak gevonden.
Een poging om Zierikzee verder te ontruimen is mislukt
door tegenwerking van de bevolking. Voor ons zou deze
ontruiming ook niet veel verlichting hebben gegeven.
Ik kom nu tot het verkeer te water en te land. Zoals reeds
werd vermeld, was de haven van Zierikzee door de gaten in
de havendammen slecht bruikbaar. Hadden wij direct over
de M.U.Z.-kranen en keileem kunnen beschikken, dan ge
loof ik, dat het dichtgooien van de gaten een kwestie van
dagen was geweest, doch wij hadden niets. De eerste kranen
zijn pas einde Februari aangekomen. Wij hebben toen een
poging gedaan het gat in de westelijke havendam te om
singelen met op zinkstukken gezonken ijzeren bakken,
doch de zinkstukken konden vanwege de zeer korte kente
ring niet worden geplaatst. Een poging om de bakken zo
maar op het maaiveld te zetten is mislukt; zij verdwenen
de één na de andere in het steeds dieper uitschurende gat.
Toen de kranen er waren, was het gat zo verbreed en ver
diept, dat een directe sluiting met klei niet meer mogelijk
bleek. Er is toen besloten een inlaagdijk wat verder van het
gat af te leggen, op welk werk ik nog terug kom.
Hoewel de operatie met de bakken is mislukt, hadden
deze zoveel weerstand aangebracht, dat de situatie in de
haventoegang, mede door het steeds groter worden van het
gat, belangrijk was verbeterd. Eerst op 4 Juni, toen de hier
voor bedoelde inlaagdijk kon worden gesloten, is de haven
van Zierikzee weer volledig bruikbaar geworden.
Ik wil thans iets over liet landverkeer op het eiland zeggen.
De verbinding Zierikzee-Brouwershaven is, hoewel langs
een omweg, steeds beschikbaar geweest. Een verbinding
van West-Schouwen met Zierikzee was er niet. Vanuit
Brouwershaven kon men over de weg op de dijk tot Den
Osse komen en vandaar bij laag water over de nogal be
schadigde weg op de binnenberm van de dijk tot aan Oost
Repart, alwaar de weg de polder inbuigt doch toen onbruik
baar was. Een van de eerste werken, die zijn ondernomen,
is geweest de aanleg van een wegvak van Oost Repart naar
de Stenen Vuurtoren, alwaar aansluiting werd verkregen
met de weg naar Renesse-FIaamstede-Burgh, vanwaar men
na het dichten van de stroomgaten bij Burghsluis zelfs
door kon rijden tot het gat van Schelphoek.
Deze verbinding, die voor de uitvoering der werken wei
nig heeft betekend, doch wel veel voor West-Schouwen,
was, zoals reeds gezegd, alleen bij L.W. bruikbaar. Aange
zien de dijk langs de Noordzijde van Schouwen bij H.W.
aan de polderzijde sterk werd aangevallen en door wrakhout
ernstig werd beschadigd, is besloten de lage binnenberm op
te hogen tot boven G.H.W., waarmede in de eerste plaats
een beveiliging van de dijk werd bereikt, hetgeen met het
oog op de mogelijkheid van een doorbraak-verbinding
Oosterschelde-Brouwershavense Gat bij een eventuele tegen
slag bij Schelphoek uiterst gewenst wasin de tweede plaats
werd na het gereed komen van het werk voor het verkeer
een steeds bruikbare behoorlijke verbinding verkregen. Het
werk, dat onder zeer moeilijke omstandigheden moest
worden uitgevoerd, is pas gereed gekomen na het sluiten
van Schelphoek, doch heeft toch zeker zijn nut gehad.
Een verbinding Zierikzee-Zijpe bestond er nietvan Zijpe
uit kon men alleen met een jeep tot het gat bij Oosterland
komen en langs de Noordzijde tot dicht bij het gat van
Sirjansland. Eerst later, toen de polder Oosterland was
drooggevallen, kon van Zijpe via de Rijksweg naar het dorp
je Sirjansland worden gereden, vandaar over rijplaten
via de gedichte gaten bij Sirjansland en Stevensluis naar
het gemaal aan het Dijkwater en voorts over de westelijke
dijk van de nog onder water staande polder Vierbannen
naar Zierikzee. In deze landverbinding Zijpe-Zierikzee,
welke veel dienst heeft gedaan, is pas verbetering gekomen
na het dichten van de gaten bij Ouwerkerk en het droog
vallen van de polder Vierbannen. Ik moet nog vermelden,
dat wij ten behoeve van een verbinding door de lucht het
oude vliegveld bij Haamstede hebben hersteld en hier een
verharde landingsbaan van 600 x 30 m hebben aangelegd.
De baan heeft weinig dienst gedaan, in de eerste plaats wel
omdat ze zo laat is klaar gekomen. Wellicht echter dat zij,
als de toestanden op het eiland weer normaal zullen zijn, voor-
het vreemdelingenverkeer in de zomer van belang zal zijn.
Ik moet nog vermelden, dat voor de dichting van H.W.-
gaten en het herstel van vrijwel vernielde en beschadigde
dijken nog tal van aannemers moesten worden ingescha
keld, zodat wij tenslotte 22 verschillende werken aan 22
aannemers of combinaties van aannemers hebben uitgege
ven. Hierbij zijn maximaal 5500 arbeiders ingeschakeld
geweesteen overzicht van het tewerkgestelde materieel
werd opgenomen in De Ingenieur van 2-10-1953 No. 40,
blz. A. 469. De materialen voor de werken zijn, wat het
zand betreft, in de nabijheid gewonnen uit de platen in de
stromen, de klei is voor een groot deel gewonnen in het
Hollandsch Diep nabij de Klundert, doch vanwege kwaliteit
en kwantiteit aangevuld met z.g. Boomse klei, gebaggerd
in de Schelde op Belgisch grondgebied, welke zeer goed is
geweest en belangrijke diensten heeft gedaan. De teelaarde
voor de afdekking van de dijksbelopen boven de verdedi
gingen is van de uiterwaarden aangevoerd. De benodigde
steen en rijshout zijn hoofdzakelijk van Rijkswege ter
beschikking gesteld, doch de grote rijswerkaannemers
hebben zelf ook een gedeelte van het hout en de steen
mogen leveren.
Vrijwel al het werk, behalve o.a. een deel van de verho
ging van de Schouwse Dijk en de aanvoer van klei en teel
aarde, is in regie uitgevoerd. Het zou te ver voeren hier al
deze werken te bespreken, doch straks kom ik op de kosten
ervan nog terug.
33
