De Kilwaterleiding in de stormvloed 1953
door C. VAN PUTTEN
In de nacht van Zaterdag 31 Januari op Zondag 1 Februari werd
het bedrijf tegen drie uur door de brandweer en even later door de
Burgemeester persoonlijk gealarmeerd i.v.m. de kritieke toestand,
ontstaan tengevolge van de abnormaal hoge waterstand. Daar de
kans op dijkdoorbraak in de omgeving groot was, werden om vier
uur, zodra de torenreservoirs gevuld waren, de electromotoren uit
geschakeld. Na hoog water 0111 7 uur 's morgens, toen de dijk niet
bezweken was, werd getracht weer water te leveren. De electrische
stroom geleverd door het GEB te Dordrecht was echter om 6 uur
40 uitgevallen, zodat gebruik gemaakt moest worden van het Skoda-
Diesel noodstroomaggregaat. Tengevolge van buisbreuken in door
gebroken dijken en omdat velen nog trachtten drinkwater in voor
raad te nemen, waren de torenreservoirs leeg geraakt. Het gelukte
niet de pompen onder voldoende druk te houden. Leidingen in de
gemeente 's-Gravendeel, die breuk vertoonden, zijn 's morgens nog
afgesloten, het was echter niet mogelijk de andere gemeenten te
bereiken, daar een groot gedeelte van 's-Gravendeel toen reeds onder
water stond en de verbindingen verbroken waren. Voor versterking
der dijken in de onmiddellijke omgeving werd een dankbaar ge
bruik gemaakt van het op de waterwinplaats aanwezige afgewerkte
filterzand. De gehele nacht en ochtend reden auto's af en aan om
zandzakken naar de bedreigde plaatsen te brengen. Daar rekening
moest worden gehouden met de mogelijkheid, dat ook de polder
Trekdam, waarin de waterwinplaats is gelegen, overstroomd zou
worden, werden door het machinekamerpersoneel en de chef-fitter
de electromotoren uit de pompenkelder op de machinekamervloer
getakeld. Deze vloer ligt ongeveer 1 m A.P. Tegen de middag
stroomde het water met kracht het terrein op en bereikte spoedig
een hoogte van 1.75 m A.P., zodat alle zuiveringsinrichtingen
onder water kwamen. In de machinekamer stond het water 75 cm
op de vloer, het was dus niet gelukt de motoren droog te houden.
Wel was het aldus mogelijk reeds na enkele dagen de motoren met
een platboomd vaartuig uit de machinekamer te halen en naar de
EMF te Dordrecht te vervoeren om ze te doen drogen. De behan
delde motoren waren weer terug in de machinekamer vóór het ter
rein droog was. Dadelijk na het droogvallen van het terrein konden
dientengevolge de zuiveringsinrichtingen weer in bedrijf worden
genomen.
Gedurende de eerste dagen na de ramp kon de waterlevering
slechts geschieden door gebruik te maken van tankwagens, melk
bussen en mandflessen, aangevoerd van de waterleidingen te Rot
terdam, Dordrecht. Dubbeldam en Oud-Beijerland en door par
ticulieren. Met Oud-Beijerland is ons net sinds 1939 op twee
plaatsen gekoppeld, n.l. te Krooswijk en aan de Blaaksedijk. Hoe
wel de verbindingen zeer moeilijk waren zijn reeds Dinsdag de
uitlopers van het buizennet in de andere gemeenten zoveel mogelijk
afgesloten. Bij deze en verdere werkzaamheden werd hulp verleend
door het Rijksinstituut voor Drinkwatervoorziening, dat de Op
zichter die met het toezicht op de uitbreidingswerken was belast,
ter beschikking van de Directie stelde om assistentie te verlenen.
Vrijdag 6 Februari was het bedrijf van Oud-Beijerland in staat
water te leveren over Krooswijk. De leiding ter plaatse is echter
slechts 0 100 mm wijd en sterk aangegroeid, zodat weinig water
op deze wijze geleverd kon worden. Het gelukte o.a. niet om
's nachts water in de toren te Klaaswaal te brengen, ook niet nadat
met tussenschakeling van een motorbrandspuit getracht was de
druk op te voeren. Toch werden naar schatting door deze kop
peling ongeveer 400 percelen gedeeltelijk geholpen. Over Blaakse
dijk kwam de koppelleiding op Dinsdag 10 Februari in bedrijf,
het was daarvoor noodzakelijk eerst een leiding in de gemeente
Heinenoord te herstellen. Over deze leiding werd water geleverd
aan een gedeelte van de gemeente Mijnsheerenland. ongeveer aan
220 percelen. Ook deze leiding is te nauw om een hoeveelheid van
enige betekenis te leveren.
Donderdag 5 Februari arriveerden militairen met zuiverings
installaties. Zowel de Amerikaanse als Engelse installaties deden
weinig dienst. Zij konden slechts daar opgesteld worden waar het
zoutgehalte van het te behandelen water geen bezwaar opleverde,
o.a. langs de Kil te 's-Gravendeel en langs de Oude Maas te Put-
tershoek. Ook in Strijen werd een installatie geplaatst voor zui
vering van polderwater. Dikwijls stagneerden sommige pompen
vooral tijdens de vorstperiode.
De waterleiding der Gemeente Rotterdam zond een waterboot
naar Numansdorp, terwijl later ook een bootje voor 's-Gravendeel
beschikbaar gesteld werd, waarmede water te Dordrecht werd ge
haald, dat dan per tankauto gedistribueerd kon worden.
Op Woensdag 11 Februari is met burgemeester Van Dijk van
Hoeksche Waard West de mogelijkheid van koppeling der leidin
gen te Zuid-Beijerland aan de Zuidzijde en Zwartsluisje besproken.
Dank zij diens medewerking en die van het waterleidingbedrijf te
Rotterdam, dat ons aan materialen hielp, kon reeds op Vrijdag
13 Februari de verbinding tot stand gebracht worden. Over deze
koppeling was het mogelijk Zuid-Beijerland van water te voorzien
en zelfs 's nachts een gedeelte van de gemeenten Klaaswaal en
Westmaas, naar schatting ten behoeve van ongeveer 1.000 percelen.
De suikerfabriek te Puttershoek, die een filterinstallatie bezit
voor zuivering van ketelvoedingwater, bood haar installatie aan
voor de openbare drinkwatervoorziening. Een chloreringsapparaat
was aanwezig, zodat het mogelijk bleek met de installatie betrouw
baar drinkwater te leveren, zij het dan dat ook hier het voorschrift
moest gelden het drinkwater voor gebruik te koken. Het Keurings
instituut voor Waterleidingartikelen te 's-Gravenhage stelde een
bacterioloog beschikbaar, die ruim een week toezicht op de instal
latie hield tot het bedienend personeel voldoende was ingewerkt.
Met deze installatie is sinds 14 Februari de watervoorziening van
Puttershoek en Maasdam geregeld voor 1.100 percelen. Het liet
zich al dadelijk aanzien, dat het voorlopig onmogelijk zou zijn
deze beide dorpen van het pompstation te 's-Gravendeel uit te
bedienen, daar de nieuwe transportleiding naar Puttershoek, die
eerst m.i.v. 1 Januari 1953 in gebruik was genomen en langs de
zwaar gehavende Molendijk liep, voorlopig onbereikbaar zou zijn
en op vele plaatsen breuken zou vertonen. Om voldoende water
te kunnen leveren bleek het nodig van het terrein bij de suiker
fabriek naar onze buisleiding een nieuwe aanvoerleiding 0 150 mm
aan te leggen. Onze leiding door de Molendijk kon Donderdag
23 April weer in gebruik genomen worden, zij is echter op
Dinsdag 28 April opnieuw, tijdens werkzaamheden met een drag
line, vernield, zodat op die dag de installatie van de suikerfabriek
weer voor een halve dag ingeschakeld werd. Aan de suikerfabriek
is dan ook verzocht haar installatie voorlopig nog intact te hou
den. Na 23 April werd het gehele voorzieningsgebied weer door
het eigen pompstation bediend. De assistentie over de leiding te
Krooswijk door Oud-Beijerland duurde van 6 Februari tot 8 Maart,
die van Heinenoord over Blaaksedijk van 9 Februari tot 10 Maart,
terwijl Hoeksche Waard West van 13 Februari tot 20 Maart hulp
verleende.
Het Waterschap „De Hoeksche Waard" zegde al dadelijk na de
ramp toe, dat getracht zou worden zo spoedig mogelijk de polder
Trekdam droog te malen, teneinde de waterwinplaats weer bereik
baar te maken. Op 13 Februari arriveerde de "Neptunus" in de
Kil bij de waterwinplaats en werd door Wilton Fijsnoord begon
nen met één, later met vier aggregaten aan de droogmaling. (Bij
volle belasting was de capaciteit ongeveer 900.000 m3 per etmaal).
Op 25 Februari kwam het terrein grotendeels bloot, zodat op
26 Februari een aanvang gemaakt kon worden met het reinigen
der zuiveringsinrichtingen en het desinfecteren van de reinwater-
kelders. Dit leverde wel enige bezwaren op, daar het terrein en
de installaties met een dikke laag slib waren bedekt, terwijl het
water zeer zout was, n.l. 6510 mg chloorion per 1. overeen
komende met 11 gram keukenzout per liter. Een week later op
5 Maart was het weer mogelijk een gedeelte van het leidingnet te
's-Gravendeel af te spuien en onder druk te brengen, terwiil Za
terdag 7 Maart water geleverd kon worden in de richting Klaas
waal en Numansdorp en naar Strijen. Hoewel de uitkomsten van
43
