„In zeer vele dorpen is de kerk ingekapseld in het dorpsleven,
een stukje er van in plaats van zuurdesem. Zij moet zich op haar
eigen terrein houden: troost en appèl tot de enkeling, godsdienstig
onderricht en leniging van persoonlijke nood. Het kerkelijk leven
wordt dan evenzeer door de zede beheerst als andere levensgebie
den. De functie van de zede is en blijft echter de gegeven samen
leving intact te laten en is op zich zelf al een weerstand tegen een
profetische critiek op de samenleving, waartoe een gemeente, die
haar opdracht verstaat, geroepen is.
Deze profetische critiek heeft dan ook, wanneer ze geoefend werd,
op beslissende punten gefaald. De eeuwenoude vereenzelviging van
kerk en dorp is feitelijk een oude vorm van verwereldlijking van
de kerk. Afscheiding en Doleantie zijn zeker voor een belangrijk
deel voortgekomen uit een protest tegen deze verwereldlijking van
de kerk. De nieuwe kerkelijke groep werd dan 'een dorpje in het
dorp' rondom een eigen kerk, school en vereniging, van waaruit
practisch geen invloed uitging op het algemene dorpsleven."
Dit citaat uit een artikel dat ds J. A.
Bakker enkele jaren geleden schreef1)
is in de eerste plaats van toepassing op
de dorpen in het Noorden en Oosten van
het land, maar het geldt onverkort ook
voor het platteland van Zuid-West-
Nederland.
Een tweede opmerking, vragender
wijze gesteld: Waar heeft de kerk zich
aangepast aan de veranderde structuur
van de samenleving? Zeker, er is leven.
In enkele plaatsen worden pogingen gedaan om de kerk aan
te passen. Maar het is allemaal nog zo schamel. En hoe vaak
zien we niet in plaats van ruiterlijke erkenning van de fouten
die in het verleden gemaakt zijn en een frisse kritiek op de
tekortkomingen van het heden, een doelloos vasthouden aan
het verleden en een afw'erende houding tegen elke poging die
wordt ondernomen om de kerk waarlijk te maken tot wat ze
behoort te zijn?
Een derde opmerking geldt bij uitstek de bevolking van de
getroffen gebieden, en betreft haar houding tegenover de
problemen van kerk en samenleving.
Het is algemeen bekend dat er van de eilandenbevolking
i) J. A. Bakker: De situatie rondom de gemeente op het platte
land, Wending Juli-Augustus 1950, 5e jaargang, No. 5/6 pag. 279.
29
