worden. De positieve krachten zijn niet alle gelijkgericht, niet
op elkaar afgestemd, ze overlappen elkaar maar al te vaak.
Ja, het gebeurt zelfs dat ze tegen elkaar gericht zijn, en wat
beoogt het geheel te dienen, dient een ondergeschikt belang
en benadeelt het geheel.
Maar de kerk dan? Is de kerk niet het hart van de dorps
samenleving? Geeft, nu de zede en daarmede de gemeen
schapsleiding grotendeels is komen te vervallen, de kerk geen
leiding?
Het is onmogelijk om in enkele regels te schrijven over de
positie van de kerk en de invloed die zij uitoefent op het dage
lijks leven van de dorpsbewoners.
Behalve de moeilijkheid veroorzaakt door het bestaan van
zoveel verschillende kerken in tal van dorpen treft men
naast de R.K. kerk een aantal Protestantse kerken en
secten aan is er het moeilijk te interpreteren gegeven van
de verschillende verschijningsvorm die een en dezelfde kerk
of gezindte op de verschillende eilanden aanneemt.
Wat op Zuid-Beveland Hervormd wordt genoemd, is anders
dan wat op Goeree Overflakkee Hervormd heet. Men kan nog
verder gaan en zeggen dat de Gereformeerde Bond binnen de
Hervormde Kerk in Nieuwe Tonge iets anders betekent dan
in Ouddorp. Zo zijn vele voorbeelden te noemen.
Ondertussen is het wel zo dat de sleutels die de nieuwe
toekomst van de getroffen gebieden zullen moeten ontsluiten
in handen van de kerken zijn. Daarom is het voor ieder die
aan deze toekomst bouwt van het grootste belang zich in het
godsdienstig en geestelijk leven en in de kerkelijke structuur
van de bevolking te verdiepen.
Verheugend is dat in de laatste jaren meer inzicht in deze
materie verkregen is door een aantal studies o.a. gepubliceerd
in het Sociologisch Bulletin, het orgaan van het Sociologisch
Instituut van de Nederlands Hervormde Kerk, en in het
Handboek Pastorale Sociologie, waarvan het eerste deel
onder meer het Zuid-Westen van ons land betreffende
zo juist verschenen is.
I '0'.
Volstaan wij hier met enkele summiere opmerkingen.
De invloed van de kerk op de samenleving in Zuid-West
Nederland is groot. Maar ook omgekeerd: de invloed van de.
samenleving op de kerk is omvangrijk,
28
