Door deze ontwikkeling naar een organisatorische samenle
vingsvorm zijn de dorpelingen anders tegenover elkaar komen
te staan dan vroeger. Voor iets dat georganiseerd is kan men
betalen en daarmee is de kous af. Verder hoeft men zich
met niets en niemand in te laten. Doordat zodoende de onder
linge verhoudingen veel zakelijker worden, w'orden ze ook
veel losser. De dorpeling komt dientengevolge veel meer op
zich zelf te staan.
Ook dat heeft voordelen. De gesloten dorpsgemeenschap,
zoals we die tot in het begin van deze eeuw kenden, wordt
gekenmerkt door sterke onderlinge bindingen.
En al mogen deze bindingen in Zeeland, Zuid-Holland en
West-Brabant misschien nimmer zo sterk zijn geweest als in
de Saksische dorpen in het Oosten van ons land, ze hadden
wel degelijk een sterk imperatief karakter. Ook in de dorpen
in het Zuid-Westen van het land onderwierp men zich aan
de dorpszede.
De ontwikkeling in de richting van een organisato
rische samenleving heeft deze bindingen nu voor een
groot deel hun dwingend karakter ontnomen, daarmede
de mens los makende uit de beklemming van de dorps
gemeenschap.
De dorpeling werd vrij!
Maar na eeuwen lang handel en wandel gericht te hebben
naar de dorpszede, was het voor menig plattelander geen
eenvoudige zaak deze plotseling verworven vrijheid op de
juiste wijze te gebruiken.
Zeker, de mogelijkheden tot persoonlijke vorming die zich
gelijktijdig aandienden, openden tal van perspectieven, maar
hoevelen hebben deze mogelijkheden benut? En wanneer men
er al gebruik van maakte, waartoe deed men het dan: tot een
algemene persoonlijke vorming, tot verdieping van geloof en
inzicht, of tot scholing op een bepaald gebied ten einde beter
in het leven te kunnen slagen, een stap hoger op de maat
schappelijke ladder te kunnen klimmen, of op een andere
wijze er practisch resultaat van te zien?
Wie het Zuid-Westen van ons land kent, weet hoe hij deze
vraag zal moeten beantwoorden.
De plattelander die van huis uit reeds op het practische is
ingesteld vraagt ook hier in de eerste plaats naar het prac-
16
