bouwmethoden, de technische verbeteringen, met als gevolg
verkorte arbeidstijden, raakten hem in zijn ziel.
Wat voor de moderne mens een vanzelfsprekendheid is:
verandering van de productie en dus verschuiving van de
arbeid de zuivelbereiding, vroeger thuis op de boerderij,
thans vrijwel overal in de fabriek, om slechts een voorbeeld
te noemen veroorzaakt bij de plattelander een crisis. Om
dat leven en werken zeer dicht naast elkaar liggen, tasten
wijzigingen van het werk ook het leven aan. En ook het
denken en het geloof worden niet onberoerd gelaten.
De veranderingen van het productieproces betekenden ook
een steeds verder gaande differentiatie van de beroepen.
Naast boeren en arbeiders komt een in aantal toenemende
groep burgers te staan.
De onderwijzer die tegelijk koster en organist is, en als
keuterboer in zijn levensonderhoud moet voorzien, behoort
reeds lang tot het verleden. Maar ook de bakker, die tevens
landbouwer, kruidenier, drogist en taxiondernemer is, wordt
een verdwijnend phenomeen, al treffen we het nog wel aan
op een aantal kleine dorpen.
Deze grote differentiatie in de beroepen, die tot gevolg
had dat het burgerlijk element door buitenstaanders werd
versterkt, betekende doorbreking van de oude dorps
gemeenschap en deed afbreuk aan de macht van de
dorpszede.
14
