Door verschillende onderzoekers is deze ontwikkelings
gang geschetst-1)
Nog onlangs heeft drs C. D. Saai er op gewezen2), dat
het platteland zich in een overgang bevindt, dat het van een
bepaalde samenlevingsvorm op weg is naar een andere. Hij
spreekt van structuurveranderingen en ziet deze als een ont
wikkeling van een organische naar een organisatorische vorm
van samenleving.
Waarin komen deze veranderingen tot uiting?
Het is uiterst moeilijk om deze vraag volledig te beant
woorden. Wie het leven op het platteland volgt in de
periode van ongeveer 1870 tot heden constateert dat het
in al zijn aspecten veranderd is. En naast oorzaken die van
buiten af op de plattelandssamenleving inwerken, ontdekt men
ook impulsen die van binnen uit de dorpsgemeenschap in de
richting van een structuurwijziging stuwen.
Zonder volledig te zijn, willen we op enkele van de belang
rijkste veranderingen wijzen.
Zien wij dan in de eerste plaats naar de economische ont
wikkeling.
Was tot het midden van de vorige eeuw het landbouw
bedrijf in hoofdzaak gericht op voorziening van de eigen be
hoeften, in betrekkelijk korte tijd groeide het uit tot een be
drijf dat voor de wereldmarkt produceerde.
Deze snelle ontwikkeling werd mogelijk gemaakt met be
hulp van de wetenschap (landbouwhogeschool te Wage-
ningen), het land- en tuinbouwonderwijs en de techniek.
De gevolgen waren verstrekkend.
De stedeling, voor wie de dynamiek een deel van zijn
wezen geworden is, kan dit nauwelijks begrijpen. Voor hem
zijn leven, werken, denken en geloof gescheiden gebieden.
Hoe anders ligt dit voor de plattelander! De nieuwe land-
1) o.a. Dr P. W. J. van den Berg: Het karakter der plattelands
samenleving, 1948.
Dr H. G. W. van der Wielen: Sociale toestanden ten plattelande,
in Geschiedenis van den Nederlandschen Landbouw onder redactie
van Dr Z. W. Sneller, Groningen 1943.
Prof. Dr W. Banning e.a.: Plattelandsnummer van DE SCHALM
8e Jrg pag 145 e.v.
2) C. D. Saai: Sociale Dynamiek, Structuurveranderingen in de
plattelandssamenleving, Openbare Les, Groningen 1952.
13
