^d\
r
Knaken oogsten!
1
In Goes begon 't allemaal met een zoete koek
Bruidssuikers en Wittebroodsweken
Twintig eeuwen handel in Zeeland
zo iemand. Als marskramer
ging Jan van deur tot deur,
heel Zeeland door. In de ste
den leurden visverkoopsters
met garnalen en schar. Die
handel heeft tot in onze eeuw
geduurd. Hoe het met name
de laatste decennia is gegaan,
hoe de kleine dorpswinkeltjes
stuk voor stuk plaats maakten
voor de supermarkten, ook
dat valt allemaal te lezen in
deze uitstekende aflevering.
Zoals altijd is de tekst verlucht
met tientallen prachtige illus
traties en historische foto's.
De volgende aflevering van
"Ach Lieve Tijd - Zeeland"
heeft als titel "Twintig eeuwen
-> ^Eintratuin
SCHOUTEN PARKET
rE
BOND
I r w
W
ZOMER
IN ZEELAND
de bevelander
GRI
KSEAVOND
5e WEEK
<NIEUWE
COLLECTIE
GRAND THEATER GOES 0113-215165
BIJ DE ZEELANDHALLEN
JAARGANG 49 - NUMMER 32
BIBLIj
si
[V
'Dt
\\S
WEKELIJKS HUIS AAN HUIS OP NOORD-EN ZUID-BEVELAND
VAKANTIEBIJLAGE NOORD-BEVELAND
zie pagina 10 en 11
II
PZC WEEKBLADEN
ERKEND PARKETSPECIALIST
r
i
KLASSIEKER
Nederlands
gesproken.
WOENSDAG 6 augustus 1997
Goes
Lange Kerkstraat 44^
FILMPROGRAMMA
VANAF 7 t/m 13 AUGUSTUS 1997
THE llUMAIf DISASTER MO\1E
BELBIOS
0900-9J63M
MfcKFT FA/ MMIAZ/MWOFieFA/
X»
en de
4*
V -J
VRIJDAG 5 SEPTEMBER
in de Prins van Oranje, Goes
info: 0113-215715, Magdalenastr. 5, Goes
(Van een onzer redacteuren)
GOES. Er wordt de laatste tijd weer naar har
telust getrouwd. Ook in Zeeland en op De Be
velenden. In veel gevallen is er eerst 'n paar
jaar samengewoond. Honderd jaar geleden
ging 't er anders aan toe. Hoe? Dat is te zien
op een leuke expositie in streekmuseum De
Meestoof in Sint Annaland.
Hofmakerij in
Goes en omstreken
Bijgeloof
Romantiek
&r—
Pepermunt in plaats
van bruidssuiker
bev
er
L
ill
_s
AJJ
f
•1
Grieks Restaurant SALONIKI - Goes
De Bevelander maakt deel uit van de
Zeeland Combinatie huis-aan-huls-
bladen In Zeeland.
Totale oplage: 176.455 ex.
Zeeuwen en hun onderwijs"
en verschijnt eind augustus.
van onder meer de Yersek-
sche en Thoolsche Courant.
Het was een zeer vooruitstre
vend mens voor zijn tijd. Zijn
vrouw en hij stichtten in 1918
een fonds dat tot doel had zie
ken, herstellenden en beljoef-
tigen in de gemeente Tholen
te ondersteunen. Onderscheid
van godsdienst werd daarbij
niet gemaakt.
zaterdag 14.00 u.
zondag 14.00 u.
woensdag 14.00 u.
Oplage: 39.500 ex
Uitgave: Uitgeverij Provinciale
Zeeuwse Courant b.v. Voorstad 22,
Postbus 5, 4460 AA Goes.
Tel. (0113) 273000. Fax (0113) 273010
Exploitatie:
Ch. van den Oosterkamp
(0113) 273000
20.00 u.
19.00 - 21.30 u.
19.00 - 21.30 u.
19.00 - 21.30 u.
20.00 u.
20.00 u.
Tot en met 16 augustus is uw bezoek aan Intratuin meer dan ooit de moeite
waard. Want naast een schat aan ideeën voor in en om de tuin, krijgt u
nu bij besteding van elke ƒ25,- een cheque ter waarde van ƒ2,50 cadeau.
Livingstoneweg 9a Industrieterrein Poel II - Goes 0113-230800
"'"‘x
mH
Vanuit Beveland mogelijk een
aardig doel in deze vakantie-
tijd. "Bruidssuikers en Witte
broodsweken, gebruiken rond
het huwelijk". Dat is de titel
van de tentoonstelling. Hij is
tot eind oktober te zien. Maar
even interessant zijn de vele
Zeeuwse trouwfoto's, die een
beeld geven van trouwen in
Zeeland rond de eeuwwisse
ling.
Bij de illustratie: Deze is een
detail uit een schilderij van
Gerard Braam uit circa 1850.
In karren en draagbaren wor
den de goederen aangevoerd
bij de waag van Goes. Die was
gevestigd onderin het Stad
huis aan de Grote Markt.
zich. De vrouwen hoefden het
geld dat zij verdienden met de
verkoop van zelfvervaardigde
zuivelproducten, niet aan hun
man af te staan en konden er
zelf over beschikken. Vaak
moesten grote afstanden wor
den afgelegd om de markt te
bezoeken.
Op de achtergrond ligt Goes.
Al in begin 15e eeuw was de
Jaarmarkt van Goes beroemd.
De stad stond in de maand au
gustus acht dagen lang op
stelten. Er was dan ook ker
mis. Van heinde en verre kwa
men handelaren en bezoekers
erop af. Goesenaren hadden
voorrang om te kopen.
donderdag
vrijdag
zaterdag
zondag
maandag, dinsdag
woensdag
Administratie:
PZC
Oost-Souburgseweg 10,
postbus 18,
4380 AAVlissingen.
Advertentieverkoop:
Henk Mallekote
(0113) 273022 privé (0113) 342535).
Pieter Karman
(0113) 273021 privé (0113) 613394).
Redactie: Hans Meijer (0113) 273028
Redactie-adres: Voorstad 22,
Postbus 5, 4460 AA Goes.
De tiende aflevering van de
bekende serie "Ach Lieve
Tijd" is helemaal gewijd aan
handel en handelaars in Zee
land. Het is een vondst dat
verhaal te beginnen met de
Bij de foto: Jan Pot en Lauren-
tia Meyer die in januari 1885
in het huwelijk traden. Jan Pot
was uitgever van onder meer
de Yerseksche en Thoolse
Courant. De trouwfoto is be
schikbaar gesteld door het
Provinciaal Museum voor Fo
tografie in Antwerpen. De
trouwfoto werd gemaakt door
C.W. Bauèr die was gevestigd
in Middelburg en Vlissingen.
Bij de foto: Een trouwfoto an
no 1997. Trouwfotografie
heeft sinds eind vorige eeuw
een enorme vlucht genomen.
In de jaren zestig en zeventig
werd er wat minder geld ge
stoken in een bruiloft. Maar
de laatste jaren wordt er weer
een groot feest van gemaakt.
En hele trouwreportages ho
ren er dan ook bij. Evenals
een trouwauto in de vorm van
oldtimer of cabrio. Honderd
jaar geleden was het hoogst
modieus om voor de foto
graaf te poseren met de eigen
fiets...
Bij de afbeelding: Een Zuid-
Bevelandse vrouw op weg
naar de markt in Goes. De in
Goes geboren schilder Adri-
aan Wulffaert beeldde in 1827
de vrouw in traditioneel kos
tuum af. Ze heeft boter bij
Goed honderd jaar geleden
kwam de toenadering tussen
twee geliefden in Goes en
omgeving wat anders tot
stand dan anno 1997. Uiter
aard geen discotheek, hooguit
'n eerste ontmoeting op af
stand op 'n dorpsfeest op ker
mis.In het boek "De aarde en
haar volken" uit 1875 wordt
gedetailleerd beschreven hoe
in Zeeland de gebruiken wa-
Bezorglng: (0113) 273000.
Druk: PZC Grafische Bedrijven,
Postbus 18, 4380 AA Vlissingen.
Druktechniek: offsetrotatie.
Sluitingstijd: advertenties
maandag 17.00 uur.
geschiedenis van koopman
Gimio, die zijn schip achttien
honderd jaar geleden in het
Zeeuwse havenplaatsje Ganu-
enta afmeerde. Zo dankbaar
was hij voor zijn behouden te
rugkeer, dat hij in het heilig
dom van de godin Nehalennia
een altaar liet plaatsen met in
gebeitelde inscripties. Gimio
is daardoor de oudste bewo
ner van Zeeland die wij bij
naam kennen. Door de gunsti
ge ligging van het gewest ont
wikkelde de handel zich voor
spoedig. Op de Engelse en
Franse kust waren genoeg af
nemers te vinden, terwijl ook
het Duitse binnenland met
steden als Keulen en Trier
door handelaren werd be
zocht. Belangrijke producten
ren om een jongedame het
hof te maken. De auteur
schrijft daarover: "In sommi
ge dorpen van Walcheren en
vooral Zuid-Beveland is een
eigenaardige manier van vrij
en in zwang. In de omtrek van
Goes is het de gewoonte, dat
het jonge meisje vooraf aan
haar ouders verlof vraagt om
zich het hof te mogen laten
maken. De naam van haar
minnaar wordt daarbij niet ge
noemd. Of althans: zonder
daartoe verplicht te zijn. Ge
ven de ouders de gevraagde
toestemming, dan gaat de
jongeman 's avonds naar de
bakkeet. Hij heeft een zoete
koek in de hand en vraagt of
het meisje daarvan met hem
eten wil. Neemt zij dit aan,
dan mag hij, na gedurende
vier zaterdagen de proef her
haald te hebben, niet meer te
rugkomen. Dan heet het, dat
hij met de koek op het hoofd
thuis is gekomen". Aldus de
Bij de aanloop tot 't huwelijk
speelde ook bijgeloof in vroe
ger jaren 'n grote rol. De ten
toonstelling in De Meestoof
laat daar ook het een en ander
over zien. Iemand die regel
matig zijn meubilair in huis
verplaatste zou altijd vrijgezel
jjlijven. Het meisje dat de laat
ste speld in een japon stak
zou er zeker van een man te
krijgen en op 'n goeie dag te
zullen trouwen.
Hoewel er bij de meeste hu
welijken zeker sprake was van
liefde, kwamen verstandshu
welijk regelmatig voor. Vooral
onder de boerenbevolking. Er
werd bijvoorbeeld sterk op
gelet of de aanstaande vrouw
wel stevig in elkaar zat. Er
mocht best flink wat vlees aan
de vrouw zitten. En als ze van
aanpakken wist, dan was dat
helemaal mooi meegenomen.
Dat alles onder het
motto:"Van een mooi bordje
kun je niet eten". Liever dus
een vrouw met stevige heu
pen dan met 'n mooi gezicht
je. Immers: het krijgen van
veel kinderen was belangrijk.
De taken in het huwelijk wa
ren duidelijk afgebakend, zo
toont de expositie aan. Ónze
vaderlandse dichter Jacob
Cats - een goede bekende in
Zeeland trouwens - zei het in
de zestiende eeuw al als
volgt:"De man betracht de
wet des lants. Het wijf de wille
des mans". En in sommige
huwelijken is daar anno 1997
nog wel enigszins sprake van,
aldus de samenstellers van de
bruidssuikers, waren die
bruidssuikers begin deze
eeuw zeker niet overal aanwe
zig in Zeeland. In St.Philips
land namen pepermunt de
plaats in van bruidssuiker bij
't trouwen. Frank Kousemaker,
een der inrichters van de ten
toonstelling in Sint Annaland,
vertelt: "Zo bestonden er
vroeger ook typisch Thoolse
gebruiken rondom het huwe
lijk. Het was hier bijvoorbeeld
gebruikelijk dat de gemeente-
bode de bruid van huis ging
halen. Ook strikte hij de veters
van de schoenen van de
bruid. Na een tijdje werd dit
gebruik overigens afgeschaft.
Er ging teveel tijd in zitten...
De fototentoonstelling in De
Meestoof kreeg een toepasse
lijke titel: "Da je d'r d'r nog
lang getuge van mag wezel"
Ook romantici en trouwlusti
gen uit Beveland kunnen ko
mende zomer en najaar in
Sint Annaland inspiratie op
doen. Er is een flinke collectie
bruidskleding te zien. Bruide
goms ook in een diverse out
fit: van strakke pakken tot spij
kerbroek. Bruiden in minirok
en sprookjesjurken, op de
fiets, in de koets of ander ro
mantisch vehicel. Tekstpane
len lichten op de tentoonstel
ling de gebruiken toe. Op een
van die tekstpanelen staat ook
te lezen dat niet alles veran
derd is rond het huwelijk. Veel
vrouwen zouden er nog
steeds de voorkeur aan geven
te trouwen met een iets oude
re man. Geld en een flinke do
sis gezond verstand zijn even
eens in tel. 't Is maar dat u het
weet!
bijzondere tentoonstelling in
De Meestoof.
De bruiloften mogen in onze
jaren negentig weer wat kos
ten. Jongelui (en wat oude
ren) die heden ten dage in 't
huwelijksbootje stappen trek
ken al gauw 'n paar duizend
gulden uit voor een fotorepor
tage van "de dag van hun le
ven". Eind vorige eeuw wer
den al heel wat trouwfoto's
gemaakt. Anders dan nu. Dat*
is eveneens te zien in De
Meestoof. Frank Kousemaker
daarover: "Eigenlijk is het
idee voor de tentoonstelling
over huwelijksgebruiken
voortgekomen uit mijn werk
in de genealogie. Ik kwam
daarbij zoveel trouwfoto's te
gen, dat ik er al eerder een
boekje over maakte. Hoewel
er maar weinig foto's van
voor 1900 zijn, hebben we er
toch enkele kunnen vinden.
We zijn er niet steeds achter
kunnen komen wie op de foto
stond, maar in sommige ge
vallen wisten we het ook weer
wel te achterhalen.
Zo hebben we een trouwfoto
van begin 1885 gevonden.
Daarop staat
het echtpaar Pot-Meyer. Dat
huwelijk werd in Vlissingen
gesloten. Jan Pot was drukker,
boekhandelaar uitgever
auteur die eind vorige eeuw
op huwelijksonderzoek uit
ging.
Hoewel de tentoonstelling in
De Meestoof het heeft over
waren
begin
in die tijd waren zout, wijn en
alec, een saus die in de Ro
meinse keuken werd gebruikt,
maar tevens als geneesmiddel
diende.
Enkele eeuwen later is het
vooral wol dat welvaart
brengt. De tekst verhaalt
voorts hoe in de zestiende
eeuw vissers door het meene
men van lading kooplui wer
den. Als de zaken goed gingen
kon de schipper op een be
paald ogenblik het varen niet
meer combineren met handel
drijven.
Dan richtte hij een handels-
kantoor op en werd een koop
man die het varen aan ande
ren overliet. Verder kan de le
zer in deze pakkende afleve
ring kennismaken met bevoor
rechte Schotten in Veere, met
geldwisselaars uit Lombardije
die zich in Middelburg vestig
den, en kan hij lezen over hoe
het eraan toeging op de vele
week- en jaarmarkten in de
hele provincie. Ook wordt uit
eengezet hoe de woning van
de ambachtsman zich ontwik
kelde tot winkel en hoe het
handelen met de Spanjaarden
gedurende de Tachtigjarige
Oorlog de Zeeuwen geen
windeieren legde. Uitgebreid
wordt er ook verhaald over de
overzeese handel met Azië en
Amerika.
De buitenlandse handel was
natuurlijk in handen van grote
ondernemers, maar de Zeeu
wen die met kleine handeltjes
een boterham verdienden, ko
men ook ruim aan bod. Jan
Huijszoon, beter bekend als
Jantje de Prentenknipper, was
KOUDEKERK Vlissingsestraat
(tussen Koudekerke en Vlissingen)
“O X J *4 Tl Tel' 0118’551623
HET GROENE WARENHUIS
- j--
4
