.WAT EEN STREEK.WAT EEN STREEK.WAT EEN STREEK.
15e Kapelse Dag was
een succesnummer
NewYork]
Nieuwe computerapparatuur
voor Cliëntenbond Zeeland
Boek over Ringwal-burgen
van Robert van Heeringen
Zaterdag open huis bij
vernieuwd Shape Goes
Dansz geeft voorstelling
met Dordts Danstheater
Zeldzame Burg ontdekt te Kloetinge
Kunstveiling bracht ruim f 19.000,- op
Subsidie door NFGV, geleverd door IMHA
Stichting Horeca Onderwijs
Postbus 1161, Breda lx 076-710078
Woensdag 6 september 1995
DE BEVELANDER
7
postkantoor
In strijd tegen
de Vikingen
Schaapherders
aan de Schelde
CURSUS CAFÉBEDRIJF f 295,-
6 dagen all-in, r 5
vanaf T f
Vikingen slaags
met Zeeuwen
NVVH Goes
Rondleiding op
Monumentendag
te Colijnsplaat
Drietanden
Je regelt 't op het -
Si
M
(foto Jack de Man).
De cursus is zowel mondeling als schriftelijk te volgen.
vanaf monumentendag
zaterdag 9 september
in de boekhandel
een standaardwerk
voor f 59,90!
Vroeg-Middeleeuwse
ringwalburgen in Zeeland
R.M. van Heeringen,
P.A. Henderikx en A. Mars
archeologisch en historisch
onderzoek naar de
verdedigingswerken,
opgeworpen tegen invallende
Noormannen
Uit het archeologisch onderzoek
Deze week verschijnt er een bijzonder boek over de strijd
van de Zeeuwen tegen de Noormannen. Met name wordt
daarin aandacht besteed aan de rol van de Ringwal-bur-
jen.
Terugkijkend naar Kapelse Dag
1995 kan de stichting Kapelle
Promotion niet anders dan tot de
conclusie komen dat de vijftien-
BiJ de foto: een vroegere luchtfoto van
Kloetinge. Er is een ring herkenbaar die
er op zou duiden dat hier een Ringwal-
burg gesitueerd was.
turele activiteiten in de gemeente
in 1996. William Hoondert vertel
de ons namens de organisatie
dat de veiling goed was voor
ruim 19 mille opbrengst. Ook het
ringrijden in de Van der Biltstraat
trok veel bekijks. Voor de toren
van de hervormde kerk vormden
zich rijen nieuwsgierigen voor
een beklimming.
we opzet qua lessen, instructie
en begeleiding. Hierin worden zij
de activiteiten zijn uitgebreid met
super workout, ski-aerobic, inter
val steps en power steps (steps
voor mannen).
Voor sportende moeders is er op
de maandag, dinsdag en don-
kinderopvang
aanwezig. Tevens introduceert
Op de foto v.l.n.r.: Dhr. Zamora
Garcia (vice-voorzitter), dhr.
de Rijk namens IMHA Compu
ters, Dhr. Gijssels (voorzitter),
Dhr. Walhout (secretaris) en
Dhr. Reijnierse (penningmees
ter).
'Vroeg-Middeleeuwse ringwalburgen in
Zeeland', R.M. van Heeringen, P.A.
Hendrikx, A. Mars (red.), 260 pag., met
Engelse samenvatting, bijlage de plat
tegrond van de opgravingen in Oost-
Souburg, gebonden, is een uitgave van
De Koperen Tuin in Goes (0113-
231072), ISBN 90-72138-41-4, ƒ59,90.
Vanaf zaterdag 9 september verkrijg
baar in de boekhandel.
boekhandel en uitgeverij
De Koperen Tuin
Gasthuisstraat 12-14
4461 JS Goes
tel. 0113 -231072
fax: 0113 - 230241
Binnenkort start de cursus Cafébedrijf o.a. in:
Middelburg, Vlissingen, Goes, Terneuzen, Bergen op Zoom, Roosendaal,
Breda, Oosterhout.
Deze cursus bestaat uit 10 wekelijkse lessen en kost in totaal 295,-.
Men kan zich nog aanmelden. Lagere school als vooropleiding is voldoende.
Het examen is op 3 januari. De zeer afwisselende cursus wordt zowel door
vrouwen als mannen uit pure hoby gevolgd. Sommigen hebben in hun
achterhoofd de gedachte om ooit nog eens ‘n eigen bedrijf (je) te beginnen.
Er is thans een groot tekort aan vakbekwaam Horecapersoneel.
De lessen worden levendig gebracht met dia’s, vrijblijvend wijnproeven etc.
Ook gaat men gezamenlijk naar een Brouwerij. Met het Diploma kan men
een Café, Petit-Restaurant, Disco, Kantine etc. exploiteren.
Vraag naar onze 2750 andere bestemmingen.
blijkt, dat er in het schorrenge-
bied achter de duinen vooral
schaapherders woonden, die
ook runderen en paarden hiel
den. Eeuwen daarvoor was het
deltagebied van de Schelde ont
volkt geraakt doordat de zee
door de zeegaten in de duinenrij
aan de kust was binnengedron
gen. De zee had er vervolgens
vrij spel gekregen, wrikte veen
los en zette klei af. Uit muntvond-
sten op stranden blijkt, dat er in
de 17de eeuw nog wel handels-
nederzettingen bestonden in het
duingebied van Walcheren en
Schouwen. Achter de duinen
had zich tenslotte een slikken
en schorrengebied gevormd,
waar zich tenslotte, na eeuwen,
weer mensen vestigden. Dijken
om hen tegen de zee te bescher
men, waren er nog niet.
In de 9de eeuw maakte het door
schaapherders bewoonde
Scheldegebied deel uit van het
Frankische rijk, dat op gespan
nen voet stond met Denemar
ken. Groepen Noormannen trok
ken plunderend langs de kust en
belaagden de Scheldedelta en
het Vlaamse kustgebied. Ze voe
ren in schepen met slange- of
drakekoppen, zoals gebleken is
uit de zeldzame vondst van een
houten steven van een Viking
schip tijdens baggerwerkzaam-
heden in de Westerschelde.
Hun aanvallen maakten het voor
de Franken dringend noodzake
lijk, de kustverdediging beter te
gaan organiseren. Een aanval
vond plaats op 17 juni 837. De
Noormannen landden op Wal
cheren, waar zich een konings
goed en militaire steunpunten
bevonden, en versloegen de
Franken. Daarbij werden de Wal-
cherse graaf Eggihard gedood
en ook Hemming, een Deense
prins die aan Frankische zijde
vocht.
Aanvankelijk
Noormannen
De ringwalburgen wijzen erop,
dat zich ruim duizend jaar gele
den in de Zeeuwse kuststreek
Foto: Het looporkest van "Euphonia"
trekt door de Van der Biltlaan.
De afdeling Goes e.o. van de
NVVH opent op donderdag 7
september het seizoen in "de
Steen", Beestenmarkt 5 te Goes.
Als gast is aanwezig dhr. D.J.
v.d. Zaag, burgemeester van de
gemeente Goes, die iets vertelt
over het gemeentelijk beleid.
Aan het eind van de bijeenkomst
wordt nog een stille veiling
gehouden. Aanvang 9.30 uur.
Monumentendag op Noord-
Beveland concentreert zich dit
jaar sterk op Colijnsplaat. Daar
zal zaterdag 9 september a.s.
het dorp in het teken staan van
z'n beschermd dorpsgezicht.
Er zal een rondleiding door
Colijnsplaat worden gegeven.
Deze rondleiding start om
14.00 uur vanaf Café de Patrijs
te Colijnsplaat (Voorstraat 66).
Voor alle deelnemers staat
hier gratis een lekker kopje
koffie klaar. Vanaf dit punt zal
de heer De Bruyne de rondlei
ding starten. Al wandelend
door Colijnsplaat zal hij u
informeren over de geschiede
nis van Colijnsplaat, de ramp
van 1953 en het monument,
over de geschiedenis van het
vroegere gemeentehuis en
nog veel meer. Ook neemt hij u
mee naar de Hervormde Kerk,
waar een orgelconcert gege
ven zal worden. De rondlei
ding duurt ongeveer 11/2 uur en
is gratis. Voor meer informatie
kunt u zich wenden tot de VVV
Noord-Beveland, tel. 01107-
1595.
Op 9 september a.s. zijn kaarten
in voorverkoop van de uitvoering
die de Stichting Dansz uit Goes
dit najaar samen met het Dordts
danstheater geeft in De Prins
van Oranje te Goes. De voorstel
ling is op zaterdag 4 november
a.s., aanvang 20 uur. Velen
weten dat de amateurdanswe-
reld de laatste tijd bruisende ont
wikkelingen kent. Amateurdan-
sers zijn erg creatief en durven
veel. Ze zijn niet bang voor kri
tiek en daarom manifesteren ze
zich niet alleen in de provincie,
maar ook ver daarbuiten. Lande
lijk behoort St. Dansz tot de top
amateurdansgroepen. En ze
durven hun choreografieën te
laten bekritiseren door internatio
naal bekende choreografen.
Een ander goed bekend staande
groep is Dordts Danstheater
onder leiding van Jan Stoeve.
Jan werkt op een heel andere
manier dan Lia Sorber van St.
Dansz. Jan laat z'n choreogra
fieën ontstaan door improvisatie
rond een door hem bedacht the
ma.
Tijdens de ontmoeting tussen
deze twee dansgroepen zult u
van beide groepen nieuwe cho
reografieën zien. St. Dansz heeft
dit seizoen een choreograaf uit
Rotterdam aangetrokken Anne-
mieke Weyers. Ze is tevens
docente moderne dans aan de
Rotterdamse balletacademie. Uit
haar bemoeienis is een prachti
ge choreografie ontstaan op
muziek van "Slagerij van Kam
pen". Zeker de moeite van het
bekijken waard. Een andere
nieuwe presentatie is het werk
van Yolanda v.d. Heyden.
Yolanda heeft al meerdere dan
sen voor St. Dansz gemaakt en
Domburg lag niet ver van het
koningsgoed, waar de Westho-
vense kreek voor handelssche
pen, maar ook voor Noormannen
een aantrekkelijke landings
plaats vormde. Ook de Arne, bij
Middelburg, vormde een toe
gang tot het eiland. Souburg lag
dichtbij de monding van de Wes
terschelde, niet ver van een
kreek, die mogelijk later de
haven van Vlissingen vormde.
De burg van Burgh op Schouwen
lag aan de noordzijde van de
Scheldemonding, in het bewoon
de kustgebied, achter de duinen
en dichtbij een kreek. De ring
walburgen werden blijkbaar alle
maal aangelegd op droge en vei
lige plaatsen, in de buurt van
riviermonden, waar ook de Noor
mannenschepen het land wilden
binnenkomen.
Tot op heden werd er vanuit
gegaan, dat de Bevelanden en
de andere achterliggende eilan
den toen nog onbewoond waren.
De vroegste bewoning zou heb
ben plaatsgevonden in de elfde
eeuw, toen er op heuveltjes kas
teeltorens werden gebouwd,
waar de vliedbergen ons nog
aan herinneren. De ontdekking
van een ringwalburg bij Kloetin
ge kan dat beeld totaal verande
ren.
De periode van de vroege Mid
deleeuwen .is altijd in nevelen
gehuld gebleven. Sinds 1939 zijn
de Zeeuwse ringwalburgen ech
ter door de Rijksdienst voor het
Oudheidkundig Bodemonder
zoek archeologisch onderzocht,
het meest uitgebreid tussen
1969 en 1983 de ringwalburg
van Oost-Souburg. Inmiddels
zijn daar in 1994 het terrein en
de wal van de ringwalburg her
steld. De archeologische vond
sten die er zijn gedaan werpen
ook licht op bewoning van het
terrein na de tijd van de Noor
mannen, in de 10de eeuw.
Behalve de huizen van bewo
ners, zijn vele gebruiksvoorwer
pen gevonden, van aardewerk,
metaal, glas, natuursteen, been,
hoorn en gewei. In Domburg was
een opvallende vondst het skelet
van een vrouw, dat als schijn-
offer in de wal was begraven.
het gaat haar goed af. Deze laat
ste dans is ontstaan uit een
samenwerkingsproject met de
provincie Zuid-Holland. Ook
Dordts Danstheater komt met
nieuw werk. Deze groep heeft
ook een theatrale uitstraling,
maar het publiek zal de verschil
lende benaderingen van de 2
dansgroepen ten aanzien van
bewegen duidelijk bemerken.
Derhalve zal het een interessan
te ontmoeting worden voor beide
groepen en het publiek. Zoals
gezegd gaat de kaartverkoop
a.s. zaterdag 9 sept, van start.
Kaarten zijn in voorverkoop bij
De Prins van Oranje te Goes.
Entree 17,50 voor CJP en Pas
houders 65 plus 12,50, dona
teurs ƒ10,- en kinderen tot 12
jaar 8,- entree.
De tijd van de Noormannen, dat
ze in de Zeeuwse kuststreek ver
schenen en hun schepen ieder
een schrik aanjaagden, ligt intus
sen ruim duizend jaar achter
ons. Er zijn uit die tijd, zo lang
geleden, maar weinig schriftelij
ke bronnen. Om iets te weten te
komen over de mensen die toen
de kuststreken bewoonden, zijn
we daarom vooral aangewezen
op wat ze in de bodem hebben
achtergelaten.
Het boek over de ringwalburgen
geeft vele archeologische vond
sten, zoals sporen die ruiters
gebruikten bij het berijden van
paarden. En naar aanleiding van
grondsporen, is men er nu in
geslaagd te reconstrueren in wat
voor soort huizen mensen èn
vee toen woonden. Van één
soort vondsten, de benen drie
tanden, weet men nog steeds
niet, waarvoor ze hebben
gediend; ze stellen de archeolo
gen voor een groot raadsel. De
ringwalburgen verdienen het om
als archeologische monumenten
goed te worden beschermd. Wie
een beeld wil krijgen van een
ringwalburg, kan sinds vorig jaar
in Oost-Souburg terecht.
In Zeeland staat Monumenten
dag 1995, op 9 september, in het
teken van het boek 'Vroeg-Mid
deleeuwse ringwalburgen in
Zeeland'. Het boek is het resul
taat van vele jaren van archeolo
gisch en historisch onderzoek
naar de vroege bewoning van
het Zeeuwse deltagebied. Op
vrijdag is er een studiebijeen
komst in de Middelburgse abdij,
met als sprekers dr. R.M. van
Heeringen, Dr. R.C.G.M. Lauwe-
rier en Prof. dr. P.A. Hendrikx.
Daar wordt 's middags het eerste
exemplaar aangeboden door
Jan Bruijns van uitgeverij De
Koperen Tuin aan de gedepu
teerde voor Cultuur, drs.
G.L.C.M. de Kok.
Enkele van deze burgen zijn
oekend. Maar volgens auteur
Robert van Heeringen is het
waarschijnlijk dat er ook in Kloe
tinge een dergelijke burg was.
Met die verrassende gedachte
komt de voormalige provinciaal
archeoloog Robert van Heerin
gen vrijdag naar buiten, bij de
presentatie van de studie 'Vroeg-
Middeleeuwse ringwalburgen in
Zeeland. Hij baseert zijn stelling
op de studie van landschapspa-
tronen en archeologisch onder
zoek moet nog uitwijzen, of hij
het bij het rechte eind heeft.
Ringwalburgen zijn er momen
teel bekend langs de Zeeuwse
kuststreek: Oostburg, Souburg,
Middelburg, Domburg en Burgh.
Heeft Robert van Heeringen
gelijk, dan blijkt de bewoningsge-
schiedenis van Zuid-Beveland
veel vroeger te zijn begonnen,
dan dat historici tot nu toe heb
ben aangenomen.
Een aantal Zeeuwse plaatsna
men eindigt op 'burg', maar er
zijn nog andere tekenen die her
inneren aan de Vikingtijd. In
1994 is de wal en het burgterrein
van de burg van Oost-Souburg
gereconstrueerd. De burg van
Burgh op Schouwen is ook onbe
woond en duidelijk herkenbaar.
In Middelburg, Domburg en
Oostburg is de ronde vorm van
de burgen in de plattegrond nog
herkenbaar. Na vele jaren van
archeologisch en historisch
onderzoek werpt een boek over
de Zeeuwse ringwalburgen nu
nieuw licht op de bewoners van
het Zeeuwse deltagebied en hun
strijd tegen de Noormannen.
een felle strijd afspeelde. Noor
mannen die via zeearmen en
rivieren de streken langs de
Noordzee binnenvielen en plun
derden, raakten in de Zeeuwse
kuststreek slaags met de plaat
selijke bewoners: de 'Suevi'. Om
in tijden van gevaar zichzelf en
hun vee in veiligheid te kunnen
brengen, bouwden de kustbewo
ners ringwalburgen, met een dia
meter van 144 tot 265 meter, met
een aarden wal en een ondiepe
gracht.
Ringwalburgen zijn zeldzame
archeologische monumenten.
Men vindt ze ook in omringende
landen, maar nergens zoveel en
zo dicht bij .elkaar als in Zeeland.
Hieruit blijkt meteen al dat de
Scheldedelta in de tijd van de
Noormannen-invallen strate
gisch van groot belang was. Wal
cheren alleen al telde maar liefst
drie ringwalburgen. Blijkbaar had
het eiland ook al redelijk wat
inwoners, die verspreid woon
den. We moeten ons Zeeland in
die tijd voorstellen als een
gebied van schorren en slikken
achter een duinenrij aan de kust,
waar de zee bij vloed kon door
dringen en waar men bij storm
vloed maar op een paar plaatsen
de voeten droog kon houden. De
plaatsen waar men zich vestigde
waren niet alleen hooggelegen,
maar ook in de buurt van een
kreek, waar schepen konden
aanleggen.
XjjSttjTx SUBSIDIE TOT 100% MOGELIJK.
Voor gratis Brochure of aanmelden, bel:
OOK CURSUS RESTAURANTBEDRIJF EN
HORECA ONDERNEMERS VAARDIGHEDEN
plunderden de
nederzettingen
aan de kust en de oevers van
rivieren, maar in het laatste kwart
van de 9de eeuw gingen ze te
werk via een heel andere strate
gie.
Ze richtten in vijandelijk gebied
versterkte winterkampen in en
gingen zich vandaaruit met paar
den over land verplaatsen en uit
gestrekte gebieden afstropen.
Tussen 879 en 892 voeren de
Noormannen de Scheldemon
ding herhaaldelijk in en uit. In
880 werd door hen opnieuw
tegen Zeeuwen gevochten. De
Vikingen waren zeer gebeten op
de 'Suevi', de Zeeuwen, wat
bewijst dat ze al eerder tegen
hen hadden gestreden.
De Franken vormden legers die
de Noormannen probeerden te
verslaan en bouwden in deze
jaren ook ringwalburgen in de
buurt van riviermondingen, waar
de Noormannenschepen het
land konden binnenkomen. In
Vlaanderen werd onder leiding
van de Vlaamse graaf Boudewijn
II een aantal burgen gebouwd bij
de mondingen van de Aa en de
IJzer, en bij het Zwin en bij de
monding van de Westerschelde.
De ringwalburg van Oostburg
werd aangelegd in het noordoos
telijke deel van de Vlaanderen-
gouw, bij de monding van het
Zwin.
Op Walcheren werden maar
liefst drie burgen gebouwd: in
Oost-Souburg, Middelburg en
Domburg. De ringwalburg van
Sinds deze
week beschikt
de Cliënten
bond Afdeling
Zeeland over
een splinter
nieuwe compu
ter en bijbeho
rende printer.
De firma IMHA
Computers te
Goes/Vlissin-
gen heeft zorg
gedragen voor
de levering van
een supersnel
le Pentium p.c.
De computer is
volledig naar
de wensen van
de Cliënten
bond samen
gesteld, waar
bij er uiteraard
op gelet is dat
men er geruime tijd mee vooruit
kan. Het is de bedoeling dat met
de p.c. de administratie van de
Cliëntenbond wordt vereenvou
digd.
De aanschaf werd mede moge
lijk gemaakt dankzij een subsidie
van 1.800,- van het Nationaal
Fonds Geestelijke Volksgezond
heid (NFGV) en de Goese Rabo
bank (ƒ100,-). "IMHA Compu
ters zal haar steentje bijdragen
in de vorm van de gebruikelijke
snelle service en technische
ondersteuning indien nodig",
Goes, Grote Markt 14-16, tel. 01100 - 51333
aldus de directie. Dat de Cliën
tenbond Afdeling Zeeland groei
ende is, blijkt wel uit het sterk
gestegen ledental in het laatste
half jaar.
Er blijkt in de regio een duidelijke
behoefte te bestaan. De bond is
gevestigd in Dagcentrum 't Tref
punt en men is daar d.m.v. een
antwoordapparaat continu tele
fonisch bereikbaar. De Cliënten
bond behartigt de belangen van
psychiatrische en ex-psychiatri-
sche patiënten binnen de gees
telijke gezondheidszorg. Een
eerste thema-bijeenkomst met
als titel 'W.A.O. en psyche' werd
zeer druk bezocht. Daarnaast is
men vertegenwoordigd in diver
se commissies en overlegstruc
turen binnen de geestelijke
gezondheidszorg.
de editie een succesnummer
was.
Men schatte het aantal bezoe
kers op ongeveer 25.000 en dat
zou kunnen wijzen op een
record-aantal. De combinatie
van attracties, kunst en folklore
blijkt goed aan te slaan. Vooral
de kunstveiling was een succes
nummer. Alle schilderijen die de
gemeente Kapelle ter beschik
king had gesteld, werden ver
kocht. De opbrengst is voor cul-
Shape begin oktober voor haar
bestaande en nieuwe leden een
nieuwe lidmaatschapspas. Deze
geeft recht op kortingen uiteenlo
pend van 5 tot 15 procent bij
diverse Goese middenstanders
en bij talrijke andere winkels
door het gehele land. Shape zal
in de toekomst ook activiteiten
gaan organiseren zoals speciale
workouts en een fitnessgala die
ook toegankelijk zullen zijn voor
niet-leden.
Voldoende redenen om vrijblij
vend een kijkje te komen nemen
op de open dag.
Fitnesscentrum Shape Goes
organiseert op 9 september a.s.
een "open dag". Deze dag wordt bijgestaan door gediplomeerde
georganiseerd zodat de huidige instructrices met ruime ervaring
klanten en andere belangstellen- in het lesgeven. De nieuwe opzet
den kennis kunnen maken met houdt o.a. in dat het gehele fit-
Shape nieuwe stijl. nesscentrum nu in een nieuw
Het Centrum opende op 15 jasje is gestoken en de bestaan-
december 1989 haar deuren en
is al jaren een vertrouwd adres
voor fitness, aerobic, callanetics,
steps en kickboxing-lessen.
Eigenaar Tom van Leeuwen en
bedrijfsleider André Rooimans,
beiden gediplomeerd instrukteur, derdagmorgen
hebben gekozen voor een nieu-
f -f:
uX'- 4
