van ’t jaar 1990
Italiaanse merken
I
Toyota Celica: een
nieuwe generatie
Chevrolet Beretta waagt
overtocht naar Europa
Voor Spaanse pers
Ford Fiesta: auto
Opel Omega 24 V
op de circuits
in trek bij
Duitse autopubliek
4 Speed automaat lndis ,s de
Volvo 400-serie
Carlota-pakket voor
de Lada-Samara
1,5 Miljoen VW’s in ons
land sinds zomer 1947
AX Mistral en BX Palais:
lentespecials Citroen
Waar men aan moet denken
bij het rijden met aanhanger
In de USA zeer gewilde sportcoupé
Woensdag 14 maart 1990
DE BEVELANDER
19
SB 133
Compact ZF blok
Fasi
Mobil»!
und
OPEL’-
Het compacte ZF blok zorgt voor optimaal rijcomfort en verhoogt het
actieve veiligheidsniveau, doordat de bestuurder minder handelin-
door een verlichte achterplaat,
een modieuze spoiler en een
aangepaste bumper.
Speciale antraciet-kleurige
skirts in ABS-polyester geven de
Samara met Carlota-pakket een
stoer uiterlijk. Uiteraard ontbre-
De nationale autopers in Spanje, de 'Asociación Nacional de la Pren-
sa del Motor’, vertegenwoordigd door bijna honderd journalisten,
heeft de Ford Fiesta tot 'Auto van het jaar’ aangewezen.
De verkiezing vond plaats in het bijzijn van een notaris. Deze maakte
bekend dat de Ford Fiesta met de meeste stemmen als nummer één
was gekozen. De Renault Chamade, de 5-deurs Renault 21 en de Fi
at Uno volgden respectievelijk op de tweede, derde en vierde plaats.
Naast de toekenning van de titel ’Auto van het jaar 1990’ door de na
tionale Auto Pers Associatie in Spanje, is de Fiesta door het Spaanse
magazine 'Motor Mundial’ gekozen tot ’Spaanse Auto van het Jaar’.
ken licht metalen velgen niet. De
Samara is er met drie of met vijf
deuren en met drie motorvarian-
ten: 1100, 1300 en 1500 cc.
Foto: Lada maakt autorijden
aantrekkelijker met Carlota-
pakket.
In de categorie van de spor
tieve auto’s is de suprematie
van Ferrari overweldigend:
na de eerste plaats voor de
F40 heeft het merk zich ver
zekerd van de tweede plaats
met de 348 en de derde
plaats met de Testarossa.
een steeds grotere vraag naar
vervoer op maat en dat is de
aanleiding voor Volkswagen om
een tweede ”bus” te introduce
ren. Het is de Volkswagen LT die
ton valt.
dus, wordt daarna ingrijpend
veranderd: de nieuwe Transpor
ter verschijnt in 1979. Daarna
de introducties van
Nederland accepteert hem als
de opvolger van de Kever. De
nieuwe typen Volkswagens el
kaar snel op: de Scirocco en de
achter;
- schitterende Sony stereo ra-
dio/cassetterecorder.
De AX Mistral kost f 17.950,—
(3-deurs). Tegen meerprijs is de
auto leverbaar in 5-deurs uit
voering.
BX PALAIS
Bij dit type is comfort van de
standaard BX gekoppeld aan
een luxueuze uitrusting:
- geverniste metallic lak (bleu-
memphis of gris-météore);
- zonwerend glas;
- lichtmetalen wielen;
- ruitewisserZ-sproeier achter;
- ’’Palais” striping.
Opel zal dit jaar deelnemen aan het Duitse Toerwagenkampioen-
schap en heeft daartoe een Opel Omega 3000 met 24 kleppenmotor
in de strijd gebracht. Tijdens de Essen Motorshow werd de nieuwe
auto gepresenteerd. De drieliter motor met 24 kleppen levert 360 pk
en is voorzien van een katalysator. Hij zal worden gereden door
Klaus Niedzwiedz en Markus Oestreich.
Het meest opvallende kenmerk
van de Beretta Convertible is zijn
harmonieuze, hedendaagse sty
ling. Zoals alle Beretta-modellen
biedt ook deze comfortabel
ruimte aan vier personen. Inge
werkte spoilers en een inge
bouwde rollbar, stijl targa,
verlenen de Convertible een on
miskenbare verschijning, zelfs
wanneer het dak gesloten is.
ren, accelereren en remmen.
De versnellingshandel kent de gebruikelijke schakelstanden (R R, N, Beretta-reeks bieden nu hogere
3, 2 en 1). -
De 4 versnellingen zijn afgestemd op het koppelverloop van de mo
tor, waardoor volledig van de motorprestaties kan worden geprofi
teerd, terwijl het brandstofverbruik gunstig is door een gedeeltelijke tor, die de voorwielen aandrijft
met een vermogen van 95 pk bij
5200 t/min. Als optie in de Cou
pé en standaard in de GT is een
nieuwe 3,1 liter V6 motor van 135
pk met meerkanalen brandstof-
injectie verkrijgbaar, die de 2,8 li
ter van vorig jaar vervangt. De
hoofdtroef is een indrukwekkend
Volvo breidt haar 400-serie uit met een extra te leveren automatische
transmissie met 4 versnellingen. Deze automatische transmissie is
beschikbaar op alle 400 modellen in combinatie met een injectie- of
een turbo-motor.
Voor alle series komt dezelfde automatische versnellingsbak be
schikbaar. De uiteindelijke aandrijfverhouding kan per serie verschil
len. De produktie is inmiddels van start gegaan.
Met ’t oog op de lente heeft Ci
troen twee speciale uitvoeringen
van de AX en de BX in de show
room gezet: het gaat om respec
tievelijk de Mistral en de Palais.
Beide modellen zijn - naast de
XM - voor onze regio te zien bij
Garage Van Fraassen te Goes.
AX MISTRAL
Op basis van een witte, rode of
zilvergrijze (meerprijs) AX 11 TE
- standaard voorzien van injec-
tiemotor en katalysator - met als
extra uitrusting:
- jeugdige ’’Mistral” striping;
- uitklapbaar zonnedak;
- veilige ruitewisserZ-sproeier
Het Carlota-pakket heeft een
speciale grille, voorzien van
maar liefst vier halogeen-
koplampen, en een voorbumper
voorzien van een spoiler met
geïntegreerde breedstralers. De
achterzijde wordt gekenmerkt
Ook de Beretta GTZ kan bogen
op een nieuw ontwikkelde mo-
torgroep. De 2,3 liter 16 kleppen
QUAD-motor met dubbele bo
venliggende nokkenas levert
een indrukwekkend vermogen
over het hele toerentalgebied.
Toyota heeft een compleet nieu
we Celica ontwikkeld. Hij is op
volger van de sportieve en zeer
gewilde coupé die vier jaar gele
den door Toyota werd geïntrodu
ceerd. Een vertrouwde naam
dus, maar een geheel nieuwe
auto, waarbij prestaties, com
pactheid én futuristische vorm
geving centraal stonden bij het
ontwerp. Hoewel een sportieve
auto, is ook de nieuwe Celica
zeer comfortabel.
De auto is een fractie groter dan
zijn voorganger. Basismodel in
het programma is de Liftback 1.6
STi met de bekende 4 A-FE 1.6 li
ter Twincam-motor met 16 klep
pen en electronisch geregelde
benzine-inspuiting, gekoppeld
aan een 5-v-bak. Het 2e model is
uitgerust met de nog krachtiger
3S-GE 2.0 liter 16 V-motor.
De Celica-serie wordt naar bo
ven afgerond met de vierwiel-
aangedreven 2.0 liter Turbo met
Dezer dagen arriveerde de 1,5
miljoenste Volkswagen in ons
land. Dat wordt gevierd bij de
dealers in den lande met een
feestelijke show en attractieve
aanbiedingen. Voor onze regio
is al vele jaren Van Strien (Goes
en Yerseke) VW-dealer.
Aardige aanleiding lijkt ons om
enige aandacht te besteden aan
de succes-story van VW in Ne
derland. Dat verhaal begint in
augustus 1947, wanneer Pon of
ficieel wordt aangesteld als VW-
dealer en wanneer op 16 oktober
van hetzelfde jaar de eerste zes
Kevers in ons land arriveren. Op
dat ogenblik kijkt men in ons
land enigszins vreemd tegen de
auto aan.
Maar alras blijkt dat het oerde
gelijke auto’s zijn die veel waar
voor hun 2775 gulden bieden.
De vraag naar de Kever groeit,
maar hun aanbod blijft helaas
beperkt. Niet alleen omdat de
produktie slechts langzaam op
gang komt, maar óók omdat de
auto nog op de bon is. Wie voor
de uitoefening van zijn beroep
moét rijden, kan misschien een
Volkswagen krijgen.
Het lijdt geen twijfel dat het merk
Volkswagen, in casu de Kever,
een grote rol vervult om Neder
land ’’weer op wielen” te krij
gen. Vei tegenwoordigers, poli
tiemensen, bouwvakkers, be
oefenaren van vrije beroepen,
spoeden zich voort in deze auto.
Veel bedrijven en instellingen
danken hun opbouw mede aan
de betrouwbaarheid van de
Kever.
In de periode tot 1950 stijgt het
aantal Volkswagendealers van
40 in 1947, tot 70 die over heel
Nederland zijn verspreid.
Ook op andere terreinen blijven
de gebroeders Pon actief. Tij
dens één van zijn vele bezoeken
aan Wolfsburg schetst Ben in
zijn agenda het model van een
bestelwagen die gemaakt kan
worden op het chassis van de
Kever. Deze auto gaat inderdaad
in produktie en de eerste exem
plaren verschijnen rond 1950 in
Nederland. De auto is meteen
verbruik volgens EC-
gemiddelde resp. 8.6 en 9.9 liter
per 100 km.
Lada heeft een
aantrekkelijk
pakket in de
aanbieding voor
de Samara. Dit i
km. Om van 0 naar 100 te komen zogenaamde
hebben ze resp. 11.0 en 8.4 se- Carlota-pakket
conden nodig. Het gemiddeld
gen een groot succes. Ben Pon’s
’’losse krabbeltje” voor de
Volkswagen Volkswagenbus krijgt giganti
sche gevolgen. In 1950 ver
melijk 252 Nm bij 3600 tZmin.
Beide motoren kunnen worden
besteld met een handgeschakel-
de 5-versnellingsbak of een
3-traps automaat.
De Alfa Romeo 164, de Fiat
Tipo en de Ferrari F40 zijn
de buitenlandse auto’s die
het meest door Duitsers wor
den geprefereerd. Dit heeft
een referendum onder
115.000 lezers van het voor
aanstaande Westduitse au
toblad ’’Auto Motor
Sport” uitgewezen.
”Met de overwinning van de
drie auto’s* van de Fiat
Groep”, zo bevestigt het
blad, ’’blijkt Italië het meest
geliefde autoproducerende
land in West-Duitsland te
zijn”.
De Alfa 164 heeft zijn klasse
gewonnen door de Saab
9000, de Peugeot 605 en de
Volvo 760 te verslaan. Sinds
het moment van introductie -
september 1987 in Italië, in
de overige Europese landen
vanaf oktober 1988 - zijn er
105.000 eenheden van het
topmodel van Alfa Romeo
geproduceerd, waarvan de
helft is verkocht buiten Italië.
De Fiat Tipo heeft in zijn
klasse concurrenten als de
Renault 19, Honda Civic,
Mazda 323, Volvo 440 en
Toyota Corolla achter zich
gelaten. Van de Tipo, die in
januari 1988 werd geïntrodu
ceerd, zijn tot nu toe 700.000
eenheden verkocht, waarvan
45.000 in West-Duitsland en
12.000 in Nederland. De Ti
po had al eerder de titel Auto
van het Jaar 1989 ge
wonnen.
daarom veel aandacht aan
veilige en spoorstabiele
chassis-constructies, die zijn
berekend op veiligheid bij
het beroepsvervoer maar
ook op het rijden met een ca
ravan in de vacanties.
De belangrijkste criteria bij
het kopen van een aanhan
ger zijn:
- De ideale aanhanger
moet niet hoger en bre
der zijn dan de auto die
hem moet trekken.
- Het werkelijke gewicht
van de aanhanger moet
onder de toegestane ko-
gelbelasting van de auto
liggen.
- Ook bij aanhangers on
der de 750 kg is een mo
del met oplooprem beter
dan een ongeremde.
Rijtests (met een 90
km/uur rijdende combi
natie) met geremde aan
hangers vertoonden een
wezenlijk betere vertra-
gingsweg dan ongerem
de. Dat betekent: Als een
combinatie met onge
remde aanhanger na 53
meter tot stilstand komt,
ligt de remweg bij een ge
remde combinatie op
44,8 meter.
- Bij banden is een grotere
bandenmaat gunstiger
voor betere veereigen-
schappen en veiliger rij
gedrag.
Met betrekking tot construc
tie en chassis onderschei
den de aangeboden aanhan
gers zich in modellen met
een V-disselboom of uitvoe
ringen met een disselboom
in buis-constructie. Tijdens
het rijden is het onderscheid
tussen de beide concepten
niet echt duidelijk merkbaar.
Maar bij een ongeluk is de V-
dissel de veiligste oplossing,
omdat in het disselgebied
veel botsenergie door ver
vorming wordt geabsor
beerd. Een buisconstructie
kan zich daarentegen als
een speer in de passagiers
ruimte boren.
Een chassis met triangel-as
wordt veel toegepast bij aan
hangers van goede kwaliteit
en vooral bij paardentrailers
zoals de moderne paarden
trailers van Westfalia, die
zijn vervaardigd uit een, met
glasfiber versterkte,
kunststof. Ze garanderen
een hoge mate van rijveilig-
heid, spoorvastheid en eco
nomische bruikbaarheid.
Door de vele mogelijkheden
op het gebied van aanhan
gers is het altijd de moeite
waard om de verschillende
uitvoeringen met elkaar te
vergelijken. En de aanschaf
van een zogenaamde spoor-
stabiliserings-koppeling
(SSK), die het gevaarlijke
slingeren van de combinatie
verregaand tegengaat, is
voor een aanhanger zeker
nuttiger dan de aankoop van
wielsierringen!
ger met tandem-as kiezen,
omdat dan de achterkant
van de auto als gevolg van
de constructie minder sterk
belast wordt. Nog beter is
een asconstructie zoals bij
de grotere Westfalia-
modellen, waarbij aan de
ene as getrokken wordt en
de andere geduwd, om de
aanhanger bij het remmen of
het accelereren neutraal te
houden.
Ideaal als trek-auto zijn de
vierwiel aangedreven voer
tuigen. De verschillen tus
sen dit soort auto’s zijn voor
al het resultaat van het aan-
drijfconcept: Een VW-
Transporter syncro met een
variabele verdeling van de
aandrijfkrachten tussen
voor- en achteras, steekt ver
uit boven een vierwiel aan
gedreven auto met een
constante verdeling van de
aandrijfkrachten van 50 50
procent, waarvan de voor
wielen bij het wegrijden en
het inveren van de aanhan
ger gemakkelijk het contact
met het rijoppervlak ver
liezen.
Bijna niet te verslaan zijn de
terreinwagens: zelfs hoge,
met zeildoek beklede aan
hangwagens rollen in de
luwte van deze voertuigen
mee.
begrenzing (60%) in de 3e versnelling en een volledige begrenzing
in de 4e versnelling.
Een drukregelklep in de pomp van het hydraulisch systeem voor
komt dat er wordt overgeschakeld van de 3e naar de 4e versnelling
bij snelheden lager dan 55-60 km/uur.
Door de snelle reactie van de motor is een soepel rijgedrag bij stads
ritten gewaarborgd.
De 4e versnelling heeft een volledige begrenzing waardoor de kop-
pelomvormer bij kruissnelheden wordt uitgeschakeld en zodoende koppel bij lage toerentallen, na
lawaai en onnodige slijtage van de motor wordt voorkomen.
De soepele en efficiënte werking van de automaat in combinatie met
een snelle reactie staan borg voor een tandwielprestatie, die men
kan vergelijken met handgeschakelde modellen.
De maximum koppelvermenigvuldiging is 2.1.
Deze motor wordt geleverd met
een handgeschakelde
5-versnellingsbak die het spor
tieve karakter van de GTZ on
derstreept. De krachtige
QUAD-4 motor is eveneens voor
zien van meerkanalen brandstof-
injectie en elektronische ontste
king. Oorspronkelijk ontwikkeld
voor circuitraces door Oldsmobi
le, biedt deze motorgroep effi
ciëntie en een zo goed als
onderhoudsvrije constructie
voor hoge prestaties op de weg.
Het hoeft geen betoog dat alle
Beretta-motoren uitgerust zijn
met katalysatorsystemen op de
uitlaat, die voldoen aan de
strengste Amerikaanse normen.
Intercooler. De laatste zal onge
twijfeld in het rally-circuit weer
van zich gaan laten horen. Maar
wie niet persé achter het WK
Rallyes aanjaagt, zal aan de
nieuwe Celica eveneens veel
plezier kunnen beleven.
De prestaties zijn aanwezig;
evenals comfort. Zo is de nieuwe
Celica stijver dan de vorige edi
ties, en veel aandacht is besteed
aan goede geluidsisolatie. Ook
zijn trillingen zoveel mogelijk te
ruggedrongen. De nieuwe Celi
ca heeft weinig last van
windgeruis, dankzij geïntegreer- -
de omlijstingen e.d. Het stuur
wiel is verstelbaar en kan
worden weggeklapt. Veel werk is
gemaakt van goed zitcomfort.
Om ons te beperken tot de 1.6 en
2.0 liter-uitvoering: deze hebben
een top van resp. 195 en 220
Niet iedere auto is optimaal
geschikt om aanhangers te
trekken. De luchtweerstand
kan bijvoorbeeld door een
caravan vier maal hoger
worden, bij aanhangers met
tandem-assen wordt de rol-
weerstand verdubbeld, en
de niet gelijkmatige gevoe
ligheid voor zijwind en de
veranderde aslastverdeling
spreken ook een woordje
mee. Kort samengevat: voor
het rijden met een combina
tie is het de moeite waard
om trekauto, aanhanger en
trekhaak met zorg te kiezen.
Om de invloed van een cara
van op de auto zo klein mo
gelijk te houden moet, bij de
aankoop van de trek-auto
bijvoorbeeld, gelet worden
op zo weinig mogelijk over
hangende kofferruimte. Hoe
verder de trekhaakkogel van
de achteras af ligt, des te
moeilijker wordt de afstem
ming tussen de auto en de
belasting door de aanhang
wagen. Met niveauregelin-
gen of extra vering kan dit
probleem worden onder
vangen.
Bijna net zo ideaal als een
auto met de motor achterin
is de conventionele produk
tie met de motor voorin en
de aandrijving achter. In bei
de gevallen wordt de grip be
vorderd.
In de voorwielaandrijving
schuilt het nadeel dat, met
de caravan aan de auto, de
aandrijfas ontlast wordt. Wie
met een voorwiel aangedre
ven auto zware lasten wil
trekken, moet een aanhan-
Chevrolet Beretta-reeks één van
de meest populaire series mo
dellen sinds haar introductie.
Van deze sportcoupé is nu ook
in Europa een volledig model
lengamma beschikbaar, be
staande uit de Beretta Coupé,
de Coupé GT, de nieuwe
16-kleppen GTZ Coupé en een
geheel nieuwe Convertible-
versie. Het 68ste Internationale
Auto-, Motor- en Rijwielensalon,
dat van 18 tot 28 januari in Brus
sel werd gehouden, was de ge
legenheid voor de Europese
première van zowel de nieuwe
Convertible als de sportieve GTZ
gen verricht en zich daardoor volledig kan concentreren op het stu- Coupé.
De nieuwe motorgroepen in de
prestaties in alle modellen. De
Coupé werd uitgerust met een
nieuwe viercilinder 2,2 liter mo-
bestaat uit een
aantal extra’s
die het autorij
den plezieriger
maken en bo
vendien de La
da Samara een
sportief tintje
verlenen.
Het hoge eigen gewicht in
combinatie met de vierwiel-
aandrijving, zorgt voor een
goede grip. Hellingen zijn
daardoor met de ingescha
kelde reductieaandrijving
zonder moeite en zonder
koppelen/schakelen te over
winnen.
Bij de aanschaf van een
trek-auto moet in ieder geval
de vuistregel van het
”rijden-met-aanhanger” in
acht genomen worden: De
rijveiligheid neemt met een
langere wielbasis van de
trek-auto toe.
Verder geldt voor de keuze
van een trek-auto voor zwa
re aanhangers: cilinderin
houd en koppel kunnen door
niets vervangen worden, be
halve door nog meer cilin
derinhoud en nog meer
koppel.
Maar ook de aanhanger en
de manier waarop de aan
hanger aan de auto gekop
peld is, heeft invloed op de
veiligheid van de combinatie
- om het even of het nu een
caravan is, of een camper,
een paardentrailer of een
boottrailer. Want: de trek
auto en de aanhanger moe
ten bij elkaar passen.
Dat niet iedere combinatie
geschikt is, merken vele
nieuwkomers op het gebied
van rijden met een aanhan
ger pas, als de rit met een
niet geschikte auto of met
een primitieve aanhanger,
eindigt in de vangrail of in de
greppel. Gerenommeerde
fabrikanten zoals de
Westfalia-fabriek in Rheda-
Wiedenbrück besteden
succes
Ook de Passat krijgt een nieuw
jasje (1988) en tot slot begeeft
De 10.000 geïmporteerde Volks- Volkswagen zich met de Corrado
wagens worden er al snel 50.000 op het terrein van de snelle
(1956) en de sprong naar sportwagens.
100.000 wordt in 1959 gemaakt. Ook op het gebied van bedrijfs-
In 1968 komt de halfmiljoenste wagens wordt het merl^Volkswa-
naar Nederland en medio 1978
wordt het miljoen volgemaakt.
Inmiddels heeft
besloten om het modellenpro
gramma uit te breiden met nieu- schijnt de eerste op de weg en
we typen: de markt vraagt om slaat in als een bom. Ook de Bus
grotere en nog luxueuzere au- ondergaat door de jaren heen
to’s. Vanaf 1961 verschijnen ach- talloze verbeteringen. Er ont-
tereenvolgens de Volkswagen staat bij het bedrijfsleven echter
1500, de Variant daarvan en de
Fastback. Daarna volgen de
Volkswagen 411 (1968) en de Ke
ver 1302 (1970).
Aan het begin van de jaren '70,
juist in de periode waarin Pon’s in de gewichtsklasse 2,5 tot 5,5
Automobielhandel de vleugels ton valt. ’’Type 2”, de oerbus
écht begint uit te slaan in de
nieuwe vestigingsplaats Leus
den, komt de Kever in het ge
drang. En met hem de auto’s die volgen de introducties
op zijn technisch concept zijn steeds nieuwe bedrijfswagens
gebaseerd. De fabriek, de ver- elkaar in een hoog tempo op. Op
schillende importeurs en de basis van de Polo, Golf en de
dealers maken moeilijke tijden Passat Variant worden ”Van”
door. uitvoeringen vervaardigd. In het
Niettemin blijft Pon’s Automo- begin van de jaren’80 verschijnt
bielhandel vertrouwen houden de Caddy, een pick-up op basis
in Volkswagen AG dat natuurlijk van de Golf. En uit een samen
al plannen heeft om met nieuwe werkingsverband met MAN
technische concepten voor haar Nutzfahrzeuge in München, ont-
automobielen te komen. staat de MAN-VW truck die in de
Het concept ’’motor en aandrij- klasse van 6 tot 10 ton GVW valt,
ving op de achterwielen” maakt In 1989 wordt de samenwerking
plaats voor nieuwe Volkswagens met Toyota aangekondigd, die
met ’’motor vóór en aandrijving resulteert in de introductie van
op de voorwielen”. De eerste is de Taro, een ééntons pick-up.
ongekend populair, waaruit blijkt de K-70 (1970), de tweede is de
dat zowel de importeur in Neder- Passat (1973). Daarna volgen de
land als de producent in Duits
land duidelijk hebben onder
kend dat de klanten op een han- Golf in 1974 en de Polo (eerst als
dige bestelauto zitten te Audi 50) in 1975. Deze modellen
wachten. zijn een doorslaand succes,
Na een rustige start, komt in het waarbij de Golf de kroon spant:
begin van de jaren '50 de ver
koop goed op gang. In 1951
wordt de 10.000ste Volkswagen Golf wordt zo populair dat er al
geïmporteerd. Vanaf dat jaar spoedig varianten van verschij-
gaat het echt heel snel met de nen zoals de GTI en de Diesel,
hoeveelheden geïmporteerde In 1983 wordt de vernieuwde
Kevers. Elk jaar worden vernieu- Golf geïntroduceerd, waarbij het
wingen doorgevoerd die de Ke- succes wordt geprolongeerd,
ver luxueuzer, praktischer en
stiller maken.