Een middeleeuwse klodder geschiedenis,
achteloos gedropt in het Bevelandse landschap
Verschoore
SLECHTS EEN WEEK!
UUR FOTOSERVICE
GEVESTIGD
VERLOSKUNDIGEN
hans
Manden
O
Q.---
Eerder inleveren
kopij advertenties en
redactie Bevelander
I
e
Paasvieringen te Goes
met Zeeuwse Koorschool
weekblad voor zuid- en noord beveland
Woensdag 22 maart 1989 - 41e Jaargang no. 12
KADOÜ
Goes, 01100-15165
23 t/m 29 maart
NED.
PREMIÈRE
P A. Rossël
tandprotheticus
Nieuwe kunstgebitten
en
reparaties
MAAR LIEFST /10,-
Zie pagina 6
1AZEH
-i
Mn^MDSt
Wl LLOW
Goes
tel. 14859
Koningsstraat 8
1
r
BIOSCOPERA
pAT
(Van een onzer redac
teuren)
Donderdag
Vrijdag
Op speciaal
verzoek nog
één week!
WIJ VIEREN ONS
1ste LUSTRUM
PROFITEER
MEE!
De eerste
De kerk
Verdwenen
IL BARDIERE
DI SIVIGLIA
Zo... 14.00 u.
Wo.. 14.00 u.
Zo.morgen
11.00 u.
Vrij.. 14.00 u.
Za... 14.00 u.
Ma.. 14.00 u.
DL... 14.00 u.
Kindermatinee
A.L.
M.i.v. 3 april
Y. Oyevaar en
J. Stevens
Auteur
Misdaad
Gehucht
GRATIS SONY HF 60 3-PAK
Bij aankoop
van een
Sony Walkman.
BAARSDORP - Bijna
was Baarsdorp onher
kenbaar geworden.
SCHWARZENEGGER DEVITO
TWINS
Alleen hun moeder
kan ze uit
elkaar
houden.
’Sokkel’
Kasteel
Vrouweputje
GRC
20.00 u.
19.00-21.30 u.
Zaterdag... 19.00-21.30 u.
Zondag19.00-21.30 u.
Maandag.. 19.00-21.30 u.
Dinsdag20.00 u.
Woensdag20.00 u.
ROTE MARKT 7 GOES TEL 16159
1
De
kracht
van
Baars
dorp
I
GRAND THEATER
ALTIJD BETER ALTIJD VOORDELIGER
Spec, voor
slechtzittende gebitten
en ingevallen gezichten.
Spoedig klaar.
Tel. afspraken 01184-14533
Hobeinstraat 52 Vlissingen.
Wie eigenlijk de eerste (am
bachtsheer van Baarsdorp is
geweest, is niet met zekerheid
De kerk is een verhaal apart. Ze
moet tussen 1232 en 1234 zijn
gesticht. In elk geval werd ene
’’Wolfert van Borssele en Baars
dorp” in 1234 al in de kerk van
Baarsdorp begraven.
Met vrij grote nauwkeurigheid
kan de geschiedenis van het
kerkje gevolgd worden tot aan
de afbraak, in 1880. In zijn boek
doet de heer Harthoorn daarvan
gedetailleerd verslag. Hij drukt
zelfs een foto af van dominee
Gittay, die zich in het jaar van af
braak bij de kerk liet fotograferen
(in 1880!), samen met Kootje
Minnaard en twee onbekende
katholieke vrouwen.
Baarsdorp nooit geweest, maar
toch werd er wel eens wat gesto
len. Op Eerste Kerstdag 1570,
toen iedereen de hoogmis bij
woonde, werd bij Andriaan van
Hulst thuis ingebroken. De dief
nam 14 daalders mee. Later brak
dezelfde dief in in de woning van
de schout. Daar nam hij twee
zakken tarwe en een paar hem
den mee.
De dader bleek achteraf de voor
malige knecht van de schout te
zijn, Michiel Cornelisz. Hij werd
enkele maanden later gepakt.
Zijn (op schrift gestelde) beken
tenis is bewaard gebleven. Ze
staat integraal in het boek van
Harthoorn (pag. 204/205).
Hoewel de auteur jarenlang
diep heeft gegraven' in de
historie van het dorp, is het
In verband met Pasen dient kopij voor advertenties en
redactie eerder binnen te zijn dan gebruikelijk.
Advertenties voor de uitgave van woensdag 29 maart
kunnen tot uiterlijk vrijdag 24 maart 17 uur worden
ingeleverd. Kopij voor de redactie moet uiterlijk
donderdag 23 maart om 16 uur bij ons binnen zijn. We
hopen dat u hiermee rekening wilt houden.
Directie en Redactie De Bevelander
HET GROOTSTE
FEEST VAN HET JAAR!
BAARSDORP
GEM.80RSELE
GOES,
Ganzepoortstraat 9
Gioacchino Rossini
met:
TERESA BERGANZA-
HERMANN PREY
LUIGI ALVA
Koor en orkest
van het Theatre
Alla Scala Milaan
o.l.v. Claudio Abbado
Regie:
Jean-Pierre Ponnelle
KWALITEITSKLEURENFOTO'S KLAAR TERWIJL JE WINKELT!
Gemeente Goes, Gemeente
Kapelle, ’s Gravenpolder
Spreekuur volgens afspraak
Tel: 01100-32698
Van Hogendorplaan 24, Goes
De Nieuwe
Avonturen van
Pippi [ANqkgus
een film van KEN annakin
geoaseera op de boeken
PIPP! LANGKOUS van ASTWO LINDGREN
Nedenands gesproken en gezongen door
LAURA VLASBLOM MARCO BAKKER
TFTSKE *N 0SSEWAARD6. eu
TAMl ERIN aft BPPI LANGKOUS
JOHN SCHUCX ais PIPRS1ADB?
COPY CTOW ais ANNIKA
□AVID SEAMAN JR af$ TOMMY
Neoenaodse «rating li^
stemregie WlAN PflERS mr>*KTzxni«usc«i
•«ms iwvmsnmn» mra&fai»
al zijn vee moest verkopen ’door
de hoge stand van het binnen
water in den zogenaamden
Poel’. Vijf jaar later wordt mel
ding gemaakt van grote schade
aan de landerijen van Het West-
hof door de slechte afwatering.
Daarom is de mystiek^ aan
trekkingskracht van Baarsdorp
altijd gebleven. Dat geldt zeker
voor de heer Paul Harthoorn
(62), van wiens hand onlangs
een historieboek verscheen
over het leven, wonen en wer
ken van de Baarsdorpers sinds
de middeleeuwen. Aan de ver
schijning van het boek gingen
vele jaren van intensief onder
zoek vooraf.
Hij zei in een interview met De
Bevelander (mei 1984) over de
'stille kracht’ van Baarsdorp: "Er
woont maar eei handjevol men-
Een broeinest van misdaad is
Maar waarom eigenlijk dat uit
gebreide onderzoek? Zo’n in
drukwekkende gemeenschap
was Baarsdorp toch óók weer
niet... Uit de speurtocht van
de heer Harthoorn (zijn vader
werd in Baarsdorp geboren)
blijkt zonneklaar, dat Baars
dorp altijd klein is geweest en
gebleven. In de 17e tot en met
20e eeuw hebben er nooit
méér dan 20 huizen gestaan.
Nooit woonden daarin méér
dan 100 mensen.
En toch moet Baarsdorp in de
middeleeuwen, ondanks zijn ge
ringe omvang, een redelijk aan
zien hebben gehad. Want
anders bouwt de ambachtsheer
er geen kasteel. Dan komt er ook
geen grote kerk tot stand. En
Baarsdorp had beide.
Het aanzien was zeker niet het
gevolg van de vruchtbare lande
rijen rondom het gehucht, want
de afwatering in dit noordelijk
deel van de Poel was al die eeu
wen verfoeilijk slecht. Al in 1566
klaagden de ingelanden en de
baanders uit de parochies 's-
Heer Abtskerke, Sinoutskerke en
Baarsdorp over grote schade en
’bederfenisse’ door grote regen
val. Volgens de klagers was een
slecht werkende schuif in een
gemaal bij Yerseke daarvan de
oorzaak.
Maar een paar honderd jaar la
ter was het niet veel beter. In de
Goessche Courant van 23 april
1830 staat te lezen, dat landbou-
wer/veeteler Jacob Beenhakker
Bijna waren de twee vliedbergen
ten prooi gevallen aan de aanleg
van de rijksweg A-58.
Nu liggen de beide vliedbergen
onaangedaan in de ’berm’ van de
A-58 tussen de afslagen Goes en
Heinkenszand.
Ze werden gered door ingrijpen
van archeologen. De wegenbou
wers moesten in de jaren zestig
hun asfaltstreep 100 meter noor
delijker trekken.
Baarsdorp is daarom nu nog te
'bezichtigen’ als een middel
eeuws openluchtmuseum, dat
700 jaar geleden als een klodder
geschiedenis achteloos in het
Zuidbevelandse landschap werd
gedropt.
Hoewel over de geschiedenis
van Baarsdorp betrekkelijk wei
nig bekend is, heeft het gehucht
langs de A-58 altijd een mystieke
aantrekkingskracht gehad. Op
geschiedkundigen, op heem
kundigen, op amateuronderzoe-
kers. De wortels van de
middeleeuwen steken er boven
de grond uit. En dat intrigeert.
leggen, zodat die kennis ons niet
meer kan ontglippen”.
(Titel: ’Baarsdorp, heerlijkheid,
poeldorp, monument’, door P.A.
Harthoorn, uitgave Heemkundige
Kring De Bevelanden, ISBN
90-70298-18-x, prijs f 49,50)
Verhalen over 'een aanzienljk
sterk gebouw met ronde to
rens’ en ’een deftig kasteel’
verwijst Harthoorn naar het
rijk der fabelen (pag. 50). Wel
kan er volgens hem een ste
nen gebouw zijn neergezet,
dat kort na 1600 in verval raak
te. Harthoorn heeft nauwkeu
rig uitgeplozen, op welk
perceel het kasteel moet heb
ben gestaan. Hij vond het te
rug in een overloper van 1599.
De wegen in en rond Baarsdorp
waren óók niet je-van-het. In dro
ge tijden moeten het bonkelige
dreefjes zijn geweest. In natte tij
den veranderden ze in onbe
gaanbare modderpoelen. De
ambachtsheer kon die modder-
paadjes slechts de baas door in
zijn ’slijkwagen’ te rijden. De
heer Harthoorn in zijn boek
(pag. 206): ”Dat de ambachts
heer een wagen nodig had, die -
zoals men suggereert- de ergste
modder kon trotseren, zegt ook
wel iets over de toestand van de
wegen in de Poel in vroeger tij
den.” Baarsdorp is eeuwenlang
een zelfstandige ambachtsheer
lijkheid geweest. De landelijke
overheid (i.c. de graaf) delegeer
de bestuur en rechtspraak aan
ambachtsheren, door het am-
bachtsrecht aan hen in leen te
geven (in ruil voor bepaalde in
komsten).
De ambachtsheer op zijn beurt
verwierf inkomsten door aan de
inwoners van het ambacht ver
goedingen te vragen voor vis-,
jacht- en maalrecht. Verder was
de bevolking aan de ambachts
heer bepaalde plichten schuldig
en moesten z.g. herendiensten
verricht worden.
Een van de vliedbergen moet de
’sokkel’ zijn geweest van de
voorburcht van het toenmalige
kasteel, het onderkomen van de
heren van Baarsdorp.
De cirkelvormige kerkmuur
(waarbinnen nu het vee graast)
stond rond een kerk, die katho
lieken en protestanten nieuw ge
loof schonk. Ten noorden van
Baarsdorp lag het Vrouweputje,
een veedrinkplaats met ge
neeskrachtig water. De vlam van
die overlevering is nooit
gedoofd.
kwartets
controle
vast te stellen. Er zijn redenen
om te veronderstellen, dat het
iemand uit het geslacht Van
Borselen was, maar auteur
Harthoorn heeft dat niet on
omstotelijk kunnen vaststel
len: ’’Gegevens in oude
bronnen, zoals rekeningen,
leenregisters en oorkonden,
leveren daarvoor geen be
wijsmateriaal” (pag. 40).
Baarsdorp bestond vermoedelijk
al in 1270 als ambachtsheerlijk
heid, ook al weten we dus niet
precies, wie de toenmalige Heer
van Baarsdorp was. Bij het over
lijden van de ambachtsheer wer
den meestal zijn wettige
erfgenamen zijn rechtsopvolger.
Daardoor was ’het leen’ rond
1500 al zodanig versnipperd, dat
men al niet meer kon spreken
van ’de’ ambachtsheer.
De laatste familieleden met de
naam Van Baarsdorp verdwenen
rond 1500 al uit het ambacht. De
deel-rechten (de z.g. porties) wa
ren verdeeld geraakt over adellij
ke geslachten met namen als
Van Waerde, Van Cruyningen,
Van der Maelstede, Van Everin-
ge, Watervliet, Everswijk, Van
der Nisse, Van Citters, Van Bour-
gondië en De Perponcher Sedl-
nitzky (pag. 34 e.v.).
beschrijvingen kunnen slechts
een vage indruk geven van wat
er vroeger was. Om Baarsdorp
in zijn volle glorie te kunnen
zien, zijn we 300 jaar te laat
geboren....”.
Maar de schrijver van het voor
woord, de heer J.K. de Ruiter,
geeft hem troost: "De auteur
heeft weliswaar de tijd niet kun
nen keren, maar heeft hij wél
een aantal facetten uit de histo-
(naar zijn zeggen) niettemin [ie van Baarsdorp kunnen vast-
onmogelijk geweest de gebou
wen, de mensen en de omge
ving nauwkeurig ’neer te
zetten’.
Met een kennelijke ondertoon
van mismoedigheid stelt hij
daarom op pagina 47 vast: ’’Mijn
Veel leden van deze adellijke fa
milies (in elk geval de Van Waer-
des) hebben gewoond in het
kasteel van Baarsdorp. Uit de
middeleeuwse stukken, die de
heer Harthoorn in stoffige ar
chieven heeft teruggevonden,
wordt overigens maar bitter wei
nig duidelijk over het kasteel en
zijn bewoners.
Het kasteel moet hebben
gestaan in de buurt van de bei
de vliedbergen van Baarsdorp.
Een ander legendarisch ’monu
ment’ uit Baarsdorp legde het
loodje bij de ruilverkaveling in de
jaren zeventig. Het werd toen
zonder vorm van protest door
bulldozers dichtgeschoven. We
doelen op het ’Vrouweputje’, een
waterbron tussen ’s-Heer
Arendskerke en Baarsdorp, vlak
bij een driesprong van wegen.
Het putje (drie bij vijf meter) be
vatte zoet water van uitstekende
kwaliteit. Dat was zeldzaam, om
dat de andere putten in de Poel
meestal brak waren. Het Vrou
weputje viel ook nooit droog.
Zelfs in de droge zomer van 1911
bleef er water in staan. Het water
had vooral een heilzame wer
king op open wonden en zere
plekken. Tot aan de Tweede We
reldoorlog kwamen katholieke
families uit Goes te voet op be
devaart naar het Vrouweputje.
Baarsdorp is nu als bedevaarts
oord voorgoed uit het rijke room
se leven verdwenen.
’’stille
In de r.k. Kerk te Goes zullen rond Pasen verscheidene vieringen
zijn, waarbij onder meer medewerking wordt verleend door het paro
chieel herenkoor en de Zeeuwse Koorschool. Hieronder een indruk
van het programma:
1Witte donderdag om 19.00 uur tijdens de avondmis, Gregoriaan
se gezangen en kerkmuziek van Orlando di Lasso en Byrd.
2. Goede Vrijdag om 19.00 uur de plechtigheden met kerkmuziek
van Palestrina, van Berchem, Ingeneri en Wingham.
3. Paaszaterdag, paaswake om 19.00 uur: de St. Nicolaasmis voor
koor met gemeenschap van Ph Duffy; het jongerenkoor L’Esprit
zal de gemeenschapszang ondersteunen.
4. Eerste paasdag om 10.30 uur plechtige hoogmis, met Gregori
aans en gedeelten uit de Krönungsmesse van W.A. Mozart, het
motet Maria Magdalena van Gabrieli en het Alleluia van Handel.
5. Tweede paasdag om 10.30 uur hoogmis met alleen het jongens
koor van de Zeeuwse Koorschool. Uitgevoerd wordt o.m. de mis
sa in simplicitate van Jean Langlais en Gregoriaanse gezangen.
Een afbeelding van het Baarsdorp van omstreeks 1870. De kerk ver
dween tien jaar later uit het dorpsbeeld: ze werd gesloopt (foto: ge
meentearchief Goes).
Baarsdorp tegenwoordig. De kerk verdween in 1880, maar het kerk-
muurtje bleef behouden.
sen meer. En toch is Baarsdorp
niet Jood. Er is altijd een mystie
ke c >ed over dat dorp blijven lig
gen Baarsdorp is op de één of
andere wijze nooit gestorven,
ook al is er nu bijna niets meer
van over”. In zijn boek "Baars
dorp, heerlijkheid, poeldorp, mo
nument” (uitgave:
Heemkundige Kring De Beve- Modderpaden
landen) geeft hij in vrij strakke
bewoordingen de resultaten van
zijn onderzoek weer.
Van woensdag
t/m dinsdag
Van GEORGE LUCAS
en RON HOWARD
