/p A
Precies 300 jaar geleden:
GRAND THEATER
3 FILMS HALEN
2 BETALEN!
4
erco
HONEN
haarmode
Koningstraat 8 - Goes
01100-14859
ode
I
Ou
«SS»-
\yerschoore
Ws
w
111
HALVE
PRIJS
hans \randen
fl
1
¥ilil
Mt
FOTO Grote Markt 7, Goes
3
I
weekblad voor zuid- en noord beveland
Z/4
B
1
ml
/Tl <7
z 4 i
w,
J
.v..
Woensdag 29 juli 1987 39e Jaargang no. 31
Strottehoofd
Brieven
Zonderling
beeld
Schooltas
reparaties
doen wij ook.
iwm&huis
KWALITEITS
KLEURENFOTO’S
KLAAR
terwijl U winkelt
Boven aarde
VIER DAGEN, woensdag, donderdag,
vrijdag en zaterdag
d.
’n huis
vol
Ar
Harde klap
i
i
Deze week:
r
1
Volgende week:
3e
.4
79.50
49.50
Over enkele dagen is het
precies 300 jaar geleden,
dat de ’s-Heerenhoekse
dominee Jacobus de Cl le
ver dood werd gevonden.
De plaats van zijn overlij
den was een bijzondere.
leidde tot deze broeder
moord onder de Zuidbe-
velandse predikanten. Op
1 augustus 1687 vertrok
de vermoedelijke moor-
Zolang de
voörraad strekt!
denaar zelf ook uit het
aardse leven: hij werd
dood gevonden in zijn cel
in de Gevangenpoort in
Den Haag. De Cliever
.14.00 u.
.14.00 u.
14.00 u.
.14.00 u.
14.00 u.
14.00 u.
GOES
Lange Kerkstraat 44
De hervormde dominee
zat namelijk in de gevan-
Kadefeesten in Goes. Donderdag beginnen ze en ze
worden voor de veertiende maal gehouden. Uitvoerig
aandacht in dit nummer voor ’t programma, waarin we
deze keer weer enkele noviteiten aantreffen, zoals een
door Zeeland trekkende Kunstkaravaan en Kunstmarkt
tijdens het driedaagse feest op de Goese Kaden. Verder
aandacht voor een op zaterdag 15 augustus te houden
Zaalvoetbaltoernooi. Teams kunnen er zich vanaf he
den voor aanmelden. Een Bevelander-Wisselbokaal en
tal van andere prijzen zijn er mee te winnen.
De originele sterren
en een hele bende
gloednieuwe
dombo’s vegen de
vloer aan met
de crimi's
Alle prijzen
nogmaals sterk
verlaagd!
k
1
Jogl
Donderdag....,
Vrijdag
Zondag
Maandag
Dinsdag
Woensdag
Al.
The Living Daylights
GOES 01100-15165
30 juli t/m 5 aug.
ALLE truien, jurkjes, rokken,
blouses, fantasiebroeken
had zichzelf vergiftigd.
Onderstaand een re
constructie van de onfris
se gebeurtenissen, die
zich precies driehonderd
jaar geleden afspeelden
in de Zak van Zuid-
Beveland.
op Kodak 2001 hightech papier
GEHEEL
NEDERLANDS
GESPROKEN EN
GEZONGEN.
Walt Disney^
BAWB1
U u*~r*>ng-stte' U
f’.‘-
Donderdag20.00 u.
Vrijdag..19.00-21.30 u.
Zaterdag19.00-21.30 u.
Zondag..19.00-21.30 u.
Ma.-dins.-wo...20.00 u.
Al.
j
L’ 'T
I
k V. V
i T ia
Broodnijd en
broedermoord
onder de
dominees
De baljuw had meteen verordon-
k
b
*De hele nacht wachtte de huishoudster bij het stoffelijk overschot
van de predikant op het aanbreken van de dag.
Op 6 juli 1687 wordt De Cliever
gearresteerd, op beschuldiging
van moord. Vanuit de Gevan
genpoort in Den Haag schrijft hij
een hele reeks brieven aan ken
nissen en familie. Enkele daar
van zijn bewaard gebleven. Op
29 juli wordt hem het schrijven
verboden. Hij mag dan ook zijn
cel niet meer uit, hoewel hij tot
dat moment in de Gevangen
poort een redelijke vrijheid ge-
*Het kerkje in Driewegen, waar dominee Van der Velde altijd een
"volle bak" trok, tot afgrijzen van zijn collega’s.
noot. Op 1 augustus vindt een
cipier Jacobus de Cliever dood
op zijn bed. Op de grond ligt een
briefje, waarin waarschijnlijk gif
tig poeder heeft gezeten....
(Bovenstaand relaas is een ver
korte bewerking van een artikel,
dat op 9 mei j.l. verscheen in Het
Vervolg, een bijlage van De
Volkskrant. De bronnen zijn al
daar vermeld.- red.).
ZOMERJURKJES
nu
BLOESES
nu
ST ADRAANSTRAAT 5
4461JC GOES
TELCH100-14879
Naar aanleiding van de brief
verhoorde de baljuw ander
maal een aantal getuigen, on
der wie De Clievers dienst
meid Anna. Ze ’’zong” als een
nachtegaal tegenover haar on
dervrager: de dominee had
kort vóór de moord zijn ge
weer een paar maal op deug
delijkheid beproefd, hij had
haar om zijn oude en versleten
kamerjas gevraagd en chirur
gijn Soetebier was in de
moordweek elke dag bij De
Cliever op bezoek geweest en
op de bewuste zondag zelfs
twee keer...
De reconstructie van de gebeur
tenissen levert een zonderling
beeld op van een moordzucht
en broodnijd onder hervormde
predikanten anno 1687. De
moord op ds. Van der Velde,
pas 29 jaar oud, was op zondag
avond 11 mei gepleegd, maar
werd de volgende morgen pas
publiekelijk bekend. De huis
houdster van de dominee had
de hele nacht bij zijn lijk geze
ten, omdat ze niet naar buiten
durfde uit angst voor de moorde
naar. Op maandagmorgen durf
de ze dat wel. Ze hield op straat
twee voerlui aan, die juist vanuit
het zuiden (via de tegenwoordi
ge Coudorpseweg) het dorp
kwamen binnenrijden. ”Ze heb
ben de dominee vermoord!!”,
gilde ze. Dezelfde dag nog arri
veerde baljuw Matthijsen, die
het eerste onderzoek deed. La
ter zette zijn baas, de hoogbal
juw uit Middelburg, het voort.
Baljuw Matthijssen begreep uit
het hakkelende, door hysteri
sche snikken onderbroken ver
haal van de huishoudster wat er
gebeurd was. Zij was die zonda
gavond vroeg naar haar kamer
gegaan,want ze wist dat domi
nee Van de Velde de gewoonte
had nog tot tien uur in zijn stu
deerkamer te lezen. Om een uur
of elf was ze gewekt doordat er
vervaarlijk luid op haar venster
werd geklopt. Ze holde naar de
slaapkamer van de dominee en
riep dat "eenige quaadwillige en
boosaardige menschen de gla
zen insloegen”.
Terwijl zij de kaars aanstak,
sneuvelden er ruiten. Vervol-
(Van een onzer redacteuren)
DRIEWEGEN/’s-
HEERENHOEK - Op 1 augus
tus vindt een cipier Jacobus
de Cliever dood op zijn bed.
Op de grond ligt een papiertje,
waarin waarschijnlijk giftig poe
der heeft gezeten. De lijkschou
wers constateren, dat De Clie
ver "waarschijnlijk niet door een
natuurlijke dood, maar door ver
gif is omgekomen”. Namens het
Hof van Holland wordt nog een
tweede lijkschouwing gedaan,
maar de toenmalige pathologen
anatoom komen niet veel verder
dan de constatering, dat de eer
ste lijkschouwers grondig te
keer waren gegaan. ”Ze hebben
alles aan stukken gesneden en
er was verder geen behoorlijke
inspectie meer te verrichten”,
schrijven ze in hun sectierap
port. Door welk gif Jacobus de
Cliever is omgekomen, schijnt
niemand zich af te vragen en
kennelijk is ook niemand geïnte
resseerd in de vraag, hoe dat gif
de gevangenis werd binnen
gesmokkeld. In (bewaard geble
ven) brieven, die De Cliever van
uit de bajes af en toe naar Zuid-
Beveland stuurde,klaagde hij
over ’’benauwdheid op de lon
gen”, soms over "amechtig-
heid” en soms ook over hart
kloppingen.
woonde, etc. De Cliever lachte
om al die kletspraat. Maar
toch... Op de preekstoel
preekte hij hel en verdoeme
nis, maar in het dagelijks le
ven nam hij het niet zo vrij
postig en hield wel van een
borrel. Hij was een vrolijke
Frans. Zijn collega’s begrepen
dat niet, zijn gemeenteleden
nog minder.
De Clievers naam werd al met
de moord in verband gebracht,
toen het lijk van Van der Velde
nog boven aarde stond, daar
waren enkele aanwijzigingen
voor: er was bij Van der Veldes
woning een afdruk van De Clie
vers schoenen gevonden, een
"vreemd” stukje kamerjas (af
gescheurd in de heg) en de
laadstok van een musket, van
het type zoals ook De Cliever er
één had. Er gebeurde later nóg
iets geks. Enkele weken na de
moord, toen het onderzoek nog
maar weinig was opgeschoten,
verdween de ’s-Heerenhoekse
chirurgijn Jacobus Soetebier
plotseling uit het dorp. Spoor
loos! Vanaf zijn onderduikadres
schreef hij een brief, waarin hij
De Cliever van de moord be
schuldigde. ”De Cliever heeft
mij verteld, dat hij Van der Velde
in zijn bakkes geschoten heeft”.
Een geschenk uit de hemel voor
de baljuw!
Nederlandse nasynchronisatie
META Sound - Hilversum
Nederlandse dialogen
en regie - AART STAARTJES.
Met de stemmen van ,o.a.:
Eric van ’t Wout, Johan te Slaa,
Loeki Knol, Trudy Libosan,
Aart Staartjes.
©WALT DISNEY PRODUCTIONS
Uitgebracht door UiP (Netherlands) BV
I 1 I
gens klonk tegen de ruiten van
de slaapkamer een ’’vreeselijke
slag”. Ogenblikkelijk daarna
volgde een schot en de predi
kant viel op de grond. ”Oh
God”, zou hij nog hebben uitge
roepen met zijn laatste
ademtocht.
De huishoudster was verlamd
van schrik, durfde de deur niet
uit omdat de snoodaard nog
daarbuiten moest verkeren.
Handenwringend zat ze enige
tijd naast het ontzielde lichaam
van haar baas. Vervolgens ging
ze doodsbang naar haar kamer
tje en sloot zich op. Pas bij het
krieken van de dag waagde ze
zich naar buiten.
moest ogenblikkelijk zijn inge
treden.
Dominee Van de Velde was
nog maar 29 jaar, en amper
een jaar vóór zijn gewelddadi
ge dood naar Driewegen be
roepen. Maar hij had zich bin
nen korte tijd tot in de verre
omtrek populair gemaakt. Zijn
preken trokken ook vele inwo
ners van omliggende plaat
sen. De ambtsbroeders daar
zagen dat met lede ogen aan.
Dat gegeven zou één van hen
duur komen te staan.
De geruchtenstroom werd al
snel gekanaliseerd naar een
dorp vier kilometer verderop:
’s-Heerenhoek, toen ook wel
Calishoek genoemd. De dader
zou Van de Veldes collega uit
die plaats zijn, Jacobus de
Cliever, ook wel gespeld als
De Clijver of De Clyver. Uit de
stukken die rond de affaire be
waard zijn gebleven, wordt
niet rechtstreeks duidelijk,
waar het vermoeden het eerst
vandaan kwam.
Het was niet perse alleen De
Cliever, die problemen had
met het weglokken van paro
chianen. Na een bijeenkomst
van de Classis Zuid-Beveland
was Van de Velde al eens door
zijn Heinkenszandse collega
Hoogennthoorn letterlijk door
elkaar geschud. Daarbij werd
de tekst gebruikt: ”Gij jonge
lafbek, gij melkmuil, het bloed
en den aard van je vader be
gint U mede in het vleesch te
rijden!” (De vader van Van de
Velde was in die tijd een be
kende schrijvende predikant
in Zeeland).
Nee, De Cliever was geen uit
zondering als het om beroeps
jaloezie tegenover de getalen
teerde Van de Velde ging.
Maar De Cliever was wél een
’’berucht persoon” op Zuid-
Beveland. Er deden veel ver
halen over hem de ronde. Hij
zou met zijn dienstmeid ge
vochten hebben, hij zou met
zijn buurvrouw vrijen, hij zou
een vrouw aan een touw door
het raam van zijn slaapkamer
naar binnen hebben getrok
ken, hij zou ooit ’’tussen twee
schone juffers” hebben gele
gen, toen hij nog in Holland
Grote Markt 6, Goes
Tel 16015
.•/-F
-/J’
Zou iemand het gif hebben
binnengesmokkeld onder het
mom van ’’medicijnen”?
De dood van Jacobus de Cliever
betekende een hele slag voor de
hervormde kerk op Zuid-
Beveland. De Cliever was im
mers dominee in ’s-
Heerenhoek. Hij was de tweede
predikant, die binnen drie maan
den op gewelddadige wijze het
leven liet. De Classis "Goes en
Zuid-Beveland” raakte fors uit
gedund! De Cliever zat in de Ge
vangenpoort in Den Haag vast,
omdat hij volgens hoogbaljuw
Johan Godin (vertegenwoordi
ger van de Rentmeester Gene
raal Bewester Schelde) schuldig
was aan de moord op zijn
collega-dominee Nicolaas van
der Velde uit het buurdorp
Driewegen.
Die moord was drie maanden
eerder gepleegd, op zondaga
vond 11 mei 1687. Vermoede
lijke reden: Van der Velde
preekte te goed en trok’s zon
dags te veel gelovigen uit an
dere gemeenten. Pure jaloezie
dus...
neerd dat de pontveren bezet
zouden worden. Afvarende
schepen werden gecontroleerd.
Maar hij besefte terdege dat de
ze maatregelen rijkelijk laat
kwamen.
Het onderzoek, dat het ge
recht van Middelburg de vol
gende dag startte, bracht
geen duidelijkheid. De chirur
gijns beschreven, dat ze in de
rechterzijde van de hals van
het slachtoffer een grote won
de hadden aangetroffen. De
kogel was door het strotte
hoofd gegaan. Voorts zaten er
nog enige wonden in de kaak
en het rechteroog. De dood
genis, verdacht van de
moord op zijn jonge colle
ga Nicolaas van der Vel
de (29) uit het naburige
Driewegen. Broodnijd
Agfacolor Maxi films zijn de beste kleurenfilms. Zezorgen
voor meer geslaagde foto's, omdat ze een grote
belichtingsspeelruimte hebben. Zelfs bij tegenlicht, grote
kontrasten, strakke luchten of flitsopnames staat alles
er fraai gekleurd op. En op elke film van 24 zitten
3 foto's extra. Gratis. Als Ecopack. met 3 films per
doosje, zijn ze nu nog voordeliger. Hoera voor Agfa!
FOTO-VIDEO
computers r nF^u»r\.
CUmbiFfTTC^ S‘ Jacobsstraat 27 Vhs$»ngen 01184 12300 s Maandaqsmiddags
1 Korte Geere 17 Middelburg 01180 37772 ook open
Lange Kerkstraat 31 Goes 01100 27324
z.
At ■r
St'
'-'t
A
X
