s
Dr. J.B.V. Welten en zijn
GRAND THEATER
ie
Intericiii
Zeeland
HALVE
PRIJS
Laurens Geels en Dick Maas
Presenteren
QCCO
Nelly Frijda Hüüb Stapel
Tatjana Sink René van t Hof Horace Cohen Nani Lehnhausen Jan Willem Hees
Apollonia van Ravenstein <ls Yolanda
Lou LandrE Herbert Flack Bert André Lettie Oosthoek
’’kennissenkring” uit 1600-1625 (deel II)
ft
Familie f
I
weekblad voor zuid- en noord beveiand
Suf!
Woensdag 28 januari 1987 39e Jaargang no. 5
5e WOONBEURS
3 DACEk
iMrn&ehuis
VIER DAGEN, woensdag, donderdag,
vrijdag en zaterdag
’n huis
vol
iode
Deze week:
dLoe.se.
MEEVALLER?
Zondaar.
’n Mooie schoft
NEDERLAND HEEFT NIEUWE BUREN
r
Jte
CF
yj
1
Toneelstuk in
’s Heerenhoek
Open: van woensdag t/m vrijdag
13.00-22.00 uur, zaterdag 10.00-18.00
uur in de Zeelandhallen te Goes.
Van voetstuk
GOES
Lange Kerkstraat 44
Succes nogmaals
7. STUKS Ji. 100
UITVERKOOP
UITVERKOOP
GOES 01100-15165
29 jan. t/m 4 febr.
ALLE fantasie-truien, jurkjes, jacks, fantasie-
broeken en blouses nu
Donderdag20.00 u.
Vrijdag19.00 21.30 u.
Zaterdag19.00 - 21.30 u.
Zondag14.00 - 19.00 - 21.30 u.
Maandag-Dinsdag-Woensdag20.00 u.
ZWEMMEN IN ONZE SUBTROPISCHE ZWEMOASE
EN GEZELLIG UIT. DAT KAN OP SCHELDEOORD.
Telefoonwinkel
pOCpE’
iCHE
IO9.’/99-/89.=
WEGENS ENORM
2
Bijschenken
B)ELLE
b
Machtshonger
Sai
I jB jHNFf f lift 'S re Beurs v°or alles in en om het huis.
I Ml O re ff V Voor bouw-verbouw en renovatie.
EN
(SLOT).
L
Fü
nocmaal
1
k
modder en kou moest Bastiaen
Witte gaan wonen en werken. Hij
was van hogerhand benoemd tot
schout, tevens rentmeester. Hij
zou een belangrijk stempel gaan
drukken op het leven van de ru
we Katsenaren in de eerste 25
jaar van het bestaan van het
dorp.
De schrijver van het boek ’’Pio
niers aan de Oosterschelde”, dr.
J.B.V. Welten, noemt Bastiaen
Witte de ’’sympathiekste en de
menselijkste” van alle beschre
ven Katsenaren uit die tijd. "Hij
is menselijk in zijn deugden en
in zijn ondeugden. Hij is ook het
menselijkst in zijn mislukkingen.
Hij was geen grote geest, maar
hij heeft zich in die eerste jaren
van Kats het vuur uit de sloffen
gelopen. Voor zijn bazen (de am
bachtsheren), maar ook voor zijn
allerhoogste baas (Witte was
een fel ouderling van de gerefor
meerde kerk)”.
Hij zou daarover als schout zélf
moeten beslissen, maar hij ver
schijnt niet meer op de zittingen
van schout en schepenen. Uit
de jaren 1623-1625 ontbreekt -
gek genoeg?- een groot aantal
notulen in de gerechtsrollen.
De naam van Bastiaen Witte ver
schijnt pas weer in de gerechts
rollen in april 1625. Dan is de
man echter dood. Gestorven
aan de "hete ziekte”: een ver
nietigende pestepidemie.
Het was de vernederende on
dergang van een heerszuchti
ge schout. Waarschijnlijk werd
Bastiaen Witte door de pest
juist op tijd verlost uit zijn
aardse problemen
De gevreesde Bastiaen Witte
zakt in die jaren al langzaam van
zijn voetstuk af. Behalve met
problemen inzake de moraal,
krijgt hij ook te maken met finan
ciële zorgen. Hij kan zijn pacht
niet meer betalen. Er wordt en
kele malen beslag gelegd op zijn
bezittingen.
satie” met Maaiken en verzoent
hij zich met de kerkelijke ge
meente. Maar hij trouwt niet met
haar.....
Daniel de Later heette eigenlijk
Danneel de Lettere. Hij was af
komstig uit Antwerpen. Wat hij
daar voor de kost had gedaan, is
niet duidelijk. Vermoedelijk was
geven we in dit nummer van De Bevelander uitvoerige redacti
onele informatie over de vele mogelijkheden die het onderwijs
in het Zeeuwse en vooral ook De Bevelanden heeft te bieden
aan jongeren en volwassenen.
De verschillende scholen en instituten geven trouwens in de
advertentiekolommen van onze Bevelander-Scholeninfo ook
nog de nodige voorlichting. Verder wordt deze week in Goes
Zeeland-lnterieur 1987 gehouden, een beurs die heel wat op
gebied van wonen te bieden heeft.
heet onder de voeten. Van hem
wordt niets meer vernomen.
Hij dook op uit de duisternis der
eeuwen en verdwijnt daarin ook
even mysterieus zonder taal of
teken na te laten.
aen Witte zich die dag niet in
Kats zien. Terwijl er toch een zit
ting van schout en schepenen
was.
Firma Boogaard vraagt: Chef de
bureau: dat is de titel van het To
neelstuk dat opgevoerd wordt
door de KPJ ’s Heerenhoek. Het
toneelstuk gaat over een toe
komstige opvolger van de heer
Huizer. Aan de opvolger blijkt
iets vreemds te zijn. Niet ieder
een is het daar echter mee
eens. Deze avond wordt gehou
den op, zaterdag 31 januari om
19.00 uur in ”De Jeugdhoeve”
te 's Heerenhoek. Entree: 7.50;
KPJ leden: f5,—.
Grote Markt 6, Goes
^^Tel. 16015
Alle laarzen bij
V.d. Wouw, Lange
Vorststraat Goes,
ƒ100.-
Uitzoeken zolang
de voorraad strekt
Japonnen, soms ook voor
minder dan de helft van
de prijs
bij SHOP 15
Witte Paardstraat,
of ingang
V.d. Wouw
in de Lange Vorststraat
ange Vorststraat 57,. Goes
tel. 01100-30214
Net als Bastiaen Witte. En net
als die tientallen andere zwoe
gende zielepoten, die Kats let-
t klei hebben
getrokken en van de grond af
hebben opgebouwd tot wat
het nu is.
35 jaar. Hij ging wonen op de
hoeve Oosterstein bij Kats,
maar hij pachtte talloze kavels
in het pas drooggelegde land:
zijn landhonger was groot.
Maar ook zijn machtshonger
was groot. Hij was in zijn functie
van schout niet alleerkbestuur-
der en rechtspreker, hij was ook
ontvanger van de pachtgelden
(die hij weer aan de ambachts
heren afdroeg), erfaccijnzen en
andere belastingen, alsmede
van de imposten op bier en
wijnen.
Hij had als opperweesmeester
bovendien de zorg over wezen
en half-wezen (tot hun 15e jaar).
Hij was ook notaris, omdat zo’n
functionaris nog niet op het ei
land was. Hij stelde acten en
testamenten op, regelde open
bare verkopingen en beslagleg
gingen. Kort en goed: hij was de
machtigste en heerszuchtigste
man van het nieuwe eiland en
zeker van de minieme nederzet
ting Kats.
het niet veel goeds. Want Dan- SpOOrlOOS
In april 1615 wordt door diverse
ongeduldig geworden schuldei
sers beslag gelegd op alle bezit
tingen van
Bastiaen Witte,
Zijn schurkachtige gedrag heeft terjijk uH de
het aanzien van het dorp Kats
gedurende de eerste twintig jaar
van het bestaan mede bepaald.
Hij hoorde er uitdrukkelijk bij.
(Van een onzer redacteuren)
KATS - Als Bastiaen Witte in het jaar 1599 voet aan land
zet in Kats, bestaat dat dorpje nog maar nauwelijks.
Bastiaen Witte overleed roemloos in Kats, in 1625. Hij stierf aan de
"hete ziekte" (de pest), zoals op deze tekening te zien is.
PTT-Telecommunicatie zal op
30 januari a.s. de telefoonwinkel
aan de Schuttershof 24 Goes
verplaatsen naar haar vestiging
aan de Van Doornestraat 14 te
Goes. De benaming ’’telefoon
winkel” wordt tegelijkertijd ge
wijzigd in "service centrum”. De
klanten voor woningtelecommu-
nicatie in het gebied Zuid- en
Noord-Beveland kunnen vanaf 2
februari a.s. met hun vragen en
wensen op telefoongebied in dit
service-centrum terecht van
maandag t/m vrijdag van 08.00
tot 17.00 uur.
Zijn naam is al even gevallen:
Daniel de Later. Hij was herber
gier van ”De Weerelt”, één van
de 5 huiskamerkroegen in het
minder dan 100 inwoners tellen
de dorp. Zijn kroeg stond op de
zuidelijke kop van de huidige
Dorpsstraat.
ZWEMMEN en gezond snel BRUIN WORDEN op ons zonne-eiland,
10 maal voor 55,— Goedkoper bruin wordt u nergens.
GEZINS-ZWEMMEN en na afloop GOURMETTEN of FONDUEN
BARBEQUE 365 dagen per jaar
vanaf 20 tot 60 personen.
Klfjm-RFEESTJES (zwemmen - frites - kroket - limonade - film).
Bel voor informatie of kom eens kijken
-X Receptie is geopend van 10 00-12 00 en van 14 00-17 00 uur.
neel de Lettere (zijn naam ver
basterde later tot Daniel de
Later) was een slecht mens.
”Een mooie schoft” noemt dr.
Welten hem. tingen van Daniel de Later.
Uit de schepenacten en ge- Prompt daarop is de Antwerpe-
rechtsrollen, die dr. Welten naar van het toneel verdwenen,
bestudeerde (in de kerkelijke ac- De grond wordt hem kennelijk te
ten komt de herbergier als hei
den vanzelfsprekend niet voor),
komt Daniel de Later naar voren
als een agressief man. Hij vond
het prima dat er wetten waren,
maar ze golden niet voor hem.
Hij was boer, herbergier, smok
kelaar, vechtersbaas en chan
teur. Schout en schepenen
vergaderden in zijn herberg. En
hij zat overal met zijn snufferd
bij. Hij wist alles van iedereen.
En hij maakte er dankbaar mis
bruik van.
I
WW?
RECREATIECENTRUM SCHELDEOORD iOJh|[dEoORD
BAARLAND - TEL 01193-226
I
De Dorpsstraat van Kats, gezien vanaf de coupure in de voormalige
zeedijk. Op de plaats waar nu (links voor) de SRV-winkel staat, dreef
Daniel de Later zijn herberg De Weerelt. Later verhuisde zijn herberg
vijf a zes panden naar achter.
Schout en schepenen laten zich
door Daniels vrouw Hester altijd
goed verzorgen. Ze gaf de heren
tijdens de zittingen te eten en ze
schonk gestadig bier en wijn.
Het was een soort gewoonte
recht, als Daniel ergens van
werd beschuldigd (en dat ge
beurde nogal eens!), dat
schout en schepenen vóór de
zitting de aantijgingen even
met Daniel doornamen. Vele
handen op één buik. Daniel
wordt dus zelden of nooit ver
oordeeld. Hij wordt nooit aan
gepakt door het college. Zijn
zaakjes belanden altijd in de
doofpot of op de lange
baan
Dat wordt anders in 1611, want
dan komt ook hij, net als Basti
aen Witte later, in serieuze pro
blemen. Gerechtsdienaren uit
Goes vallen het dorpje binnen
en leggen beslag op alle roeren
de en onroerende goederen van
de herbergier-met-de-grote-
mond. Daniel moet ter plekke
een boete betalen, die hem eer
der is opgelegd wegens
biersmokkel. Hij had die boete
nooit betaald. Dat is het voor
deel, als je goede maatjes bent
met de schout van het dorp
Opmmerkelijk genoeg laat Basti-
En toch ging het Bastiaen Witte
niet voor de wind in Kats. Elke
week hield hij met zijn schepe
nen zitting in de grootste her
berg van Kats, ”De Weerelt” van
Daniel de Later. Daar sprak hij,
volgens onduidelijke wetten,
recht in kleine criminele zaken
en in civiele zaken.
Als ouderling van de gerefor
meerde gezindte te Co-
lijnsplaat, stelde Witte zich
onverzoenlijk op tegenover
burgers, die kerkelijke regels
overtraden. Tot het moment
komt, dat we in de kerkelijke
boeken ook Bastiaen Witte, de
onaantastbare schout, de on
kreukbare ouderling, tegenko
men als ’’zondaar”.....
In maart 1617 vermelden de no
tulen van de kerkeraad, dat Wit
te’s vrouw niet meer leeft
(vermoedelijk stierf ze kort daar
vóór bij de geboorte van het vier
de kind) en dat Bastiaen Witte
”het houdt” met zijn dienst
maagd, Maaiken Jans. Buiten
echtelijke samenleving door een
ouderling
Maar in juni 1622 wordt het alle
maal nog erger. Dan gaan er de
geruchten dat Maaiken zwanger
zou zijn van Bastiaen. Hij mag
niet meer aan het Heilig Avond
maal verschijnen. Twee jaar later
bekent hij zijn ’’vleselijke conver-
- Marc Felperlaa^Hubert Pouille j.-.> Ww Lehshaiises Haw van Dowe'
Dick Maas Dick Maas Lkirew Geels Dick Maas
□pr°öuNSTt»tö] tim
CONCORDE FILrvi
EEN GLOEDNi EUV/E
ZEN Di NG BLOESES VAN
gelovig en
heerszuchtig,
maar ook zondig
en menselijk
De hoeve Oosterstein. Op de plaats van deze hoeve stond tot in de
ze eeuw de boerderij van Bastiaen Witte.
eenmeu^^^—
Bastiaen Witte kwam oor
spronkelijk uit Charlois bij Rot
terdam. Toen hij in Kats tot
schout en rentmeester werd
benoemd, was hij nauwelijks
m.Oet
t"w>5X5S
Lang6 v ee<gen ov
sepbsv®3'20
De ruige meute van het dijkwer-
kersvolk is nog maar nauwelijks
vertrokken en er zijn in het slijke-
rige land nog maar een paar
’’huisjes” gebouwd. Optrekjes
van hout, dichtgemaakt met stro,
klei en koeiepoep.
Het haventje waar Bastiaan Wit
te arriveerde mocht die naam
nauwelijks hebben. Het was een
primitieve aanlegplaats langs de
pas gelegde dijk. De grond rond
dat haventje moet zeer modde
rig en spekglad zijn geweest.
Het land was drassig, ziltig en
zout. Het binnendijkse gebied
zag er nog exact uit, zoals vóór
de indijking. Het was een gor-
zenlandschap, begroeid met la
ge groene vegetatie en
doorsneden door kleinere
kreken.
In dit godvergeten oord van
HHlUUnUJK!
