Zj^I A
Zuidbevelands dialect werd vastqe I e q d
mede door toedoen van Jan van Gilst (40)
d\
PILAAR
GRAND THEATER
I 1
pta gnes
L
uwrnxtebuis
*MELIESTE|
liy
Tl I
f f 1
I
i
NOG DIT WEEKEND EEN
MOOIE GARAGEROLDEUR
weekblad voor zuid- en noord beveland
Rijklaarprijs 16.495,
sDUBBELGLASS
3
Yerseke, Paardenmarkt 8.
JAN BURGER
Albert Heijn Goes, Kolveniershof 44 en
BI PEUGEOT 205 ACCENT
BOUWMATERIALEN
'Tc BIEL/Cf.
Zie advertentie autopagina.
Woensdag 11 december 1985 - 37e jaargang no.50
Opmerkelijk....
Uit Krabbendijke
Prachtige zegswijzes
A
20.00 uur
'n huis vol mode
Lange Vorststraat 76-78 Goes.
alb
Volgende week: première Steven Spielberg’s
DE GOONIES
4,
ROMANTISCH
Voordelig voor
uw auto
19.00-21.30 uur
14.00 uur
VERLOVEN
MET
KERST
U hoeft nu niet te wachten
tot de echte opruiming,
want we hebben al diverse
aanbiedingen.
O.a. korting op de Mondi-collectie.
In een dure maand is zo’n
korting mooi meegenomen.
Dus kom even langs.
(Van een onzer redacteu
ren)
KRABBENDIJKE - "Dialect
is geen verbasterd Neder
lands. Het is eerder ander
som”.
Donderdag
Vrijdag-
zaterdag....
Zondag
en19.00-21.30 uur
Maandag-dinsdag-
woensdag20.00 uur
A.L.
KOM KIJKEN BIJ:
Goes Tel. 01100-15165
12t/m 18 december
CORINNEjCLERY
UDOKIER
ANTHONY STEEL
JEANG^VEN
histoire
Autoshop
Vierstraat 14 Yerseke
tel. 01131-3073
ZIE
PAGINA
Vrijdag..23.30 uur!
Porno 18 jr. I
ORion NOVA FILM
”Nu of nooit”
Van tot ao
Een
liefdeskreet
die het
gevaar
inhoudt
dat hij u
diep zal
schokken
Vijfde boekje
till
Polynorm’s stalen garageroldeur. Professionele
bouwers werken er graag mee. Vanwege de duurzame
kwaliteit. De snelle, eenvoudige montage. Want
Polynorm lette speciaal op ’n korte inbouwtijd. En levert
bij iedere roldeur een heldere montagehandleiding.
Vandaar dat een beetje handige doe-’t-zelver ’m
er in ca. 2 uur inzet. Al kunt u dat
natuurlijk ook aan Polynorm’s
montagedienst overlaten. Uw
dealer weet er alles van.
DE BEVELANDER
RONDOM DE FEESTDAGEN
NAVEL
SINAASAPPELEN
Net a 2 kg.
K~l|
i| I J I
Af
lil
hetfn
fti.i
mi,
I
Kwa, zei buure
en ze bleef
nog n uure
★Jan van Gilst
MADONNA
t
(Verhaal van O)
van 3.98
nu slechts
Die opmerkelijke uitspraak valt
op te tekenen uit de mond van
Jan van Gilst (40), één van de
samenstellers van het pas ver
schenen boekje "Dialect op
Zuid-Beveland".
"Veel woorden uit het Zeeuws
zijn volstrekt niet terug te leiden
tot het Nederlands. Dat is ook
niet verwonderlijk, omdat het
Algemeen Beschaafd Neder
lands pas in de 16e-17e eeuw
een bovengewestelijke taal is
geworden. De dialecten zijn al-
- Ie hroeit net az 'n koeiestêrt
(naar beneden, wordt gezegd
van een klein iemand).
Maar laten we niet katten op de
onlogica in ons dialect want we
hebben in elk geval een lange
reeks van prachtige zegswijzes.
Uit de mond van de vele (oude
en jonge) medewerkers werden
schitterende uitdrukkingen op
getekend, zoals bijvoorbeeld:
-Die bin uut d'elle 'ekroope(n) sint
a dn duuvel sliep (een slecht
soort mensen)
Dorpsstraat 9 Krabbendijke - tel. 01134-1441
Alb. Joachimikade 33 Goes - tel. 01100-15401-16402
- Ie is stieve van het wêrzèhhen
(Je kunt hem niet altijd geloven)
Ie sloeg raekende mis (hij miste
op een haartje)
MODE VOOR MANNEN
korte kerkstraat 9 goes
r
ROSANNA ARQUETTE AIDAN QUINN'M’MADONNA”SUSAN
ROBERT JOY DIRECTOR OF PHOTOGRAPHY ED LACHMA
EXECUTIVE PRODUCER MICHAEL PEYSER
WRITTEN BY LEORA BAR1SH PRODUCED BY SARAH PILLSBUR
AND MIDGE SANFORD DIRECTED BY SUSAN SEIDELMAN
westhavendijk 148 4463 AE goes 01100 20620
Een ander woord: koesje (koes-
sie) rië(n). "Met de koeste wordt
de slee bedoeld Maar in Krab
bendijke bestaat óók het woord
koessen in de betekenis van
sleetje rijden. Dat kom je ner
gens anders tegen”.
Jan van Gilst is oorspronkelijk
afkomstig uit Krabbendijke. Hij
is daar geboren in de Wilhelmi-
nastraat (in de volksmond: de
Baon). Hij woonde er tot 1969.
Nu is hij leraar Nederlands aan
de Christelijke Pedagogische
Academie in Middelburg. Hij
woont ook in de provincie
hoofdstad Op ons verzoek
heeft hij een aantal woorden
achter de hand, die aangeven
hoe uitspraak en woordgebruik
van dorp tot dorp verschillen op
Zuid-Beveland. Hij blijft daar
voor "dicht bij huis”, d.w.z. bij
zijn geboortegrond. ”ln Krui-
ningen is de uitdrukking be
kend zo zot as 'ntoppe (toppe
priktol). In Krabbendijke kent
men het woord toppe helemaal
niet. Daar is een tol een nunne.
Kruiningen en Krabbendijke: zo
dicht bij elkaar en toch zulke
"Het was eigenlijk een kwestie
van nu of nooit. Er verandert
gelukkig weinig in uitspraak en
woordgebruik van de echte
dialectsprekers, maar helaas
verdwijnt er toch veel dialect in
ijltempo. Dat gaat het snelst in
verstedelijkte gebieden, zoals
Goes. Daar schuift het dialect
snel op naar het Algemeen Be
schaafd Nederlands", aldus de
heer Van Gilst.
Het is jammer, dat in het boekje
bij de vele woorden en uitdruk- Paard en wagen
Het boek vermeldt nog een an
der voorbeeld:
"Hetpaerdstae voorde waehen"
wordt in Goes en omgeving ge
zegd. In andere plaatsen op
Zuid-Beveland zegt men het
zelfde op een andere manier:
"Het pêrd sti voe de wi'hen" Een
andere plaatselijke kwestie is
het niet-uitspreken van kk. In
Lewedorp, Nieuwdorp en ’s-
Heerenhoek is die kk-klank niet
hoorbaar in woorden als lekker,
wekker en bakker. In plaats van
kk is een ondefinieerbare keel
klank te horen.
Aanbieding is geldig t/m zaterdag a.s.
Opmerkelijk is in dit verband
bijvoorbeeld de uitspraak van
de ”a” zoals in "vader”. In het
westen van Zuid-Beveland na
dert deze uitspraak tot
in het oosten overheerst ao.
Datzelfde verschijnsel treffen
we aan in werkwoorden als
draaien en zwaaien. Dat wordt
dróie(n) en zwóie(n) in het wes
ten en draoie(n) en zwaoie(n) in
het oosten.
De grens van deze twee uit
spraakverschillen ligt ergens
ten oosten van Goes. Een uit
zondering op de regel is Bath,
waar de bewoners een zuivere
a-klank uitspreken in woorden
als vader, klaver enkaaie.
"Bath is lang een soort enclave opmerkelijke verschillen".
geweest in Zuid-Beveland. Het
was een fort, waar veel militai
ren verbleven en waar veel
mensen van elders (soms van
andere nationaliteiten) hebben
gewoond”, zoekt de heer Van
Gilst als verklaring.
dialecten in Zeeland vast te
leggen en thematisch te orde
nen. Eerder verschenen uitga-
ves over het dialect van West-
Zeeuws-Vlaanderen, het Land
van Axel, Oost-Zeeuws-Vlaan-
deren en Noord-Beveland.
Nu is ook het Zuidbevelandse
dialect vastgelegd. Niet in een
droge opsomming van woorden
en uitdrukkingen, maar in een
thematische rubricering, die
wordt afgewisseld met korte
vertalingen in het dialect.
Aanleiding tot het verschijnen
van het boekje en het vooraf
gaand onderzoek is de wens
van de Zeeuwsche Vereniging
voor Dialectonderzoek te Vlis-
singen om de verschillende
Deze week
extra voordeel.
Eenfilmvan JUSTJAECKIN
(Etnmanuelle)
naar de roman van Rauline Reage
lemaal ouder. Het "Neder
lands” komt dus voort uit de
dialecten en niet andersom".
De heer Van Gilst maakt zijn
opmerkingen, omdat tal van
woorden uit het Zeeuwse of het
Zuidbevelandse dialect geen
enkele relatie met het Neder
lands schijnen te hebben.
Een woord als impersant kun
nen we nog terugleiden tot het
Franse en passant, een stuitje
kan ontstaan zijn uit stonde, een
dulve houdt verband met del
ven.
Maar vanwaar komen woorden
als bots, opstops, overlessen,
onderlest, twint, een tochje, puut,
huust, toppen, soenkelen, ieve-
ranst en kwa?. Het zijn restanten
Zeeuws, die nooit door het Al
gemeen Beschaafd Nederlands
zijn opgenomen.
- Z'n herêêl 'angt oaltied op
d'êêste pinne (hij staat altijd
voor iedereen klaar)
- Je kun van 'n ezel hin pêrd mae-
ke (dat is onbegonnen werk).
- Iemand in z'n nikke spieje (over
iemand roddelen).
- Ik gae m 'n klompen tuusbrienge
(ik ga naar huis)
En dan de stoplappen! Herkent
u zichzelf in kreten als: Kwa zei
bcrco
---1
- Arjaen is h/ad een buutendieker
in de fermielje (een buiten
beentje)
Aan onze adverteerders en lezers,
Daar de Kerstdagen en Oud- en Nieuw midden in de
week vallen, zal "De Bevelander" op andere data ver
schijnen.
a) De laatste Bevelander vóór de Kerstdagen verschijnt
normaal op woensdag 1 8 december.
b) Op maandag 30 december kom de laatste Bevelan
der van dit jaar. Uw advertentie voor dit nummer
dient uiterlijk 24 december om 15.00 uur in ons
bezit zijn.
c) De eerste Bevelander van 1 986 verschijnt dan weer
op woensdag 8 januari.
Voorts wensen wij U prettige feestdagen.
De uitgevers.
De Nieulandsestraat in Krabbendijke
buure en ze bleef nog 'n uure, Die
za ok aorug opkieke a z'n verstand
tuuskomt en Aolles mie maete zei
de klêêrmaeker en ie sloeg z'n
wuuf mie d'ellejstok). "Dialect
op Zuid-Beveland" door E.J.
van den Broecke-de Man en
J.A. van Gilst. Uitgave: v.d.
Peyl-Kruiningen. Verkrijgbaar
in de boekhandel. Prijs:
38,50.
Wijngaardstraat 50 K
S Goes K
J Tel. 01 100-27854
Levering ook via uw schilder
kingen niet vermeld staat, waar
ze gebezigd worden. Het voor
woord zegt daarover: "Het
Zuidbevelands kent veel plaat
selijke en individuele verschil
len, die samenhangen met mi
lieu en opvoeding. Bovendien
spelen invloeden van buitenaf
(vooral bij de jongeren) een
steeds grotere rol. Wat voor de
ene Zuidbevelander tot zijn
moederstaal behoort, is voorde
andere Zuidbevelander volko
men onbekend”.
En de heer Van Gilst vult nog
aan: "Als we in het boekje zou
den vermelden, waar wat pre
cies gezegd wordt, krijg je een
onleesbare tekst met allemaal
verwijzingen naar dorpsnamen.
Want uitspraak en woordge
bruik verschillen enorm van
dorp tot dorp".
Nergens anders in het boekje
"Dialect op Zuid-Beveland" zijn
zoveel zaken te lezen, die je
nergens anders tegenkomt...
Wat te denken van de opmer
kelijke meervoudsvorm die we
er op na houden: 'ekkens, 'oen-
ders, kinders, eiers, venters,
diengers. Of de samentrekkin
gen: flie weeke (verleden
week),
Kruse mart 8Kruiningse markt).
O ja, en we zeggen wel diek,
rieke en piene, en ook puupe,
wuuf en vuuve, maar waarom
spreken we ineens gewoon Ne
derlands als we het hebben
over rijksweg, wijkverpleegster
en ijsje? Nog zoiets: we zeggen
volkomen volgens de dialectre-
gels
uus, duzend, tuun en vuul, maar
voor fruit, fluit(e) en lui gaat de
ze regel niet op.
2.98
Grote Markt 6, Goes
h^Tel 16015
mmH
I
