Jeannet Vermuë te ’s-Heer Arendskerke (van Prov. Waterstaat):
Er is hier in vroeger eeuwen heel wat afgetobd...
1
GRAND THEATER
24.50
LINNEN
in kreukvrije
kwaliteiten,
in 1 2 modekleuren
1 50 cm. breed
tv
SMOKER
t
weekblad voor zuid- en noord beveland
I naar
Liefde
Gulzig
1 O
IaIuItIoI Id]aIgIeIvIo[sI If]i'aIt]
Dat 6e.te4e.nt
korrektor (m/v)
Bx Lietde
iep
|f
Woensdag 27 februari 1985 - 37e jaargang no. 9
Onwezenlijk
T
WEER VOLOP
r.
i
drukkerij phoenix-pitman b.v. beschikt
onder meer over een moderne
fotografische zetterij, met faciliteiten als
data-kommunikatie en automatische invoer
via tekstverwerking.
door de stijgende vraag naar ons produkt,
hebben wij plaats voor een
Lange Kerkstraat 44, Goes
Stoffen - Knippatronen - Fournituren
’’Enterprise”
uit Goes op de TV
en radio
(Van een onzer redacteuren)
GOES/’S-HEER ARENDSKERKE - Het nabootsen van het
landschap, zoals dat er in de Middeleeuwen uitgezien moet
hebben.
drukkerij phoenix-pitman b.v.
Rijkdom
1 meter hoger
Moernering
Verbod
Fiat Aktie dealer
Kuijperlaan 287 (bij T.V. toren).
Tel. 01100-31280
f
I
in his first motion picture
Goes Tel. 01100-15165
28 febr. t/m 6 maart
p.mtr.
’Stoffering’
in part-time dienstverband
20 uur per week).
vereisten:
gedegen kennis van de nederlandse- en
moderne vreemde talen
flexibiliteit in werktijden
goed kunnen werken in teamverband
leeftijd tot 35 jaar
schriftelijke sollicitaties te richten aan:
drukkerij phoenix-pitman b.v.
postbus 20 - 4460 aa goes
Dragline
W- 4*
Zeldzaam
Al die dijkjes....
- -
ItJflEUV/E
Mode
RnM0AMIC0F15.3M,-.
É2
s\\
J J
J J
Middeleeuws
landschap
nagebootst
>4'
langs de
autosnelweg.
A Fokker-
straat
S7
'■a
°P Zoom
23.30
18 jr.
'Boven en links: Een overzichtje
van één van de 'overhoeken
Vrijdag
Porno
postbus 20 - 4460 aa goes
voorstad 24 - 4461 kn goes
telefoon 01100 -15502
Provinciale Waterstaat heeft
(met succes) geprobeerd het
s-Heer’ Hendriks-
kinderen
spoorlijn
industrieterrein
0e Poel
'Jeannet Vermuë, aan de oever
van het veenmoeras
EEN 5-DEURS
RITMO VOOR EEN
ECHTE
VRIENDENPRIJS
"Eenmaal per jaar inventarise
ren we alle vogels en planten.
We hebben 28 verschillende
soorten vogels waargenomen,
waarvan er 14 soorten in dit
veenmoeras broeden”, aldus
Jeannet Vermuë. "Voor ons als
biologen zijn enkele waarne
mingen hier erg waardevol,
zoals de grutto, de kluut, de
pleviertjes, de watersnip, de
zwarte ruiter, het visdiefje en de
dodaars”.
Daarna werd in de vier ’over
hoeken’ een zelfstandige wa
terhuishouding tot stand ge
bracht. Het waterpeil staat ge
middeld 1 meter hoger dan in
de omringende polders. Met
drie stuwtjes wordt het peil be
heerst.
Tot slot nog iets over het mid
deleeuwse moer-neren, waar
aan het nu gereconstrueerde
landschap zijn vorm dankt. De
moer-nering (ook wel: turfgra-
vuren ingedampt, tot het zout
overbleef.
I
Van de 11 e tot de 15e eeuw was
de zoutwinning uit veen in Zee
land een winstgevende nijver
heid. Sinds de 13e eeuw pro-
Grote Markt 6. Goes
b-- Tel 1fini5
V
K-
Wat aan die ontwikkeling vooraf
ging, is snel verteld. Toen de
doorgetrokken weg Zierikzee-
Goes aangesloten werd op de
autosnelweg Vlissingen-Berg-
en op Zoom (A 58) rees de
vraag, of ook hier de z.g. over
hoeken moesten worden ’ge-
verij of darinkdelving) was in de
late Middeleeuwen een van de
belangrijkste industrieën op het
platteland van Zeeland.
Men moerde niet alleen om
brandstof (turf) te krijgen, maar
ook voor de zoutwinning. Na
het verwijderen van de dekken
de kleilaag werd het veen (der
rie, darink) met een brede spa
de in langwerpige stukken ge
stoken.
Het afgestoken veen werd op
luchtige stapels te drogen ge
zet, totdat het als brandstof kon
dienen De as werd later verza
meld en (vermengd met zeewa
ter) in grote pannen boven turf-
'Situatietekening van de kruising
van autosnelwegen. De pijltjes
onderin geven de situering van de
'overhoeken aan.
Bij het afgraven van de 7 tot 10
cm dikke kleilaag werden be
wijzen gevonden, dat in de
Middeleeuwen het veen ge
deeltelijk al was afgegraven.
Ook werd het tracé van een met
steen verhard weggetje gevon
den.
De afgegraven klei werd overi
gens overgedragen aan rijks
waterstaat, die het dringend
nodig had voor dijkverzwarin
gen in de buurt.
Zo ontstond op het zoutige
veen een lichtzilt, niet vervuild
moerasmilieu. Het is het enige
in zijn soort, dat ooit in de
’overhoeken’ van Nederlandse
autosnelwegen tot stand kwam.
Er ontwikkelde zich een groot
aantal planten, die elders verlo
ren dreigden te gaan. Ook de
rijkdom aan fouragerende
en/of broedende vogels is in
middels erg groot.
stoffeerd’ met struiken en jonge
bomen.
Uiteindelijk werd op voorspraak
van de afdeling milieu van Pro
vinciale Waterstaat gekozen
voor een iets origineler aanpak,
namelijk voor een nabootsing
van het middeleeuwse land
schap, dat destijds zo typerend
was voor de streek.
"Dat deed recht aan de ge
schiedenis van het gebied, om
dat op die plaats in vroeger
eeuwen intensief aan moer-ne
ring was gedaan. Bovendien
kon het de variatie aan planten
en dieren vergroten", vertelt
Jeannet.
"Een bijkomend voordeel is,
dat een veenmoeras geen enkel
onderhoud nodig heeft. Bomen
moet je snoeien en gras moet je
maaien, maar naar dit land
schap hoeven we -qua onder
houd- niet meer om te kijken".
"Ook bij de planten werden ka
rakteristieke soorten (in totaal
56) waargenomen. Voor ons
zijn waardevol: de zoutwater-
zannichellia, de snavelruppia
en de spiraalruppia”.
Naast alle biologische weten
schappelijkheden spelen haar
ook wel eens menselijke op
wellingen door het hoofd.
"Vooral als ik in de winter, in de
regen en in de kou, hier mijn
werk loop te doen, dan denk ik
wel eens: wat hebben ze hier
vroeger in de Middeleeuwen
toch wat afgetobd".
(ftAroo) A Hl M BY VERONIKA ROCKET
STARRING
SHARONMITCHEIL- JOANNA STORM
DIANA SLOAN - IROYt LANE - JOHN LESLIE
DAVID CHRISTOPHER ERIC EDWARDS
8SLS^ombuys’cGERRYGABWELLI
Dat was de opzet van Provin
ciale Waterstaat van Zeeland,
toen enkele jaren geleden
plannen werden gemaakt voor
een originele uitmonstering van
een paar ’dode hoeken’.
Nu liggen de bewuste acht
hectares grond erbij, alsof de
middeleeuwse turfstekers er
gisteren uit wegliepen. Er werd
een stukje Poel herschapen van
zo’n 500 tot 1000 jaar terug.
Toch is de entourage van het
nieuwe landschap niet erg mid
deleeuws. Vroeger werd het
schorren-achtige gebied con
stant getroffen door overstro
mingen vanuit de nog niet in-
gepolderde zeearm de Zwake.
Nu razen er van alle kanten de
Donderdag20.00
Vrijdag19.00-21.30
Zaterdag19.30-21.30
Zondag14.00-19.00-21.30
Maandag-dinsdag-woensdag20.00
AL.
vanaf f. 15.300,—
Rijklaar f. 16.200 -
incl. tectyl en
benzine
Ten behoeve van de aanleg
werd een dragline ingezet, die
alle klei ter plekke weggroef, tot
op de veenlaag. Een flink aantal
kleidammetjes werd uitge
spaard, precies zoals dat ook in
de Middeleeuwen gebeurde. De
dammetjes dienden om het uit
gestoken veen te kunnen af
voeren.
De Goese groep "Enterprise”
is binnenkort op TV te zien,
terwijl men op 9 maart live in
het radioprogramma ”Los
Vast” is te horen. Dat is te dan
ken aan het succes dat ’’Enter
prise” heeft met zijn eerste
single ”Wat ga je doen, Koen”,
een cover van Ray Charles’
welbekende ’’Hit the Road,
Jack”. De Nederlandse versie
is afkomstig van Margriet
Wouterse. De single wordt in
Hilversum veelvuldig gedraaid.
De opnamen voor het TV-pro-
gramma ”Op Volle Toeren”
vinden plaats op vrijdag 1
maart a.s. van zeven tot acht ’s
avonds en ze gaan live de ether
in. Overigens heeft ’’Enterpri
se” het die avond druk. Want
om elf uur dient men terug op
eigen Bevelandse bodem te
zijn voor een optreden in We-
meldinge.
J
landschap na te maken, zoals
dat er destijds in de Poel uitzag,
toen de turfstekers er hun werk
hadden gedaan.
Als je vandaag de dag over die 8
hectares middeleeuws Zuid-
Beveland uitkijkt, geeft dat een
onwezenlijk gevoel. Het lijkt wel
of het drassige gebied door de
middeleeuwse mens abrupt in
de steek werd gelaten. In ge
dachten zie je de laatste turf
steker met de spade over de
schouder vertrekken.
Maar tegelijkertijd proberen,
enkele tientallen meters verde
rop, de gemotoriseerde zege
ningen van deze eeuw die illu
sie constant te verstoren: de
auto’s jakkeren gierend en
grommend voorbij.
De geluiden passen niet bij el
kaar: die stilte van de herscha
pen Middeleeuwen en dat ein
deloze geraas van het 20e
eeuwse snelverkeer.
vierwielige stalen monsters
voorbij. Want het middeleeuw
se landschap ligt in de dode
hoeken (in vaktaal: ’overhoe
ken’) van de autosnelwegen
kruising A-58/S-7.
Saar, ten zuidwesten van Goes,
waar de doorgetrokken autos
nelweg Zierikzee-Goes aansluit
op de autosnelweg Vlissingen-
Bergen op Zoom, is door men
senhanden de situatie uit de
Middeleeuwen nagemaakt. Dat
gebeurde twee jaar geleden.
Toch is Provinciale Waterstaat
blij, dat ze twee jaar geleden de
sprong in de historie aandurf
de. Een van de beweegredenen
was, de zeldzame natuurlijke
milieus in ons land eens een
kans te geven.
Biologisch medewerkster,
Jeannet Vermuë (25) uit 's-Heer
Arendskerke, die werkzaam is
bij Provinciale Waterstaat (op
de onderafdeling water en bio
logie van de hoofdafdeling mi
lieu) zegt: "De planten en de
vogels blijken geen enkele
aantoonbare overlast te heb
ben van het snelverkeer. Dat
was voor ons toch wel verras
send. Maar voor het overige is
de ontwikkeling van het moer-
neringslandschap gegaan,
zoals we dat verwacht had
den”.
Overigens begrijpen niet alle
passerende automobilisten wat
de bedoeling is van 'al die dijk
jes in het water’. Zo krijgen de
mensen van Provinciale Water
staat wel eens de vraag voor
gelegd: "Zeg, dat onverzorgde
gebied langs de snelweg: doen
jullie daar nog wat aan?”.
Jeannet daarover: ”De opmer
king is volkomen begrijpelijk,
hoor. Maar als we het dan uit
leggen, vindt men het geweldig
interessant. En dat is het ook”.
beerde de overheid er paal en
perk aan te stellen, omdat het
turfsteken risico’s opleverde
voor de dijken (buitendijks) en
voor de vruchtbaarheid van de
grond (binnendijks). In 1515
werd het verboden door Karei
V.
De moer-nering veroorzaakte
grote verschillen in hoogte en
vochtigheid van de grond,
waardoor landschappelijk
unieke gebieden ontstonden.
De Poel was zo’n gebied. Door
ruilverkavelingen en waterpeil-
verlagingen verloor het zijn
toenmalige aanzien. Een heel
klein stukje ervan is nu weer in
de oorspronkelijke, Midde
leeuwse staat teruggebracht....
(iillit
4S«
Bergen
W’-’
nieuwe weg S7
en de aansluitingen
EN SPRANKELENDE.
koLLEKTlE KWALlTE*! ITS
Kleding voor pr/s
EN MODEBEWUSTE
Jonge vrouwen
,’S,:
i
ab
