Breskenssche Courant
TWEEDE BLAD
Een gesprek met Edison.
De zilveren Dansschoentje s
VOOR DE JEUOD.
van de
van
Zaterdag 15 November 1930. No. 3579.
I I
\xi\eressaxi\e ipacjuva.
II
^^o^tVxsaWe.
Ik Aon verscheije maonden an de
Nieuwe Sluze gelegen, eèst in de schu-
re van 'n boertje vlak bie de krommieng
van den diek, toen bie z'n broer op
zolder in dat èrbèrgje benejen den
diek bie de mjstoren. In de schure was
'tal eèl dunnetjes. Eten dejen w'op
den dosvloer, (terwiel de vèrkes voor
ons neuze op den bocht vroetelden.
As me 's nachts in 't stroo laogen,
oorden je de muzen trippelen en knao-
gen. 't Eten wier d'eèste daogen ge
kookt in een gat in de grond,. Waarover
ienkele ketels iengen. 't Kraakten soms
geweldig onder je tannen, As 't scheel
van de ketels zoo noe en dan ès op
gelicht wier, vjel t'r vanself nog al
een mitje zand in. Mao da gaf nie,
zeijen ze, da schuurden de maoge wè.
'tWas een toestand, die daorom ge
lukkig nie lank geduurd eit. In 't èr
bèrgje op zolder was 'took wè nie
alles, mao toch vee beter dan in de
schure. Me laogen dao mie een slik
of tiene naost mekaore op stroozakken.
Dl moenk zeggen, dat de menschen
van de schure en die van 't èrbèrgje
braove menschen waoren. 'k En 't in
't èrbèrgje nog een paor -keer meege-
maokt, dat de mistoren zoo'n eèlen
nacht an 't bulken was, mao dan was
j'ook nog nie gelukkig. Oe dat de men
schen, die dao benejen an den diek
weunen, dao deu slaopen kunnen, kon
mao niet begruupen. Ik weet wè,
da 'ker teminste altied tegen opzag
as 'tmaor een mitje mistjg wier.
Vandaor wier ik overgeplaotst nao
Bresjes. Da was een eèle verbeterieng.
'je Weet nog goed, dan'k, toen 'kde
Sluze verliet, ik 'het Tollens van èrte
nazei: „Vaorwel, rampzaolig oord, mis-
deèld van eiken zegen!"
Wao zou 'k noe terecht kommen
'k Aon een goed oog op 't Keipad,
dao was daor een famielje, die mè
biezonder antrok en deur een bitje
smoezen wier ik daor ingekwartierd.
Da vergeet ik van ni'n leven nie. Ik
kreeg daor een schoon slaopkaomer-
tje mie een tweepersoonsledikant, een
waschtaofel, nachtkasje enz. Op de
vloer propere matten en een tapiet.
Een flienk raom in de frontespies gaf
uutzicht op de „Komme". Toen 'k den
eèsten avond op da kaomerlje kwam.
draoiden ik 'telektriek an en gieng ik
de zaok eès inspekteeren. Een schoone
spreie lei eèlemaol óver 't ledikant.
Aogelwitte laokens, mooie wollen de
kens en an 't voetenjle nog een ge-
stikten, zeker tegen dan'k kouwe most
kriegen 's nachts.
Most ik in da bed Was da voo
mien, die de leste maonden in 't stroo
ao gelegen of op 'n vule stroozak
Wi je wè gloöven dan 'ker biena
nie in durfden Mao 'k bin er toch
in gekropen en je kun nie gloöven, Wa
voor een dankbaar gevoel of t'r deu
m"n lief stroomden, toen 'k goed ea
wel in da zachte bed mie die ruusende
laokens en die schoone dekens lei.
'kWas ingekwartierd mje de kost.
'k Dienk nie, da ze voor ulder 80 cent
per dag veel an me zullen verdiend èn,
mao dao was 'tde goeje menschen
ook nie om te doen.
'k En 't in dienst nérgens en nooit
zoo g'iliad. De kóst was t'r in één
woord rojaal. Vrindlike'menschen wa
ren 't. As ik op wacht was bie den
schujen of op de kaoie, dan brachten
ze me voo 'den nacht een pak mie wèr-
me beschuutbollen mie witte suker d'r
op en een veldflessche vol mie suke-
laode.
Over de kost gesproken! Op een
keer moslen w'op marsch. We mosten
over d'Oöfdplaote nao Biervliet en dan
over Iezendieke en Schoondieke weer
terug nao Bresjes. Een eèle kuijerj
En dan mie zoo'n katt(ebakje op je
rik en 'n geweer an je schouwer. Je
zit net ingepakt as een pèrd in z'n
greèl en z'n bassen. 'tViel me nie
mee, vooral ook om da m'n vrouwe
ook in m'n kostuus gelosjeerd was.
Mao jao, dao was niks an te doen.
Mee! De kaptijn bleef tuus in dc
[Canon d'or". De kleine, groene luite
nant most de kuier meemaoken. Da
gieng t'ir van de lantèren, da kun je
begnupen. Tegen een uur of drieq
kwaomen me tuus, eèt en bezweèt en
zoo moeg as 'n pèrd. 'k Weet wè, dat
de pnuke slecht stoeng, wan 'kwi.st
da'k 's aovens weer op wacht most
en dan moe je je vrouwe dao yoor
een paor daogen gelosjeerd èn.
Daodelik nao de keète. de „spuit*,'
in een oekje gezet, m'n „greèl" afge
smeten, om m'n eigen eès lekker te
wasschen. Een schoon stik vleis stoeng
lekker te braojen in een kastrolle op
'n diriepits-petroljekönfoor. Boven da
konfoor was een boord, dao stoeng
een pot mie groene zeèpe op. Om dan'k
zoo ontzettend zweètten en zoo vuul
en zoo bestoven was, pakten ik 'n
groote klotte uut die zeèppot en
daor ao je 't geneuk in de glaozen.
Die klotte zeèpe (en 'twas t'r geen
kleintje) val van 'm'n viengers bots
in die panne mje sjuu. 'k Verschrok
ongeraokt. Wa most ik doen? Dao
was op dat oögenblik geen mensch
in de keète. 'kOaon daodelik an 't
visschen mie de souselepel, mao kan
'tnie meè vinnen. Glad versmolten!
Afijn, ik wist geen raod. Zoo'n groot
stik vleis mje zoo'n schoone panne
souse, glad bedorven!
Tc Durfden 't tegen de vrouwe nie
te zeggen, tegen m'n eigen vrouwe
ook nie. Je moet er nie kjnderachtjig
Waarom niet de rijkste man ter
wereld
Wanneer men op Broadway wandelt,
wordt men haast verblind door den
overvloed van licht, waarin de wolken
krabbers schitteren en staat men ver
baasd over de bewegende lichtreclames,
die door milljoenen roode, groene en
witte gloeilampjes warden gevormd en
geheele voorgevels tot lichtende, bewe
gende schilderijen maken.
Men zou zoo denken, dat de man,
die dit alles heeft uitgevonden, onme
telijk rijk moest teijn. Hij bezit de
patenten, waarop de reusachtige electri-
sche industrie en 'de fabricatie der
grammofoonplaten gebaseerd zijn, do
zijnen reusachtige ondernemingen. Ie
dere seconde moeten hem reuzensom-
men als winstaandeel toevloeien.
Tot nu toe staan er 1180 patenten
op naam van Thomas Alva Edison. Er
zijn in de Vereenigde Staten echter min
stens 1000 menschen, die veel rijker
zijn dan hij. Hoe is dat mogelijk?
Een Amerikaansche vriend nam mij mee
naar zijn woonplaats West Orange.
Daar kon ik het den 83-jarigen Ujtviin-
der zelf vragen.
Hij zit aan de conferentietafel met
vier assistenten om zjch heen. Zij spre
ken juist over een probleem. De assi
stenten blijken twee natuurkundigen,
een chemicus en een I'- aniens te zijn.
Ik val maar met de deur in huis en
vraag: „Werkt U aan een nieuwe uit
vinding, mijnheer Ed;son
„Aan een paar uitvindingen. Eéu se
rie proeven is juist beëindigd. De kwes
tie is acht jaar lang door mij en IS
anderen onderzocht. Ik wil nu geen
nadere bijzonderheden erover mededee-
len, omdat de finesses nog niet uitge
werkt zijn. Binnen zeer korten tijd zal
er echter meer van te verteilen zijn".
Edison gaat met mij aan een klein
tafeltje in de bibliotheek zitten en laat
een glas melk komen. Met regelmatige
tusschenpoozen drinkt hij er uit; hij
neemt vrijwel geen ander voedsel tot
zich. Ik stel mijn vraag als volgt:
„Uw naam is vierbonden met de voor
naamste resultaten der techniek: elec-
trisch licht, accumulatoren£ fonograaf,
schrijfmachine, het gebruik van oement],
de klankfilm en ontelbare andere din
gen, waarvan enkele; zooals electrisch
licht en telefoon, het geheele leven
veranderd hebben. Waarom is U on
danks dat alles toch niet de rijkste
man ter wereld?
Edison is door deze openhartige
vraag ernstig geworden, buigt het grij
ze hoofd en denkt na. Dan schuift
hij mij een blad papier en een potlood
toe i 1
„Men zegt, dat er tien milliard dollar
zijn belegd in de industrieën, die op
mijn ideeën of mijn patenten betrekking
hebben. Zij' moeten jaarlijks een mil-"
liard aan winst opleveren. Ik ben nu
een oude man en kan het zonder bitter
heid zeggen, maar ikzelf heb van al die
milliarden niets gekregen. Wanneer ik
de onkosten bereken, die ik heb gehad
door mijn proeven, door de advocaats"
salarissen en gerechtskosten bij de pro
cessen, die ik heb moeten voeren om
mijn aanspraken erkend te zien, dan zou
ik zelfs op een verlies komen.
Wat ik nog verdiend heb, heb ik
verdiend door in ejgen fabrieken mijn
uitvindingen toe te passen. Ik heb als
industrieel wel jeenig financieel succes
gehad, als |uitvinder echter nooit. Ik zal
niet in bijzonderheden treden, geen na
men en cijfers noemen. Toch is het
de volle, zuivere waarheid.
Ik heb nooit ten volle de vruchten
van mijn werk kunnen plukken; bij
mijn belangrijke patenten heb ik altijd
om mijn rechten moeten vechten, soms
tientallen van jaren achtereen. De gloei
lamp b.v. Mijn vrienden hebben
een millioen dollar opgegeven, om mijn
recht te verkrijgen, hoewel de patenten
te Washington waren erkend. Een Ame
rikaansche uitv[nder wordt slechts 17
jaar door zijn patent beschermd. Daar
van bleven mij na het proces nog
slechts 3 jaar over om met de gloei
lamp winst te maken, want gedurende
de 14 jaar van het proces mocht ik
mijn eigen uitvjnding niet toepassen.
Zeker, daarna i s de patentwet verbe
terd, doch elke werkelijk belangrijke
uitvinding wordt over de geheele we
reld door dieven toegepast, menschenj
die genoeg geld tot hun beschikking
heDoen om alle instanties te doorloo-
pen en den uitvinder machteloos tc
doen staan. En hoeveel moeite, hoe
veel werk is er niet voor noodfg om
een kleine vooruitgang te bereiken.
Slechts de enkele menschen, die mij
geholpen hebben, weten iets van mijn
strijd af.
Ik kom zelden naar New-York, doch
wanneer ik die ljchtzee zie, denk ik al
tijd aan de dagen en nachten, dat wij
om de kleine lamp zaten en den kool-
draad niet uit het oog verloren, om
te zien hoe lang zij zou blijven gloeien.
Hij hield het 45 uur u|t en het pro
bleem van de moderne verlichting was
opgelost.
bioscoop, fonograaf, alles gaf tegen
slag en strijd. Mijn eerste groote mis
lukking was de automatische telmachi
ne van de stemmen, waardoor het Con
gres zuiver kon stemmen. Automatisch
werden de stemmen voor en tegen op
geteld. Ik construeerde de machine,
toen ik nog telegrafist was en wilde
haar verkoopen voor 50.000 dollar. Ik
had al mijn geld in die tijdsbesparende
en foutenvermijdende machine gesto
ken, doch de senaatscommissie verklaar
de mij openhartig, dat de fouten der
bestaande methode absoluut noodzake
lijk waren en dat niets meer onwelkom
kon zijn dan een zuivere onweerspre
kelijk vastgelegde telling der stemmen.
Een tweede fout beging ik in 1857,
toen ik het prinqpe ontdekte, waarop
de tegenwoordige radio en televisie
berusten, ik nerinner mij precies dien
avond, dat ik met eenige assistenten
te Newark aan het werk was. Het was
22 November. Wij waren bezig met een
magneet en ontdekten een kleine vonk,
die niet door inductie kon worden ver
oorzaakt. Wij konden deze vonk voort
planten door de buislampen van Ne
wark.
De kranten noemden de nieuwe elec-
tricjtejt een merkwaardige ontdekking.
Wij noemden het etherisme. Ik had
geen tijd om de zaak te onderzoeken
en hield haar voor niet zeer belangrijk.
Het kwam niet verder dan tot een zeer
onbelangrijke patent. En toch bevatte
dat patent de grondslagen van wat
Hertz ontdekt heeft en Marconi be
roemd maakte Ik heb het patent
aan Marconi verkocht. Thans is de
radio een wereldmacht, een van de
wonderen van onzen tijd.
Het is nu 50 jaar geleden, dat te
New-York de eerste gloeilampen brand
den. Extra-treinen brachten duizenden
nieuwsgierigen naar het Menlopark, en
Morgan, de vader van den tegenwoor-
(Slot).
Tot ver na middernacht duurde het
feest voort, en toen het sein werd ge
geven tot vertrek, kwam de koning
persoonlijk naar het boerinnetje toe en
vroeg haar, tot geweldigen naijver van
de andere gasten, of ze ook den vol
genden avond wilde komen. Dan zou
er alleen een feest zijn voor prinsen
en prinsessen, graven en gravinnen en
meer adellijke personen.
„Maar Majesteit," stamelde het boerin
netje blozend, „ik ben immers geen
prinses, noch een gravin!"
„Wie zoo sierlijk danst als gij, m'n
kind," zei de vorst minzaam! ,,jS noott
minder dan een prinses!"
„Bravo!" riep de kroonprins, klap
pend in de handen, en het boerinnetje
bloosde opnieuw, tot ver achter haar
kleine oortjes.
Thuis gekomen, vertelde het boerin
netje haar ouders opgewonden wat de
koning had gezegd. De goede lieden
faakten er heelemaal van overstuur.
Zoo'n eer was ze nog nooit te beurt
gevallen. Ze waren vol zorg voor hun
kind en spoorden haar aan, dat ze zich
naar bed zou begeven, opdat ze den
volgenden dag voldoende uitgerust zou
zijn om opnieuw te dansen.
Dat deed het boerinnetje ook, al wist
ze vooruit, dat er van slapen natuurlijk
niets zou komen. Toen ze de mooie
zilveren schoentjes uittrok, 'dacht ze
aan de waarschuwing van de oude
vrouw, die ze haar gebracht had,, om
ie vóór het opgaan van de zon terug
te brengen.
Maar zooiets deed ze natuurlijk niet.
Dan zou ze morgen op haar klompjes
naar het paleis moeten gaan! Maar ze
kon de oude vrouw vragen om haar de
schoentjes nog voor één avond te lee-
nen
En als ze het niet toestond?
Neen, 't allerbeste was om niet te
gaan. Dan wist ze zeker dat ze mor
gen weer op de fijne schoentjes kon
dansen. Wat gaf zij om die oude
vrouw, om die heks met haar kra
kerige stem! Wanneer ze haar eens zou
tegen komen, kon ze immers altijd
zeggen, dat ze de schoentjes vergeten
had terug te brengen. De kans om nog
eens feest te vieren, zou ze niet voor
bij laten gaan.
over dienken! Mao 'k begon bie me-
zeiven te dienken, wat de bestand-
deèlen van groene zeèpe waoren en 'k
docht weet je wa, 'k zeggen niks,
'tza wè nie lekker zien, mao 't is toch
in alle gevalle geen vergift.
Toen 'k me goed en wel gewasschen
ao, was 't zachtjes an tied om te gaon
eten. 'k Was blieje, dan 'k niks tegen
m'n vrouwe ao gezeid, wan die zou
vanself zoo rood oören as vier, as
't vleis op tafel kwam of as t'r iets
over gezeid wier. 'k Kénnen z'al een
mitje. i
Dao zaoten we dan rond de taofel.
Bangachtig keek ik zoo noe en dan eès
nao de „vleispot". 'k Beefden komplijt,
mao 'k docht, ou je goed joengen, as
'n echte soldaot. Zoö as ik zei, dao
zaoten we dan, den baos, de vrouwe,
de tweè zeuns en de dochter, de meid[
mien vrouwe en ik. Toen me gebejen
aoden, was 'tvleisdeèlen. 'k Kreeg een
groote lap op m'n bord. 'k Affeseer-
den m'in eigen om 'tgouw te sniejen,
want *kwou 'teèst van al proeven,
'k Schepten èrpels en groente op. Dao
was npg geen mensch klaar mie 't in
orde briengen van z'n bord. 'k Rilden,
mao 'k docht bie me zeiven, geen flou-
we kul, ou je goed. 'k Proefden,
afijn, 'twas vreèselijk, wa voor een
smaoke of da was, da kan 'k nie zeg
gen, mao 'twas slechte kost. Zouwen
zulder 't ook proeven
Da kun je begrupen! De vrouwe was
zoo'n fienprofjver. Dao keek ik vanself
'teèste nao, zoo stiekum. Maar, maor,
die trok toch zoo'n raor gezicht, ze
zat zoo'n mitje te slnekken en dan
keek ze'n keèr in de ronde en zei ze:
.,wa voo smaoke zit er toch in dat
eten Proeven julder da noe nie
Jao, ze vonden allemaol,. dat er toch
zoo'n raore smaoke an dat eten was,
mao wat of 'twas, da konnen ze nie
zeggen. Ze vonnen 'tslecht; m'n vrou"
we von 't ook "nie lekker, da zag ik wè,
mao die dorf vanself nie vee zeggen,
ze was dan toch ook vrèmd bie die
menschen. An mien vroeg de vrouwe
'l nog een keèr persoonlik, of ik. er
ook geen aokelige smaoke an von.
Ik ao nog niks gezeid.
Gelukkig ieuw 'k m'n posjteve goed
bie mekaore en 'kweet nog goed dan
'k zei„vrouwe, m'én gisteren een aos
geèten en dan ei je vanself die aoze-
souse, die nog over was, bie deze
gegoten en da geef misschien die raore
smaoke". En warrèirtig, ze gloöfden
't ook en 't eten gieng deu. Z'aöten alle
maol mie lange tannen. De scheutel ér-
pets, die anders vérre gekuuscht wier
(maon 't allemaol nog a goed mie ons
maogje getroffen) bleef rneèr as alf
vol en 'k was meèr as dankbaor, dat
'teten afgeloöpen was.
'kWeet nie, dan 'kooit ongeruster
geèten èn as die keèr.
'k En It ienkele maonden laoter an
eèl de famielje in z'n geuren en kleu
ren verteld en toen, toen èn me d'r
smaokelijk om gelachen. Eindelik, in
1918 binld mie gróót verlof gegaon.
En ielken keèr as 'k weer in 't land
van Cezand kommen en deu Bresjes
riejen, dan dienk ik weer an dien buwen
tied, an zoovee goeje menschen uut
Bresjes, die zoö goed waoren voo dc
soldaatjes, 'k zou ze gèrn bie naome
noemen, d ie zich uutsloofden om het de
miletairen zoövee mogelik te vergoejen
wa ze mosten missen.
's-Gr F. d. H.
En zoo ging dan den volgenden
avond het boerinnetje op haar fijne,
zilveren schoentjes weer naar het pa
leis, waar men haar met gejuich be
groette. Vooral de kroonprins was zeer
verheugd, toen hij haar weer zag en hij
stond er op, dat zij de eerste dans
met hem zou doen.
Verrukkelijk zweefde het boerinnetje
op haar zilveren dansschoentjes over
den marmeren vloer. Vol bewondering
stond een ieder naar haar te kijken, en
toen de muziek ophield, klapte men
dan ook geestdriftig 'in de handen.
Maar wat was dat? Het boerinnetje
bleef doordansen. Den prins had ze
los gelaten en nu zweefde ze alleen
door de zaal.
„Prachtig! Prachtig!" riepen de toe
schouwers, die meenden dat het boerin
netje nog eens voor hun genoegen
danste.
Maar het boerinnetje danste maar
voort; het wist van geen ophouden.
Sommige gasten begonnen al een wei
nig hun afkeuring te keinen te geven.
'tWas erg aardig van dat meisje om
zoo voor 'ze te dansen, vonden ze,
maar ze moest het niet te ver drijven.
Eindelijk riep de konjng: „Nu is 't
genoeg, meisje!" maar het boerinnetje
danste maar door, Ze botste tegen een
lakei op, die net met een blad vol
glazen limonade aan kwam wandelen.
Een hevig gerinkel volgde en de limo
nade stroomde over den vloer. Vóór
de gasten goed en wel wisten wat ,er
was gebeurd, klonk er opnieuw gerin
kel. Het boerinnetje was tegen een
anderen lakei opgebotst, die een scho
tel vol gebakjes droeg, welke alle
maal over den grond rolden.
En nochtans danste het boerinnetje
maar voort.
„Sta dan toch stil!" riepen ze.
Maar het boerinnetje kreet al dan
send: ,,Ik kan niet! Ik kan niet stil
blijven staan!"
Dansend verliet het boerinnetje dan
ook het paleis. Maar niet alvorens ze
daar nog ontelbare tafeltjes, mitsga
ders bloerrtenvazen en kostbare beelden
en een heele serie lakeien met schotels
vol lekkernijen omver had gedanst.
Tal van verwenschingen werden haar
nageroepen en het boerinnetje hoorde
nog heel duidelijk hoe de koning zei:
„Zoo'n ondankbaar wezenhetgeen de
kroonprins bevestigde met een krach"
tig: „Vreeselijk pa!"
Het dansende boerinnetje was rade
loos, én omdat ze wist den koning
en den kroonprins te hebben mishaagd
én omdat ze niet bij machte was stil
te staan. Ze danste maar, ze danste
maar; ze danste door de straten en
danste alles wat haar in den weg Istond
omver. Ze danste over de weilanden
en ze danste door de greppels en ze
had één angst dat dansende boerin
netje: dat ze haar eigen huis voorbij
zou dansen.
Maar zoo ver kwam het niet, want
vlak bij haar huis werd ze door een
krachtige hand gegrepen en stond ze
voor de oude vrouw met den langen,
wijden mantel.
„Dat is je straf!" siste deze. „Laat
dtt je een les zijn om voortaan nimmer
meer de hulp, die anderen je schen
ken, met ondankbaarheid te beloonen".
„Doet! dpet u m'n schoentjes as
jeblieft asjeblieft uit!" fluisterde
het boerinnetje uitgeput.
Maar dat was al gebeurd en de oude
vrouw was ook al verdwenen. En het
boerinnetje sleepte zich, doodelijk ver
moeid, op haar kousjes naar huis, waar
ze dadelijk in jjed kroop en daar een
week bleef liggen, omdat al haar lede
maten van het dansen zoo stijf waren
geworden.
