Het monument Ven Date,
I Nieuws.
Yóór tisn jarsn*
Binnenland.
"Ï7ÖÏÏÏT
Gemengd Nieuws
Uit de ,Bre«kensche Courant"
van 22 Augustus 1914.
De Duitschers trekken Brussel
binnen. Het hoofdkwartier wordt
naar Mechelen overgebracht.
De Nederlanders, te Antwer
pen woonachtig, wordt aangera
den de stad te verlaten, daar de
poorten gesloten worden.
Te Oostburg wordt door de
wacht een Duitsche vliegenier
genoodzaakt te dalen, en ter
Deschikking gesteld van den
terrilorialen bevelhebber.
tusschen men .lekker kuieren"
kan. Het Land van Cadzandis
uitsluitend samengesteld uit pol
ders, zoodat aldaar in vroeger
eeuwen de strijd tegen het water
en vooial tegen het zee-element
er een zeer bittere is geweest.
Aan de liefhebbers V. T. B.ers
weze het volgende korte reisplan
aanbevolen
Vanuit Brugge leidt een fietspad
langs de Damsche vaart naar
Sluis. Op Hollandsch gebied
loopt de tocht over voortreffe
lijke macadamwegen, aan beide
kanten met wilgeboompjes bezet,
naar Zuidzande, met zijn monu-
mentalen windmolen, en verder
naar Nieuwvlietaan 't einde
van 't dorp, volge men links
af de St. Dowodijk om dan
Noordwaarts tusschens de Lamp-
sens-, Baenst- en Gravenpolders
naar de kust te sturen. Langs
heen een ontzettenden hoogen
dijk komt men weldra in ooste
lijke richting van het kustlichtje
de .Verklikker" en wat verder
aan het gehucht Waterloo met
zijn vischrijke Zwarte-gatsche
kreek. Nog even aan de linker
zijde een partij schorregrond
doorgetrokken, en het kustdijken-
complex is bereikt, waarachter
zich plots heel onverwacht
de wateren van de Wielingen
en de monding van de Schelde
vertoonen, met vlak voor ons,
aan de overzijde, de kust van 't
eiland Walcheren. Slechts een
paar uurtjes heeft de heenreis
geduurd, en men zou zich wanen
aan het uiteinde der wereld te
zijn verzeild geraakt.
Per verduidelijking van deze
korte verhandeling over dijkages
en zeeweringen, geven wij eerst
een synophisch overzicht aan
gaande de natuur, de vorming
en de topografie der streek.
1. Ontstaan en aangroeiïng
der Polders. Vanaf het Ro-
meinsche tijdvak tot het einde
der 13e eeuw.
a) Primitieve toestand. Bij de
komst van Caesar was Vlaan
deren op zijn hoogste gedeelten
een beboschte streek en het
lager liggend gedeelte aan de
zee was met zeeboezems door
sneden.
Tusschen beiden waren dorre
zandgronden, heide en moerassen.
De rechterarm van de Schelde,
die zelf een breede delta vormde,
wierp zich in de Maas, wier
mondingen zich versmolten met
die van den Rijnde midden-
arm, de eigenlijke Schelde, liep
dwars door de Zeeuwsche eilan
den, en de linker arm, minder
breed en minder diep, vormde
de grens van Vlaanderen. Zij
vertoonde tevens verscheidene
insnijdingen het waren door tal
rijke aders onderling verbonden
baaien en eilandgroepen waar
tusschenin licht verschuivende
zandbanken door hun vorming
of verdwijning den loop van den
stroom wijzigden met als gevolg
inkankeringen en wegslinkingen
van de stroomoevers, die geen
weerstand bieden konden. De
weinige bewoners namen de wijk
op .vluchtbergen".
b) Aangroeiing. Na de woeste
invallen der Noormannen trad
rond de 10e eeuw een tijdperk
van rust en welvaart in. Wij
stellen ons voor, dat toentertijde
tusschen Middelburg (in Vlaan
deren) en Antwerpen een groote
zandstrook was, benoorden de
welke de moderne aangeslibde
gronden gelegen waren, .pol
ders" genoemd, en van Zeeland
gescheiden door een arm van
den stroom, de tegenwoordige
Schelde, waarlangsheen zij zich
gevormd hadden. Met de ont
gin i -g d. zer gronden werd in
de 12e eeuw een begin gemaakt
door de abdijen van St. Baafs
en St. Pieter van Gent. Deze der
Cistertiënermonniken van Dui
nen en Ter Doest, respectievelijk
te Coxy de en te Lisseweghe
gevestigd, en van Bandeloo in
't land van Waes, wedijverden
met de Benedictijnen en de
Noibertijnen van Drongen, om
de overstroomde landen aan de
zee te ontrukken. Evenals de
Middelburgsche abdij op het
eiland Walcheren, zoo waren zij
op de andere Zeeuwche eianden
een machtigen steun tegen de
altijd hernieuwde aanvallen der
zee. Dank de vriendschappe
lijke betrekkingen van ons land
met de Anglo-Sakseis van Groot
Bretanje, en later met de Nor-
mandische veroveraars, kwam in
deze eerste periode de handel
in weefsels tot een hoogen bloei.
De oevers van de Schelde ver
anderen van uitzicht met het in
dijken der woeste gorzen en
landen en het dempen der kre
ken, terwijl de .wateringen" tot
stand komen die zich gelasten
met hun systeem van uitwate
ringen.
2. Periode van Verval. Over
stroomingen van de 14e tot de
17e eeuw.
Men was wellicht te rasvoor-
uitgeschreden. Het spekuleeren
op de bedijkingen had de aan
dacht voor de noodige voorzor
gen afgewend de schorren wer
den veroverd voor zij rijp waren.
De vloed begon krachtiger door
de steeds enger wordende geu
len te stroomen. Daarbij kwa
men opvolgentlijke wijzigingen
van den voornaamsten Schelde-
loop van de oostelijke naar de
westelijke richting. Tot voor het
einde der 12e eeuw had de Hont
de geringste hoeveelheid water
van den stroom gekruit. Tenge
volge van een dijkbreuk in de
zen tijd vloeiden de zeegolven
over Damme tot aan Brugge.
Door het beginnen ondervloeien
van het eiland Schooneveld dat
de Hontmonding bedekte, werd
deze laatste aanzienlijk verbreed.
In den loop der 14e eeuw over
stroomde het grootste gedeelte
van het eiland Wulpen en waar
schijnlijk werd toen ook, uit
oorzaak van een ineenstorting
of verplaatsing der duinen te
genover 'tZwin, dat vermoede
lijk een uitwatering met een
sluis was, een diepe breede golf
gevormd die den naam van de
uitwatering zal hebben gekregen.
Het was het tijdperk der on
lusten die Vlaanderen onder Lo-
dewijk van Ne vers zoo nood
lottig troffenopgehouden lijk
zij waren te Beverhoutsveld en
te Roosebeke, verwaarloosden
de mannen van het Vrije hun
dijken desnoods werden ze
zelfs om militaire redenen door
gestoken. Daar is dan ook de
hoofdoorzaak te zoeken voor de
rampen van Zeeuwsch-Vlaande
ren de N.-W. wind die de zee
golven door de monding er in
de Braakmmam stuwde, had er
minder schuld aan dan de haas
tige speculateur die te vroeg
heeft bedijkt, en de dijkgraaf van
de watering wiens bemoeiingen
te zeer door Yoens en van Arte-
velde in beslag zijn genomen
dan dat hij zich bekreunen zou
om het onderhoud van zijn dij
ken. Ditmaal werd een dringende
veiligheidsmaatregel getroffen
onder de regeering van Jan zon-
derVrees komt de bekende Graaf
Jan's dijk tot stand het was een
soliede basis waartegen de be
dijkingen zouden aanleunen. Na
den dood van Karei den Stoute
in de tweede helft der 15e eeuw,
komt het land weer in oproer,
en onder Maria van Burgondië
en Maximiljaan komt een der
bedroevendste perioden van
Vlaanderen's geschiedenis. De
overstroomen van 1477 teistert
de geheele streek van afNieuw-
poort tot aan de Schelde. Als
aartshertog Filips en zijn zoon
Keizer Karei weer wat verade
ming brachten in 't land, werd
de strijd tegen het zeeëlement
met nieuwen moed aangevat.
Geruïneerd tengevolge der oor
logen en overstroomingen, waren
de groote abdijen niet meer bij
machte om de streken, die ver
loren gegaan waren, te herove
ren kapitalistische vereenigin-
genfamilien De Baents en
Laureyns gelasten zich met de
ondernemingen, en in 't Westelijk
gedeelte van Zeeuwsch Vlaan
deren werden nieuwe grondaan-
winsten verwezenlijkt nabij Groe-
de en Cadzand.
Bij het einde der 16e en den
aanvang der 17e eeuw vloeiden
Wulpen, het land van Gaternisse
en het grootste gedeelte der
Vier Ambachten, benevens 'tland
van Saaftinghe onder. Sedert de
12e eeuw had het land nooit
zulk een watersnood gekend. De
strijd van de Nederlanden tegen
Filips II had weer de verdedi
ging van de kust doen verwaar-
loozen en, wat meer is, de oor
logvoerenden zelf wendden de
overstrooming als verdedigings
middel aan. (Wordt vervolgd
Op 3 September des namid-
hoopt men de onthulling van het
monument voor den grooten
Nederlandschen Taalkundige en
historicus J. H. van Dale te Sluis
te doen plaats hebben. Het mo
nument is een keurige buste van
den Heer van Dale, die volgens
hen, die hem gekend hebben,
uitnemend lijkt, op een zeer
mooi voetstuk.
Het staat op een prachtige
plaats in het plantsoen van Sluis
op de oude wallen, van waaruit
men, over het nu ingedijkte
zwin, een ruim uitzicht heeft naar
St. Anna ter Muiden, de blonde
duinen der Noordzee en het
oude Cadsandria. Het werk doet
den Zeeuwschen beeldhouwer
Puijpe te Apeldoorn alle eer
aan. Het is de bedoeling dat de
gasten en zij die de onthulling
willen bijwonen, zich ten 1 ure
verzamelen ten stadhuize en dan
in optocht onder de vroolijke
toonen der muziek zich naar het
plantsoen begeven.
Aldaar zullen dan eenige korte
toespraken gehouden worden o.a.
door de professoren de Vooys
uit Utrecht, Vercoullie van Gent
en een paar geschiedkundigen,
wier naam nader bekend zal
worden gemaakt, door een der
opvolgers van van Dale aan de
openbare school te Sluis, den
Heer Kerpensteijn, meer in het
bijzonder over van Dale als pae-
dagoog, terwijl verschillende de
putaties van genootschappen of
vereenigingen of wel particuliere
personen gelegenheid zullen heb
ben daar een woord te spreken
of bloemenhulde aan te bieden.
De onthulling zelve zal geschie
den door den Heer Commissaris
der Koningin in Zeeland. Na
afloop der plechtigheid bij het
monument zullen verschillende
personen zich vereenigen aan
een noenmeal, waaraan kan deel
genomen worden tegen betaling
van f4.door wie zich daar
toe voor 27 Augustus a.s. op
geeft, hetwelk kan geschieden
ten kantore van Mr. P. Dieleman,
Rouaansche Kaai G. 130' Mid
delburg, den eere-voorzitter van
het Comité.
Men verwacht ook uit Belgie
en vooral uit Vlaanderen ver
schillende deputaties om mede
den dag te maken tot een dag
van betooging voor den Neder
landschen stam en versterking
der Nederdietsche eenheid.
Laat ook vele Noord-Neder
landers en daaronder de Zeeuwen,
zich naar Sluis begeven om in
van Dale tevens hun sympathie
voor Zeeuwsch-Vlaanderen te
uiten. Van Dale is als taalkun
dige voor den geheelen Neder
landschen stam van de grootste
beteekenis en als geschiedkun
dige inzonderheid voor Zeeland
en Vlaanderen-kenner van het
glorietijdvak der Vlaamsche en
daardoor Zeeuwsch Vlaamsche
geschiedenis als geen ander.
DE RIJWIELBELASTING.
Bij de uitvoering der Rijwiel
belastingwet is aan de betrokken
ambtenaren de instructie gege
ven, om de eerste vier weken
niet te ve'rballseeren. Ten on
rechte is hieruit de conclusie
getrokken, dat gedurende de
geheele maand Augustus geen
proces-verbaal ingevolge die wet
zou worden opgemaakt.
De Minister van Financiën
heeft thans een tchrijven rond
gezonden, waarin wordt bepaald,
dat te beginnen met 29 Augus
tus a.s. ieder die zijn rijwiel
niet voorzien heeft van het voor
geschreven belastingmerk, be
hoort te worden geverbaliseerd.
Breskens. Onder het vee
van den landbouwer Iz. Bouwens
alhier is Mond- en Klauwzeer
uitgebroken.
Groede» Onder het vee van
den landbouwer J. Verhage al
hier is Mond- en Klauwzeer uit
gebroken.
Alhier heeracht onder de
varkens de zoo gevreesde vlek
ziekte. Deze week zijn reeds
een tiental varkens aan deze
ziekte gestorven.
Groede. Woensdagmiddag
vergaderde de Raad onzer ge
meente.
Afwezig de heer Iz. Becu.
Na behandeling van een paar
ingekomen stukken, wordt de
begrooting van het Burgerlijk
Armbestuur over 1925 goed
gekeurd in ontvang en uitgaaf
op 475.85.
Een verzoek van het Bestuur
der Bewaarschool om een sub
sidie van 750, voor het dienst
jaar 1924, wordt goedgekeurd.
De Gemeente-rekening over
1923 wordt vastgesteld in ont
vang op 119702.43
en in uitgaaf 109576.35
alzoo een goedslot v. 10126.08
Het Electrisch net aan den
Kruisdijk zal aanmerkelijk wor
den uitgebreid, waarvoor een
bedrag van plm 14000 zal
zijn gemoeid.
Besloten wordt ƒ5000 hiervan
te gebruiken van het vermoede
lijk goed slot over 1924 en
voor het overige bedrag, zijnde
f9000, een leening aan te gaan.
Hierna wordt de vergadering
gesloten.
DUIVENSPORT.
Retranchement. De dui
venvereening ,De Sperwer" al
hier hield 1.1. Zondag eene prijs-
vlucht van Moutcroen afstand
68 K.M.
Ie en 4e A van Hoorn, 2e en
3e Abr Risseeuw, 5e en 11e Iz
Buijze, 6e, 7e en 13e Iz Luteijn,
8e Joh. Masclee, 9e en 12e Jas
Lucieer.
Predikbeurten.
Ned. Hbrv. Kerk.
Zondag 24 Aug. 1924.
Biervliet v 10 u da Vrijlandt.
Breskens v 91/, u ds Bremer.
n 1.30 u Zondagschool.
n 5t/s u ds Bremer.
Groede n 2 u de heer Calliber,
Godsd. Onderw. Middelburg.
Hoofdplaat v 9.30 u ds Meloen.
Nieuwvl. v 10 u de heer Calliber.
Schoondijke n 2.30 ds Barnouw,
pred. te Aardenburg.
IJzendijke v 10 u ds Castelein.
Ev. Luth. Gem. Groede.
nm. 2 u ds Bremer.
Hoogwatergetij Breskens.
Van 29 op 30 Maart begint
de Zomertijd.
DAGEN. vm, nam
Zaterdag 23 Aug. 7.59 8.23
Zondag 24 9.09 9.33
Maandag 25 10.25 10.49
Dinsdag 26 11.37 12.01
Nieuwe Maan Zaterdag 30 Aug.
9.56.
Lioht op
voor Rijwielen enz.
Zaterdag 23 Aug, nam. 8.40
Zondag 24 8.38
Maandag 25 8.36
Dinsdag 26 8.34
Wisselkoersen.
Dollars f2.56-f2.57, Ponden
f 11.58-f 11.60, Marken f0.60-
f 0.61, p. billioen, Belg. Francs
f 12.87-f 12.90, Fransche francs
f 13.80.f 13,90, Kronen (afgest.
f0.36-f0.37.
MARKTBERICHTEN.
Rotterdam, 19 Aug.
Op de heden in ons Veilings
lokaal, Delftschestraat 43, gehou
den veiling, werden de volgende
prijzen besteed
Kipeieren f 6.60f 9.
Eendeieren f 6.70f 7-15
Aangevoerd 185000 stuks.
EEN ERNSTIG ONGELUK.
In de gemeente Kerkwerve,
nabij Zierikzee, had een droevig
ongeval plaats. Terwijl de vracht
rijder H. bezig was benzine in
zijn auto te doen, vloog de auto,
doordat de vlam van een lamp
in de benzine sloeg, in brand. In
zijn onmiddellijke nabijheid be
vonden zich zijn twee kinderen,
die eveneens ernstige brandwon
den kregen. Het U/j jarig doch
tertje is aan de bekomen brand
wonden overleden. De toestand
van H. is zeer ernstig, terwijl
't andere meisje buiten gevaar is.
DE BRIEVENBESTELLER.
De Centrale Bond van Neder-
landsch Post-, Telegraaf-en Te
lefoonpersoneel heeft een bio-
chure uitgegeven, getiteld „De
Brievenbesteller, zijn werkkring,
beoordeeling en bedreigde toe
komst". Op sobere wijze wordt
in dit geschritt o.m. uiteengezet
de schakel, welke de brieven
besteller vormt tusschen den han
del en het publiek. De uitgifte van
dit vlugschrift heeft mede ten
doel de aandacht van het pu
bliek te vestigen op de bedreigde
toekomst van categorie van rijks
ambtenaren, omdat het blijkbaar
in de bedoeling ligt de brieven-
eu telegrambestellers ambtenaar-
af te maken.
SUIKERFABRIEK TE
TER NEUZEN.
Op initiatief van de heeren
Mare. Malotau en Edm. Buijsse
te Gent, zijn plannen in wording
om in de gemeente Terneuzen,
in de afdeeling Sluiskil een
nieuwe suikerfabriek op te rich
ten op dezelfde plaats, waar
men voor 25 jaar eerst de eerst-:
coöperatieve suikerfabriek, thans
gevestigd te Sas van Gent, wilde
bouwen. Het zal een suikerfabriek
worden met participatiecontract.
EEN TWEEDE
TELEFOONKABEL VAN
ENGELAND NAAR
NEDERLAND.
Wegens het drukke telefoon
verkeer tusachen Engeland en
Nederland is reeds lang behoefte
aan een tweeden kabel. Heden is
begonnen met het leggen van
dezen kabel van Domburg naar
Engeland. Ue eerste kabel werd
van Engeland naar Dombu g
gelegd, doch voor den tweeden
heeft men het beter gevonden
daarmede te Domburg te be
ginnen.
De kabel bevindt zich aan
boord van het Engelsch stoom-
schip „Fareway".
VERDUISTERING.
Te Zeist zijn gearresteerd de
directeur van het bijkantoor der
Boaz-bank met een van zijn kan
toorbedienden en diens schoon
vader, verdacht van verduiste
ring tot een bedrag van onge.
veer f50,000 ten nadeele van de
bank. (H.bl.)
VRIJZINNIG
DEMOCRATISCH
In de gemeenteraad van De
Bilt heeft de anti-revolutieonaire
fractie, gesteund door de vrij
zinnig-democratische, voor de
eerstvolgende raadsvergadering
een voorstel ingediend om te
verbieden dat personen van bei
derlei kunne, uitgezonderd zij,
die in den eersten of tweeden
graad aan elkander verwant zijn,
zich langs den openbaren weg
of in het bosch te zamen neder
zetten.
DOOR DEN BLIKSEM
GETROFFEN.
Het onweer dat te Lippen
huizen de boerenwoning van
Kuik in vlammen deed opgaan,
heeft een kind, dat in deze wo
ning aan tafel zat te lezen,
getroffen. Het kind was onmid
dellijk dood.
