Ifymm
'ieitwjp- en MbmUniiMab
vow
hzUX\\l
Mvbwon.
es
m
Mo 1831.
Woensdag- 2 Juli 1913.
23e Jaargang.
politieke toestand.
RESKENSCHE COURANT.
rflnnement per 8 maanden 0.50, franco
lost ƒ0.55, voor Belgie ƒ0.75 en 1 dollar
jwartalen by vooruitbetaling voor Amerika,
bonnementen worden mede aangenomen bij
handelaren en brievengaarders.
Advertentiön van 15 regels 25 cents, elke
gewone regel meer 5 cents, öroote letters naar
plaatsruimte. Bij abonnement lager tarief.
Advertentiön worden ingewacht tot Dinsdag
en Vrijdagmiddag te twee ure.
I>it blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrydasravwid bU den uitgever C. DIELEJUX te Breskeus.
af het ontstaan der concentra-
in herteiiiging van do vrijzinnige
i, is steeds vooropgesteld, dat
i'ia alleen de regeering zon aan
lijn, nidieu deze groepeenug by
iMibus de meerderheid zou be-
iadaregeeringsmeerd-rheid van
itl omgezet in eene minderheid
Id en heeft het kabiuet-Heems-
luugevolge van dien uitslag zijn
il'ag aan ti. M. de Koningin aan-
oka, maar de concenliatie ie op
net de meerderneid.
tl kabinet Heemskerk is dan ook
gevallen doordien de soc. de
nton op vrijzinnigen en over en
dubben gestemd.
uraag is gerezen of de soc. dem.,
W dien val hebben medegewerkt,
H8el bereid zuilen worden ge
in om de verantwoordelijkheid
regeeringsdaden in zooverre te
helpen diagen, dat uj in het
te kabinet zouden plaats willen
>D.
««aangaande heeft een modewer-
vaa de N. tt. Crt. een ondernoud
li met inr P. J. Troelstra, de lei
sociaal-democratische arbei-
partij.
i heer Troelstra antwoordde dat
onrechte dit als eerste vraag ge-
iirerd. De sociaal democraten zjjn
eerst aan bod, maar wel links,
andere vraag is dezezullen zy
worden om zitting in het
iet.
itrent de eerst gestelde vraag
ehte de heer Troalstra zich wei
l» laten. Nog nooit, zeide hij, is
«tof indirect door eenig gezag-
politicus van links deze vraag
g verantwoordelijk sociaal-
tisch politicus gesteld. Tijdens
Mrkiezingen heeft men er zich nog
I 'roolijk over gemaakt, als van
mige zyde allerlei be&chouwin-
iwrden vastgeknoopt omtrent het
fan verantwoordelijkheid, aan
ij ons veronderstelde weigering
anbod, dat nooit is gedaan en
«aar mijn meening, ca de groote
'fkiug onzer machtspositie in de
ook thans niet zal worden
o.
II mij betreft, ging de he^r Troel-
foort, ik ben niet van plan my
to viaag of onzerzijds iu de ge-
t omstandigheden eenige porte-
't zou worden aanvaard, uit te
1 'o wel om tw66 redonen ten
is dat een vraag waarvan de
'^oordiDg niet aan een persoon,
'tolangrijk zijn positie in de partij
zyn, kan worden opgedra-
party zelve, althans haar
fozon parijorganen, hebben hier-
"ot te beslissen. Ten tweede een
!e'öke beslissing kan alleen wor-
üitgelokt op een bepaald voorstel.
_*ooratel kan slechts uitgaan van
r 'oordelp# staatslieden of or
ganen, die natuurlijk in het gegeven
geval zich eerst zullen vergewissen
moeten of eene dergelyke oplossing
door hun eigen geestverwanten, dat
zyn allereerst de 37 gekozen vrijzin
nigen eD hun partijen, wordt ge-
wenscht. Verder moet men niet ver
geten dat de ministers worden be
noemd door de Kroon. De heeren zul
len zich dus waarschijnlijk ook eerst
moeten vergewissen, of de Koningin
er op gesteld is, samen te werken
met socialistische ministers.
Het komt mij moeilijk voor, aldus
ging de heer Troolstra voort, op deze
vraag een toestemmend antwoord te
verwachten. En nu weet ik wel, dat
de constitutioneele positie van de Ko-
niDgin medebrengt zich, indien de po
litieke constellatie het noodig maakt,
by het optreden van een socialistisch
ministerie neer te leggen, maar ik ken
myn vrijzinnige pappenheimers ge
noeg om aan te nemen, dst zij zelfs
het onmogelijke zouden willen beproe
ven om de Koningin een dergelijke
beslissing te besparen. De vrijzinni
gen zullen dus eerst met zichzelf moe
ten uitmaken, of de politieke constel
latie het optreden van de socialisten
in het ministerie werkelijk noodza
keljjk maakt. Deze vraag is niet be
antwoord door te wijzen op de moei
lijkheden, die uit het resultaat der
verkiezingen nu eenmaal voortvloeien.
„De moeilijkheden, zei ik, waren
wèl te voorzien
Zeer zeker, hernam de heer Troel
stra, ze zijn zelfs door de vrijzinnige
sprekers en de vrijzinnige pers nogal
overdreven. Men heeft bjjv gezegd
wy willen in geen geval regeeren on
der den invloed der socialisten. Maakt
het geen zonderlingen indruk, dat die
zelfde politici het steeds hebben doen
voorkomen dat zü zonder socialisten
in het ministerie niet kunnen regee
ren
Wat de mogelijkheid van regeeren
van een vrijzinnig ministerie betreft,
welk puDt ik thans aanroerde in het
gesprek met den heer Troelsta, zeide
dezeHet komt my voor, dat de
mogelijkheid grooter is zonder dan
met de socialistische ministers. Im
mers als de vrijzinnigen zich, zooals
de Nieuwe Rotterd. Courant doet, be
roepen op onze getalsterkte in de
Kamer om daaruit de noodzakelijk
heid van het aanvaarden van een por
tefeuille onzerzijds af te leiden, dan
moeten zjj niet vergeten, dat die ge
talsterkte ons niet op een, maar op
drie portefeuilles recht geeft. En wan
neer zy de invoering van het alge
meen kiesrecht afhankelijk zouden
willen stellen van ons zitting nemen
in het kabinet, dan hebben zij te
bedenken, dat, eenmaal dit beginsel
aanvaard, er uit voortvloeit, dat al
thans de portefeuille van binnenland-
zaken aan een sociaal-democraat zou
moeten worden toegewezen. Of men
het gezag over de burgemeesters enz.
b\j voorkeur zou willen leggen in han
den van personen, van wie zwart op
is verklaard, dat zy de grondslagen
der maatschappij ondermijnen en een
hersenschimmig doel najagen, komt
mij alsnog eeuigszins twijfelachtig
voor.
Ik heb mij, zei de heer Troelstra,
er voor den aanvang der verkiezin
gen, wat myn persoonlijke ambitie
voor een portefeuille aangaa', zeer
duidelyk over uitgelaten. Ik meen,
dat het verschil in standpunt tusschen
vrijzinnigen en kerkelyken. Hun stand
punt in zake militarisme, de houding
der overheid by werkstakingen, de
rechten en plichten der ambtenaren
zijn van dien aard, dat in een ge
mengd socialistisch burgerlijk minis
terie conflicten niet zouden kunnen
uitblijven.
Met name ben ik er van overtuigd
dat vanwege de rechterzijde niet al
leen in, maar ook buiten de Kamer
allerlei conflicten zouden worden uit
gelokt en intriges op touw zouden
worden gezet om de regeering te be
moeilijken.
Zoo bjjv. heeft het onder het mi
nisterschap van Millerand (in Frank
rijk) niet ontbroken aan ophitsingen
bjj werkstakingen, gewelddadigheden,
waardoor de regeering werd gebracht
tot militair ingrijpen dat natuurljjk
weer op rekening van Millerand werd
gezet en tegen hem uitgespeeld werd.
Waar in ons land een groot deel der
christeljjke arbeiders onder den ban
der rechtsche partyen staat, zou men
van rechts de gekste dingen kunnen
verwachten. Wanneer dan ook van
rechtsche zjjde, met Kuyper te begin
nen, zoo sterk op een gemengd socia
listisch ministerie wordt aangedron
gen, geschiedt dit alleen om straks
tegenover zich te zien een ministerie
dat hun de meest mogelijke kwets
bare plekken aanbiedt. Wanneer de
vrijzinnigen ons tot medewerking zou
den uitnoodigen om daardoor vaster
te staan, zouden zjj niet moeten ver
geten, dat zjj bjj uitvoering van hun
program, zooals dat door de beant
woording van de vragen nader is ge
preciseerd, van ons hebben te ver
wachten de eerljjke medewerking en
steun, niet ten hunnen behoeve, maar
in ons eigen belang. Daarom is juist
de rechterzijde tegen dit program ge
kant en zal zjj elke gelegenheid ge
bruiken om de uitvoering daarvan te
verhinderen.
Ten opzichte der punten, die niet
op het program staan, als militarisme
is de toestand zeker niet van ernsti
ge bezwaren ontbloot. Men overdrjjve
evenwel niet. Een vrijzinnige regee
ring heeft ten opzichte van het mili
tarisme tweeërlei keuze. De vrijzinni
gen kunnen zich voornemen te dezen
opzichte de continuïteit te betrachten
zooals trouwens verschillende woord
voerders, o.a. de heeren Goeman Bor-
gesius, De Jong (Hilversum) in uit
zicht hebben gesteldtenzjj een mi
litaire begrooting wordt iDgediend,
die door de rechterzijde niet kan wor
den Afgestemd, zonder dst deze zich
daarbij voor het volk blameert op nog
veel erger wjjze dan zjj zien reeds
geblameerd heeft.
In dit ondersteld geval hebben de
vrijzinnigen de socialistische stemmen
voor oorlog en marine niet noodig.
De tweede mogelijkheid is, dat do
vrijzinnige regeering op het pnnt mi
litarisme zal trachten te bezuinigen.
Mjj dunkt, dat zij zelve hiertoe zou
moeten overgaan, wegens de noodza
kelijkheid om voor ouderdomspensioen
en dergelijke de noodige middelen be
schikbaar te krijgen, zonder tot al te
groote belastingverhooging te behoe
ven over te gaan. Nu hebben wjj
socialisten, reeds in den nacht van
Staal getoond, in het geval van een
poging tot bezuiniging, die in deoor-
logsbegrooting is opgenomen, onze
verantwoordelijkheid te gevoelen. Door
ons toen terug te trekken van de
stelling hebben wij den aanleg der
clericalen, om met onze hulp de be
grooting te verwerpen, verijdeld.
Over den nacht van Staal is in so
cialistische kringen nog al wat te
doen geweest. Er waren er, die meen
den, dat wjj per se altjjd en onder
alle omstandigheden tegen een oor-
logsbegrooting morsten stemmen. Er
waren er ook, voor wie het stemmen
tegen de oorlogsbegrooting geen doel
was, maar middel. Voor hen was het
doel een votum uit te brengen tegen
het militarisme. Wjj meenden, dat er
oogenblikken konden zijn, waarop dit
votum niet werd uitgebraoht in den
vorm van verwerpiDg, maar van aan
neming van de begrooting.
Als die aanneming afhankelijk is
van de stemmen der socialisten, zal
zonder hulp juist van militaristische
zyde de begrooting worden verwor
pen en wel op dezen grond, dat z\j
niet militaristisch genoeg wasdan
zal het votum der socialisten vóór
beteakenenstryd tegen het meer
militaristische deel der Kamer en
werken in antimilitaristische rich
ting. Tot hen, die aldus redeneeren,
heb ik steeds behoord, omdat by my
het wezen gaat vóór den vorm en ik
voor de ontwikkeling eener partij
niets noodlottiger vind, dan baar tak-
tiek vast te leggen in de schlabone.
Natuurlijk is hier alleen sprake van
belangrijke bezuiniging, als uitvloei
sel van een streven om met het oog
op de behoefte des volks, aan onze
klachten tegen de opdrijving van mi
litaire uitgaven tegemoet te komen.
Wil eenige vrijzinnige regeering in
deze richting werken en tevens hare
handhaving de verwezenlijking van
de voornamste punten van het con
centratie-programma afhangt, dan zal
zy zeker in mij en meerdere van
myn partygenooten steun tegen de
tegenstanders en eventuesle intriges
van rechts kunnen ondervinden.
Om al deze redenen komt bet mij
voor, zeide de heer Troelstra, dat het
optreden van een socialistisch minis
ter niet noodig is, indien slechts een
vrijzinnige regeering met voortvarend'