tymm
jcuw*- cn itSwrfcnticMaib
txw
imxkun
n.
ke
;ei
Woensdag 13 November 1912.
22c Jaargang.
De Coalitie.
De oorlog.
BRESKEKSOHE COURANT.
OOi
Abonnement per 3 maanden 0.50, franco
(per post /0.55, voor België /0.75 en 1 dollar
1 a 3 kwartalen bij vooruitbetaling voor Amerika.
Abonnementen worden mede aangenomen bij
9I3' boekhandelaren en brievengaarders.
d.
No 196?.
Advertentiën van 15 regels 25 cents, elke
gewone regel meer 5 cents. Groote letters naar
plaatsruimte. Bij abonnement lager tarief.
Advertentiön worden ingewacht tot Dinsdag
en Vrijdagmiddag te twee ure.
s
5.85
3D
7.0j
n
>.06
Uit blad verschijnt eiken Ringduif- en Vrijilajravniid bij den uitgever C. DIELEMAN te Rresktng.
ka
In ons vorig nummer zeiden we
dat de jongste verkiezing voor eeu
lid der Tweede Kamer in het district
Ommen een voorspel was van den
- grooten stembusstrijd die in 1913
)0l! staat gevoerd te worden.
De bevordering der keuze van een
Christelijk Historische in een district
•Mi dat overigens tot de vaste anti-revo-
lutionaire kan gerekend worden, is
oorzaak eener felle critiek geweest en
was aanleiding tot de beschuldiging
dat er woordbreuk was gepleegd ten
opjchie van het fundament waarop
tot coaiitiegebouw is opgetrokken en
hetwelk mede als grouumotief heeft,
goeu candidaten te betwisten in dis
tricten waar een der verbonden recht-
scne. partijen een zetel had.
Dat in weerwil van die afspraak
toch eene afwijking plaats nad, moet
worden toegeschreven aan de veron
derstelling van vele Christelijk fiis-
torischen, die in hoofdzaak tot de
Hervormde Kerk behooren, dat die
kerk in het gedrang zal komen bij
den aanwas der macht van de anti
revolutionairen en de Katholieken.
In de eerste plaats heeft de be
noeming van dr N oord t zij, bebooren-
de tot de Gereformeerde kerk, tot
hoogleeraar in ue Theologische facul
teit aan de Rijks Universiteit te
Utrecht, alwaar Hervormdo predi
kanten worden opgeleid, onder de Her
vormden een storm van protesten
doou opgaan en in tal van classikale
vergaderingen een weerklank van dat
protest doen vinden.
En in de tweede plaats is in het
rapport der Staatscommissie, die de
Orondwet aan de huidige nationale
omstandigheden heeft getoest, een
nota nedergelegd om te komen tot
een bülyker regeling van de subsidie's
aan de kerkgenootschappen, dan thans
het geval is.
Men beschouwt dit in de Hervorm
de kringen weinig meer dan een aan
slag op de Hervormde Kerk door de
niet Hervormde elementen in de
Staatscommissie voor de Grondwets
herziening.
Dr. H. H. Kuijper zegt hiervan in
jde Heraut"
Openlijk wordt uitgesproken dat
de Coalitie tusschen de Christelijke
partijen verbroken moet worden, wan
neer de Kervormde Kerk niet haar
bevoorrechte positie behoudt èn ten
opzichte van de subsidie èn ten op
zichte van de theologische faculteit.
Dat is de onafwijsbare voorwaarde,
waarvoor de Roomsche en Antirevo
lutionaire party gesteld moeten wor
den. En wat in heel dezen strijd het
ergerlijkst is, is dat de liberale partij,
die het sterkst voor dè afschaffing
van de „heerschende Kerk" gestreden
heeft en in de Grondwet het begin
sel van geljjke bescherming van al
le kerkgenootschappen heeft vastge
legd, thans lijnrecht tegen haar eigen
beginsel in, alleen uit politiek winst
8.6
bejag, met deze Christelijk-historische
fractie gemeene zaak maakt en het
voor de bevoorrechting der Hervorm-
ue Kerk opneemt 1
Tocli wil het ons voorkomen dat
niet in alle deelen de conclusie van
den steun der liberale partij aan de
Chr. Hist, fractie juist is.
In hoofdzaak toch, is baron Mac-
kay gesteund omdat hij zich heeft
verklaard als tegenstander van de
tariefwet, welke verklaring voor de
vrijzinnigen voldoende reden oplever
de om in de gegeven omstandigheden
mr Van de Vegte, als voorstander
van dat voor de vrijzinnigen o aan
nemelijk ontwerp, te weren.
Aan den anderen kant dateert de
thans vigeerende Grondwet, ofschoon
ze in 1887 is herzien, uit een tijd
perk dat ons land, uit geloofsoogpunt,
niet zoo sectarisch verdeeld was als
thans.
Indien dus in de Grondwet die ge
lijke bescherming is gewaai borgd, dan
bedoelde dat ougetwyfeld oene onge
stoorde uitoefening van den gods
dienst naar den aard van ieders over
tuiging en overeenkomstig elks be
hoefte, en welke door de liberale re
geeringen toch wel volkomen zullen
zijn geëerbiedigd.
Nu komt bij de Grondwetherzie
ning de drang naar boven om, behal
ve voor de Hervormde kerken ook
voorwaardelijk finautiëele Staatssteun
te verleenen aan andere kerkgenoot
schappen.
Dat heeft menig Hervormde wak
ker geschud.
We zouden zeggen, dat hetzelfde
is waar te nemen als bij de subsidies
aan de bijzondere scholen, terwijl nu
menigeen niet zonder bezorgdheid
zuchteerst de openbare school en
nu de Hervormde kerk in het gedrang
En toch, is daarvoor niet wat te
zeggen
Er is een tijd geweest, in de begin
periode der bijzondere scholen, dat
men met breed gebaar de eisch om sub
sidie voor die scholen kon afwijzen,
onder het vrijwel billijk motief, dat
de Staat voor voldoend lager onder
wijs zorgt en dat zij op de openbare
school het aankweeken van alle maat
schappelijke en Christolijke deugden
waarborgt.
Als dat nog niet voldoende was,
en men toch afzonderlijke scholen
wilde bouwen en bijzonder onderwijs
wilde toedienen, welnu, men zou dat
natuurlijk niet beletten, maar dan
moest men ook zelf de daaruit voort
vloeiende kosten dragen.
Men heeft zich die offers getroost.
Intusschen is deze beweging ge
groeid en uitgedyd tot den omvang
die ze thans heeft en wier financieels
verhouding reeds gunstiger voor haar
is dan voor de openbare school, ter
wijl de huidige regeering de bijzon
dere school zells regelen de openbare
slechts uitzondering wil doen zijn.
Aan deze vaucht der coalitie wil
men thans ook trachten die der ker
kelijke gelijkstelling te voegen.
Is daarin van hare zijde iets on
billijks gelegen? zoo zouden we kun
nen vragen.
En dan antwoorden we neen
Met volkomen hetzelfde recht dat
ze gelijkheid, ja zelfs bevoorrechting
voor hare scholen opeischt, kan ze
dat ook ten opzichte harer kerken.
Dat de Chr. Hist, vleugel der coa
litie thans inziet waarheen ze wordt
geleid en waartoe ze nolens volens
zal moeten mêe werken, het moge
hard zijn, maar haar gegeven woord
leidt er toe, terwijl 't toch te voor
zien moest zijn, dat het daarop zou
aansturen.
Ze zal dus moeten gedoogen dat,
wat men in hare kringen de aanslag
op de Heiv. kerk noemt, met even
veel recht geschiedt als de subsidi-
eering van de bijzondere scholen,
waaraan ook zij «nee werkte.
Tenzij ze breekt niet de coalitie.
Want als ze op haar stuk blijft
staan en de belangen der Herv. kerk
niet zoo maar klakkeloos prijs geeft,
dan, zegt de Heraut, te hopen dat de
auti-revolutionnaire partij, zelfs al
kostte het haar nog zooveel zetels,
aan dat drijven niet zal toegeven.
Het is beter met eere voor een be
ginsel strijdende te vallen, dan een
overwinning te behalen, die alleen
gekocht zou kunnen worden door be
ginsel-verzaking.
Zoo zou het punt van uitgang der
coalitie, nl. die van het algemeene ge
loof, het begin eener breuke kunnen
worden, voor wat de wijduiteenloo-
pende onderdeelen daarvan betreft,
tenzij de Chr. Hist, fractie genoegen
neemt en instemt met de peroratie
waarmede de Heraut besluit
Er is geen sprake van, dat we als
Gereformeerde Kerk uit zekeren na
ijver gaarne de positie der Hervormde
Kerk verzwakt zagen.
Zelts het subsidie-vraagstuk is voor
ons van bijkomstig belang. Dat we
zelf geen subsidie ontvangen en de
Hervormde Kerk wel, is voor onze
Kerken nooit een reden geweest om
zich deswege by dc regeering te be
klagen. Indien de Hervormde Kerk,
omdat ze zelf niet in staat is voor
haar predikanten te zorgen en met
schrik ziende, hoe door het klein ge
tal harer predikanten de massale volks
kerken in de groote steden steeds
meer ontkerstend worden, op vermeer
dering der subsidie aandringt, ten
einde meer predikanten te kunnen be
roepen, zullen we het haar heusch
niet misgunnen, wanneer de regeering
deze subsidie haar verleenen wil. En
evemnin denken we er aan, de Theo
logische faculteiten aan de Rykshoo-
gescholen, waarvan alleen de Her
vormde Kerk gebruik maakt voor de
opleiding harer predikanten, op te
eischen voor onze Gereformeerde Ker
ken.
We hebben aan onze Theologische
school en aan de Theologische facul
teit onzer vrije Universiteit gelegen
heid te over om voor de opleiding
onzer eigen dienaren te zorgen. Met
historisch geworden toestanden wil
len we gaarne rekening houden, en
in de praktijk kunnen we inschikke
lijk genoeg wezen. Maar zoodra men
van Hervormde zijde principeel voor
de Hervormde Kerk de positie van
een gepriviligieerde kerk opeischt,
moeten we ons wel verzetten. Ver
zetten, omdat dit in flagranten strijd
zou zijn met de beginselen van onze
Grondwet. Verzetten, omdat we als
Gereformeerden deze pretentie aan
de Herv. kerk niet toe kunnen geven
zonder ons eigen recht prijs te geven.
Eu verzetten bovenal, omdat daarmede
een beginsel in het staatsleven zou
worden ingevoerd, dat voor de toe
komst van ons volk uiterst bedenke
lijk zou wezen.
Het is daarom, dat we van harte
hopen, dat de Chr.-Historische partij
door dit drijven zich niet zal laten
meeslepen. Een verbreking der Coa
lite zou daarvan wel het gevolg moe
ten zijn, want noch de Roomschen
noch de Gereformeerden zouden ooit
er toe kunnen medewerken om dit
beginsel van de gepriviligieeide posi
tie der Hervormde Kerk te steunen.
De betrekkelijke korte duur van de
krijgsbedrijven in den Balkan hebben
aan de Turken schier niet anders dan
nederlaag op nederlaag bezorgd.
De trutsche houding der Ottomaan-
sche regeering tegenover de ultimata
der Balkan-Staten, had stellig een
krachtiger en kraniger optreduii doen
verwachten.
Toch is dat alles niets anders ge
bleken dan bluf der Jong Turksche
leiders. Men heeft er geleefd uit den
korf zonder zorg, en die zorgeloosheid
wreekt zich onherstelbaar.
De oud-groot-vizier van het Turk
sche leger verklaarde aan een der
correspondenten van den Parijschen
Matin" de Turksche nederlagen al
dus „Het is geen wonder dat dit
leger verslagen is. Met veel moeite
heeft men sedert het begin van den
oorlog 230.000 man tegen de Bulga
ren in het veld gebracht. Overal had
men gebrek aan het meest bleef de
verplegingsdienst iu gebreko. Hoe
kan men verlangen dat uitgehongerde
soldaten, bijna zonder ammunitie, en
door slechts weinige officieren en on
derofficieren aangevoerd, grooten te
genstand bieden De Jong-Turken
hebben door hnn zoogenaamde reor
ganisatie van het leger alles uit het
verband gerukt. Door groote pen
sioenen te betalen, hebben vele oude
officieren den dienst vaarwel gezegd.
De jonge officieren, afkomstig van
militaire academies, hadden nog geen
ei varing. Bij bataljons van 800 man
zijn hoogstens slechts 7 officieren, ter
wijl onder het oude régime van den
ex-sultan Abdoel Hamid elk bataljon
