RRESKEHSCHE COURANT.
ALGEMEEN
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
VOOR
HET VOORMALIG 4£ DISTRICT.
No. 917.
Woensdag 21 Juli 1904.
13e Jaarg.
De Eerste Hamer af.
ABONNEMENT.
Per 3 maanden /0.50, franco per post door het geheele Rijk /0.55,
voor België ƒ0.626, voor Amerika ƒ0.826, bij vooruitbetaling.
Bjj alle boekhandelaren en brievengaarders worden abonnementen aangenomen.
ADVERTENTIËN.
Van 1 tot en met 5 regels 25 cents elks gewone regel meer 5 «ent».
Groote letters naar plaatsruimte. Bij abonnement lager tarief.
Advertentiën worden ingewacht tot b nsdag- en Vrijdagnamiddag twee uur.
Dit blad verschijnt eiken Dinsdag- en Vrijdagavond bij den uitgever C. MKLEJIAlk te {freshens.
o
Zoo is dan de Eerste Kamer door de
sluiting van de zitting der Staten-Generaal
op jl. Zaterdag, ontbonden.
Sedert de grondwet van 1848 is dit de
eerste maal dat tot zulk een buitengewone
maatregel de toevlucht is genomen.
Want dat ze buitengewoon is, zal nie
mand ontkennen, waar zelfs de anti-revo
lutionaire Nederlander van jhr. mr. de Sa-
vornin Lohman in het votum der Eerste
Kamer allerminst een reden tot ontbinding
*ag-
De ontbinding is natuurlijk niet een in-
constutioneele daad, daar zij in de grond
wet is nedergelegd als een recht toekomen
de aan bet hoofd van den Staat.
Maar van dit recht wordt niet op wil
lekeurige wijze gebruik gemaakt.
Een noodzakelijke eiscb daartoe is een
conflict tusschen regeering en Kamer.
Naar het oordeel der regeering is dit
conflict door de Eerste verwekt door de af.
stemming van bet ontwerp tot wijziging
van de Hooger Onderwijs-wet.
We zeiden reeds vroeger, en het is niet
ondienstig er andermaal op te wijzen, dat
dit ontwerp vooral van belang is voor de
door dr. Kuyper gestichte Vrije Universi
teit, en dat uit hoofde van een stelsel van
eigen bevoorrechting ieder tegen deze wet
moest zijn die niet gebonden was aan par
ty-belang.
De rechterzijde der Tweed» Kamer nam
dit ontwerp aan, hetzij omdat dr. Kuyper
't had voorgesteld, hetzij het coalitie-be
lang er door bevorderd werd.
Het moge hoog spel genoemd worden
dat de premier hier by speelde, door bet
geluk gediend, heelt hij het gewonnen.
Inderdaad is dr. Kuyper een politiek ge
lukkig mensch als weinigen.
Door middel van de toevallige meerder
heid der Tweede Kamer heeft hij van de
gelegenheid gebruik gemaakt om zijne gun
stelinge, de Vrjje Univereiteit, te gedenken
door de bovenvermelde Hooger Onderwijs
wet dermate te wyzigen, dat aan de ge
promoveerden dier school een graad kan
worden uitgereikt zonder examen te moeten
afleggen ten overstaan van eene commissie
uit den senaat der faculteiten van de rijks
universiteiten, zooals tot dusver wordt ge-
eischt.
Alleenlijk kan thans een graad worden
toegekend na voldoeud afgelegd examen
voor de hoogleeraren der Vrije Universi
teit, welke graden volkomen bevoegdheid
geven tot het geven van onderwijs en tot
het uitoefenen van ambten en bedienin
gen.
De vrijzinnigen hebben in deze princi-
piëele bevoorrechting een niet voldoenden
waarborg gezien voor wat de bevoegdheid
der graden bij staats-controle eischt. Wes
halve is door dezen in de Tweede Kamer
deze wijziging afgekeurd.
Maar niet alleen zij, ook dr. Schokking,
mr. de Savornin Lohman en dr. De Visser,
de hoeksteenen van de gecoaliseerde prote-
stantsche rechterzijde in de Kamer hebben
zich in het debat beslist tegen het ontwerp
verklaardalleen de heide eersten hebben
niet uit sympathie, maar uit party-belang
vóór de wst gestemd om dr. Kuyper op de
been te houden.
De wet was aangenomen, maar nog niet
door de Eerste Kamer goedgekeurd, wat
ook niet te verwackteu was.
Toch waren de omstandigheden gunsti
ger dan ooit om het beoogde doel te he
reiken.
luimers de verkiezingen voor de helft
der Provinciale Staten, die ditmaal, gelijk
nimmer te vortn waren bsheerscht door de
politiek, vielen bij eerste stemming uit ten
gunste van de regeerings-partij.
Dit zou dus de val zijn waarin de Eer
ste Kamer liep, indien zij nu het ontwerp
afstemde, in den vorm eener ontbinding,
hoezeer de gezaghebbende en invloedrijke
mannen der rechterzijde daar tegen bezwaar
opperden.
Zoodra de beslissing der Eerste Kamer
gevallen was, heeft de betrokken minister
president, onvermurwbaar voor de raadge
vingen van tal zijner partijgenooten, ge
dachtig aan het »nu of nooit" ten opzich
te zijner Vrije Universiteit van het votum
dier Kamer niet een portefeuille-kwestie
gemaakt, maar er een kabinets-kwestie van
weten te maken. En het geluk heeft hem
ook hierbij dermate gediend, dat alle mi
nisters zich homogeen verklaarden ten op
zichte van een punt dat niet het algemeen
beleid van het kabinet, doch slechts een
zeer bescheiden onderdeel vah het departe
ment van binnenlandsclie zaken raakte,
tenzij in ons staatsleven een zoodanige om
mekeer is gekomen, dat elke ministerieels
voordracht van boa geringen omveng ook,
als een kabinets-daad moet worden be-
echouwd.
Met de Koningin nu te plaatsen voor
eene ontbinding van de Eerste Kamer of
vour een ontslag van het kabinet, geljjk
het advies van den Ministerraad luidde, was
de beslissing niet twijfelachtig, en, zouden
we er aan kunnen toevoegen, het debacle
volkomen.
De Eerste Kamer die op 3 Augustus zal
worden verkozen, zal in zooverre van de
tlians ontbondene afwijken, dat hare meer
derheid op de hand van dr. Kuyper is.
Het advies tot ontbinding, ,dat in elke
andere omstandigheid zuiver heteekent een
uitspraak des volks uit te lokken, kan nu
allerminst voor die beteekenis in aanmer
king komen, omdat het succes te voren is
te berekenen.
Het komt ons voor dat deze ontbinding
meer is een straf voor het verijdelen van
dit plan, waaraan tevens de zeldzaam voor
komende gelegenheid is verbonden zich
voor goed van zoo'n meerderheid te ont
doen, die, niet bevreesd voor het Damocles-
zwaard, te allen tijde met haar controle
rende positie een sta-in-den-weg zou kun
nen zijn voor de politiek der tegenwoordi
ge regeering.
De Vrije Universiteit is dus geholpen
en alle wetten die voorts door dit kabinet
zullen worden voorgesteld, zullen thans
zonder bezwaar den weg naar het Staats
blad vinden, daar door de Eerste Kamer in
een volgzaam lichaam te herschapen, haar
con troleeren d karaktar is ontnomen.
In verblinds partyzucht zsgt msn in da
kleine anti-raT. pars dat hst nu voaraarat
wel uit zal wezan mat de oppoaitie in da
Eerste Kamer.
I
