Een bron van gezellig
heid. Nieuwe
spiraalelementen in de
Somy Maxim oliehaard.
Dagboek 44
BOEKHANDEL VINK Markt 12 AXEL
Zojuist verschenen
Een overzicht van de jongste 25 jaar
van Axels geschiedenis,
Prijs 6,75
DAGAANTEKENINGEN RONDOM DE
BEVRIJDING VAN AXEL SEPTEMBER -
NOVEMBER 1944 VAN MEVROUW T. C.
VINK-VAN VESSEM
Zaterdag 2 september 1944
We kunnen zo zachtjes aan de vlag wel
klaar leggen. De bevrijding nadert snel.
Men zegt: ze zitten al in Namen en Luik
en in St. Niklaas worden reeds allerlei na
tionale feestartikelen verkocht. De Duit
sers die hier op de l'Azote zijn om de fa
briek af te breken, zouden vanmiddag ver
trekken. In het land van Cadsand zouden
er geen meer zijn; op Zuid-Beveland zijn
er ook geen meer en op Walcheren nog
slechts een vierde van wat er geweest is.
Op Zaamslag waren ze vorige week ver
trokken, maar ze zijn toen weer terugge
komen, omdat er geen middel van vervoer
was.
Vanmiddag moet ik er weer naar toe en zal
dan eens zien. hoe het is. Het reizen is an
ders erg gevaarlijk op het ogenblik. Vorige
week zaterdag is de trein van 2.00 uur na
bij Hulst beschoten. Alle mensen kregen
gelegenheid om er uit te gaan doordat de
vliegers er eerst driemaal rondvlogen, doch
de machinist, een N.S.B.-er, ging er niet
uit, want het waren Duitsers! Die eigen
wijsheid heeft hij met zijn leven moeten
bekopen.
In Bergen op Zoom is er van de week een
bus beschoten. Een broer van George v. d.
Casteel, die daar chauffeur op was, is er
bij omgekomen, met nog een twintigtal an
dere mensen. Ze schieten tegenwoordig
maar op alles wat zich op de weg bevindt
en ook al op dorsmachines, doch het zal
niet lang meer duren; we zullen maar ho
pen, dat het dan ook spoedig vrede is.
De post gaat tegenwoordig niet vlug.
Op Zaamslag waren de Duitsers volop aan
het inpakken. De reis met de tram was niet
zo aantrekkelijk, want terwijl ik er op
stond te wachten, hoorde men in de verte
voortdurend zware ontploffingen, die ook
op Zaamslag de ruiten deden rammelen.
De Duitsers brachten hier bij de burgerij
alles terug wat ze in gebruik hadden ge
had. Bij de kapper een leuk tafeltje, bij
de winkelier de snelweger, enz. De boeren
waren aangezegd om met paard en wagen
voor te komen om alles weg te brengen.
Ook in Terneuzen stonden allen voor het
vertrek gereed, 's Avonds om elf uur ho
ren we nog een tram binnenkomen, die
voor hetzelfde doel dienst had gedaan.
Op de morgen van het bombardement van
Rieme was er 's morgens om 7.00 uur nabij
Philippine een V I neergekomen, wat hier
met een zware slag werd waargenomen.
Zondagmiddag 3 september tegen 2.00 uur
zien we op straat de mensen bijeen staan,
alsof er iets bijzonders aan de hand is.
Ruim 5 minuten voor 3.00 uur verschijnt
vóór het stadhuis de auto van de garage
houder Lenos, die aanbelt, doch geen ge
hoor krijgt, maar na enige ogenblikken
komt de burgemeester aanhollen. Vlug
haalt hij zijn fiets en regenjas uit het stad
huis. De fiets wordt achterop de auto ge
bonden, dan worden nog een grote koffer,
een rol van wasdoek en een soort opgevou
wen stoel in de auto geladen en de vlucht
neemt een aanvang. Het doel is in Ter-
neuzen de boot te halen, die om 3.10 uur
vertrekt, dus er is haast bij. Later verne
men we, dat hij des morgens reeds zijn
vrouw en kinderen naar de boot heeft ge
bracht en dat om 12.00 uur de onderwij
zer Pieterse met vrouw en drie kinderen,
benevens zijn 80-jarige schoonmoeder, zijn
vertrokken.
De gehele zaterdag en nog zondagmorgen
hadden de partijgenoten besprekingen ge
voerd, doch met de leider was zondag geen
contact meer te krijgen, zodat ze de moed,
indien ze die tenminste ooit hadden ge
had, hadden laten zakken. Wat een ver
schil nog bij zaterdag vóór acht dagen, toen
de burgemeester nog vrolijk en wel met
een paar Duitsers op jacht geweest was,
die hem pas tegen 12.00 uur thuis bezorg
den en toen lachend tegenover zijn vrouw
opmerkten: „We hadden de burgemeester
„ganz" vergeten." Ofschoon we ons nu al
heel wat bevrijd gevoelden, ging ieder toch
nog om 10.00 uur prompt binnen.
Maandag 4 september
Het was duidelijk zichtbaar dat de zaak
voor de Duitsers verloren was. De gehele
maandag kwamen ze langs alle wegen bin
nen vanaf Antwerpen, waar de weg door
de tunnel was afgesneden, doordat men
deze vol voertuigen had laten rijden. Dit
-was het werk van de z.g. „Witte Garde",
de patriotten van België. Wat een verschil
toen we de trotse Duitse weermacht za
gen optrekken, nu alleen vuil en zwart en
allerlei uniformen dooreen.
Dinsdagmorgen 5 september verschijnt
slechts een N.S.B.-er op het stadhuis, Wil
lem Wieland Mzn., die steeds voorman
was geweest bij de tewerkstelling. Nadat
de vorige dag, maandag, slechts spaarzaam
een oranjestrikje, als proefkonijn op de
hand was geprobeerd, kwamen nu de vlag
getjes en oranjemutsjes voor de dag, wat
in de middag zijn hoogtepunt bereikte. De
lang opgekropte woede op ieder die zich
met de Duitsers had ingelaten, moest wor
den gekoeld. Eerst op het cafe van „Su-
kertje", Adriaan den Engelsman, die reeds
een zoon had geofferd aan het „Russische
front in Italië" en een tweede, die met het
schoonmaken van zijn revolver zichzelf zo
danig in de buik heeft getroffen, dat hij
na enige dagen in het ziekenhuis te Hulst
overleed. Alles werd kort en klein geslagen.
Ook het huis van Pieterse wou men onder
handen nemen, doch gelukkig wisten enige
bezadigde ouderen hieraan paal en perk te
stellen. Dan moesten de meiden, die zich
met de Duitse soldaten hadden opgehou
den het ontgelden. Hun werd het baar af
geknipt, zodat ze voorlopig niet meer toon
baar waren. Bij de sigarenwinkelier van
Dorsselaer in de Noordstraat werd de ge
hele winkel leeg gehaald. De herbergier Jan
van Gies kreeg in de Nieuwstraat een flin
ke aframmeling, zodat de dokter er aan te
pas moest komen. Toen trad echter de
wachtmeester der marechaussee J. J. H.
Callaars, die sinds het geval Fr. de Block
was ondergedoken, handelend op en zag
zich genoodzaakt een schot in de lucht te
lossen om de menigte te kalmeren. Het
knippen werd toegestaan. Tegen 5.00 uur
had zich een bestuur gevormd, dat voorlo
pig de leiding zou nemen, ds. van Geveren
als burgemeester. Velen, die zich hiervoor
reeds van tevoren hadden gemeld, werden
op het stadhuis genodigd. De onderduikers
kwamen uit hun schuilhoeken te voorschyn.
De meesten was het aan te zien, dat ze ge
ruime tijd de buitenlucht hadden moeten
ontberen. Tegen de avond was de rust
weergekeerd. De volgende dag was het en
thousiasme erg geluwd.
Er waren weer Duitsers op het stadhuis ge
weest, de groene politie was in Terneuzen
teruggekomen. Er waren 5 burgers dood
geschoten, doch onze eigen politie deed ook
dienst. Twee N.S.B.-politiemannen waren
ontwapend en in de kazerne opgesloten.
Een derde was door zijn vrouw met het por
tret van de Führer op zijn kop geslagen en
spoorloos verdwenen. Een werkman van de
gemeentereiniging had zichzelf gevangen
gegeven, ook hij wilde niet weglopen. Als
zijn kop er toch af moest, moest dat maar
hier gebeuren. Maandag was de rest van
het zaakje, o.a. Tienus Schieman, vertrok
ken, doch stond 's avonds nog te wachten
aan de boot, daar eerst de Duitsers moes
ten worden vervoerd.
Donderdag 7 september guur weer en op
straat zo dood als een pier. De Duitsers leg
gen telefoon aan en gaan zich blijkbaar
weer hier vestigen, doch van die N.S.B.-
kwestie trokken ze zich niets aan. Sinds
dinsdag geen post, geen trein, geen tram!
Vrijdagmorgen 8 september staan er aan
Drieschouwen enige auto's met geschut. In
de voormiddag komen enige Amerikaanse
jagers over en hebben we ons eerste lucht
alarm volgens aankondiging. Schieters van
weerszijden. Ook in de verte horen we ge
regeld gedonder van zwaar geschut.
Vrijdag kwamen enige burgers terug met
de overzetpont en werden onder vuur ge
nomen. Een Duitser werd gedood. De zoon
van de landbouwer J. d. H. in zijn hiel ge
troffen en besmeurd met Duits bloed,
's Middags een pont op een zandbank gelo
pen en 150 Duitsers verdronken.
Dinsdagavond 8 N.S.B.-ers van Zuiddorpe
binnengebracht. Dinsdagmorgen reeds ver
scheidene vlaggen uitgestoken, doch uit
angst voor doortrekkende Duitsers weer in
gehaald.
In de nacht van vrijdag 8 op zaterdag 9
september weer grote terugtocht. Reeds
om 12.00 uur passeren enige auto's rich
ting Walsoorden. Een drietal met een mo
torrijder komt echter na enige tijd weer te
rug. De gehele nacht dreunt zwaar geschut.
Gent beschoten. Het gehele huis staat te
dreunen. Tegen 6.00 uur wordt het schie
ten gestaakt. Dan komt het getrappel van
vele paarden naderbij. Aan de hoek Zee
straat-Weststraat houden ze halt. Ze blij
ven staan trappelen en met de armen slaan
om zich warm te houden. Want de nacht is
erg koud. Op de Markt parkeert een fraaie
luxe aiito en een poos daarna ook een
vrachtauto. Om kwart voor zeven komen
de paarden weer in beweging. Gedurende
20 minuten trekt een stoet van alle moge
lijke voertuigen voorbij, alle bespannen met
paarden. Militaire wagens, rijtuigjes, huif
karren, vrachtwagens, te veel om op te noe
men. Dan staat er voor het stadhuis een
tweetal auto's en een meisje onderhoudt
zich met de militairen. Wellicht doet ze
haar beklag, dat men dinsdag heeft ge
tracht, evenals anderen, haar de haren te
knippen. Of de vlucht resultaat heeft, moe
ten we nog afwachten. Daarna verschijnen
op de Markt tal van auto's, die daarstraks
de rij van viervoeters een tijdje hadden on
derbroken. Op het stadhuis worden inlich
tingen ingewonnen voor berging der voer
tuigen. Nadat ze eerst alle achter het stad
huis waren geparkeerd, worden ze nu in
garages ondergebracht.
Veel vraag naar Strassenkarte van Holland.
Niet veel te koop zoals in 1940. Om 9.00
uur is alles weer rustig en zijn geen voer
tuigen meer op straat te zien, doch om
11.00 uur komt weer eenzelfde stoet bin
nen. Men schat het aantal Duitsers, dat we
die dag binnen onze veste hebben gekre
gen op 4000. Ze worden ondergebracht in
alle scholen, leegstaande en door bewo
ners (N.S.B.-ers) verlaten huizen en bij de
burgerij. Ook wij krijgen ons aandeel. On
geveer 3.00 uur komen 2 officieren voor
inkwartiering. Nach einer halben Stunde
kommen sie zurück. Ze willen nog eerst
even naar de kapper en daarna direct on
der de wol, want ze hebben 14 dagen ge
lopen en slechts 2 nachten geslapen. Bij
hun terugkeer gaan ze dan ook direct on
der de wol. Ze hebben elkaar schijnbaar
weinig te vertellen, want we horen ze geen
woord meer spreken.
Van een ander horen we dat hij te voet van
Caen is gekomen en in geen 30 dagen uit
de schoenen is geweest. We mogen evenwel
hoogst dankbaar zijn met ons deel, want
bij vele burgers worden er 10 tot zelfs 20
ondergebracht. Wie geen voldoende bedden
heeft, krijgt stro thuis bezorgd. Velen hou
den voor zichzelf nog slechts een klein ver
trekje over. Vooral in de Stationsstraat en
het z.g. nieuwe gedeelte worden er veel
ondergebracht. Er zijn veel officieren bij,
want de staf heeft hier zijn standplaats uit
gekozen. De generaal heeft zijn bureau ten
huize van de gemeentesecretaris en logeert
bij de heer W. Dieleman in de Wilhelmina-
straat. Ook zijn er verschillende dokters
bij. In de Chr. Bewaarschool worden de ge
wonden ondergebracht, de zwaargewonden
in het ziekenhuis te Sluiskil, waar vele ope
raties worden verricht, zowel de Nederland
se als Duitse dokters hebben handen vol
werk.
Zondag 10 september begint met een stra
lende herfstochtend. Kwart over acht horen
we eindelijk beweging op de logeerkamer.
Geheel uitgeslapen en verkwikt komt onze
inkwartiering naar beneden. Als voor de
hand liggend maken we de opmerking, dat
het mooi weer is, doch we krijgen ten ant
woord, dat slecht weer beter is, omdat er
dan niet zoveel vliegers komen. Hun ont
bijt bestaat uit koeken, boter en kaas, be
nevens koffie met suiker ter gelegenheid
van de zondag. Reeds de vorige dag (zater
dag) komen vele jagers op verkenning, die
telkens met mitrailleurvuur worden ontvan
gen en dan ook weer terugschieten, wat ten
gevolge heeft, dat bij enige burgers aan de
Buthdijk de kogels door de ruiten vliegen.
Een Duitse soldaat, die op het Bylocque-
plein ook op een jager had geschoten, had
bij het uitstappen het ongeluk met zijn ge
weer achter de camouflage van zijn voer
tuig te blijven haken, wat tot gevolg had,
dat het geweer afging en vlak door het
hoofd. Enige burgers hadden het gebeurde
gadegeslagen en maakten de andere Duit
sers erop opmerkzaam, die toen informeer
den wie er geschoten had, doch ook de wa
re toedracht wilden aannemen.
Vooral om 7.00 uur is er een oorverdovend
lawaai als aan alle kanten de jagers, zes
in getal, onder vuur werden genomen.
Evenwel zonder resultaat.
(wordt vervolgd)
1
Os Somy Maxim: een Haard met warmte én met gezelligheid. On
breekbare spiraalelementen met garantie. Als brandstof huisbrand
olie 1. Goedkoper kan nauwelijks. Fraai van lijn in verschillende kleur
combinaties. Verchroomde deurrand. Verwisselbare geëmailleerde
panelen. Capaciteit 8.000 en 10.000 kcal/u.
Somy
Vraag uw kaehelleverancler om Inlichtingen of kleurenfblder of andere bij
Somy Haardenfabrlek N.V.. Jan Vermeerlaan 253. Roosendaal.
Tel. 01650 - 34205. Somy wordt verkocht, gefabriceerd en geassembleerd
In 8 Europese landen.
m 1944 I
in 16 pagina's tekst en 56 pagina's illustraties, met ruim 120 foto's van
Axel 1969 met vergelijkingen en contrasten met Axel van voor 1940.
Samengesteld in opdracht van het gemeentebestuur van Axel ter gelegen
heid van de 25e herdenking van de bevrijding.
Uit voorraad leverbaar.
