Brief van Kolonel Szydlowski
OVIRWilDIGiNDi BELANGSTELLING
bil opening bevriidlngs-herdenklng
3oodschap van de bevrijder en ere-burger
van Axel, Kolonel Dr. Z. M. Szydlowski
D.S.O., uit Canada - uit het Pools vertaald
en voorgelezen door de heer B. Strenk uit
Vlissingen, redacteur van „De Poolse Oud
strijder".
Aan de inwoners van Axel I
Mijn Dierbaren,
Vijfentwintig jaar het is een lange tijd.
Niettemin zeer levendig herinner ik mij nog
de gebeurtenissen, mensen, en hoe het alles
in zijn werk ging; en hoe het er toen uitzag.
Half september 1944 opereerde de Eerste
Poolse Pantserdivisie, die na de grote slag
in Normandië de Duitsers vervolgde, in de
streek Gent-Antwerpen. Vanuit Gent bereik
ten wij spoedig de grens van Zeeland. Mij,
met het 9e Bataljon Jagers, versterkt met het
2e Regiment Gemotoriseerde Artillerie en
een Eskadron Cromwell's van het 10e Regi
ment Jagers te paard (gemotoriseerd), werd
de opdracht toegewezen Axel en Terneuzen
te bevrijden.
Het terugdringen van de Duitsers uit het
rayon Hulst-Zuiddorpe is vrij gemakkelijk
gegaan. Wij bezetten de forten tegenover
Axel, maar bleven steken in de brede water
stroken, die vanaf de stadsgrenzen werden
verdedigd. Het zoeken naar geschikte wegen
en manieren om de opdracht te vervullen
heeft vrij lang geduurd. Wij bezaten geen
zogenaamde „ducks" nog stormboten.
Mijn oosterburen, het 10e Regiment Dragon
ders, had met al te grote bravour het kanaal
Axel - Hulst hij Kijkuit bedwongen, maar
zonder succes. Hun pogingen echter worden
door u op ontroerende wijze geëerd en her
dacht, door de jaarlijkse tochten naar het
Poolse Kruis aan de weg Axel - Hulst.
Pas op de derde dag werd het kanaal met
steun van de totale divisie-artillerie, ten
oosten van Dubosch succesvol bedwongen
door het 8ste Bataljon Jagers. Dank zij het
eminente optreden van de genietroepen, die
een brug bouwden, bereikte ik op de 19e sep
tember 1944, vanuit het oosten de stad Axel
en met een tweede sprong Terneuzen.
En zo werd Axel en Oost Zeeuws-Vlaande-
ren na verbeten gevechten bevrijd en werd
de Duitse aftocht naar de zee afgesneden. Het
8e Bataljon Jagers bevrijdde Zaamslag en
de Jagers van Podhale, Hulst.
De gehele operatie had vele dramatische mo
menten; o.a. reeds op 16 september bereikte
een deel van de 3e compagnie van het 9e
Bataljon Jagers vanuit het oosten de stad
Axel, maar zij werden teruggedrongen en le
den aanzienlijke verliezen.
Hoe goed herinner ik mij nog het plein voor
het stadhuis in Axel op het moment dat wij
daar kwamen. Jullie gedroegen zichzelf alsof
er geen oorlog was. Dol van vreugde over de
bevrijding, zijt Gij uitgezwermd en hebt Gij
alle straten en pleinen in het oude Axel ver
sperd, zelfs zo dat wij moeilijkheden hadden
met het militaire verkeer en de bevelvoering.
Voordat ik Terneuzen en de oevers van de
Wester-Schelde bereikte, is het de Duitsers
gelukt Axel 's nachts met mortiervuur te be
stoken en weer waren er verliezen in mensen
levens, burgers en militairen.
En daarna kwamen de herdenkingen, de
eerste, de tweede... de vijfde. En altijd waart
Gij voor ons zo hartelijk, zo zich ons her
innerend, zulke goede, dankbare en trouwe
Nederlanders waart Gij I
En daarom ook besloot ik mij met u en met
uw stad voor altijd te binden, na de grote
persoonlijke tragedie, die mij heeft getroffen.
Binnen de muren van uw stad ontving ik vele
eerbewijzen het ere-burgerschap van de
stad Axel, de benoeming door H.M. de Ko
ningin tot Commandeur in de Orde van
Oranje-Nassau met de zwaarden, het noemen
van een plein naar mijn naam en het oprich
ten van een monumentale bank met mijn beel
tenis op het zelfde plein.
U hebt een mooi, ontroerend monument op
gericht ter ere van onze gevallenen, en ik ben
er van overtuigd, dat dit monument niet al
len een voorwerp is van bewondering en van
bevestiging van de meest verheven idealen
(en dat het incident van het bekrompen hy
pocritisch obscurantisme, reeds lang is ver
geten).
Het monument is prachtig en zijn schepper
verdient hulde en gedachtenis.
Ik weet niet of Gij, mijn dierbaren, beseft,
dat uw houding, uw dankbaarheid en ge
dachtenis voor u op alle continenten een
eeuwig monument heeft opgericht van de
meest verheven menselijke idealen en eigen
schappen.
Want overal in de wereld weet men van Axel,
weet men over Axel, weet men wat Axel voor
zijn bevrijders heeft gedaan en nog steeds
doet.
Uit het diepst van mijn hart wens ik u het
allerbeste, ontwikkeling van de stad, geluk
voor u en alle gezinnen en veel succes voor
de dappere boeren in de gehele omgeving.
Laat het geluk u begeleiden en de vrede
altijd uw deel zijn. Laat niemand u bezetten
en onderdrukken, zodat niemand u ooit meer
hoeft te bevrijden
Mijn kinderen en kleinkinderen verzochten
mij u hun hartelijke wensen over te dragen
LEVE AXEL EN ZIJN INWONERS
Dr. Z. M. Szydlowski
Woensdagmiddag is het vijfde lustrum bevrijdingsviering begonnen
met een officiële ontvangst van de Poolse oudstrijders uit Nederland,
België, Frankrijk en Engeland.
Onder hen was Generaal Maczek bij Axels bevrijding bevelvoerder
van de Poolse troepen, thans woonachtig in Schotland.
Naast vele Poolse oud-strijders uit Neder
land, België, Frankrijk en Engeland waren
ook de commissaris der Koningin in Zee
land, Mr. J. van Aartsen, Overste van Thiel
der Rijkspolitie en vele andere genodigden
aanwezig.
Burgemeester van Dijke verwelkomde de aan
wezigen.
Mijnheer de Commissaris der Koningin en
Mevrouw van Aartsen,
Your Excellency General Maczek,
Dear Polish friends,
Dames en Heren,
Het is mij een bijzonder voorrecht u allen
te mogen begroeten als onze zeer gewaardeer
de gasten bij de aanvang van de plechtigheden
ter herdenking van de 25e verjaardag van de
bevrijding van Axel.
Dat u mijnheer de Commissaris der Koningin
tesamen met uw echtgenote vanavond in ons
midden wilt zijn stemt ons tot grote voldoe
ning. Dat u daarenboven daadwerkelijk deel
wenst te nemen aan het eerbetoon jegens de
gesneuvelde Poolse soldaten vervult ons met
dankbaarheid.
Your presence General Maczek with many of
your brothers in arms is for us a reason of
great joy and emotion. That you would not
be absent in spite of your great age inspires
us to gratitude and pride. It would have been
a pleasure for me to welcome Colonel Szyd
lowski but he wrote me that for reasons that
I fully respect he was not able to be among
us. (De aanwezigheid van U Generaal Maczek
met vele van uw wapenbroeders is voor ons
een reden van grote blijdschap en ontroering.
Dat u ondanks uw hoge leeftijd hier niet wil
de ontbreken stemt ons dankbaar en trots.
Gaarne had ik hier ook verwelkomd kolonel
Szydlowski, doch deze heeft mij bericht om
zeer respectabele redenen vandaag niet in ons
midden te kunnen zijn.)
Van zelfsprekend gaan op dit moment onze
gedachten terug naar 25 jaar geleden.
Na jaren van duivelse nazi-terreur was op
19 september 1944 des middags om half drie
de bevrijding van Axel een feit.
Een onmetelijk groot goed hebben onze be
vrijders met Gods hulp ons in handen ge
legd de vrijheid.
Er moet ons alles aan gelegen zijn deze vrij
heid te verdedigen en te behouden. Naar mijn
stellige overtuiging zullen wij de vrijheid
slechts kunnen handhaven in gebondenheid
aan zedelijke normen. Vrijheid zonder ge
bondenheid leidt tot anarchie en uiteindelijk
tot onvrijheid.
Bepaalde ontwikkelingen in ons huidig maat
schappelijk bestel nopen tot hernieuwde en
ernstige bezinning op onze vrijheid. Zo zul
len wij ouderen - overigens met alle begrip
voor de veelal gerechtvaardigde verlangens
van onze jeugd hen met niet aflatende
ijver moeten bijbrengen de harde les van het
jongste verleden. Alles wat in ons vermogen
ligt moeten wij aanwenden om te voorkomen
dat de opgroeiende generatie eens wordt ge
confronteerd met oorlog en totale onvrijheid.
De offers gebracht voor onze vrijheid zijn te
groot om deze nogmaals van de mensheid te
vergen.
Ook de bevrijding van Axel heeft grote aan
tallen onvervangbare mensenlevens gevergd.
Veel burgerslachtoffers zijn gevallen en zeer
veel Pools bloed heeft gevloeid over Axel's
bodem.
Dankbaar memoreren wij op dit moment de
wijze waarop onze Poolse vrienden onze be
vrijding hebben bewerkstelligd. Door hun
moedig en doortastend optreden kan worden
voorkomen, dat Axel een totale vernietiging
onderging. Dat zovele Poolse oud-strijders
vanavond in ons midden zijn stemt ons dan
ook dankbaar en blij.
Zonder iemand te kort te willen doen wil ik
hier op gezag van kolonel Szydlowski de
naam noemen van luitenant Zajdenbajtel die
op 19 september 1944 als korporaal van de
het hoofd van zijn troep als eerste van de
3e compagnie van het 9e Riffle Battalion aan
Poolse soldaten Axel binnen kwam en hier
voor met zijn bloed moest betalen daar hij
zeer ernstig werd gewond.
De dank die wij aan onze Poolse vrienden
verschuldigd zijn is nauwelijks in woorden
uit te drukken, laat staan in daden te ver
tolken.
Dat desondanks de Gemeenteraad van Axel
in zijn vergadering van 15 augustus 1969 be
sloot onze bevrijders de hoogste eer te be
tonen die in het vermogen ligt van de Raad
moet u zien als een uiting van uitzonderlijk
hoge verering en diepe dankbaarheid dezer
gemeente voor de wijze waarop Axel door de
le Poolse Panzerdivisie van de Duitse bezet
ters werd bevrijd.
It is a great honour for me, to inform you
General Maczek as the commanding-officer of
the 1st Polish Armoured Division, that the
Municipal Council of Axel at its meeting of
August 15th, 1969 decided to nominate you
as Freeman of the Municipality of Axel.
Allow me to hand over to you this charter of
your nomination. (Het is mij dan ook een
grote eer U Generaal Maczek als comman
dant van de le Poolse Panzerdivisie te mo
gen meedelen, dat de Raad der gemeente
Axel in zijn vergadering van 15 augustus '69
besloot U te benoemen tot ere-burger der
gemeente Axel. Staat u mij toe bij deze de
oorkonde van uw benoeming uit te reiken).
Als uiting van dank voor het verrichten van
bijzondere daden van dapperheid met het in
de waagschaal stellen van eigen leven door de
leden van de Vereniging van Poolse oudstrij
ders in Nederland heeft de Gemeenteraad
eveneens in zijn vergadering van 15 augustus
j.l. besloten de ere-penning der gemeente
Axel in goud aan deze Vereniging toe te
kennen. Ik moge thans deze penning met de
daarbij behorende oorkonde uitreiken aan de
voorzitter van de Vereniging van Poolse oud
strijders in Nederland.
Dat de Gemeenteraad in zijn eerder genoem
de vergadering besloot de Vereniging Axel-
Polen eveneens te begiftigen öiet de ere
penning der Gemeente Axel in goud moge u
zien als een blijk van grote waardering voor
de uitzonderlijke wijze, waarop bestuur en le
den van de genoemde Vereniging zich gedu
rende de afgelopen vijf en twintig jaren heb
ben beijverd voor het onderhouden van de
banden van vriendschap tussen de Poolse
oud-strijders en de burgerij van Axel. Gaarne
wil ik deze penning met de daarbij behoren
de oorkonde overhandigen aan de voorzitter
van de Vereniging Axel - Polen.
Dames en Heren,
Ik wil thans dit korte welkomstwoord be
sluiten met u allen onvergetelijke dagen in
Axel toe te wensen, dagen waarop wij ons
mogen bezinnen op onze vrijheid, dagen ook
waarop wij uitdrukking mogen geven aan onze
vreugde over onze bevrijding èn vooral dagen
waarop de banden tussen ons en de zonen van
de fiere Poolse natie mogen worden versterkt.
God geve dat onze Poolse vrienden binnen
afzienbare tijd weer kunnen leven en werken
in een werkelijk vrij en democratisch Polen.
Lang leve Polen I
Generaal Maczek, sprekende in het Pools dat
vlot vertaald werd door een der aanwezigen
zei dankbaar te zijn voor het ere-burgerschap
„maar ik zie dit persoonlijk maar als een
eerbetoon aan al mijn soldaten die in 1944
de strijd hebben gevoerd".
Generaal Maczek liet hierna de strijd die
aan de bevrijding voorafgegaan was de revue
passeren.
Verder sprak hij dank voor de jaarlijkse her
denkingen en het medeleven van de Axelse
bevolking en eindigde met de woorden Leve
Holland, leve Axel.
Hierna las de heer B. Strenk uit Vlissingen,
redacteur van „De Poolse Oudstrijder" een
brief van de in Canada wonende bevrijder en
ere-burger van Axel, Kolonel Dr. Z. M.
Szydlowski voor.
Ir. Minkiewicz, voorzitter van de Vereniging
van Poolse Oud-strijders in Nederland sprak
de volgende woorden.
Namens de Vereniging van Poolse Oudstrij
ders in Nederland wil ik u mijnheer de Bur
gemeester en u mijnheer de voorzitter van de
Vereniging „Axel - Polen", hartelijk dank
zeggen voor de hartelijke ontvangst op dit
Vijfde Lustrum van de bevrijding van Axel.
Ik ben bijzonder dankbaar voor de medaille
en oorkonde welke ik voor de Vereniging van
Poolse Oudstrijders in ontvangst mocht ne
men, wij zijn hiermede zeer vereerd.
Deze herdenkingssamenkomst heeft een bij
zonder karakter door de aanwezigheid van
Generaal Maczek, de commandant van de
Poolse troepen tijdens de bevrijding en nu
Ere-Voorzitter van onze Vereniging in Ne
derland.
Ik wil beslist niet herhalen hetgeen reeds aan
het adres van de stad Axel en haar inwoners
werd gezegd door Generaal Maczek en het
geen Kolonel Szydlowski in zijn boodschap
heeft geschreven.
Wij allen, Polen en Poolse oudstrijders, delen
ten volle de hartelijke gevoelens en de op
rechte dankbaarheid voor de zovele blijken
van gedachtenis en vriendschap, waarvan wij
ook vandaag weer de getuigen mogen zijn.
Mag ik nu onze gastheer, de burgemeester
vragen om toestemming om met een paar
woorden in het Pools, onze Generaal te mo
gen verwelkomen
Frankering bij abonnement ZATERDAG 20 SEPTEMBER 1969
OS 'ou 6udBjdd| e£8
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD
VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
AXELSE COURANT
Hoofdredaktla
J. C. VINK
Redaktle en administratie:
Axel, Markt 12
Telefoon 2020' (3 lijnen)
Postbus IS
Drukker-ultgeefster:
Drukkerij Vink
Abonnementsprijs: losse nummers 15 cent - Halllaar-abonnement: Axel f 4.-. Andere plaatsen f 4,50. Buitenland f 6.50 - Advertentieprijs: 10 cent per mm. BIJ kontrakten belangrijke reduktle. Ingez. mededelingen 30 ct. per mm. Kleine adver
tenties 1-10 woorden f I,elk woord meer 15 cent.
I
