begon de grootste invasie uit vorige eeuwen
LANGS DE SCHELDESTROMEN
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Zondag 30 juli 1809
Frankering bij abonnement, AXEL
ZATERDAG 23 JULI 1966
80e Jaargang No. 43
AXELSE COURANT
VERSCHIJN! IEDERE ZATERDAG
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 15 cent.
Halfjaar-abonnement
Vxel binnen de kom f 3,75. Andere plaatsen f 4,25
Buitenland f 6,50
Hoofdredaktie: J. C. VINK
Redaktie en Administratie: Axel, Markt 12, tel. 01155-646, postbus 16
Drukker-uitgeefster: FIRMA J. C. VINK
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per mm.
Bij kontrakten belangrijke reduktie.
Ingezonden mededelingen 30 cent per mm.
Kleine advertenties 1-10 woorden f 1,
elk woord meer 15 cent.
Engels expeditieleger van 100.000 man bond de strijd aan tegen
de Franse bezetters, maar was minder fortuinlijk dan in 1944.
In de vroege morgen van 30 juli 1809 werd
de bevolking van Walcheren en het Franse
garnizoen in Vlissingen opgeschrikt door -de
landingen van talloze Engelse soldaten en
mariniers op de kusten van het eiland. Voor
Vlissingen wemelde het van „vijandige" oor
logschepen. Een vloot van 36 linieschepen,
19 fregatten en 42 transportschepen met
100.000 koppen, waaronder 38.000 soldaten
met 144 stukken geschut, ging de strijd aan
binden tegen de Keizer der Fransen. Het uur
der bevrijding scheen te zijn aangebroken.
Want wat was er om deze kolossale leger
macht de weg te versperren Vrijwel niets
's Keizers leger vertoefde, na de glorieuze
overwinning bij Wagram, nog in Midden-
Europa. Het Koninkrijk Holland lag vrijwel
onverdedigd en het was nog de grote vraag
of de mannen van het Hollandse leger wel
de wapens zouden opnemen tegen de Engel
sen. Het was immers een publiek geheim dat
Holland één der slechtste peilers van Na
poleons gebouw was, de sluikhandel er welig
tierde en de sympathie voor Engeland zelfs
voorkwam in de hoogste regeringskringen...
Het uur der vrijheid scheen in zicht te zijn
De militaire en politieke situatie
op 30 juli 1809
Voor Nederland was het in de juli-maand
1809 een vreemde situatie. Er kon elk ogen
blik een invasie worden verwacht. Oostenrijk
had Engeland verzocht hulp te verlenen door
landingen aan de Noordzeekust. Maar de in
vasie liet lang op zich wachten, te lang, want
op 18 juli zegevierden de Franse legers in de
slag bij Wagram en moest Oostenrijk wapen
stilstand aanvragen.
Was het uitblijven van de Britse landingen
eigenlijk vreemd, nog vreemder was het, dat
van Franse zijde geen voorzorgsmaatregelen
worden genomen om een eventuele invasie
tegen te gaan. Een Hollands leger was er
vrijwel niet. De troepen die er waren ver
bleven bij Emden, Naarden en Haarlem. De
kust was slechts beveiligd door een paar Hol
landse kanoneerboten.
Het meest kwetsbaar was wel de Schelde-
mond, want daar werden sedert jaren de
voorbereidingen getroffen voor een landing
in Engeland. Antwerpen was het arsenaal van
de Franse invasieplannen en deze stad was
vrijwel onverdedigd. De forten aan de Schelde
waren niet in staat van paraatheid. Slechts
enkele Franse oorlogschepen koersten op de
Westerschelde en Hollandse kanonneerdboten
in de Oosterschelde met een bemanning van
hoogstens 2000 man. In Vlissingen lag een
Frans garnizoen van 6000 man en op Wal
cheren verder 500 man van het Zeeuws le
gioen. Dan waren er nog de onbetekenende
nationale gardes in Veere en Middelburg.
Kortom geen noemenswaardige verdedi
ging
Was de geniale Keizer der Fransen zo dom,
dat hij hier niet aan dacht
Zeer zeker hield Napoleon wel rekening met
een invasie, maar hij dacht laat die Engelsen
maar komen, dan kan ik ze er eens flink van
langs geven en hen op die manier tot een
wapenstilstand dwingen. Doch daarnaast
speelde nog een andere gedachte een rol bij
de „Führer" van die dagen. Hij wilde n.l. de
inlijving van Nederland en daarbij stond zijn
broer Lodewijk Napoleon, die Koning van
Holland was, hem in de weg. Hij moest een
zwart schaap hebben en dat kon zijn broer
door die invasie mooi worden
In Noord-Frankrijk en België hield de Keizer
een „noorder leger" gereed en op 9 augustus
1809 schreef hij aan zijn minister van oorlog
„Ook al mochten de Engelsen zich alleen
bepalen tot het bezit van het eiland Wal
cheren, dan moet gij toch al mijn beschik
kingen omtrent het Noorderleger uitvoeren.
Dit leger is in elk geval nodig voor mijn
verdere plannen. Het is een groot geluk dat
de Engelsen ons het voorwendsel geven
het te formeren.
In vertrouwen gezegd, is het zeer mogelijk
dat ik, als de expeditie geëindigd is, de
kusten van Holland zal doen bezetten om
de Honllandse havens voor de Engelsen te
sluiten."
Napoleon dacht eerst de Engelsen te kunnen
verdrijven en dan tevens een aanleiding te
hebben de vazal-staat Nederland de nog z.g.
onafhankelijkheid te ontnemen.
Hij wist ook dat deze onafhankelijkheid wel
eens verdedigd zou kunnen worden, wanneer
hij on-diplomatiek te werk ging. De minister
van Oorlog in Holland, Van Kraijenhof,
ging liever een alliantie aan met Engeland
om de onafhankelijkheid te verdedigen tegen
Napoleon, dan zich zonder slag of stoot over
te geven en daarbij vond de minister steun
van niemand minder dan Napoleons eigen
broer, de Koning van Holland. Zo was de
situatie in 1809.
De Engelse invasie kwam niet te laat. Hol
land rijpte voor een verzet tegen de Keizer,
maar.
Officiële berichten
Het volk wist echter niet wat achter de scher
men plaatsvond. Lezen we de kranten uit
augustus 1809, dan vinden we een treffende
gelijkenis met de berichten in de dagbladen
van 1944. Niets wees er op dat de twee
broers vijanden waren geworden. Niets was
er dat opheldering gaf betreffende de niet
genomen voorzorgsmaatregelen. De eerste
dagen van augustus werd het volk onkundig
gelaten omtrent wat in Zeeland gaande was.
Wel stonden de bladen vol over de vreugde
van de Fransen in Parijs en de (verslagen)
Oostenrijkers in Weenen, die zo blij waren
dat het nu wapenstilstand was. De lofzangen
op de Keizer, zijn maarschalken en roemruch
tig leger waren nog bombastischer dan de
lofzangen op de Führer in de laatste oorlog.
Pas op dinsdag 8 augustus kwamen er be
richten in de couranten. Langzaam werd het
publiek ingelicht. Eerst een paar berichten
over troepenverplaatsingen naar het zuiden
en dan het bericht over de invasie, blijkbaar
volkomen onbelangrijk. De eerste nieuws
berichten hierover werden besloten met
„De tegenwoordige omstandigheden, al
hoewel voor Frankrijk weinig vreeswek
kend, zijn moeilijk voor ons land, maar zij
zullen de ware gevoelens aan den dag leg
gen van hen, die in gewone tijden getoond
hebben, de vrienden van hun Land en van
de tegenwoordige staat van zaken te zijn".
Van het front werd slechts de strijd om Veere
vermeld. Op vrijdag 11 augustus verscheen
er een legerbericht van 6 augustus in de pers,
dat ons in alle opzichten doet denken aan het
„oberkommando" in de jaren 1939 - 1945
„De divisie van den Generaal Tarayre is
door verscheidene Hollandsche korpsen
versterkt geworden. De inundatien van
Bergen op Zoom zijn geopend. Deze gene
raal heeft met zijn afdeeling eene stelling
genomen tusschen Putten en Bergen op
Zoom zijn regter vleugel sluit aan het
machtige Fransche leger. Onze troepen
branden van verlangen met de Vijand
handgemeen te worden. De Flotille, die de
linie van het Eskader vooruitgaat, heeft
gister den ganschen dag het Fort Bath ge
bombardeerd. Dagelijks komen nieuwe
Troepen te Antwerpen aan. 5000 man van
den Keizerlijken Garde worden elk oogen-
blik verwacht", enz., enz.
Op 15 augustus stond in alle couranten een
beroep op de Nederlandse mannen zich als
vrijwilliger te melden
„Bij den onverhoedschen aanval dien de
Vijand op een Gedeelte van het Grandge-
bied des Rijks gewaagd heeft, vertrouwt
de Koning op de Liefde zijner onderdaanen
op den ijver van alle rechtschapene Hol
landers.
Het is vooral door hunnen krachtdadige
medewerking dat de nog dreigende gevaren
zullen worden afgewend en dat de Vijand
weldra berouw zal krijgen van de rust van
een eendragtig volk te hebben verstoord.
Alle degenen, ter meest spoedige bevrijding
van den Vaderlandschen Grond, vrijwillig
in Konings dienst ter Zee of te Land wil
len treden, zullen aangenomen worden on
der het genot der bekende Premien".
Ondanks dat deze oproep herhaaldelijk weer
werd opgenomen, was het animo der Neder
landers niet groot om zich „als flinke kerels
te melden" en het vaderland te „bevrijden"
van de Engelse vrienden.
Het oorlogstoneel
Op Walcheren was de tegenstand weldra ge
broken. Reeds op de eerste augustus capitu
leerde het Zeeuwse legioen in Middelburg
voor Lord Chathan. Op 2 augustus werd fort
Bath tegenover Bergen op Zoom reeds vroeg
tijdig door de Fransen ontruimd, terwijl nog
geen Engelsman te zien was. Zuid-Beveland
lag onbeschermd om de Engelsen te ontvan
gen. Inplaats van nu direkt de aanval op
Antwerpen te beginnen, ging Lord Cathan
over tot het beleg van de vesting Vlissingen.
Kostbare tijd ging hierdoor verloren, want in
de toen volgende 14 dagen konden zowel de
Koning als de Keizer de verdediging van
Antwerpen in gereedheid brengen. Op 13
augustus begon de beschieting van Vlissingen
door 1100 vuurmonden. Drie dagen later ca
pituleerden de Fransen. Maar op hetzelfde
moment waren er al 20.000 Fransen in Ant
werpen...
Inmiddels was onder de Engelse soldaten de
beruchte „Zeeuwse koorts uitgebroken en
aarzelde Lord Chathan opnieuw om tot de
aanval op Antwerpen over te gaan. Elke dag
tijdverlies betekende echter toenemende kans
op de nederlaag. Weldra werd het dan ook de
Fransen duidelijk dat de Engelsen geen strijd
meer konden leveren en dat het machtige
invasieleger tot werkloosheid was gedoemd.
Op 27 augustus schreef Lord Chatham naar
Londen dat er geen aanval op Antwerpen kon
worden gedaan. Op 4 september heroverden
de Fransen fort Bath en brachten de Engelsen
bij Ellewoutsdijk een nederlaag toe. Twee da
gen later hadden de Britten zich terugge
trokken op Walcheren. Op 14 oktober gingen
de Engelsen Walcheren ontruimen en op 26
december scheepte de laatste Engelsman zich
in. De Fransen hebben geen moeite gedaan
de Britten van Walcheren te verdrijven. Het
was niet de Franse overmacht die de invasie
deed mislukken. Gebrek aan inzicht van de
commandant Lord Chatham en de Zeeuwse
koortsen deden het werk voor de Frans.
Slechts 106 man sneuvelden in de strijd aan
Engelse zijde, maar 2081 man stierven op
Walcheren aan de koorts, terwijl op 1 fe
bruari 1810 nog 13000 man ziek lagen in
de Engelse hospitalen.
De grootste invasie „aller tijden", zoals deze
destijds genoemd werd, was op niets uitge
lopen. De bevrijding van Nederland was niet
gekomen en de gevolgen van dit avontuur
waren, dat het Koninkrijk Holland plaats
moest maken voor een bij Frankrijk ingelijfd
Nederland.
Keizer tegen Koning
Keizer Napoleon gaf zijn broer de schuld van
de invasie. Hij sprak van een verraderskliek
en gaf duidelijk te kennen, dat Franse sol
daten de kusten van Holland moesten bewa
ken, daar de Hollanders niet te vertrouwen
waren.
Koning Lodewijk Napoleon ging op 27 no
vember naar Parijs om te onderhandelen. Hij
was daar tot 4 april eigenlijk de gevangene
van de Keizer. Onder grote druk moest de
Koning langzaam toegeven aan de bedoelin
gen van de Keizer.
Uit de officiële handelingen en correspon
dentie (zie hiervoor L. Wichers, De Re
geering van Koning Lodewijk Napoleon) we
ten we dat de Koning geen knecht van de
Keizer was, maar daar in Parijs met alle ge
weld de onafhankelijkheid van ons grondge
bied tegen de annexatieplannen heeft ver
dedigd. Ook zijn ministers, vooral Jhr. Roëll,
hebben alles gedaan om een inlijving te voor
komen. Doch wat moest een ontwapend Hol
land na een weggetrokken invasievloot en
Franse legers in Brabant?
Zo werd de invasie van 30 juli 1809, die een
voorspel had kunnen zijn van Neerlands be
vrijding en de ondergang van Napoleon, de
inleiding tot de aansluiting bij Frankrijk, want
op 16 maart 1810 moesten Zeeland, Brabant
en het land ten zuiden van de Waal afge
staan worden en kwamen er 6000 Franse
soldaten als „kustwacht" in ons land, terwijl
op 9 juli d.a.v. het decreet betr. de inlijving
van heel Nederland volgde.
Stil aan de Kust
Zeeuwse WV nog niet erg bezorgd
Duitsers pas in augustus verwacht
In de direkte kuststrook zijn de zomerwonin
gen, de bungalows en de kampeerterreinen
weliswaar nagenoeg vol, maar de hotels en
met name de pensions zijn nog steeds niet,
zoals dat in het verleden het geval was, hele
maal bezet. Ook in de particuliere verhuur -
de zogenaamde Zimmer met „Frühstück" -
is nog voldoende ruimte.
Het staat vast dat er minder toeristen in
Zeeland zijn. Ook in Zeeland is een van de
voornaamste oorzaken daarvan dat de prijzen
van de pensions en dergelijke in het afge
lopen jaar te zeer gestegen zijn. „Er is heel
duidelijk een tendens merkbaar dat de men
sen, die in het verleden kwamen omdat het
zo goedkoop was, nu naar andere streken
trekken, waarzij ervan verzekerd kunnen zijn
goed weer te hebben, aldus de heer De Regt.
Een reden, die niet als doorslaggevend be
schouwd kan worden, maar die toch ook in
vloed, zij 't in geringe mate gehad heeft,
meent men te moeten zien in de gebeurtenis
sen die zich hebben afgespeeld rond de tiende
maart. Met name in Domburg heeft men dat
ervaren. Daar heeft zich namelijk het geval
voorgedaan dat bezoekers die zich aanvanke
lijk voor een vakantie hadden opgegeven, deze
later annuleerden, omdat zij vreesden dat de
verstandhouding verslechterd was. Anderen
die niet zover zijn gegaan dat zij hun ver
blijf in Nederland hebben afgelast, brengen
het huwelijk echter wel steeds weer ter
sprake.
In Vlissingen blijken nog verschillende bed
den vrij te zijn en ook in Cadzand „moet de
vakantie nog beginnen". In andere plaatsen
in Zeeuwsch-Vlaanderen, op Walcheren en
op Schouwen-Duiveland kan men soortgelijke
opmerkingen horen.
Wat ook in alle gemeenten duidelijk waar
neembaar is, is dat de bouwvakkers dit jaar
ook verstek hebben laten gaan. Men had het
afgelopen weekeinde een enorme toevloed
verwacht en men was daar ook helemaal op
voorbereid. Het is er echter niet van geko
men. Ook hier ziet men als grote spelbreker
het slechte weer en misschien de invloed van
de voetbalwedstrijden in het kader van het
wereldkampioenschap, die via de televisie
worden uitgezonden. De algemene verklaring
die men in de toeristencentra in Zeeland
geeft is „Als het weer slecht is en je moet
op vakantie gaan, dan is de lust daartoe al
direkt een stuk minder en als daar dan nog
zo iets bij komt als die voetbalwedstrijden,
dan wordt de keus al een heel stuk gemak
kelijker. Maar wij zitten tenslotte met de
brokken.
Te Wilhelminadorp
Demonstratie oogsten en
verwerken van stro
Op 9 augustus a.s. zal te Wilhelminadorp
een landelijke demonstratie worden gegeven
van het oogsten van verwerken van stro. De
demonstratie zal plaatsvinden op het bedrijf
van de Koninklijke Maatschappij De Wilhel-
minapolder.
Bij het oogsten van stro zal de nadruk vallen
op het werken met nieuwe werktuigen. Wat
de stroverwerking op het veld betreft wordt
gedemonstreerd met maaidorsers en met
werktuigen voor het hakselen en verdelen
van strozwaden en het verkleinen en verdelen
van lange stoppels. Het onderwerken van
stro vormt het derde onderdeel van het pro
gramma. Met diverse nieuwe werktuigen zal
worden getracht het stro intensief door de
bovenlaag te mengen. De uitsteldata voor de
demonstratie zijn vastgesteld op 10, 11 en 12
augustus.
Duitse uitnodiging
„Crescendo" te Westdorpe
Het r.-k. gemengd koor .Crescendo' te West
dorpe heeft een uitnodiging ontvangen deel
te nemen aan het internationaal zangfestival,
dat op 3 en 4 september gehouden zal worden
in Rotthausen (W.-Duitsland). Het festival
wordt georganiseerd door de mannenzangver-
eniging „M.G.V. Rotthausen 1906" bij gele
genheid van het zestigjarige jubileum van de
vereniging.
Het bestuur van Crescendo kon nog niet mee
delen of aan de uitnodiging gehoor zal wor
den gegeven, dit hangt af van de financiële
mogelijkheden van de vereniging.