®0501©
WilPUROL
IT.id en handen ruw?
VOOR BABY'S HUIDJE
3. De fusiegedachte
Ja, mijnheer de voorzitter, hier gaat 'het nu om:
FUSIE of SAMENVOEGING, dat is de juiste
benaming van datgene wat er moet gaan gebeu
ren en niet datgene wat G.S. op pagina 4 van het
voorstel schrijven. Daar staat n.l.:
„een toevoeging van Zaamslag, Axel, Zuiddorpe
en Overslag aan de combinatie Temeuzen" en:
„de nieuw te vormen gemeente Temeuzen
Het is mogelijk dat dit gedachteloos is neerge
schreven. maar wij moeten hier dus met nadruk
stellen dat van een toevoeging geen sprake kan
en mag zijn, maar alleen van een reële fusie. Het
voorstel dat werd gedaan op 17-2-65 door de
raad van Axel, sprak ook van samenvoegen tot
één nieuwe gemeente.
Wanneer het publiek spreekt van een weggeven
aan Temeuzen, ook enkele perscommentaren ge
bruikten het woord toevoegen dan is er sprake van
een groot misverstand. Wij zijn alleen voor de
grote middengemeente, indien vaststaat dat er
sprake is van een eerlijke samenwerking in het
nieuwe verband.
Hoewel de nieuwe gemeenteraad een belangrijke
rol zal spelen zullen ook hogere organen er hun
steun en medewerking aan moeten geven, zodat
een harmonische ontwikkeling van het gehele ge
bied mogelijk zal worden.
4. Een belangrijke uiting van een loyale opvat
ting van de fusie-gedachte zal zijn:
het geven van een nieuwe naam aan deze mid
dengemeente. Men kan wel zeggen dat dit on
praktisch is, maar ik wil er wel sterk op aandrin
gen dat de raad van Axel zich uitspreekt voor
het geven van een nieuwe naam aan de te creëren
nieuwe gemeente.
Hierdoor zal bij de bevolking der samenstellende
delen gereder begrip voor het karakter van de
nieuwe gemeente gevonden worden. De wil tot sa
menwerking - ook bij diverse plaatselijke organi
satorische verbanden zal gemakkelijker opgewekt
kunnen worden.
Dan tot slot nog enkele opmerkingen in alge
mene zin.
De service-verlening aan het publiek zal niet ge
ringer mogen worden. In dit verband denk ik
aan de stichting van hulpsecretarieën in de gro
te kernen en ambulante voor de kleinere. Wellicht
ware te overwegen dit in de wet op te nemen om
dit veilig te stellen.
Afgezien van de secretarieën zijn er nog tal van
andere diensten die gedecentraliseerd zullen moe
ten blijven, ik denk aan gemeentewerken, bijv.
gladheidbestrijding e.d.
Een ander zeer belangrijk punt is de positie van
de ambtenaren van hoog tot laag. Ten aanzien
van de burgemeester, secretarissen en ontvangers
is hierover ook reeds in de eerste kamer gespro
ken. Maar ook ten aanzien van het andere per
soneel is een soepelere regeling dan de huidige
wachtgeldregeling noodzakelijk.
Door de grote concentratie zal de mogelijkheid
van een benoeming elders dikwijls moeilijk zijn.
Deze mensen mogen hiervan niet het slachtoffer
worden.
Naast de financiële problemen zijn er ook men
selijke problemen te verwachten. Ik denk aan per
sonen die thans een leidinggevende positie heb
ben en straks in het grote geheel ingepast, mis
schien een meer ondergeschikte funktie zullen krij
gen. Dit laatste is een probleem dat zeker moei
lijk zal zijn op te lossen, maar wat wel kan ge
beuren dat is dat er voor gezorgd moet worden
dat er zeker geen achteruitgang in de financiële
positie ontstaat.
Samenvattende wil ik mij, mede namens mijn frak-
tiegenoot van Gemeentebelangen akkoord verkla
ren met het plan tot samenvoeging en daarbij de
volgende punten nog even aanstippen:
1. Bij de uitvoering zal steeds de samenvoegings
gedachte voorop moeten staan.
2. Laat Koewacht zelf beslissen.
3. Een nieuwe naam zal aan de nieuwe midden
gemeente dienen te worden gegeven.
4. De service-verlening aan het publiek mag niet
achteruitgaan.
5. Financiële positie van ambtenaren en perso
neel mag niet worden aangetast.
De heer Oggel (G.P.V.)
Na in de laatste jaren onderscheiden voorstellen
in deze materie behandeld te hebben, welke door
G.S. werden gelanceerd en onderling grote ver
schillen vertonen, komen we met dit voorstel tot
de slotfase. Door de bevolking en in de pers zijn
en worden deze voorstellen druk besproken, het
geen niet te verwonderen is, daar deze zeer diep
ingrijpen in onze gemeentelijke samenleving.
Het ligt voor de hand dat er hierbij sprake is
van het trekken van verkeerde conclusies, daar
men goed in de materie moet inzitten en ook de
voorgeschiedenis moet kennen. In veel gevallen is
er sprake van een groot misverstand, daar de
„man in the Street" over het algemeen van oor
deel is dat „Axel wordt weggegeven" of dat
„Axel wordt verkocht". Niets is minder waar!
Bij het aanvaarden van het lidmaatschap van de
gemeenteraad legt ieder de eed af dat hij of zij
de belangen van Axel zal bevorderen, zonder er
voor zichzelf beter van te worden.
In mijn verder betoog wil ik aantonen dat de
fusie-gedachte het belang van Axel bevordert,
terwijl dit iets heel anders is dan de idee van
toevoeging aan een of meer andere gemeenten.
Om het voorstel van B. en W. te beoordelen ko
men de vier daarin genoemde punten naar voren:
Punt I:
Het betekent een onvolledigheid dat het drie
gemeenteplan niet tenvolle is overgenomen. Een
combinatie Sluis-Aardenburg met 6000 zielen be
tekent voor deze gemeenten geen oplossing, afge
zien nog van de interne tegenstellingen. De spe
cifieke belangen die G.S. noemt, worden niet na
der aangeduid. Voor de middengemeente is het
vooral van belang dat deze begrensd wordt door
twee sterke nauurgemeenten. De nieuwe gemeen
te Hontenisse wordt door G.S. betiteld als agra
risch. In dat geval zou het westelijk gedeelte van
de kop van Ossenisse bij de middengemeente die
nen te worden gevoegd, daar uit recente publica
ties blijkt dat men hier industrieële voornemens
koestert. De rest zou dan gevoeglijk bij de oos
telijke gemeente kunnen worden gevoegd. Deze
wordt dan zuiver agrarisch met ten zuiden van
Hulst ook kleinindustrie.
Punt II:
Met de door B. en W. genoemde argumenten om
Koewacht bij de middengemeente te voegen kan
ik instemmen.
Punt III:
Dit punt vormt één geheel met punt 4 en deze
vormen het kernpunt waar het geheel om draait.
Hierin wijkt het voorstel van G.S. principieel af
van onze oorspronkelijke opzet. Bij de hearing
van Z. Ex. de Minister van Binnenlandse Zaken
liet onze raad een positief geluid horen, dat niet
voor tweeërlei uitleg vatbaar was. We hebben
getracht de zaken groot te zien, zonder opoffe
ring van de belangen van Axel, integendeel om
deze belangen voor de toekomst zeker te stellen.
Dit standpunt drufden we innemen, overtuigd
van de interne kracht van de Axelse bevolking,
die zekerheid geeft dat Axel als deel van een fu
sie van gemeenten, haar belangen nog beter tot
zijn recht kan doen komen, waarbij het tevens
een bijdrage kan leveren voor de ontwikkeling
van het grote geheel. Het positieve geluid dat we
deden horen was gebaseerd op de fusie-gedachte
en niet op de idee dat de samen te voegen ge
meenten zullen worden toegevoegd aan één der
deelnemers. Dit is het kardinale punt en hiermee
staat of valt heel de zaak. Dat G.S. in haar voor
stel op pag. 4 spreekt van „de nieuw te vormen
gemeente Temeuzen" betekent dat de grondslag
onder het plan wordt weggetrokken. Wanneer er
een „nieuw te vormen gemeente Terneuzen" komt
is dit immers geen fusie doch een toevoeging. En
dat kunnen we niet accepteren.
Dan zou inderdaad Axel worden weggegeven of
verkocht! En dan zouden wij in ons beleid te
kort schieten.
Alleen al tegen de naam Terneuzen pleiten ver
schillende bezwaren.
1. Temeuzen brengt slechts een minderheid aan
bevolking in, n.l. 19.000 van de 45.000 inwoners.
Er is trouwens geen enkele gemeente die een
meerderheid inbrengt.
2. Als een der overwegingen bij ons voorstel
gold dat amputaties van gemeenten dienen te
worden voorkomen, wanneer er een andere moge
lijkheid is, omdat dit een moeilijk te verteren zaak
is. Fusie kan hier een oplossing geven, doch wan
neer dit toevoeging wordt is dit absoluut onver
teerbaar en is het middel erger dan de kwaal. Dit
laatste doet geen recht aan de oude en aan de
nieuwe historie van de onderscheiden gemeenten,
daar deze hebben getoond bekwaam te zijn voor
haar taakvervulling. Ondanks ongunstige omstan
digheden hebben deze getoond zeer veel te kun
nen bereiken.
3. De naam „Temeuzen" betekent „op de neus",
d.i. op de vooruitstekende punt in de Schelde.
Het kan ook afgeleid zijn van „ter nesse" d.i.
„op het buitendijkse land", dus op het schor.
Deze naam duidt dus een zeer klein onderdeel, in
feite slechts een uitstekende punt van het ge
hele betrokken gebied aan en doet dus aan het
totaal van de grote gemeente geen recht weder
varen.
4. Het huidige Temeuzen heeft haar bestaan aan
Axel en haar voortbestaan en opbloei aan Gent
te danken.
5. De naam Temeuzen is in andere talen zeer
moeilijk uit te spreken (Frans: Tèrneuzin).
Verder dient te worden bedacht dat het onder
havige plan tot herindeling op dit ogenblik wat
haar omvang betreft, gezien moet worden als een
unicum in ons land. Daar dit plan wellicht ge
volgd zal worden door andere plannen van gelijke
of nog grotere omvang, zal dit kunnen dienen
als voorbeeld. In dezen dient dus met grote om
zichtigheid te werk te worden gegaan. Bij deze
opzet wordt de fase van de agglomeratie vorming
overgeslagen, -waaruit volgt dat nu direkt de be
langen van de onderscheiden onderdelen aan el
kaar moeten worden aangepast, waarbij regelen
moeten worden geschapen dat deze belangen niet
worden geschaad. En deze aanpassing moet dus
danig zijn, dat het grote geheel van de samen
gevoegde belangen dusdanig sterk wordt dat het
de grote taak die haar wacht perfect zal kunnen
vervullen.
Uit dit alles volgt dat de nieuwe gemeente ook
een geheel nieuwe naam moet krijgen. Hiertoe wil
ik enkele suggesties doen, waarbij keuze kan
worden gemaakt uit:
1. bestaande namen; 2. moderne namen met een
progressieve klank en 3. historische namen.
Het Engelse gezegde „what's in a name" gaat
in dezen niet op, daar in deze kwestie de naam
het wezen der zaak aanduidt.
1. Als bestaande namen zouden in de eerste
plaats in aanmerking komen: Axel en Biervliet.
Deze namen zijn gemakkelijk uit te spreken, in 't
bijzonder geeft de naam Axel in andere talen geen
moeilijkheden. Axel had reeds in de midden-steen-
tijd bewoning, terwijl Axel en Biervliet reeds om
streeks 1180 stadsrechten kregen.
2. Als moderne namen met een progressieve klank
wil ik noemen: a. Eurostad, liggend aan de zuid
zijde van het Deltagebied, als tegenhanger van
Europoort dat aan de noordzijde van dit gebied
ligt. Het woord euro is zeer bekend en geeft in
ternationaal geen moeilijkheden. b. Deltastad,
stad liggend aan de Delta. c. Scheldestad, liggend
aan de Schelde.
3. Als historische namen komen in aanmerking
a. Steeland, een parochie die in de middeleeuwen
juist in het midden van het gebied der nieuwe
gemeente lag. Deze plaats komt reeds voor naast
(Hulst, Axel en Biervliet) op de kaart in de Kro
niek van Smallegange, aangevend de toestand
in het jaar 861, toen Karei de Kale deze landen
schonk aan Boudewyn-met-den-yzeren-arm. De
ze plaats lag dus ten zuiden van het hedendaagse
Terneuzen, ten westen van Axel en Zaamslag,
ten noorden van Sas van Gent en ten oosten van
Biervliet' en Hoek. Op alle middeleeuwse kaarten
komt deze naam voor, terwijl een adellijk geslacht
haar naam aan deze plaats ontleende. In het
woord Steeland kunnen we tevens een betekenis
leggen voor de onderhavige samenvoeging van
gemeenten, n.l. „land met meerdere steden".
b. Moere, als herinnering aan de veengrond waar
uit in de middeleeuwen het grootste deel van
dit gebied bestond. Het moer of veen vormde een
der voornaamste bestaansmiddelen der bevolking
(zie art. van Dr. De Reu, met kaartje. Jaarboek
Oudheidk. Kring „De Vier Ambachten" 1960-61,
blz. 88). Door de grote omvang die het ((darinc-
delven" (turfsteken) in de middeleeuwen aannam
voornamelijk ten behoeve van de zoutwinning,
werd het oppervlak van het land lager, waardoor
de overstromingen in de late middeleeuwen een
grote omvang konden nemen zodat het land ver
scheidene eeuwen onder water kwam te staan en
een dikke kleilaag werd gevormd, welke laag de
bron der latere welvaart is geworden. Het oude
dorp Moere (plm. 1200) is reeds lang verdwenen
(uitspraak Frans: Moure; Engels: Moir).
c. Hage, naar de toestand uit de voortijd, toen
alles in deze streken bebost was. De resten van de
bomen uit de voorgeschiedenis zijn bij de verbre
ding van het kanaal Gent-Terneuzen tevoorschijn
gekomen.
d. Bleyewaarde naar het riviertje de Lleye waar
aan Axel lag en Terneuzen als voorhaven van
Axel ontstond.
Over het algemeen zijn dit namen die ook in an
dere talen geen moeilijkheden opleveren, zij zijn
tevens niet al te lang en welluidend. Mijns in
ziens komen de namen Steeland en Eurostad het
meest in aanmerking.
Nog enkele opmerkingen in algemene zin.
We dienen ons te realiseren dat de vorming van
een grote gemeente niet direkt kostenverlagend zal
werken. Er zal voor de diensten die in deze ge
meente worden uitgeoefend een decentralisatie
moeten plaats vinden, daar in de bestaande woon
kernen bijv. voorzieningen in de vorm van hulp
secretarieën, brandweer e.d. moeten blijven be
staan.
Bekeken dient te worden of bepaalde bevoegdhe
den in de onderscheiden plaatsen moeten blijven,
door overdracht vanwege het supra-locale orgaan
(de nieuwe gemeenteraad) aan plaatselijke in
stanties of personen. En de overheid zal hierbij
medewerking dienen te verlenen, zodat de samen
te voegen onderdelen levensvatbaarheid behou
den. Dit bijv. bij de planning waar de hoofdkan
toren van de onderscheiden funkties zullen wor
den gevestigd, zoals: het bestuur der gemeente, de
belangen der havens, industrie, landbouw, handel
en vervoer, recreatie enz. Hierbij zal dienen te
worden gestreefd naar een zo goed en billijk mo
gelijke verdeling.
Verder zal de sociale positie van de burgemees
ters, secretarissen en de andere betrokkenen, die
in een andere positie komen, op verantwoorde
wijze moeten worden geregeld.
Als resultaat van deze beschouwing wil ik voor
stellen om aan het voorstel van B. en W. toe te
voegen: een memorandum te doen samenstellen en
dit op ruime schaal toe te zenden aan allen die
bij de beslissing hierover betrokken zijn, in welk
memorandum:
le de fusie-gedachte nog eens extra wordt bena
drukt;
2e een indicatie wordt gegeven voor de naam der
nieuwe gemeente;
3e de hulp der overheid wordt ingeroepen voor de
planning der onderscheiden diensten en funk
ties in de nieuwe gemeente;
4e maatregelen worden gevraagd voor de sociale
positie der belanghebbenden.
P. van Bendegem (C.H.U.)
Mijnheer de voorzitter,
Over de herindeling van de gemeenten in Zeeuws-
Vlaanderen is u genoeg bekend, dat de C.H.
raadsfractie zich daar tegen heeft uitgesproken en
wij ons daar tegen blijven uitspreken.
le Omdat volgens ons de ene gemeente zich niet
het recht van de andere gemeente mag toe eigenen
om over haar te oordelen (hierbij denkende aan
het woord .Gemeentelijke autonomie').
Trouwens is het ons als C.H. raadsfractie onbe
grijpelijk dat de meerderheid van Axels raad
zich zo maar heeft aangeboden om in een andere
eenheidsgemeente te willen worden opgelost of te
willen worden opgesmolten. Eveneens is het ons
onbegrijpelijk terwijl het college het woord „Con
Amore" gebruikt, dat in het Nederlands toch wil
zeggen met liefde, met lust, zij niet eerst is be
gonnen om gezamenlijk als Zeeuwsch-Vlaamse
gemeentebesturen met elkaar eenmaal of meer
dere malen in gezamenlijk overleg deze kwestie
te bespreken.
2e Zijn wij tegen herindeling omdat wij niet voor
concentratie zijn. En als men dit woord in het
Nederlands vertaalt, betekent dit: vereniging van
al het gezag in handen van één of weinige per
sonen. Dat uiteindelijk hierop neerkomt dat alle
intensiviteit (innerlijke kracht en produktiviteit)
verzwakt. Omdat wij nog steeds slechte ervarin
gen daarmede hebben opgedaan en altijd negatie
ve resultaten oplevert, blijven wij daartegen.
3e Omdat wij niet voelen voor een voogd die
over ons gesteld wordt om ons te bevoogden.
Wij hebben in het verleden toch genoeg getoond
dat wij mans genoeg zijn om zelf Axel te bestu
ren.
Ook hebben we ons nooit afzijdig gehouden als
het er over ging om elkaar als buurgemeenten te
willen helpen. Denk b.v. maar aan vele jaren gas
levering aan Terneuzen, de gemeentereiniging van
Zaamslag, de Vleeskeuringsdienst, samen met an
dere gemeenten, de schooltandverzorging enz.
Voorzitter, B. en W. spreken ook nog over de
punten totaliteit, grensverschillen, fusie-gedachten
en over het woord naam, doch dan met een hoofd
letter, maar het is nu volgens ons allemaal mos
terd na de maaltijd, omdat de meerderheid van
Axels raad zich al heeft uitgesproken te willen
worden opgelost in één grotere eenheid, daarom
helpt er geen terugkrabbelen meer aan. Wel vin
den wij als C.H. raadsfractie het erg jammer dat
een gemeente als Axel zo mooi in het centrum
liggend en een prachtige woongemeente is, op
deze manier zich onder voogdij stelt.
Voorzitter, tenslotte wil ik de vraag stellen, wan
neer u het nog eens over de raad hebt in ver
band met dit punt, u zich wilt corrigeren en niet
spreken over „de raad is er voor maar over „de
meerderheid van Axels raad is ervoor", omdat het
hier gaat over een' meerderheid en een minder
heid. Want wij blijven als C.H. raadsfractie te
gen herindeling:
Mevrouw Folkerma-Staal (P.v.d.A.)
Mijnheer de voorzitter,
Nu mijn fractievoorzitter de heer Hamelink buiten
zijn wil hier niet aanwezig kan zijn en nu wel
wat onverwacht een beroep op mij werd gedaan
om namens de Partij van de Arbeid onze mening
nog eens te memoreren over dit plan tot „Her
indeling van gemeenten" in onze streek, wil ik
gaarne mijn plicht als zodanig vervullen.
En wanneer wij dit plan nog eens bespreken en
ook het prae-advies van B. en W. hierin betrek
ken, zijn wij van mening dat B. en W. hun me
ning weergeven binnen een raam, waar enkele
nuanceringen mogelijk zijn, zonder dat hierbij
de kern van de zaak verloren gaat.
Een kern, mijnheer de voorzitter, die altijd zal
culmineren in de gedachte van herindeling, als
het dan toch moet: goed, maar dan ook zo, dat
wij het de eerste decennia niet meer over moeten
doen.
Wij zijn er voor, dat er een gemeente ontstaat,
die de moderne taken aan kan en in staat is vorm
en inhoud te geven aan aangepaste begrippen
zoals „Goed wonen en leven". Waar het indi
vidu met het gezin zich kunnen ontplooien als
mens in goed aangelegde woonwijken, waarin de
natuur door middel van parken en plantsoenen
niet wordt vergeten. De gedachte van herinde
ling, mijnheer de voorzitter, is niet nieuw. En ook
in ons gebied is men achter de schermen al lang
aan het touwtrekken. Maar ik meen toch wel te
kunnen stellen, dat Axel hier niet mee begonnen
is. Zodoende zijn er eerst voorstellen gekomen,
die niemand bevredigden, behalve dan die gemeen
te die grote gebieden voor industrialisatie kreeg
toegewezen en had meer het idee, van langzaam
aan in etappe tot grotere eenheden te komen.
Hierover is gediscusseerd en gestudeerd. En al
pratend zijn de gedachten geëvolueerd en zijn wij
gegroeid naar een grote eenheid zoals thans wordt
voorgesteld. Waarom zijn wij als leden van de
Partij van de Arbeid hier zo geporteerd mijnheer
de voorzitter? Om de doodeenvoudige reden, als
men dit grote plan in etappes, bij stukjes en
beetjes wil verwezenlijken, zal na elke herindeling
een onrust blijven bestaan, die remmend zal wer
ken op de aktiviteiten van gemeenten, die besef
fen dat zij later toch bij een andere moeten ko
men.
