Iets over de Geschiedenis van Axel 1900-1914
Eerste 12 woningen
Frankering bij abonnement, AXEL
ZATERDAG 17 APRIL 1965
79e Jaargang No. 29
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOvOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Hoofdredakfaie J. C. VINK.
Redaktie en Administratie Axel, Markt 12, tel. 0 1155 - 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C. VINK
XIII.
In die periode ging het leven in Axel zijn
kalme gangetje. Geen buitengewone voorval
len ontrustten de bevolking, die omstreeks
1904 een bevolking telde van 4582 inwoners
en in 1907 van 4755 zielen en per 1 januari
1914 van 5064 personen. Wij leefden in die
tijd mee met de strijd van de Transvaalse
Boeren tegen de Engelsen en kozen partij
voor de stamverwante Transvalers en hoopten
op hun overwinning. Geen wonder, dat bij
het feest ter gelegenheid van het huwelijk van
Koningin Wilhelmina met Prins Hendrik van
Meklenburg-Swerin in de toen gehouden op
tocht er een afdeling Transvaalse Boeren met
ambulance en munitiewagen incluis in de stoet
meereed. Er werd, teken van die tijd, krente-
brood uitgedeeld aan behoeftige ingezetenen.
Versierde wagens, waarop verschillende am
bachten werden uitgeoefend, reden in die
stoet, terwijl er 's avonds een vuurwerk op
de markt werd afgestoken, de jongens een
vuurwerk van pektonnen hadden afgestoken,
terwijl het feest werd opgeluisterd door de
muziek van Concordia en Axels Werkmans
kring.
Op onderwijsgebied moesten de vroede va
deren een besluit nemen, dat veel gesprek uit
lokte. Men wilde een nieuwe Openbare School
bouwen, daar de oude zijn tijd gehad had.
Evenwel hoorde men, dat er plannen waren
om een R.K. School te stichten en er bezoch
ten toen 130 Kath. kinderen de Openbare
School. De nieuwe school voor het openbaar
onderwijs werd evenwel gebouwd en 8 okto
ber 1902 geopend, terwijl juni 1903 de R.K.
School werd geopend.
Axel ging veranderen en ook het leven, mede
in de landbouw, ging nieuwe wegen zoeken.
Om te laten zien, dat er in de landbouw veel
veranderd is, laat ik hier volgen een opsom
ming uit een advertentie van een koopdag. Er
werden te koop geboden Menwagens, storte-
karren, tilbury, verschillende ploegen (waar
onder Wale, Koks, Saks, Cappon, en Zeeuw
se), Spijker en kettingeggen, Rolblokken, Mol-
bord, Peeën, Snij- en windmolens, graanbre-
kers, Weegbrug met ren, Kookfornuizen
Geeselsteen, Zeeften, enz. Uit de tijd geraakte
toen de stortekarren, tilbury, houten eggen
en geeselsteen, terwijl er een opsomming werd
gedaan van 10—12 paarden en 27 stuks
hoornvee per koopdag.
Een verandering in het stadsbeeld, hetwelk
vrienden van stadsschoon en van molens, nog
altijd betreuren, is, dat de oude stadsmolen,
tot die tijd bewoond door de heer Luteijn, in
de Molenstraat, onder de hamer kwam en op
15 maart 1904 werd gekocht door een kom-
binatie van de heren D. J. Oggel, PKoole en
P. de Bruine voor 4500, en later over
ging in handen van de heer de Bruine, die de
molen - van kap en wieken ontdaan
oktober 1912 als romp verder gebruikte, voor
berging. Een oude herinnering aan een mo
len op de wal was verdwenen. Een werkende
molen was weg en spoedig zou de tweede vol
gen, n.L.de molen in de Singelweg, tot dan
toe bewoond door de molenaar Cornelisse.
Axel ging bekend worden door zijn paarden
fokkerij. Waar alle vervoer met voertuigen,
bespannen met paarden geschiedde, kan het
ons niet verwonderen, dat er veel gedaan werd
op het gebied van het kweken van goede trek
paarden. De heer Ph. J. van Dixhoorn was
een der voormannen, die de stoot gaven om
het ras der paarden te verbeteren. Mede daar
voor werd op Pinkstermaandag 1908 op zijn
weide het le Concours-Hippique gehouden,
waarbij vooral gelet werd op goede 'bespan
ning en goede voorgeleiding. Er werd ook een
harddraverij gehouden van alle soorten paar
den. Er ontstonden de bekende stallen en door
het aankopen van goedgekeurde hengsten
probeerde men een goed ras te verkrijgen.
14 Januari 1908 stelde de gemeenteraad een
paardenmarkt in, te houden op donderdag na
de 2e maandag in mei, welke geen lang leven
was beschoren.
Was tot die tijd de kom der gemeente van
dezelfde omvang gebleven, door het leggen
van de Nieuwstraat door de weide van de
familie Noske, welke in pacht was bij de heer
J. Verstraten, werd een kortere verbinding
gelegd tussen de kom en het station van de
Spoorweg. In de notulen van de gemeente
raad van mei 1907 werd de opmerking ge
maakt, dat de straat er al 6 jaar lag, dus
werd de straat gelegd omstreeks 1901. In die
straat werd in 1907 de school voor Chr. Nat.
Onderwijs gebouwd en feestelijk geopend.
Leverde de weide met de prachtige olmen
bomen tot dan toe een prachtig gezicht op
de entree van de stad, deze entree werd er
door het leggen der straat niet mooier op.
De verbinding met andere plaatsen liet veel
te wensen over. Er liep een trein van Ter-
neuzen - Axel - Hulst - St. Niklaas, welke
verbindig gaf met Antwerpen en Brussel, de
lijn Gent - Terneuzen gaf gelegenheid om van
hier te Gent te komen, maar voor een bezoek
aan West Zeeuwsch-Vlaanderen moest men
de omweg maken van hier naar Terneuzen,
verder met de boot langs Borssele naar Vlis-
singen en vandaar naar Bieskens. Een dili
gence reed van Hulst naar Walsoorden.
Juli 1901 richtte de heer A. J. G. van den
Broek een aanvraag tot de Prov. Staten om
subsidie voor het leggen van een stoomtram-
lijn Hulst - Walsoorden, welke werd verleend
en 20 september 1903 werd de stoomtram
Hulst - Walsoorden feestelijk geopend. Maar
een verbinding Sas van Gent Axel Wals
oorden liet nog op zich wachten tot 1911.
30 April 1909 was er ook blijdschap in Axel
bij de geboorte van Prinses (later koningin)
Juliana, omdat men zag, dat ons land nu
verder onder ons Oranjehuis zou geregeerd
worden. Op 12 mei werd er optocht gehouden
in het gekroonde en versierde Axel, welke
een voorstelling moest geven van de intocht
van Prins Maurits in Axel in 1591. Er wordt
in de Axelse Courant een opsomming gege
ven van de straten waar de stoet door trok.
En dan troffen mij de namen, die tegenwoor
dig niet meer bekend zijn, als Hoogstraat
het gedeelte tussen Kerkstraat en Weststraat).
De Slikdreef (gedeelte van de Kerkdreef), de
Noorddam (begin Stationsstraat), de Oude
Hazardstraat (van Noordstraat naar Gentse-
vaartstraat in het verlengde van de School
straat) en de Korte Weststraat (van de Markt
tot de Noordstraat). De Oude Hazardstraat
heeft zijn naam bij latere naamgevingen niet
terug kunnen bekomen.
Oktober 1909 werd een zangvereniging
Orelio opgericht, terwijl het 1 april 1910
25 jaar was geleden, dat F. Dieleman de uit
gifte begon van de Axelse Courant.
14, 15, 16 juni 1910 werd er een Landbouw-
feest gehouden, uitgaande van de afdeling
Axel van de Z.L.M. De afdeling Axel was
in 1905 gevormd als zelfstandige afdeling,
welke vroeger deel uitmaakte van de afdeling
Hulst. Het hoofdbestuur, per trein aankomen
de, werd met muziek van Concordia en Ho
sanna ontvangen. Er werd een rijtoer gehou
den met 102 rijtuigen De toen gehouden
tentoonstelling werd bezocht door 12000 be
zoekers. Ook hield toen een vereniging
„Floralia" een tentoonstelling van zelfge
kweekte planten en van huisvlijt.
Zat men tot die tijd nog hij petroleumlicht,
op 6 december 1910 besloot de gemeente
raad een gasfabriek te gaan exploiteren, wel
ke 14 december 1911 in gebruik werd ge
nomen. Er was grote vreugde, toen het gas
licht zoveel beter licht gaf dan de petroleum.
Als een teken van vooruitgang zien we de
advertenties van te houden vliegdemonstra-
ties. Maar het vliegen was de kinderschoenen
nog niet ontgroeid. Zo zou er een vlieg-
demonstratie gehouden worden te Leeuwar
den, maar het weer werkte zo weinig mee,
dat de vliegtuigjes de lucht niet ingingen en
Max Olieslagers zei „Het is zo lastig vlie
gen, zo kort bij de zee" We zouden met
Hildebrand zeggen: „Kom er nou eens om".
In 1911 reed de Z.V.T.M.-tram door Axel,
de verbinding gevende tussen Sas van Gent,
Axel, Zaamslag en Walsoorden.
In 1912 werd weer een concours-hippique
gehouden, nu, voor het eerst op het tegen
woordige concoursterrein.
Het jaar 1913 zou nog als laatste vredesjaar
in dat tijdperk rust geven, vóór de donkere
wolken van een oorlog over Europa zouden
komen.
We vierden de herdenking van de bevrijding
van Nederland van onder de Franse over
heersing, en willen hier nog vermelden het
programma van het feest, dat op 28 en 29
augustus 1913 gevierd werd. 8.30 uur uit
deling van krentenbrood aan behoeftigen
9 uur Kerkelijke bijeenkomsten in de Ned.
Herv. Kerken in de Gereformeerde Kerk A.
Daarna uitvoering van een kleppermars door
de schoolkinderen op de Markt, onder leiding
van de heer Ch. Minjon. Daarna des mid
dags een optocht, voorstellende de intocht van
Prins Willem, later Koning Willem I, in
's Gravenhage in 1813. Als steeds was ons
stadje versierd door groen, bloemen en feest-
poorten. 's Avonds waren het Stadhuis en
vele woningen geillumineerd, wat toen ge
schiedde met vetpotjes, wat een schilderachtig
gezicht opleverde. Als slot kon men de avond
van de tweede dag genieten van het vuurwerk
en de muziek op de Markt.
Waren tot die tijd er 2 Gereformeerde Kerken
n.l. KerkA. in de Kerkdreef en Kerk B. in
de Stationsstraat, op 4 december had samen
smelting plaats van de twee kerken tot de
Gereformeerde Kerk. Het kerkgebouw in de
Kerkdreef werd verbouwd en vergroot tot het
was zoals het nu is.
Waar in dit tijdperk geen grote gebeurtenis
sen voorvielen, kon ik van dit tijdsbestek
slechts een schematische opsomming der fei
ten geven. Onrustige tijden zouden nu aan
breken.
de Jonge.
van O. Z.-Vlaams ratio-project (960 huizen)
deze maand gereed.
Minister „Precies wat we willen"
Op vrijdag 23 april zullen in Axels bouwplan
Oost de eerste twaalf seriewoningen worden
opgeleverd van het Oost-Zeeuws-Vlaamse
ratiobouwproject, waarmee een Zeeuws-
Brabantse aannemerscombinatie (de N.V.
Vlaco) vorig jaar juni in Axel officieel van
start ging.
Twaalf woningen, die in de eerstkomende
jaren door nog eens 948 zullen worden ge
volgd. Want dat zijn de plannen: seriebouw
van 960 woningen in dertien Oost-Zeeuws-
Vlaamse gemeenten die daarmee voor het
eerst een unieke intergemeentelijke samen
werking realiseerden ter leniging van de wo
ningnood. Een samenwerking die alleen maar
voordelen opleverde meer woningen, in
korter tijd en goedkoper dan anders het geval
zou zijn geweest.
Tijdens zijn laatste bezoek aan Zeeland had
de minister van volkshuisvesting en bouw
nijverheid, drs. P. C. M. Bogaers, voor het
Oost-Zeeuws-Vlaamse project de hoogste
lof „Dat is nu precies wat we willen". Het
voorbeeld van de dertien gemeenten heeft in
middels ook elders in de provincie navolging
gevonden in Zuid-Beveland „draait" een
intergemeentelijk bouwproject en in Middel
burg, Vlissingen en Terneuzen begon men
eveneens met seriebouw. Elders zijn er plan-
nene zoals ondermeer op Schouwen-Duive-
land en in West-Zeeuws-Vlaanderen.
Het initiatief om in een aantal Oost-Zeeuws-
Vlaamse gemeenten woningen in arbeidsbe
sparende bouw te realiseren, ging aanvanke
lijk uit van de aannemers zelf, die daarbij bij
val kregen van Volkshuisvesting, Provinciaal
Bestuur, E.T.l. en last but not least, van de
betrokken gemeentebesturen zelf. De plannen
kwamen van de stichting Ratiobouw in Rot
terdam, het ontwerp voor de te bouwen wo
ningen was de architect F. Groosman, even
eens uit Rotterdam. Het geheel werd onder
gebracht in de woningwetsector. De officiële
start van het bouwprogramma vond op 15
juni 1964 plaats in Axel, waar in totaal 216
woningen zouden komen, verdeeld in twee
series van respectievelijk 120 en 96. Dat men
juist in Axel begon was geen toeval In de
eerste plaats was er bouwrijpe grond aanwe
zig, maar daarnaast kon de start van de pro-
duktiestroom daar aansluiten op het gereed
komen van twee flatgebouwen die de N.V.
Vlaco onderhanden had. De woningen waren
eengezinshuizen met drie slaapkamers voor
zes bedden. De kosten werden aanvankelijk
geraamd op 16.350 per woning, ee"1 bedrag
dat inmiddels wel aan enkele stijgingen on
derhevig is geweest.
ROUTE
Voor de verwezenlijking van de 960 ratio-
woningen volgen de bouwers een nauwkeurig
uitgestippelde route van bouwplaats naar
bouwplaats. Deze is dusdanig gekozen, dat
het aantal „overstappen" zo gering mogelijk
is, zodat transportkosten in tijd en geld be
perkt kunnen worden. Enkele gemeenten
worden tweemaal „aangedaan zoals bijvoor
beeld Axel en Hulst, waar tweemaal een serie
woningen wordt gebouwd. De aantallen op
een bouwplaats te bouwen woningen zijn 24
of veelvouden daarvan, een door de Rotter
damse Stichting Ratiobouw vastgestelde norm
die noodzakelijk wordt geacht voor .rationeel'
bouwen. De route die de bouwploegen door
Zeeuws-Vlaanderen volgen loopt langs niet
minder dan 20 bouwplaatsen, die in de vol
gende volgorde worden aangedaan (met tus
sen haakjes het aantal woningen): Axel (120),
Hulst (72), Kloosterzande (48), Hengstdijk
(24), Boschkapelle (24), Zaamslag (24),
Hoek (48), Philippine (24), Stroodorpe (24),
Sas van Gent (120), Westdorpe (96), Zuid-
dorpe (24), Koewacht (24), Heikant (24),
St. Jansteen (24), Hulst (48), Axel (96),
Stoppeldijk (48), Walsoorden (48) en Graauw
(24). Momenteel wordt gewerkt op de eerste
drie bouwplaatsen.
De 120 woningen in Axel zullen tegen sep
tember van dit jaar alle zijn opgeleverd.
BESPARING.
Op welke wijze wordt de arbeidsbesparing
tijdens de eigenlijke houw nu bereikt? De
heer W. van der Poel van de N.V. Vlaco
heeft ons hierover nog eens een en ander ver
teld. Voornaamste factor is, dat de bouw ge
schiedt in fasen door gespecialiseerde „bouw
ploegen", zo is er een ploeg voor het con
strueren van de fundering, een volgende stort
de vloeren, een derde stelt de kozijnen, enz.
Alle fasen sluiten logisch op elkaar aan en de
werkzaamheden zijn dusdanig „getimed" dat
er nooit moet worden gewacht. Ondanks het
feit dat er bij het Oost-Zeeuws-Vlaamse ratio-
project nog traditioneel metselwerk wordt toe
gepast bedraagt de besparing in tijd ten op
zichte van de normale bouwwijze ongeveer
40 procent. Dat wil zeggen dat tegenover de
ongeveer 1400 manuren die nodig zijn voor
de bouw van een traditionele woning, slechts
850 (of minder) uren nodig zijn voor de con
structie van een ratiowoning. De 960 Oost-
Zeeuws-Vlaamse woningen worden alle uitge
rust met een centraal radio- en tv-antenne-
systeem, terwijl er momenteel overleg gaande
is om de nog te bouwen woningen te voorzien
van centrale (blok) verwarming door middel
van een buizenstelsel in de vloeren. Inmiddels
zijn in Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen de ge
dachten alweer uitgegaan naar een tweede
seriebouw-plan, dat eventueel gerealiseerd
zou worden in de premie- en/of ongesubsi
dieerde sector. De woningen zouden dan van
een iets groter type zijn dan thans het geval
is.
(P.Z.C.)
AANBESTEDING
NIEUWE BRUGGEN
over Kanaal Gent-Terneuzen.
In het gebouw van Rijkswaterstaat aan de
Lange Lombardstraat 40 te Den Haag zal op
1 juni a.s. voor rekening van de hoofd
ingenieur-directeur van rijkswaterstaat de
aanleg van de onderbouw van twee nieuwe
draaibruggen over het kanaal van Gent naar
Terneuzen worden aanbesteed. In het bestek
is ook de bouw van de onder- en bovenbouw
van de zijspanten van de twee bruggen onder
gebracht.
De nieuwe bruggen worden gebouwd bij
Sas van Gent en enkele kilometers ten noor
den van Sluiskil in de gem. Terneuzen. De
bruggen krijgen een breedte van respectieve
lijk 21 en 24 meter. Zij krijgen een doorvaart -
hoogte van 7 meter en een breedte van 60
meter.
AXELSE COURANT
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
ABONNEMENTSPRIJSLoase nummers 10 eat.
Kwartaal - abonnement
Axel binnen de kom 1.25, Andere plaatsen 1,75,
Buitenland 2,
ADVERTENTIEPRIJS10 cent per
Bij kontrakten belangrijke redukhe.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per
Kleine Advertentiën 1 - 5 regels ƒ1.-
iedere regel meer 12 cent extra.
