NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
Oud Axelaar P. Dregmans draagt
CARILLON OVER AAN AXEL.
Eerste beiaardconcert door Leen 't Hart.
Nationale
Trekpaardententoonstelling
Frankering bij abonnement, AXEL
ZATERDAG 29 AUGUSTUS 1964
78e Jaargang No. 47
AXELSE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS r-tnwt nummcn M mL
Kwartaal - abonnement
Axel bfamen de kom 1,25, Andere plaatsen 1,75,
Buitenland 2,
HoofdredaktieJ. G VINK.
Redactie en Administratie Axel, Markt 12, tel. 0 1155 - 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. G VINK
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per
BI) kontrak ten belangrijke reduktte.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per
Kleine Advertentiën 1-5 regels ƒ1,—
iedere regel meer 12 cent extra.
Zaterdagnamiddag was een groot aantal
genodigden op de raadszaal aanwezig toen de
overdracht van het carillon als geschenk voor
het 750 jaar stad zijn van Axel.
Onder de aanwezigen waren o.a. de bur
gemeester -van Hulst, Hontenisse en Koe
wacht, wethouder de Vos uit Terneuzen en
wethouder de Koeijer van Zaamslag.
Verder waren vele bestuurders van bedrij
ven, Coöperaties, Verenigingen en particu
lieren die een 'bijdrage hadden in het reali
seren van dit prachtige carillon.
Om 3 uur was het onze oud-stadgenoot,
de heer P. Dregmans, raadsadviseur in al
gemene dienst bij het ministerie van Defensie
uit Den Haag die namens de carilloncommis
sie met de volgende woorden het carillon
aan de gemeente Axel overdroeg.
De uitnodiging van de Carillon-commissie het
carillon aan het gemeentebestuur over te dragen
heb ik gaarne aanvaard.
Ik zie daarin allereerst een eerbetoon aan die
genen uit de geslachten waaruit ik ben gesproten,
die stad en ambacht in het verleden hebben ge
diend en op enigerlei wijze tot de bloei en wel
vaart daarvan hebben mogen bijdragen.
Voorts is het aangenaam op een historisch mo
ment in de, geschiedenis van een stad woordvoerder
te mogen zijn, want voor zover ik heb kunnen na
gaan, heeft Axel vóór deze dag nimmer een vol
ledig carillon bezeten. De laatste eeuwen deed
Axel het met één klok op het stadhuis.
In mijn jeugd ging het verhaal dat deze stad-
huisklok was gestolen van Hoek. Met de klok, af
komstig van de toren van het verdronken Vrem-
dijcke zouden in de Franse tijd vanaf Hoek seinen
gewisseld zijn met Biervliet, hetgeen Napoleon on
toelaatbaar achtte, zodat hij gelaste de klok naar
Axel over te-brengen.
Bij het vervoer van Hoek naar Axel zou de klok
van de kar zijn gevallen en gescheurd. Vandaar
de, nu wellicht vergeten, uitdrukking Den 'oek is
van de karre gevallen".
Door de overdracht van heden kan nu voor het
nageslacht worden vastgesteld, dat het carillon
dat naar ik aanneem deugdelijk is betaald on
vervreemd eigendom is van Axel en niet van dief
stal afkomstig.
Doch gestolen of gescheurd, de oude stadhuis-
klok heeft zijn taak volbracht.
De oudste inwoners zullen zich herinneren, dat
in hun jeugd iedere zondagmiddag om 12 uur de
klok werd „geklept", waarna de gemeentebode
Visser het officiële nieuws bekend maakte, dat
daarna op het „plakkebord" aan het stadhuis werd
aangeslagen.
De Axelaars van mijn jaren zullen zich met mij
herinneren, dat tijdens de eerste wereldoorlog de
klok werd geklept wanneer er meestal onaan
genaam nieuws was. Belangrijk nieuws werd
alsdan door de burgemeester persoonlijk vanaf de
pui van het stadhuis aan de toegestroomde bevol
king voorgelezen.
Bij het uitgroeien van Axel is aan deze gebrui
ken een einde gekomen en had de klok geen andere
taak meer dan de uren van de dag aan tegeven.
Nu moet de oude klok uit 1503 wijken voor een
nieuw carillon zo is 's werelds loop. Of mag ik
zeggen dat, in aanmerking nemende het opschrift
op deze klok „Maria hiet ick en sal bevrien den
armen sondaar te allen tien", deze klok nu zijn
eigenlijke bestemming weer gaat vervullen Im
mers een stomme kerktoren wordt sprekend ge
maakt om den volke kond te doen dat er „bevrij
ding is voor de arme zondaar". Dit te verkon
digen is de taak van de kerk, niet van het stads
bestuur.
Het carillon zal opnieuw de stadhuistoren in het
centrum van het leven van alle dag stellen.
Dit roept de vraag op „Waarom nu pas een
carillon".
Deze vraag rijst voornamelijk wanneer men be
denkt, dat de nabijgelegen stad Hulst reeds eeuwen
een carillon bezat.
Is wellicht zo kan men vragen het zoge
noemde „Rijke Roomse Leven" een vruchtbaarder
grond voor de totstandkoming van een carillon
dan de Calvinistische „potaard"
Of moet het antwoord luiden, dat de „status"
van een gemeente met meer dan 8000 zielen eist
dat er een carillon is. Ik ben niet voldoende thuis
in de kringen der Nederlandse gemeenten om deze
vraag te kunnen beantwoorden.
Of is het bij een wijd-uitgroeiend Axel meer dan
voorheen noodzakelijk de inwoners eraan te her
inneren dat het centrum van de stad blijft het stad
huis waar de wijze bestuurderen zetelen, zonder
welke geen stad kan bestaan
Of is het wellicht de welvaart in Axel die nu
mogelijk maakt hetgeen in de eeuwen vóór ons
niet was te realiseren Laat ik het daarop hou
den.
Spreken wij over „carillon" dan raken wij de
geschiedenis en hoewel -zoals maar al te vaak -
de deskundigen het over het ontstaan van het caril
lon niet eens zijn, eenstemmigheid bestaat wel over
het ontstaan van de naam carillon.
In de 14e eeuw kreeg de luidklok een specifieke
funktie, doordat daarop de uren van de dag door
middel van hamerslagen werden aangegeven. De
hiervoor gebruikte klok kreeg de naam van uur-
klok. Nu kwam het slaan op de uurklok voor de
geïnteresseerden natuurlijk onverwacht en opdat
het aantal slagen de burgerij niet zou ontgaan,
ontstond in Vlaanderen het gebruik om het aan
geven van het uur vooraf te laten gaan door een
waarschuwingsteken en wel door het aanslaan van
een paar lichte, speciaal voor dit doel in de toren
opgehangen klokjes.
Dit waarschuwingsteken werd in de Nederlands
sprekende delen van de lage landen een „voorslag"
of „wekkering" genoemd.
De oudste voorslagen bestonden meestal uit 3,
op verschillende toonhoogten gegoten klokjes, zo
dat er aanvankelijk 4 klokken waren om gezamelijk
de tijd aan te geven.
Het bedienen van deze 4 klokken werd in het
oud-Frans „quadrilloner" (quatre - vier) genoemd
en ons woord carillon is hiervan afgeleid.
In de stadsrekeningen van Axel staat te lezen
dat de magistraat van Axel in 1515 een nieuw uur
werk kocht voor de Schepenhalle en in Brugge 4
„weckercloxkins" liet maken. In zijn kroniek van
Axel vertelt Jacob de Hont dat in 1518 ten behoeve
van de kerktoren, te Mechelen vier nieuwe klok
ken „re, mi, fa, sol" zijn gegoten, die in 1519 zijn
geleverd.
Twee torens dus in Axel met klok en voorslag.
Ons carillon zal tegelijk voorslag en uurklok
zijn.
Sommige geleerden zeggen, dat uit deze voorslag
het carillon, zoals wij dat kennen, is ontstaan.
Andere geleerden daarentegen voeren het ont
staan terug naar het gebruik in de kloosters van
cimbalen, koperen bekkens die met een hamertje
werden aangeslagen, zodat daarmede een melodie
kon worden voortgebracht.
Een enkele geleerde is er die teruggrijpt op de
invoering door koning David van cimbalen in de
tempeldienst. Hieraan herinnert de 150ste Psalm
Looft God, naar zijn hoog bevel
met het klinkend cimbelspel.
Looft Hem op het schel metaal
van de vrolijke cimbaal.
De „vrolijke cimbaal". Gezegd mag worden, dat
deze bij Axel past. Want vreugde bedrijven en
feestvieren heeft Axel altijd gekund en kan het
nog.
Het zullen dus in de toekomst niet meer alleen
de kerkklokken zijn, die verkondigen dat er vreug
de is. Doch deze vreugde zal een nadrukkelijker,
een eensgezinder klank krijgen door het carillon.
Deze eensgezindheid is reeds gebleken bij de
totstandkoming van het carillon. Immers Axelaars,
oud-Axelaars, vrienden en vriendinnen van Axel,
hebben al naar vermogen bijdragen geschon
ken, die tesamen de realisering van de plannen
mogelijk maakten.
Die eensgezinsheid wordt ook gesymboliseerd
door het carillon zelf, waarin de tonen van grote
en kleine klokken tesamen de melodie vormen.
Ook in de hogere betekenis geldt die eensge
zindheid. Roepen de kerkklokken de bevolking op
om gescheiden ter kerke te gaan tussen het spel
dezer klokken zal het klokkenspel vertolken dat er,
niettegenstaande gescheidenheid in godsdienst en
verscheidenheid van leer, één Heer is van en voor
allen, die ook met klinkend cimbelspel wil zijn
geëerd.
Wanneer de kerkklokken zwijgen zal het carillon
op welluidende wijze de kwartieren en de uren
illustreren.
Bij belangrijke gebeurtenissen zal het, door kun
dige handen bespeeld, de gevoelens van de Axelse
bevolking vertolken.
Het zal alle schenkers en de carillon-commissie
tot vreugde zijn, indien het carillon zal klinken
over een vredig Axel met
Psalmen en geestelijke liedekens
om zo tredend voor God de Heer Hem
bovenal te loven van harte zeer.
Vaderlandse liederen
want ook de Axelaars van nu doen de
aloude leus gestand
Oranje in het hart en niemands knecht
Zeeuws-Vlaanderen Nederland.
Speelse liedjes van vroeger en nu
(om te spreken met de liedjestermino
logie van de jeugd).
Aan de klokkenspeler wordt met
Adamo's „Vous permettez, monsieur"
gevraagd om voor hen, die als Sandra
„Te jong voor liefde" zijn, Anneke's
„Brandend zand" te strooien tussen Piet
Hein's „Spaanse matten" en de Ruijter's
„Blauw geruite kiel" die als confetti
van de toren dwarrelen.
Moge daarbij het bestuur der gemeente Axel,
aan wie ik namens de carillon-commissie in Uw
persoon, meneer de burgemeester, thans het carillon
overdraag, evenals de welluidende klokken boven
hun over stadszaken geboden hoofden, blijvend in
goede harmonie samenwerken met elkaar en met
hun ambtenaren „Tot Heil des Volks
Te Axel op 22 augustus 1964
namens de carillon-commissie door dhr.
P. Dregmans, raadadviseur in algemene
dienst bij het ministerie van defensie, oud-
Axelaar, gehouden toespraak.
Na de heer Dregmans was het burge
meester M. K. van Dijke die met de volgende
toespraak zijn dank voor het aangebodene uit
bracht.
Dames en Heren,
Eén van de meest vreugdevolle taken in dit le
ven is het aanvaarden van een welgemeend ge
schenk van goede vrienden.
Het is dan ook met blijdschap en dankbaarheid,
dat ik namens het gemeentebestuur dit fraaie caril
lon aanvaard als zinvol geschenk ter gelegenheid
van Axel 750 jaar stad.
Dat U meneer Dregmans, als telg uit een oud
en aanzienlijk Axels geslacht, deze overdracht op
de Uw eigen karakteristieke en leerzame wijze
namens de Carillon-commissie hebt willen verrich
ten, stel ik op bijzonder hoge prijs, temeer omdat U
als representant van vele oud-Axelaars een groot
aandeel hebt gehad in de royale gift van een 80-tal
vroegere maar ons nog steeds na aan het hart
liggende inwoners van Axel.
Het is mij bekend dat de leden van de carillon
commissie veel vrije tijd hebben willen offeren om
het beoogde doel te bereiken. Die blijk van burger
zin wordt door mij ten zeerste gewaardeerd en
sticht stellig tot navolging
Het zou mij uiteraard te ver voeren alle goede
gevers met name dank te brengen. Dat vele ver
enigingen, instanties, bedrijven en partikulieren uit
de gemeente Axel hun klokje wilden bijdragen ver
vult mij met temeer trots daar deze tevoren reeds
tienduizenden guldens bijeenbrachten voor de vie
ring van ons feest Axel 750 jaar stad.
Met grote erkentelijkheid gewaag ik tevens van
de giften van onze buurgemeenten. Die blijk van
vriendschappelijk medeleven met Axel manifesteert
de goede verstandhouding tot de ons omringende
gemeenten. Het is mijn hartelijke wens, dat deze
verhouding ondanks hier en daar soms voorkomen
de rimpelingen ook in de toekomst bestendigt blijft.
De deskundige wijze waarop mijn goede vriend
LEEN 'T HART de Carillon-commissie van ad
vies heeft willen dienen verdient alle lof, waarvoor
ik hem dan ook gaarne dank zeg.
Last but not least wil ik mijn dank betuigen
aan de vervaardiger en bouwer van het carillon,
de firma PETIT en FRITSEN, voor de keurige
en korrekte wijze waarop de opdracht is uitge
voerd. Ik heb mij daarvan persoonlijk overtuigd
door langs steile ladders en duizelingwekkende
diepten tot tussen de klokken te klimmen
Met het tot stand komen van dit klokkenspel
is één van de dierbaarste wensen in vervulling
gegaan. Niet om hierdoor te kunnen beschikken
over een status symbool.
Terecht heeft ook de heer Dregmans deze ge
dachte verworpen. Immers het aloude van zijn
historische roeping doordrongen zijnde Axel heeft
geen symbool nodig om zich van zijn status als
Zeeuws-Vlaamse centrumstad bewust te zijn
Neen deze wens is slechts geboren uit de over
tuiging, dat de uit Vlaanderen stammende beiaard
ook zijn klankvolle tonen behoort uit te strooien,
over ons goede Zeeuws-Vlaamse stedeke, daar
welluidende muziek en vrolijk geklank zo uitermate
past bij onze volksaard, In dit verband mag ik
wel opmerken, dat ik hoop en hier verloochent
zich niet mijn Hollands verleden dat In een niet
te verre toekomst ook de opwekkende muziek van
een stads draai-orgel in Axels straten mag worden
gehoord tot vreugde van stadgenoot en bezoeker.
Wellicht een opgave voor onze aktieve Midden
standsvereniging
Het heeft mij aangenaam getroffen, dat één van
onze meest bekende Axelse musici" zich spontaan
heeft aangemeld als stadsbeiaardier. Wij hopen van
zijn diensten in de toekomst een veelvuldig ge
bruik te mogen maken, temeer daar de heer Brak
man door de welwillende medewerking van het
stadsbestuur van onze provinciehoofdstad in de
gelegenheid was zich in het beiaardspel te be
kwamen.
Dat ook mevrouw Moerdijk uit het nabij gelegen
Zuiddorpe zich tot mijn genoegen bereid verklaar
de in voorkomende gevallen ons carillon te be
spelen, bewijst eens temeer, dat in een goed na
buurschap zelfs muziek kan zitten.
En nu dames en heren acht ik het moment aan
gebroken een ere dronk te wijden aan allen die
hebben medegewerkt aan de totstandkoming van dit
mooie en zozeer op prijs gestelde geschenk.
Alvorens hiertoe over te gaan moge ik de
beiaardier verzoeken het nu in ons trots bezit
zijnde carillon in te spelen door het ten gehoie
brengen van ons Zeeuws-Vlaamse volkslied.
Nadat de heer 't Hart, direkteur van de
Nederlandse Beiaardschool de laatste klanken
van het Zeeuws-Vlaamse Volkslied ten ge
hore had gebracht werd een ere-dronk op het
carillon door de aanwezigen uitgebracht.
Toen de stadhuisklok 4 uur had geslagen
begon de heer 't Hart aan een beiaardconcert
tot 5 uur, waarin de volgende liederen ten ge
hore werden gebracht
1. a. Psalm 150
b. Komt nu met zang
c. Dankt, dankt nu allen God
2. Drie liederen uit Valerius' Gedenkklank
a. Gelukkig is het land
b. O Heer die daar des hemels tente spreidt
c. Wilt heden nu treden
3. Drie liedjes van de zee
a. Wie gaat mee over zee
b. Een scheepje in de haven landt
c. Ik voer laatst over zee
4. Drie historische liederen
a. De Zilvervloot Viotta
b. In een blauwgeruite kiel RHol
c. Een liedje van Koppelstok A. J. Schooleman
5. Drie vaderlandse liederen
a. Wij leven vrij en W. Wilms
b. Wij willen Holland houe'n A. Spoel
c. Alle man van Neerlands stam H. J. d. Hertog
6. Drie koralen
a. De Heer is mijn Herder
b. Rust mijn ziel, Uw God is Koning
c. Grote God, wij loven
Van 8 tot 9 uur 's avonds werd nogmaals
een beiaardconcert gegeven door de heer
't Hart dat uit het volgende repertoir be
stond
1. Prelude (improvisatie) Leen 't Hart
2. Wrie oud-Nederlandse volksliedjes
a: Daar was een sneeuwwit vogeltje
b. De vier weverkens
c. Jan Hinnerk
3. Suite E. Ph. Chédeville (1696-1762)
a. Marche
b. Menuet
c. Rigaudon
d. Tambourin
4. Drie Engelse volksliedjes
a. Believe me if all those endearing young
charmes
b. Home sweet home
c. Drink to me only with thine eyes
5. Drie oude dansen
a. Pavane P. Sweelinck (1562-1621)
b. Musette S. Bach (1685-1750)
c. Gavotte K. F. Hurlebusch (1696-1765)
6. Drie volksliedjes uit andere landen
a. 't Ros beiaard doet zijn ronde België
b. Muss I denn, muss I denn Duitsland
c. Au clair de la lune Frankrijk
7. Kleine Suite Leen 'tHart (1920)
a. Preambulum
b. Siciliano
c. Air
d. Sarabande
e. Toccatine
8. Improvisatie
Voor dit avondconcert was een gedeelte
van het Marktterrein met stoelen door een
groot aantal genodigden bezet.
Ook de publieke belangstelling was voor
de beide concerten groot.
We hopen nu maar dat in de toekomst
nog vele goede beiaardconcerten zullen vol
gen.
Op vrijdag 18 en zaterdag 19 september
a.s. wordt dit jaar de NATIONALE TREK
PAARDENTENTOONSTELLING gehou
den.
Deze manifestatie zal traditiegetrouw we
derom plaatsvinden te 's Hertogenbosch.
Z.K.H. Prins Bernhard heeft het Voor
zitterschap van het Ere-Comité dezer ten
toonstelling aanvaard, in welk Comité o.m.
ook Z.Exc. Mr. B. W. Biesheuvel, Minister
van Landbouw en Visserij heeft zitting ge
nomen.
De tentoonstelling zal mede door de ge
lijktijdige viering van het 50-jarig bestaan
der Koninklijke Vereniging „Het Neder-
kndsche Trekpaard" een bijzonder luister
rijk karakter dragen.
