30 JAREN GELEDEN
Pur@l houdt
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
de huid
Stichting Streekcentrum Axel
Don Djiguiten Kozakken
Frankering bij abonnement, AXEL
ZATERDAG 20 JUNI 1964
78e Jaargang No. 38.
AXELSE COURANT
ABONNEMENTSPRIJSLoot n.mw 10 ecot
Kwartaal - abonnement
Aad binnen de kom 1.25 Andere plaateen 125.
Buitenland 2.
Hoofdredaktie J. C. VINK.
Redaktfe en Administratie Axel, Markt 12, tel. 01155 - 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. Q VINK
ADVERTENTIEPRIJS: K> cent per
BI) kontrakten belangrijke reduktie.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per
Kleine Advertentiën 1-5 regels 1-
iedere regel meer 12 cent extra.
Op 4 juli 1934 stierf „the radium woman" Madame Curie. Als Poolse
wilde ze veel voor haar land betekenen, als Frangaise loste ze deze
belofte in.
Polen vóór de eerste wereldoorlog. Ge
schiedenisles in de hoogste klas van een la
gere school. De kinderen luisteren aandach
tig. Ze nemen elk woord, dat gezegd wordt,
gretig in zich op. Maar ook luisteren ze ge
spannen naar elk ander geluid, dat in de
school weerklinkt... Want de onderwijzeres
vertelt over de geschiedenis van hun eigen
land..., en dat is verboden Daarom luistert
de klas zo aandadhtig naar het verhaal van de
lerares, maar daarom hoort ze ook elk ander
geluid in de school. Want elk ogenblik kan de
Russische inspecteur binnenkomen...
De juf stelt vragen „Wie was koning
Stanislas Augustus...?"
Een der kinderen antwoordt „Hij was de
Poolse Koning, die regeerde vanaf 1764".
Het meisje vertelt verder over deze koning,
over zijn goede eigenschappen, maar ook over
het grote gebrek van deze Koning, het gemis
aan moed...
De naam van het kleine Poolse kind, dat
in alle ernst dit antwoord geeft, is Manya
Sklodovski, bij ons beter bekend onder haar
latere naam Madame Curie.
Moeilijke jeugd in bezet gebied.
De jeugd van Madame Curie draagt duide
lijk het stempel van een leven in bezet gebied.
Haar vader, leraar aan een Poolse school, hèt
instituut waar de Russificatie van het Poolse
volk het meest intensief werd doorgevoerd,
komt steeds in conflict niet alleen met zijn
geweten, maar ook met de door de Czaar
aangestelde uiteraard Russische - in
specteurs, die nauwlettend toezien, dat het
Poolse nationalisme bij de jeugd niet wordt
aangewakkerd.
Dat - zoals hierboven is weergegeven -
tóch de Poolse geschiedenis aan de school
kinderen wordt bijgebracht, bewijst weer eens,
dat een volk nimmer met dwang kan worden
getransformeert tot het staatsburgerschap van
een bezettende mogendheid. Het bewijst wel
het tegenstelde: Juist de liefde voor het
eigen volk en land wordt in een dergelijke
situatie versterkt...
Deze liefde voor Polen is bij Madame
Curie, zelfs in haar verdere leven, dan ook
zeer sterk aanwezig. Ze wilde wat voor Polen
betekenen.
De moeder van Manya sterft reeds jong.
Vader Sklodovski - zijn geweten won het
van de inspecteur - wordt als leraar ont
slagen. Het vrij grote gezin moet nu op een
andere manier door het verhuren van ka
mers aan studenten aan de kost komen.
Bovendien worden de kinderen, die in staat
zijn om wat te verdienen, aan het werk gezet.
Manya wordt gouvernante. Ze verdient een
karig loon, niet alleen voor zichzelf, maar ook
voor haar zuster Bronia, die in Parijs medi
cijnen studeert. Het is deze zuster, die, later
getrouwd met een uit Polen uitgeweken arts,
Manya uitnodigt om ook naar Parijs te komen
om aldaar wis- en natuurkunde te gaan stu
deren.
Liefde voor Frankrijk -
Liefde voor een Fransman.
Aan de beroemde universiteit van de
Franse hoofdstad, de Sorbonne, loopt de be
gaafde studente Manya college. Ze valt spoe
dig op door haar buitengewone intelligen
tie en... door haar ijver en doorzettingsver
mogen. Spoedig is ze vertrouwd met de ont
beringen van een arme student. Haar kamer
is kaal en onverwarmd, haar eten is schaars,
ze lijdt honger, maar het deert haar niet.
Ze studeert, studeert en studeert... Haar
boeken en natuurkunde-instrumenten zijn
haar enige levensgezellen. Ze vergeet soms
een paar dagen te eten, haar honger naar ken
nis is groter...
Deze laatste zinnen zijn misschien wat uit
de tijd en klinken wellicht theatraal, maar
kunnen toch niet gemist worden bij een le
vensbeschrijving van deze unieke vrouw.
In 1893 behaalt de studente op 26-jarige
leeftijd haar graad in de Physica, het jaar
daarop in de wiskunde.
Na een kort verblijf in Polen keert Manya
weer terug naar Parijs. Ze maakt al wat naam
en krijgt opdracht voor een wetenschappelijk
onderzoek.
De „Vereniging tot bevordering der Na
tionale Industrie" vraagt van haar een ver
handeling over de magnetische eigensohappen
van verschillende soorten staal. Voor de uit
voering van deze opdracht is ruimte nodig.
Professor Lippmann raadt haar aan om eens
een bezoek te brengen aan een leraar voor
natuur- en scheikunde om hem te vragen of
er op zijn school niet ergens een lokaal leeg
staat... Ze brengt dat bezoek aan de bewuste
man en ontmoet... Pierre Curie.
Pierre Curie is een echte wetenschapsman,
bescheiden van aard, reeds bekend als geleer
de, vooral in het buitenland. Zijn- visie over
vrouwen, is kort en krachtig. In zijn dagboek
schrijft hij eens „Vrouwelijke genieën zijn
zeer zeldzaam..." In Manya ontdekt hij ech
ter zo'n zeldzaamheid. Ook ontdekt hij, dat
ondanks haar sober leven, of juist misschien
wel daardoor, deze jonge Poolse een heel aan
trekkelijke vrouw is...
Twee geleerden worden verliefd op el
kaar... Manya meent, dat ze een keus moet
doen tussen Polen en Frankrijk. Haar eigen
familie overtuigt haar ervan dat door het ene
te doen, het andere nog niet behoeft te wor
den uitgesloten...
Op 26 juli 1895 trouwen Pierre en Manya.
Hun duurste huwelijkscadeaux zijn... twee
fietsen, waarmee ze - zwervend door Frank
rijk - op huwelijksreis gaan.
Huisvrouw en Geleerde.
Het echtpaar Curie wijdt zich geheel aan
de wetenschap. Ze huren een etagewoning in
Parijs. Het interieur bestaat uit een vuren
houten tafel en twee dito stoelen. Er ligt geen
kleed over de tafel noch op de vloer. Er han
gen geen schilderijen aan de wand. Dit alles
ter voorkoming van huishoudelijke werkzaam
heden, zoals stof afnemen, boenen, borstelen,
kleden kloppen. Maria - Manya heeft in
middels haar naam verfranst - beperkt dus
haar huishoudelijke werk tot het absolute mi
nimum. Wèl zorgt ze elke dag voor een vaas
met verse bloemen... Maar aan eten koken
ontkomt ze niet en bemerkt, dat natuurkunde-
proeven haar beter afgaan dan culinaire ex
perimenten. Gelukkig maar, dat Pierre ook
ten aanzien hiervan zijn aangeboren beschei
denheid behoudt.
De grote ontdekking.
Marie legt met goed gevolg haar doctoraal
examen af voor natuurkunde en wiskunde.
Nu nog de doctorsbul... Marie wil hiervoor
iets ontdekken, dat nog onbekend is, maar
wat.
Ze leest op zekere dag een verslag van een
haar onbekende Henri Becquerel. Het gaat
over stoffen, die licht in zich hebben. Ze ge
ven zo zegt Becquerel stralen af zonder
enig contact met het zonlicht. Uranium is zo'n
stof. Dit artikel laat Marie niet los. Telkens
leest ze weer de interessante verhandeling. Ze
praat er met haar man over. En ze besluit
voor de ontdekking van Becquerel een ver
klaring te geven. Op een zolderkamer in de
school voor Physica in Parijs begint ze met
baar onderzoek. Ze weet, dat ze zich plaatst
voor een bijkans onmogelijke taak. Behalve
de bijdrage van Becquerel bestaat er geen lec
tuur over dit nog geheel vreemde onderwerp.
Maar ze begint. Ze onderzoekt elk bekend ele
ment op het vermogen tot lichtuitstraling, dat
ze met een nieuw woord radio-activiteit
noemt. Ze ontdekt, dat Uranium en Thorium
deze aktiviteit bevatten. Daarna onderwerpt
ze de delfstoffen aan een onderzoek. De mi
neralen, die Uranium en Thorium bezitten,
zijn vanzelfsprekend radio-aktief. Van elk ak-
tief mineraal meet ze de hoeveelheid Uranium
en Thorium. En elke keer maakt ze hetzelfde
optelsommetje, eenvoudig weergegeven als
Het totaal aan radio-aktiviteit van een delf
stof is gelijk aan de radio-aktiviteit van de
zich daarin bevindende Uranium of Thorium.
Maar niet altijd klopt de rekensom... Soms
is het totaal van het mineraal veel en veel
hoger dan de termen, gevonden uit de beken
de aktieve elementen. Heeft ze zich vergist...?
Ze telt nog eens en nóg eens... Nee, een fout
is er niet gemaakt. Maar... maar dan... maar
dan is er maar één verklaring mogelijk...!
Sommige delfstoffen bevatten een geheel
onbekende stof... veel en veel sterker radio-
aktief dan de bekende elementen...
Opgewonden zoeken Pierre en Marie Curie
verder...
Op 12 april 1898 komt de eerste verkla
ring „Pekblende en Chalcoliet zijn veel ster
ker radio-aktief dan Uranium zelf".
Marie en Pierre zijn, ze weten dit nu heel
zeker, op een heel belangrijk spoor. Ze begin
nen nu het zeer aktieve pekblende te ontleden
in zijn elementen. Ze ontdekken, dat de
radio-aktiviteit voortkomt uit... twee che
mische bestanddelen. Twee elementen...
In juli 1898 vinden ze één element.
„Jij moet het een naam geven", zegt
Pierre.
Zijn vrouw, overtuigd van het gewicht van
de ontdekking, denkt aan haar voornemen,
dat ze als kind reeds meedroeg Iets voor
Polen. doen. „Ik noem het polonium", is
haar antwoord.
Heel de wereld zal weten dat Polen „nog
niet verloren" is.
Daarna gaat Marie naar huis... om haar
baby Irène te verzorgen...
Een korte rustperiode onderbreekt het
speurwerk. Maar nog is de taak niet vol
bracht. Ook de andere „lichtgever" zal ge
vonden worden.
Op 26 december 1898 wordt in een ver
handeling voor de Academie voor Natuur
wetenschappen gepubliceerd „De nieuwe
radio-aktieve stof bevat een nieuw element,
dat wij voorstellen Radium te noemen... De
radio-aktiviteit van Radium moet enorm
»S
zijn...
Licht en Duisternis.
Het absoluut bewijs voor de aanwezigheid
van Radium moet echter nog worden gele
verd, door het vaststellen van het atoomge
wicht van het element. Dit betekent, dat de
beide geleerden Radium moeten hebben... om
het te wegen. „Het zit in pekblende", zo
redeneert het echtpaar. En aan deze stof zal
Radium moeten worden onttrokken. Maar
waar krijgen ze zo gauw pekblende vandaan
Ze weten, dat in Bohemen glas wordt gefa
briceerd uit de begeerde delfstof. Ze'vragen
of ze de afval, nadat de Uranium voor de
glasfabrikatie eruit is gehaald, mogen hebben.
De Boheemse glasproducenten stellen het af-
valprodukt gratis beschikbaar. Alleen het ver
voer zal geld kosten... De Curies offeren tot
op de laatste cent al hun geld op voor het
transport tussen Bohemen en Parijs. In een
oude schuur, tegenover hun laboratorium,
worden karrevrachten van die geheimzinnige
bruine poeder opgeslagen.
En uit acht ton pekblende onttrekken de
beide geleerden na bijna 4 j,aren zwoegen
één gram radium...
Op een avond, als ze voor de zoveelste maal
weer terug gaan naar de schuur, straalt een
zacht schijnsel hun tegen...
Het atoomgewicht van Radium wordt vast
gesteld... 226. De geleerden geven zich ge
wonnen...
Pierre en Marie worden beroemd.
Ze staan voor de keus Patent aanvragen
op de fabrikatie van Radium en rijk worden.
of..., geheel in de geest van de wetenschap,
hun vinding gewoon prijsgeven aan de we
reld... Ze kiezen het laatste en... blijven arm.
Radium wordt een toverwoord over de ge
hele wereld. Het geheimzinnige element...
licht gevend... warmte afgevend... inbran
dend in de mensenhuid...
Benoemingen en ereprijzen vallen de „uit
vinders" ervan ten deel.
10 December 1903. Madame Curie en
Henri Becquerel delen de nobelprijs voor na
tuurwetenschappen.
Festiviteiten, diners, wetenschappelijke sa
menkomsten.de Curies worden overal uit
genodigd. Koningen en presidenten maken
kennis met het wereldberoemde echtpaar,
dat... maar matig ingenomen is met deze be
kendheid... Want Pierre en Marie schuwen
de publiciteit. In hun vakanties proberen ze
de mensen te ontvluchten, eenzaamheid is
voor de twee geleerden geen kwelling maar
een zegen.
Op 19 april 1906 keert Marie terug van
zo'n vakantie. Haar man Pierre is reeds een
paar dagen eerder naar Parijs gegaan om wat
zaken te regelen...
Marie komt later - met haar twee doch
tertjes - thuis, waar ze haar echtgenoot dood
aantreft. Het wiel van een zware slepers
wagen heeft zijn hoofd verbrijzeld...
Marie kan de slag van dit verlies, op een
moment, dat het leven haar toelacht, maar
moeilijk te boven komen. Toch zet ze het
werk van haar man voort. En met sukses. Het
gelukt haar - als eenling - Radium-metaal
te maken...
In 1911 ontvangt ze de nobelprijs voor
scheikunde. Ze doceert aan de Sorbonne. Ze
sticht - en vervult hiermee de liefste wens
van haar overleden man het „Institut du
Radium Pavilion Curie". In de eerste wereld
oorlog organiseert ze X-straalposten voor de
veldhospitalen in Frankrijk.
Na de oorlog bezoekt ze Amerika, dat reeds
50 gram Radium bezit. Ze weet er één gram
van los te krijgen voor haar laboratorium. In
1625 legt ze de eerste steen voor een Radium-
instituut in Warchau, hoofdstad van een vrij
Polen...
En ze werkt... en werkt... Radium is altijd
in haar aanwezigheid. Ze ademt het in, het
brandt in haar huid, het verandert haar
bloed...
Ze verwaarloost elke veiligheidsmaatregel
tegenover haar geliefde, maar o zo gevaar
lijke uitvinding...
Op 4 juli 1934 sterft Madame Curie aan
een onbekende ziekte... De doktoren kunnen
geen doodsoorzaak geven... Ze begrijpen er
niets van... maar beginnen later iets te ver
moeden... en krijgen dan zekerheid...
Marie Curie is vermoord door haar eigen
ontdekking.
(Nadruk verboden).
a zuiver
organiseert optreden
De Stichting Streekcentrum Axel zal op
zaterdag 27 juni aanstaande op het bekende
concoursterrein aan de Kinderdijk - tegen
over de watertoren een tweetal shows or
ganiseren van de beroemde ruiters de Don
Djiguiten Kozakken.
Deze ruiters zullen te Axel weer hun kun
nen tonen wat paardrijden betreft.
Door gestadige oefening zijn paard en ruiter
als het ware tot één vergroeid en terwijl de
paarden met een verbijsterende snelheid over
de baan rennen, volvoeren de ruiters staaltjes
van behendigheid, die aan het ongelofelijke
grenzen.
De groep, bestaande uit 25 Don Djiguiten
Kozakken, staat nog steeds onder leiding van
baron Nicolai Osteletzky.
Axel is de enige plaats in Oost Zeeuwsch-
Vlaanderen, waar de Kozakken hun staaltjes
van paardrijden ten beste zullen geven.
De voorstellingen beginnen 's middags om
half vier en 's avonds om 8 uur. Iedere voor
stelling duurt circa 2 uur.
Met het oog op de te verwachten overwel
digende belangstelling zijn enkele voor-ver
koopadressen ingeschakeld, te weten
Voor AXEL
Sigarenmagazijn H. J. Legrand,
Noordstraat 47, tel. 880
Sigarenmagazijn A. F. Lippens,
Walstraat 4, tel. 862
Voor HULST
Sigarenmagazijn „Het Dekblad", Chr.
Heirman, Steenstraat 15, tel. 2088.
Voor TERNEUZEN
Sigarenmagazijn F. A. B. Willems,
Korte Kerkstraat 4, tel. 26 66.
Ieder, die van paardendressuur houdt, zal
kunnen genieten van de bijzondere rijstijl der
Kozakken, en zal verbaasd staan over hetgeen
door hen wordt gepresteerd.
