opstaat
IETS OVER DE GESCHIEDENIS VAN AXEL
M
Uit onze omgeving
Axel
taald worden. In het Nieuws- en Advertentie
blad voor Zeeuwsch-Vlaanderen, uitgegeven
door Van Overbeke te Terneuzen (1857), de
voorloper van de Terneuzensche Courant staat
het gehele tarief afgedrukt.
Ook maakte men plannen om de kleinere
gemeenten uit hun isolement te verlossen door
het exploiteren van een tramweg, wat ook ten
doel had de suikerbieten naar de fabrieken te
kunnen vervoeren. Voor me ligt een geblauw-
drukte kaart van Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen,
waarop getekend het ontwerp voor een tram
lijn, lopende van Sas van Gent en Zelzate
over Westdorpe, Zuiddorpe, Axel, Zaamslag,
Stoppeldijk naar Hontenisse, waarop het jaar
tal 1901. Dit plan is niet tot uitvoering ge
komen. Wel een ander plan, waarbij er een
verbinding kwam tussen Oost- en West
Zeeuwsch-Vlaanderen, en ook met België.
Ondernemende personen staken de hoofden
bij elkaar en op initiatief van Mr P. Dieleman
werd opgericht de Zeeuws Vlaamse Tramweg
Maatschappij (20 juni 1911). De aandelen
van de reeds bestaande Tramweg Mij Hulst -
Walsoorden kwamen in haar bezit en ook die
van de IJzendijkse tramweg, terwijl door de
indijking van de Van WuyckhuisepoldeT de
lijn kon lopen naar West Zeeuwsch-Vlaan
deren en naar verschillende haventjes aan de
Schelde. We kunnen ons nog verbeelden te
horen het Ting-Ting van de locomotief, wan
neer de tram door de Kerkdreef reed en het
gefluit, bij de nadering van de Spoorwegover
gang of zoals Axelaars het noemen De Bar
rière. Maar ook zien we in onze verbeelding
de modderpoel over de Barriere in de Bieten-
tijd en de grote hopen bieten op het emplace
ment van het station Axel van de lijn Meche-
len - Terneuzen. De Stoomtram is omstreeks
XXXVII
Geen wonder was het, dat bij het toenemen
van het verkeer en vervoer, zeker ook door
het bietenvervoer, het gemis aan behoorlijke
wegen zich deden gevoelen. We begrijpen het
dan ook, als we daaraan denken, enigszins,
dat de landbouwers in de gemeenteraad bij de
keuze tussen een verharde weg naar de Sas
sing of het doortrekken van het kanaal naar
Axel in 1850 de verharde weg kozen. Toch
werd steeds het gemis aan vervoergelegenheid
te water vanuit Axel gevoeld. Zelfs werd bij
het aanvaarden der afdamming te Sassing uit
gesproken, dat een waterverbinding met de
Schelde toch wenselijk bleef.
In 1858 verzocht de gemeenteraad dan ook
in een verzoekschrift, gezonden aan de koning
de doortrekking van het kanaal tot Hulst.
En weer op 18 juni 1860 werd opnieuw een
verzoekschrift aan de koning gezonden met
de vraag tot bevaarbaarmaking van het zij-
kanaal naar Hulst, waarop als antwoord
kwam, dat de uitgaafposten van de Rijks
waterstaat niet verfioogd konden worden.
In 1865 werd door de gemeenteraad, mede
ondertekend door die van Hulst, Koewacht,
Zuiddorpe, St. Jansteen en Clinge een zelfde
verzoekschrift ingediend, echter weer zonder
het beoogde resultaat. Opnieuw in 1869 on
der burgemeester Van Eek probeerde men
doortrekking van het kanaal te verkrijgen, ja
zelfs op veel meer recente datums is dezelfde
poging om verbinding met de zee te ver
krijgen gedaan. Echter is nooit meer het oude
kanaaltje gegraven en bleef het scheepsver-
voer naar Axel een halt toegeroepen aan de
Sassing en moesten van daar de goederen met
grote onkosten verder vervoerd worden. Axel
was geen bevoorrechte stad.
Ook werd de behoefte aan een spoorweg
verbinding met België gevoeld, en is die ver
binding ook tot stand gekomen, in het midden
der vorige eeuw. Burgemeester en Schepenen
van Lokeren hadden een plan gemaakt tot het
exploiteren van een spoorweg, lopende van
Lokeren over Overslag en Axel naar Terneu
zen, die deze streek dus in verbinding zou
brengen met het Belgische spoorwegnet, zo
dat de landbouwprodukten en vooral de sui
kerbieten naar België en de suikerfabrieken
aldaar zouden kunnen vervoerd worden. Van
dit plan is niets gekomen. In dit geval zouden
ook Hulst en omgeving van een verbinding
met België verstoken zijn gebleven. Ook een
plan van architect F. J. Bauwens uit Meche-
len om een spoorweg te leggen van Mechelen
naar Terneuzen en Breskens kwam niet tot
uitvoering.
Op 16 juni ontving de combinatie van de
heren Janssens te St. Nicolaas, Aug. Wauters
te Temse, H. van Berchem te Willebroek en
G. d'Hanens te St. Nicolaas concessie tot aan
leg van een spoorweg van Mechelen over
St. Nicolaas naar Terneuzen welke spoorweg
in exploitatie kwam op 26 augustus 1871 of
1870. Het 25-jarig bestaan werd augustus
1895 te Terneuzen gevierd in tegenwoordig
heid van de Belgische Minister van Openbare
Werken en de Gouverneur van Oost-Vlaan-
deren. Was het vervoer enkele tientallen jaren
zeer bevredigend, vooral in de bietentijd, in
onze tijd heeft deze lijn door mededinging van
autovrachtvervoer uitgezonderd het cocesver-
voer over de lijn, de gewone treinen moeten
laten vervallen, nadat ze reeds het personen
vervoer heeft moeten staken. Uit de vroeger
tijd herinneren oude Axelaars zich nog wel,
hoe, 5 minuten voor de aankomst van de per
sonentrein een beambte de bel ging luiden,
die aan de voorgevel van het station hing.
Ook de straatwegen werden langzamerhand
verbeterd. Het struikelblok op de wegen, n.l.
de tollen werden opgeheven. Oude Axelaars
herinneren zich nog wel, dat aan het Noord
einde van de Nieuwe Dijk een tolhuisje stond,
waarin de pachter van de tol woonde, die bij
het passeren van de tol door wagens en door
paarden of ander vee, van de bestuurders of
geleiders tol kon heffen. De tolgaarder had
het recht van tolheffen voor een zekere som
gepacht. Oudere Axelaars weten nog, dat P.
van Dijk lange jaren deze tol gepacht heeft.
Bij het tolhuisje stond een slagboom terwijl
terzijde een groot bord stond, waarop was
aangegeven, wat bij het passeren moest be-
1933 geworden een Diesel-electrische, terwijl
in 1952 de Stoomtram Mij is omgezet in een
Autobusonderneming
St. Janshuisje. In het werk van Ds Jan
Scharp Geschiedenis en Costumen van
Axel, handelende over defeestviering van
1786 lezen we „Er werden geluid de klok
ken van het stadhuis, van de keric, en van de
Oude Hal of het St Janshuisje, waarop de
vorige kerkklok van de Moerspui geplaatst is.
Er was dus toen een St Janshuisje. We lezen
in bovenaangehaald boek onder letter T de
ordonnantie volgens welke de beëedigde ar
beiders of het zogenaamde St Jansgilde hun
loon berekend werd in het bewerken van goe
deren, het dragen van goederen uit een schip
in de stad, van een wagen in een schip, van
de Balance naar de molen, enz. Deze arbeiders
waren verenigd in een Gilde het St Jans
gilde was een der laatst overgebleven gilden
uit de Middeleeuwen. Zij vergaderden in het
St Janshuisje, dat gestaan moet hebben aan
de Westzijde van de Noordstraat op de hoek
met de Weststraat. We lezen ook wel eens van
het Vleeshuis staande naast het St Janshuisje.
Toen Axel niet meer lag aan vaarwater, had
het St Jansgilde geen reden van bestaan
meer. Op 28 juli 1848 was het St Janshuisje
verhuurd aan H. Harink en in 1858 was het
in gebruik bij de Ned. Herv. Diaconi, daarna
is het verdwenen afgebroken of verbouwd.
Wel lezen we in een der Raadsverslagen over
een verzoek door het R.K. Armbestuur om
het klokje van het St Janshuis ten gebruike
of in koop aan hen af te staan. Het werd toen
aan hen verkocht voor 40, - De Balance
of Waag heeft gestaan op de hoek van de
Markt.
GEZELLIGHEID EN WONINGINRICHTING
DE PAASDAGEN
Ook Axel heeft weinig goeds ondervonden van
de gure en de koude paasdagen waardoor het wei
nig aanlokkelijk was om buiten te verblijven, of er
op uit te trekken.
2e Paasdag was er ondanks het gure weer nog
aardig wat drukte van bezoekers en doortrekkend
verkeer, terwijl ook de wielerkoers flink wat lief
hebbers van deze sport op de been bracht.
Helaas was de verkeersregeling op deze dag bij
zonder ongelukkig zodat bezoekers veelal een
puzzle hebben gehad om Axel binnen te komen,
en de doortrekkenden een nog veel grote puzzle te
verwerken kregen om Axel in en uit te geraken.
Juist wanneer bepaalde evenementen te doen zijn
is het belangrijk dat zowel bezoekers als passanten
vlot uit de kant kunnen. Hopelijk zal hieraan een
volgende keer meer aandacht worden besteed zodat
alles vlot kan verlopen.
Tijdens de koers ontstond nog een autobotsing
toen een voor de renners uit rijdende auto van de
heer A. v. B. in aanrijding kwam met een op het
circuit doorgelaten personenauto van de heer F. C.
A., die anders zijn woning niet kon bereiken. De
aanrijding die plaatsvond op de hoek Weststraat/
Zeestraat veroorzaakte gelukkig alleen materiële
schade aan beide voertuigen, die overigens vrij
aanzienlijk was. Juridisch kan het in dit geval nog
een aardige puzzle worden, wie in een dergelijk ge
val uiteindelijk aansprakelijk is voor de schade
een van beide bestuurders, gemeente, politie of
organisatoren van de wedstrijd
BROMFIETSER KWAM TE VALLEN
Zaterdag 28 maart j.l. te omstreeks 22.45 uur
kwam de bromfietsberijder J. B. v. V. te Sint Jan
steen in de Noordstraat te Axel te vallen. Deze
val was het gevolg van het feit dat hij werd ge
raakt door een passerende personenauto, aldus zijn
verklaring. De bestuurder werd licht gewond, de
bromfiets had enige schade. De Rijkspolitie te Axel
heeft de zaak in onderzoek.
WIJZIGING R.K. KERKDIENSTEN
Onder de parochianen werd een enquête ge
houden om een inzicht te verkrijgen betreffende
de verlangens aangaande de H. Eucharistieviering
op zondag.
Bij het merendeel der parochianen bleek geduren
de de zomermaanden voor de zondags H. Mis een
voorkeur uit te gaan naar half achtnegen uur
half elf en voor de avond H. Mis half zes.
Met ingang van tweede paasdag werden de
H. Diensten reeds volgens deze verlangens gehou
den.
OPBRENGST KOLLEKTE
De in Axel gehouden kollekte ten bate van het
Leger des Heils heeft opgebracht 215,66.
De kollekte werd gehouden in maart 1964.
VERKEERSVOORLICHTING
VOOR AXELSE OUDEN VAN DAGEN
Op 15 april a.s. vergadert de Axelse bejaarden
sociëteit in het Torenlokaal van de Nederlands
Hervormde Kerk aan de Koestraat te Axel.
De heer Borry uit Goes zal op deze bijeen
komst een lezing houden over het moderne ver
keer onder het motto „Veilig Verkeer voor Ouden
van Dagen
Spreker zal zijn causerie toelichten aan de hand
van dia's.
PROGRAMMA VAN DE BOOMFEESTDAG
TE HOUDEN TE AXEL OP 15 APRIL 1964
15.00 uur
De leerlingen van de 6e klassen der lagere
scholen komen samen bij de jeugdherberg.
15.05 uur
Kort welkomstwoord door de bosbouwkundig
hoofdambtenaar bij staatsbosbeheer.
15.10 uur:
Planten van een boom door 8 jongens en meis
jes.
15.30 uur
Excursie door het bos onder leiding van de
heer Goossens.
16.15 uur
Uitreiking van een versnapering bij het kam-
peergebouw.
LEDENVERGADERING ROODE KRUIS
Op donderdag 9 april a.s. belegt de afdeling
Axel van het Nederlandse Roode Kruis een Leden
vergadering in „Het Centrum" te Axel.
Op de agenda komen o.a. de volgende punten
voor jaarverslagen secretaris en penningmeester,
overzicht Jeugd Roode Kruis, bespreking leden-
werfaktie.
De plaatselijke arts, dokter K. Boor zal op deze
avond een aantal dia's vertonen.
KOLLEKTE
In de periode van 6 tot en met 11 april zal te
Axel worden gekollekteerd ten bate van SIMAVI.
OP ACHTDUIZENDSTE INWONER
AXEL WACHT
De gemeente Axel zal binnenkort 8000 inwoners
hebben. De achtduizendste zal men wellicht nog
in de maand april kunnen verwelkomen, wanneer
het een beetje meeloopt. Zulks zal gepaard gaan
met een beetje feestelijk vertoon. Men dient voor
lopig echter rekening te houden met ophanden zijn
de verhuizingen en wat dies meer zij, terwijl men
bij geen benadering weet, hoeveel kinderen gedu
rende de komende weken in Axel geboren zullen
worden. En wanneer men nog in aanmerking neemt
dat per week ook enkele Axelaren plegen te over
lijden weet men dat de gemeente evengoed deze
week als in enig volgende week met de „acht
duizendste" verblijd zal kunnen worden...
DOOR L. LICHT-LANKELMAN
Het is geen nieuws, als ik beweer, dat deze twee
begrippen veel met elkaar te maken hebben. Hoe
vaak horen we niet zeggen, dat het bi] die en die
mensen zo gezellig is ingericht. En daar wilde
ik het over hebben.
U hebt het, hoop ik, allemaal wel meegemaakt
met een paar vrienden of familieleden naar het
strand. Met één strandtent, een windschermpje of
alleen maar in een kuil... met niets anders dan
zand, mooi weer, water en mensen, waar we het
goed mee vinden kunnen. Dat was gezellig De
kinderen hoorde je de hele dag niet, die hadden
alles wat ze nodig hadden materiaal om mee te
bouwen en te kliederen en zoveel ruimte als ze
wilden. En ook dat verhoogde de gezelligheid- of
wel het behagelijke gevoel, dat men krijgt, als
men op een bepaald moment alles om zich heen
vindt, wat men nodig heeft. Ik geloof wel, dat dit
een vrij goede definitie is van het begrip „gezellig
heid". Want gezelligheid hoeft niet juist met een
aantal mensen ondervonden te worden. Ook alléén
kan men het gezellig hebben. Ik denk nu b.v. aan'
een koude winteravond bij een snorrende kachel
in een lekkere stoel met een lekker kopje koffie
en een mooi boek... Of aan het kleine meisje, dat
op de zolder haar kamertje mocht maken van oude
gordijnen en daar heerlijk in haar eigen wereldje
kon zitten fantaseren.
Ik ben er van overtuigd, dat wij allen dringend
behoefte hebben aan een woning, waarin we ons
met ons hele gezin behagelijk kunnen voelen. Wij
hebben dat in deze wereld hard en hard nodig.
Het gaat er dus om, ons huis zodanig in te
richten, dat wij (en onze gezinsleden) er alles in
vinden, wat we nodig hebben. Dat is niet eenvou
dig, maar wél op te lossen. Daar aan het strand
waren we met enkele dingen tevreden de zee,
het strand en mooi weer maar dat was dan ook
maar voor één zomerse dag, terwijl we alle dage
lijkse beslommeringen uit het hoofd konden zetten.
In ons huis is dat allemaal oneindig veel gecompli
ceerder. Want onder hoeveel verschillende om
standigheden zijn we niet in huis bij mooi- en
lelijk weer bij vreugde en verdriet, ijverig aan het
werk of verdiept in het spel, bij feestjes of ver
moeid aan het uitrusten. Bij al die verschillende
omstandigheden zal weer aan andere voorwaar
den voldaan moeten worden, en het is heel belang
rijk, dat we daar bij de inrichting van ons huis
goed rekening mee houden. Misschien denkt U
„Het is toch vanzelfsprekend, dat we weten, wat
we nodig hebben in huis 7 We hebben er immers
alle dagen mee te maken Toch is dat niet het
geval. We zijn zo dikwijls gewend aan de situatie
en hebben ons zonder dat we het weten aangepast.
Dan zijn wij dus aangepast aan het huis, terwijl als
het goed is ons huis aangepast moet zijn aan ons
En hoe vaak wordt er niet gedachteloos iets ge
kocht, alleen omdat men het mooi vindt, of omdat
men zoiets bij vrienden zo aardig had gevonden.
Zo ben ik er b.v. van overtuigd, dat zeker de
helft van alle bankstellen die gekocht worden niet
worden gekocht uit een werkelijke behoefte aan
zitgelegenheid, doch alleen, omdat men zich zonder
bankstel niet meer kompleet voelt.
Als wij, binnenhuisarchitecten, de opdracht krij
gen voor het inrichten van een huis, is steeds ons
eerste werk nagaan wat de behoeften zijn van de
opdrachtgevers. Meestal (het klinkt misschien
vreemd, maar het is zo) zijn de opdrachtgevers
zich dat zelf niet, of niet voldoende, bewust. Zo
heb ik eens een aardige geschiedenis beleefd. Ik
werd eens ontboden bij een pasgetrouwd echtpaar
om advies te geven over de woonkamer, die, hoe
wel nog maar pas ingericht, de bewoners niet be
vredigde. Toen ik binnenkwam, was het eerste, dat
mij opviel, de veel te grote meubelen en de onhan
dige opstelling daarvan. Toen ik daar een opmer
king over maakte, kreeg ik ten antwoord, dat ze
de meubels hadden gekocht, omdat ze ze mooi von
den, hoewel ze tot hun spijt wel vonden, dat ze
in de winkel beter tot hun recht kwamen, dan hier
in de kamer. En ze schenen heel verbaasd, toen ik
over een andere opstelling van het meubilair be
gon. Het bleek, dat de verkoper van de meubelen
ze zo neer gezet had, en ze dachten, dat het dus
zó hoorde Wij zijn er toen over gaan praten.
Ik heb ze verteld, dat je bij het inrichten van je
huis je eerst moet afvragen hoe wil ik wonen of
hoe wil ik leven in mijn huis. Want wonen is toch
eigenlijk niet anders dan leven binnenshuis. En
dat je aan de hand daarvan het meubilair en ook
de stoffering, ja zelfs het behang, de kleuren en
nog van alles meer moet uitzoeken. We zijn toen
samen nagegaan, hoe het zou moeten, of er ruimte
gemaakt moest worden voor bepaalde hobby's,
voor veel visite, voor rustig zitten 's avonds en ook
(voor later) een speelhoek voor de kinderen
enzoveert. (Men doet er verstandig aan als men
pas begint, ook met de nabije toekomst rekening
te houden). Aan de hand van al deze gegevens
zijn we toen met de meubelen gaan schuiven. Er is
iets de kamer uitgedaan en er is iets bijgekocht.
En kijk, toen is die kamer met weinig middelen tot
een veel beter bewoonbaar oórd geworden.
Nog een ander voorbeeld Er was eens een
verpleegster. Die woonde in een heerlijke, zonnige
kamer met een prachtig uitzicht. Nochthans voel
de zij er zich niet gelukkig. Wat was het geval
Ze had de kamer met de stoffering overgenomen
van haar voorgangster. En hoewel zij alle meu
belen zelf meegebracht had, voelde zij zich er hele
maal niet thuis. Nu is het zo, dat die voorgangster
zich heel prettig in die kamer gevoeld had. Maar...
ieder mens heeft zo zijn eigen omgeving nodig.
Zijn eigen kleuren en zijn eigen ruimte. Zo goed
als er geen 2 mensen gelijk zijn, zo goed zouden
geen twee interieurs gelijk kunnen zijn (als die ten
minste helemaal afgestemd waren op één persoon,
wat hier dan ook het geval was). Een kamer moet
eigenlijk een soort zelfportret zijn van de bewoner.
Goed. In die kamer waren de muren wit, en de
vloer blauw/grijs. Nogal koel, dus. Het was ook
een vrij hoge kamer, want het was een oud huis.
En onze verpleegster voelde zich verloren in de
ruimte. Zij had er behoefte aan, muren om zich
heen te voelen, om zich binnen beschermd te voe
len. Wij hebben toen de muren geschilderd in een
vrij donkere kleur, (het was iets groenigs). En één
wand is bespannen met een houten latjes-weefsel.
Het resultaat was een heel andere kamer. Nu
voelt ze zich er thuis.
En het grappige was, dat verschillende kennis
sen haar vroegen of ze een nieuwe vloerbedekking
had Het enige n.b. dat niet veranderd was.
Ik hoop, dat ik met dit verhaal duidelijk heb
kunnen maken, dat het héél belangrijk is, dat we
ons eerst bewust worden vanwat hebben we
nodig in ons huis. En daarna pas overgaan tot
een eventuele aanschaf van het een en ander. En
kunt U het niet alleen, vraag dan advies aan een
binnenhuisarchitect. Want een binnenhuisarchitect
heeft naast een uitgebreide kennis van materialen
en mogelijkheden ook nog iets van een geestelijke
verzorger. En misschien maakt dat het uiteindelijk
tot zo'n mooi en boeiend vak I
