KmlfmtvieringiMi achter het IJzeren Gordijn
STICHTING OPENBAAR KUNSTBEZIT
ZATERDAG 21 DECEMBER 1963
78e Jaargang no. 12
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN VHsemHT
HoofdredaktieJ. C. VINK.
Redaktie en Administratie s Axel. Markt 12. tel. 0 1155 - 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C. VINK
iDc vrede van het Kerstfeest is overal
ook in de landen achter het ijzeren gordijn
en misschien - wegens de heersende on
derdrukking - daar vooral
In elk geval en dit in tegenstelling
tot ons land ligt daar de nadruk op de
Heilige Avond, de avond van 24 decem
ber, die vooral in Oost-Europa het hoogte
punt vormt.
De Poolse journalist Billy Strenk nodigt
U hierbij uit. een kijkje te gaan nemen in
Estland, Letland, Hongarije, Tsjecho-Slo-
wakije, Rusland, Oekraine en natuurlijk
ook in Polen.
Want nogmaalsde vrede van het
Kerstfeest is overal, waar ook ter wereld.
Kerstman uit Lapland in Estland.
In ESTLAND zijn de huisvrouwen al
weken tevoren druk in de weer met het
treffen van de nodige voorbereidingen
voor de traditionele kerstdis. Op kerst
avond Jöuluöhtu) gaat het gehele gezin
naar de kerk te voet of met de arreslee
door de glinsterende en krakende sneeuw.
Thuis uit de kerk volgt de traditionele
kerstmaaltijd „sült" van varkens- en kalfs
vlees bereid, verder de ..Jöuluvorst (ge
kookt en daarna knappend gebakken en
opgediend met bruine boter en vosse
bessen), dan de hoofdschotel een speen
varken of varkensrib. Hierbij drinkt men
thuisgebrouwen bier uit zelfgemaakte,
fraaie versierde houten bierpullen.
Maar hoe lekker de" kerstmaaltijd ook
mag zijn, het grote ogenblik zowel voor
de kinderen als volwassenen vormt de
komst van de kerstman, die volgens de
overlevering uit Lapland komt om de brave
kinderen met cadeaus te verrassen.
Na de kerstmaaltijd en het bezoek van
de kerstman wordt stro binnengebracht
en op de grond uitgespreid. Nu begint het
plezierig hollen, springen en spelen van
kinderen op het stro.
Een heel oud gebruik is de rondgang
der „kerstbokken". Jonge mannen, uitge
dost met bokkehorens, gaan langs de boer
derijen en waar zij binnengelaten worden,
werpen zij wat graan of erwten. Dit moet
geluk brengen. Voor hun goede wensen
krijgen zij bier en kleine geschenken die
men aan hun horens ophangt.
En natuurlijk speelt ook de sauna op de
kerstavond een rolHoewel men geregeld
de sauna gebruikt en zich daar reinigt, is
dit op kerstavond vóór de kerkgang een
bijzondere gebeurtenis. Want dan reinigt
iedereen zich met opvallende liefde en
voelt zich nieuwgeboren, gereinigd, naar
lichaam en ziel.
Gemaskerde optochten in Letland.
In LETLAND wordt op kerstavond de
tafel al vroeg gedekt, rijkelijk voorzien van
allerlei spijzen, want men hoopt op vele
gasten. De spijzen bestaan bij voorkeur
uit schotels die reeds tevoren zijn bereid,
zodat men op het feest zelf zo weinig mo
gelijk heeft te doen.
Nooit zal de varkenskop, op verschillen
de wijze bereid, kompleet met snuit, ont
breken. Er wordt gesmoorde zuurkool bij
gegeten, in de oven gebakken ham, aard
appelen in de schil met brood van gerste-
meel. Als versiering worden op de tafel
korenaren gelegd, symbool van vrucht
baarheid, kaarsen in kandelaars geplaatst,
symbool van het leven, en dennetakken.
Aan het plafond hangen lantaarns, van
vele vakjes stro gemaakt, die door het
licht een goudachtig schijnsel krijgen. Aan
de muur zijn kransen van aren bevestigd,
bewaard van het oogstfeest, alles terug
voerend op oude traditie, maar onveran
derd met grote vreugde beleefd.
Op de derde kerstdag trekken groepjes
jonge mensen gemaskerd van huis tot huis,
waarbij hun aantal steeds toeneemt. De
meest bekende maskermotieven zijn beer,
reiger, wolf en geit. De bedoeling van deze
optochten is, het licht te helpen de duis
ternis te overwinnen door deze af te
schrikken met het uiterlijk der maskers.
„Bethlehemmers" in Hongarije.
Daags vóór Kerstmis trekken in HON
GARIJE groepjes jongens van huis tot
huis, als herders en koningen gekleed,
die een houten wiegje, vaak slechts een
kistje dragen. Zingend gaan zij er binnen.
In Oud-Gregoriaanse liedjes verhalen zij
de grote Boodschap over het Kind, dat in
een stal geboren, in een kribbe werd neer-
gelegd.
Dan worden zij overladen met lekker^
nijen en ontvangen vaak ook geld. Zo
gaat het op het platteland, in dorpen en
steden, maar ook in Boedapest. Zonder
deze „Bethlehemmers" is er geen Kerst
mis in Hongarije. Zelfs in 1956 waren zij
er. Het „Bethlehem" van de kinderen is
een mooi symbool, een inleiding tot het
feest, dat zijn hoogtepunt bereikt bij het
aansteken van de kaarsen, thuis aan de
kerstboom en in de plechtige nachtelijke
kerkdienst.
Nacht der voorspellingen in
Tsjecho-Slovakije.
In TSJECHO-SLOVAKIJE is de Hei
lige Avond vol van geheimzinnigheid. Van
ouds pleegt de huisvader op dat uur 12
notedoppen met water te vullen of 12 uit
geholde uien met zout. De volgende mor
gen kan hij aan de inhoud zien welke
maanden van het komende jaar droog zul
len zijn. Hinniken de paarden op stal, dan
is dat een slecht teken. En de jonge meis
jes roepen in een put of bron en luisteren
gespannen naar het antwoord, belangrijk
voor de vragen van hun hart.
Als bijzondere attraktie bij het feest
maal is 'n grote kerstkoek bereid. De kin
deren hebben het kerststalletje geplaatst,
de kerstboom wordt versierd. En tijdens
de laatste voorbereidingen opent zich van
tijd tot tijd de voordeur en dan staan er
jongens buiten die een kerstlied zingen.
Een van hen, in een wit kleed gehuld,
draagt een stalletje van Bethlehem. Twee
als herders geklede jongens begeleiden
hem met hun zang, maar een derde, aan
zijn zwart gemaakt gezicht herkenbaar als
de duivel, tracht hen van de wijs te
brengen.
Hooi op tafel in Rusland.
Het RUSSISCHE volk dat in wezen
gelovig is heeft een grote voorliefde
voor de Madonna, de Moeder met het
Kind. Daarom wordt met bijzondere harte
lijkheid het geheim gekoesterd van de
onbevlekte ontvangenis van Maria en de
geboorte van Christus.
Gedurende de Adventstijd is alles echt
vol verwachting. Men hoort geen vrolijke
liederen en de maaltijden worden zeer so
ber gehouden.
Maar op de Heilige Avond staat in de
woningen van de gelovige Russen een ver
sierde kerstboom. De tafels zijn bedekt
met hooi waarover witte tafellakens wor
den gespreid. En verder is alles gereed
voor het kerstmaal. Tegen de avond ziet
men groepjes kinderen die aan hun groot-
en peetouders kerstgerechten komen bren
gen.
Als de grote ster aan de hemel verschijnt
begeeft de familie zich aan tafel. De over
ledenen worden herdacht en men wenst
elkaar geluk. Pas hierna wordt de maal
tijd genuttigd, die vroeger uit twaalf ge
rechten bestond. De kerkdienst is op de
kerstmorgen, waarbij aan de zgn. .Oetreni'
bijzondere zorg wordt besteed. Aan het
eind van de dienst wordt gebeden voor de
verlossing van Rusland.
In Oekraine wordt wierook gebrand.
Ook bij de OEKRAINERS is op kerst
avond alles feestelijk versierd. De helft van
de kamer is bedekt met stro en onder de
tafel ligt een handvol hooi. Op de tafel
liggen o.m. drie broden met zout en mid
den in staat een lange dikke kaars. Onder
de tafel staat nog een bakje met stukken
smeulende houtskool, waarop wierook
wordt gebrand, zodat de gehele ruimte
gevuld is met een feestelijke geur.
Het behoort bij de traditie dat de vader
binnentreedt, een garf ongedorste rogge
voor zich uit dragend. Midden in de kamer
blijft hij staan, ontbloot het hoofd en groet
met de woorden „Chrystor razdajetsja"
(Christus is geboren).
Hierna zet hij de garf in een hoek,
steekt de kaars aan en berookt de tafel met
wierook. Na het gebed wordt het avond
maal genuttigd, dat ook hier uit twaalf
gerechten dient te bestaan. Na het maal
wordt de tafel niet opgeruimd, opdat een
ieder die binnenkomt meteen kan aanzit
ten. De welgestelden brengen allerlei spij
zen en lekkernijen aan de in de buurt
wonende armen en behoeftigen.
Polen breken de „oplatek
Bij de POOLSE kerstfeestviering ten
slotte, valt eveneens de nadruk op het
feestelijke vigilie-avondmaal, met al zijn
vele tradities en gebruiken, waarvan het
verbreken van de „oplatek (een soort
van ouwel) het hoogtepunt vormt. Wan
neer de eerste ster aan de hemel verschijnt
neemt het gehele huisgezin plaats aan de
gezamenlijke feesttafel.
Aan het begin van het vigilie-avond
maal richt de huisvader zich tot de aan-
zittenden en breekt met elk van hen de
„oplatek" en wenst ieder het beste. Alle
aanwezigen, ook het personeel, zijn ver
plicht dit voorbeeld te volgen, hetgeen
o.m. betekent dat alle onenigheid en vij
andschap hiermee is vergeven en vergeten.
Volgens een oud, algemeen in Polen
heersend gebruik diende men aan de tra
ditionele vigilie-tafel enkele plaatsen vrij
te houden voor hen, die voor altijd zijn
weggegaan. Dit nu lijkt afkomstig te zijn
van een heidens feestmaal, dat eens ter
ere van de doden werd gehouden. Maar
ook heden wordt aan de Poolse vigilie-
tafel ten minste één plaats vrij gehouden,
zij het dan voor een onverwachte bezoe
ker... of ter nagedachtenis aan een familie
lid dat in ballingschap vertoeft.
Tegen middernacht begeeft vrijwel
iedereen zich naar de kerk, de zogenaam
de „Pasterka". De eerste Kerstdag wordt
in Polen waardig en in stilte gevierd.
Vanaf de tweede Kerstdag echter be
ginnen de vrolijke volksgebruiken zoals
het rondgaan met de kribbe en de ge
maskerde omgang met Herodes, de duivel
en de dood.
En zo wil ik deze korte flitsen besluiten
met de woorden waarmee ik dit artikel
ben begonnen, n.l. dat de vrede van het
Kerstfeest overal te vinden is. Ook achter
het ijzeren gordijn klinkt vandaag de
engelenzang „Ere zij God in de hoogste
hemelen en vrede op aarde
Billy Strenk.
ZET IN 1964 HAAR WERK VOORT IN RADIO EN TELEVISIE
Frankering bij abonnement, Axel
AXELSE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummeri 10 cent
Kwartaal - abonnement
Axel hfm—n de bom 1,25. Andere plaatsen 1.75.
Buitenland 2,-
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per
Bi) kontrakten belangrijke reduküe.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per
Kleine Advertentiën 1-5 regels 1 U—
iedere regel meer 12 cent extra.
Het aanschouwen van een kunstwerk is een
steeds terugkerende vreugde voor degene die kunst
heeft leren zien. Denk niet dat deze stelregel alleen
geldt voor de kunst van de eigen tijd. O, neen,
in het land van Rembrandt kan men Rembrandt
eerst naar waarde schatten, wanneer men gewezen
wordt op verrassende details van zijn werk, dat
spel van licht en schaduw, de kleurenpracht van de
meester.
Deze voorlichting geeft de Stichting Openbaar
Kunstbezit reeds zeven jaar lang in haar geïllus
treerde radiokursus, die zij telkens op maandag
avond van tien voor zeven tot zeven uur geeft.
In 1964 komt zij voor de achtste maal de aan
dacht van alle Nederlanders vragen. Tienduizenden
van hen behoren reeds tot de vaste kern der
abonnees, die profiteren van dit unieke werk op
het gebied van de volksontwikkeling en hoevelen
zouden zich niet bij deze veteranen willen aan
sluiten, als zij beseften wat Openbaar Kunstbezit
kan bieden, omdat deze stichting geen winst maakt
en alles aan geheel ons volk ten goede komt.
Voor het bedrag van 9,75 dat de deelneming
kost, zendt de Stichting Openbaar Kunstbezit aan
haar radio-kursisten veertig prachtig uitgevoerde,
technisch uitmuntende kleurenreprodukties per jaar
van oude en moderne kunstwerken uit Nederlandse
musea maandelijks, bij vier tegelijk, worden ze aan
hen toegezonden.
Met de afbeelding voor zich kan men, voor het
radiotoestel gezeten, in de intieme sfeer van de
huiskamer, kennis maken met al het mooie dat
de kunst ons schenkt, dank zij de toelichtingen
door deskundigen. Op heldere, eenvoudige wijze
wordt gesproken over de schoonheid van het kunst
werk, zodat een ieder, ongeacht zijn opleiding of
maatschappelijke positie, aan de kursus kan deel
nemen. Zo'n kursus betekent voor velen een onge
kende vlucht uit het alledaagse en een vervulling
van tot dusver nog onbegrepen verlangens.
Iedere abonnee ontvangt in het begin van het
jaar een stevige linnen opbergband met ring-
systeem om de afbeeldingen in te kunnen bewaren
mét de teksten der radio-toelichtingen, die men
achteraf krijgt toegezonden. Zo kan men geleide
lijk zelf een boek opbouwen dat een kostelijk bezit
wordt voor later jaren. Behalve enkele meer be
kende werken als Rembrandts „Staalmeesters" en
het „Puttertje" van Fabritius, komen dit jaar
boeiende werken aan de orde van Isenbrandt,
Ruysdael, Van Ostade, Asselijn, enz. en modernen
als Van Gogh, Gestel en Kruyder.
Er zijn gezinnen waar vroeger nooit over schilde
rijen en beeldhouwwerken werd gepraat; thans
echter achten de ouders de kunst van zo groot
belang voor de opvoeding van hun kinderen, dat
zij hen meenemen naar tentoonstellingen en musea.
Over musea gesproken elke abonnee van O-
penbaar Kunstbezit ontvangt gratis een doorlopend
toegangsbewijs voor alle Rijksmusea en voor vele
gemeentemusea, meer dan vijftig in totaal, ver
spreid over het gehele land.
Nog een ander voordeel is het kosteloos lid
maatschap der Kunstboekenclub, dat voor elke
abonnee openstaat. De Stichting Openbaar Kunst
bezit heeft in samenwerking met het Prins Bem-
hard-Fonds deze boekenclub gesticht, die het moge
lijk maakt om voor een geringe prijs een prachtig
boek té" ontvangen.
TELEVISIEKURSUS
Openbaar Kunstbezit heeft niet geaarzeld om
ook gebruik te maken van het medium televisie,
dat geheel andere mogelijkheden biedt dan de
radio. Natuurlijk was hier een andere aanpak no
dig, die in dit tweede jaar der televisie-uitzen
dingen eerst goed tot zijn recht gaat komen. De
televisiekursus wordt eveneens op maandag
avonden gehouden en wel om de veertiendagen
twintig maal per jaar een kwartier van kwart
voor acht tot acht uur.
Voor deze kursus ontvangen de kursisten te
voren per uitzending één kleurenreproduktie, be
nevens twee bladen aan beide zijden bedrukt met
in doorsnee tien kleinere zwart-witte afbeeldingen
en tevens de bijbehorende teksten der deskundigen,
die voor de televisie het onderwerp zullen be
lichten. Zodoende kan men zich alvast instellen
op hetgeen men zal zien, daar de beelden op het
scherm snel voorbijgaan.
Men behoeft trouwens niet bang te zijn het
vluchtig aanschouwde weer snel te vergeten, want
ook voor deze kursus wordt in het begin van het
jaar een prachtig linnen band met ringsysteem
ter-beschikking gesteld, zodat men de reprodukties
en teksten kan opbergen, bewaren en er nog vaak
van kan genieten.
In tegenstelling tot de radio, waar telkens één
kunstwerk besproken wordt, geeft de televisie
meer omvattende onderwerpen, zodat een groot
aantal objekten en onderwerpen op het scherm te
zien komen.
Dit jaar worden o.m. behandeld het ontstaan van
een schilderij, aan de hand van „De Aardappel
eters" van Van Gogh, diertekeningen uit de gou
den eeuw. oude architektuur in ons land, moderne
beelden in Rotterdams straten, Egyptische kunst,
dus een grote veelzijdigheid.
De abonnees van de televisiekursus die evenals
die van de radiokursus slechts 9,75 betalen, ge
nieten dezelfde voordelen gratis museumbezoek,
boekclub, enz.
Wilt U een abonnement op de radiokursus, stort
dan 9,75 op postgiro 1665 van Openbaar Kunst
bezit. Amsterdam.
Gaat uw voorkeur uit naar de Televisiekursus,
stort dan 9,75 op postgiro 4180 ten name van
Openbaar Kunstbezit Televisiekursus, Amsterdam.
U krijgt dan automatisch vóór de uitzendingen
beginnen de eerste serie reprodukties toegezonden.
De radiokursus vangt aan op maandag 13 jan.,
de televisiekursus op maandag, 27 januari a.s.
Wacht echter niet te lang,, als II het materiaal
tijdig in huis wilt hebben, want meer dan honderd
duizend kursisten moeten hun reprodukties op tijd
ontvangen.
Indien U op feest- of verjaardagen iemand een
bijzonder genoegen wilt bereiden, schenk hem dan
een abonnement op een der beide kursussen. Stort
in dat geval het bedrag onder vermelding wie de
begunstigde is en voeg er het woord cadeaubon
aan toe.
U ontvangt dan een mooi uitgevoerde cadeau
bon, die U persoonlijk aan de nieuwe abonnee ter
hand kunt stellen of aan hem of haar toezenden.
