Iets over de Geschiedenis van Axel
lekker en gezond
LANGS DE SCHELDESTROMEN
Uit onze Omgeving
Axel
XXXIII.
Predikbeurten
In de eerste helft van de 19e eeuw werd
het kanaal van Gent naar Terneuzen gegra
ven, wat ook Axel zijdelings raakte.
Gent vroeg een betere verbinding met de
zee dan het tot die tijd bezat. Vroeger ging
de scheepvaart langs de Gentse- of Zoute
vaart van de Schelde langs Axel en Overslag
naar Gent. Echter was deze vaart maar be
vaarbaar voor heel kleine scheepjes of Sey-
kins. In 1549 was een vaart gedolven vanaf
Selzaete naar de dijk van de Braakman en
was bij de Joost Hamerlincxdijk een sluis ge
dolven de Joost Hamerlincxsluis waardoor
grotere schepen via de Braakman en de kreek:
de Papegeule en de nieuw gedolven vaart
naar Gent konden varen. De wijdte van de
Speye of schutsluis zou 26 voet bedragen en
er zou ook een kolk gemaakt worden. Dit
laatste kwam in 1563 gereed. De vaart liep
ook langs het Sas (Sas van Gent), waar ook
verdedigingswerken werden aangelegd. Mei
1572 veroverden de Watergeuzen Sas van
Gent en staken huizen, sluisdeuren en brug
gen in brand. In 1577 was de schade hersteld
en konden de schepen weer vrij doorvaren.
In 1585 werd Gent door de Spanjaarden
genomen en in 1586 werden Terneuzen en
Axel door de Staatsen bezet en was de toe
gang tot Gent vanuit zee weer afges'oten.
Toen in 1644 Sas van Gent door Frederik
Hendrik was veroverd, bleef de toegang tot
Gent vanuit de zee twee eeuwen afgesloten.
Door het doorsteken van de dijk van de
Braakman bij Buuxgate kon de zee stromen
zuidelijk van Axel en langs het Hellegat en
was er een eiland van Axel ontstaan met ten
zuiden daarvan het Axelse Gat en naar Sas
van Gent het Sasse Gat. Axel had toen langs
twee zijden verbinding met de zee of de
Schelde n.I. via de Braakman en via het
Hellegat. De Gentse vaart had toen zijn be
tekenis verloren en droogde langzamerhand
op.
Bij het inpolderen van de Bewestenblij -
Bezuidenpolder was een dijk opgeworpen in
het Axelse Gat de tegenwoordige Sasdijk
en in die dijk was een sluis gebouwd in 1789.
Bij het leggen van een nieuwe weg over de
Sassing werd bij het afbreken van de muur
van de oude sluis 2 grote, mooi bekapte
arduinen stenen gevonden van 1 meter bij
1,30 meter en dik circa 20 cm.. Op de ene
staat op een schild het jaartal 1789 met palm
takken, een kanon en denkelijk water en op
de andere steen is uitgekapt een leeuw en de
woorden Concordia Res Parvae Crescunt
(Eendracht maakt macht) met er rond trom
mels en vlaggen, welke stenen waren inge
metseld bij het bouwen van de sluis. Na enige
omzwervingen zijn ze nu gebracht in de
Axelse Boerenkamer.
In zijn prachtige artikelen in de Terneu-
zense Courant vertelt de heer Keur, technisch
hoofdambtenaar le klasse bij de Rijkswater
staat verder „In het jaar 1805 heeft men
het Axelse Sas laten springen en gedeeltelijk
de muren, al de deuren en de over de sluis
liggende brug uitgebroken en de schutkolk
gedempt.
Toen besloten werd, dat er vanaf het kanaal
van Terneuzen naar Gent een zijkanaal naar
Axel en Hulst zou gegraven worden voor af
watering en scheepvaart moesten sluis en
kolk weer opgemaakt worden. De restauratie
van de sluis werd in 1827 ter hand genomen.
November 1827 konden de buitenvloeddeuren
ingehangen worden en langs de Noordzijde
van het kanaal werd een trekpad aangelegd
en vanaf de Sassing naar Axel moest een geul
gegraven worden met een bodembreedte van
8 meter. Vóór de stad Axel en ook voor Hulst
moest een losplaats van 40 meter lengte wor
den gemaakt. Op 6 juni 1826 was de eerste
steen van de zeesluizen gelegd door de toen
malige Gouverneur van Zeeland Mr. H. J.
van Doorn en op 18 november 1827 werd het
33000 meter lange kanaal door de inmiddels
gouverneur van Oost Vlaanderen geworden
Mr. H. J. van Doorn geopend. 20 December
1827 kwamen voor het eerst een paar met
steenkolen geladen vaartuigen door de nieuwe
vaart voor Axel aan. Begin 1830 werd be
sloten het reeds gegraven gedeelte te vol
tooien. Enkele maanden later, toen men voor
bij Kijkuit en tot het Groot Eiland gekomen
was, brak de Belgische opstand uit en werd
het werk stopgezet.
Van die tijd af werd er weinig of niets
meer aan het onderhoud van de vaart gedaan
en werd ze langzamerhand slecht bruikbaar
voor de scheepvaart. Op 10 april 1850 gaf de
Gouverneur van Zeeland, Van Vredenburg,
gezien het bijna niet bevaarbaar zijn van de
vaart en het niet beschikbaar kunnen stellen
van gelden ter verbetering, het gemeente
bestuur van Axel de keuze, om enige ver
betering aan te brengen of het kanaal bij de
Sassing af te dammen en een verharde rijweg
aan te leggen van de Sassing naar Axel. Waar
in die tijd elke rijweg onverhard was, koos
ons gemeentebestuur het laatste. Onze vroede
vaderen waren toen zeer kortzichtig. Maar ze
maakten de konditie erbij, dat de weg met
geen tol belast mocht zijn. Op de Sassing
werd een los- en laadplaats gemaakt, terwijl
tevens werd betoogd, dat doortrekking en be-
vaarbaarmaking van de vaart tot Axel een
eerste behoefte was voor deze streek. In 1851
is de sluis geheel buiten gebruik gesteld en
in 1920 is ook de kolk of spuikom op de
Sassing gedempt.
In 1858, 1860 en 1862 zijn er nog reques-
ten aan de koning gezonden om het kanaal
weer voor gebruik in orde te maken. Evenzo
is geschied op 30 maart 1865, waarbij het
verzoek werd gedaan door de gemeenten Axel,
Hulst, St. Jansteen, Zuiddorpe en Koewacht.
Ook in 1869 onder burgemeester Van Eek
en meer in recente datum is de bevaarbaar-
making van het oude kanaaltje punt van be
spreking geweest, echter zonder resultaat.
Door de demping van het kanaaltje van de
Grote Kreek tot de Brug aan de eerste Ver
korting is de herinnering aan het kanaal voor
Axel uitgewist.
de Jonge.
INBRAAK
bij Burgemeester van Oostburg.
Zaterdagavond is aan de Oude Haven te
Oostburg ingebroken in de woning van bur
gemeester J. L. van Leeuwen. Er wordt een
geldsbedrag waarvan de grootte nog niet pre
cies vaststaat, alsmede enkele sieraden ver
mist. Van de dader ontbreekt tot nu toe elk
spoor. Wèl is vast komen te staan, dat een
ruitje is inges'agen, waarna van buitenaf een
deur kon worden geopend. Dat moet gebeurd
zijn tussen half vijf 's middags en ha'f negen
's avonds. Burgemeester Van Leeuwen was
gedurende die tijd niet thuis. De inbraak werd
door hemzelf bij thuiskomst ontdekt. Volgens
de rijkspolitie, die de zaak in onderzoek heeft,
heeft verder niemand iets van de inbraak be
merkt, terwijl ook geen sporen werden achter
gelaten.
Zwaar beschadigde „DEVOTA" gelicht.
Een dezer dagen hebben vier grote bokken
de „Devota" van de bodem van het kanaal
Gent - Terneuzen gelicht. De werkzaamheden
werden verricht door Van de Akkers Berging
uit Vlissingen.
Onder het ruim tachtig meter lange schip
werden acht zware stroppen aangebracht. De
„Devota" is nagenoeg geheel doormidden ge
broken twee ruimen midscheeps zijn geheel
vernield, terwijl ook het stuurhuis grote scha
de heeft opgelopen. Nadat het water er uit
was gepompt, b'eef het schip nog op tien door
waterschotten afgescheiden ruimen drijven.
Het zal nu verstevigd worden om totale breuk
te voorkomen. Daarna wordt het gesleept naar
Bolnes, waar men de reparatie zal aanvangen.
Nationale feestdag in België
bracht grote drukte.
De elfde november, de nationale feestdag
in België, heeft in Zeeland en dan met name
in Zeeuwsch-Vlaanderen, zoals gebruikelijk
een invasie van Be'gen veroorzaakt. De grens
posten kregen 'n schier onafzienbare rij auto's
te verwerken, een stroom die uitwaaierde over
Zeeuwsch-Vlaanderen en waarvan zelfs Wal
cheren nog zijn deel kreeg.
De grensposten hebben het drukke verkeer
goed kunnen opvangen. Er ontstonden dan
ook nergens ernstige opstoppingen. Wel was
er van het middaguur tot ongeveer vijf uur
een vrijwel constante stroom voertuigen. Bij
zonder druk was het in Hulst. In de stad ston
den duizenden auto's geparkeerd. Er kwamen
files voor van enkele kilometers, vanaf de
Gentsestraat tot aan Kapellebrug. De politie
- versterkt met personeel van buiten Hulst
- is met man en macht - en met succes -
in de weer geweest om dreigende opstoppin
gen te verhelpen. In Hulst was zelfs een reis
gezelschap uit Brussel met 25 bussen. Naar
schatting waren er in Hulst in totaal een 40
bussen. Pas tegen zes uur 's avonds begon de
drukte wat te minderen. Behalve Hulst kregen
ook de andere Zeeuws-Vlaamse toeristen-
p'aatsen zoals bijvoorbeeld Sluis, Oostburg en
Philippine een grote drukte te verwerken. Een
deel van de Belgen waagde ook een oversteek-
je naar Walcheren. Dit had tot gevo'g dat er
in Vlissingen bij de boten van 10 voor 5 en
10 voor 6 wat auto's moesten blijven staan.
Een extra boot om 10 over 5 vanuit Vlissin
gen hielp echter heel wat narigheid uit de
wereld.
Verliezende hengelaars
betalen het gelag.
Zondag 17 november zal in de Wester-
schelde nabij de watertoren te Terneuzen een
zeehengelwedstrijd worden gehouden tussen
de zeehengelclubs Sluiskil en „De Vogel" uit
Kloosterzande. De wedstrijd zal van 14 tot
17 uur zijn en de club die de meeste vis vangt
in gewicht, zal van de verliezende club een
maaltijd aangeboden krijgen. Tot nu toe heeft
Sluiskil zich reeds drie keer de betere vissers
getoond.
Dode en twee gewonden bij
autobotsing te IJzendijke.
Op het gevaarlijke kruispunt van de rond
weg in IJzendijke had gistermiddag om half
drie een botsing plaats tussen twee Belgische
personenauto's. De bestuurder J. v. N. ver
leende geen voorrang aan een uit de richting
Schoondijke komende auto, be tuurd door J.
A. met naast hem de heer L. W. Het gevolg
was dat de laatste wagen, waarvan de snel
heid werd geschat op circa 100 km per uur
in de flank werd gegrepen. Uit de wrakstuk
ken werden drie gewonden gehaald, die naar
het ziekenhuis in Oostburg werden vervoerd,
waar bij aankomst de 31-jarige L. W. bleek
te zijn overleden. Van de beide bestuurders
bleken de verwondingen nogal mee te vallen.
Ze worden nog in het ziekenhuis te Oostburg
verpleegd.
Bij een felle brand in een etikettenfabriek
in Ohio bleef slechts één hal ge:paard.
Zij werd o.m. gevuld met een grote voor
raad etiketten met het opschrift „Voor
zichtig - brandbaar".
BROMFIETSER GEWOND
Vrijdag 8 november j.l. te omstreeks 14.30 uur
had op het kruispunt Juianastraat/Prins Hendrikstr.
te Axel een botsing plaats tussen een bestelauto,
bestuurd door de heer J. N. te Hontenisse en de
bromfietsberijder de heer P. J. S. te Axel.
De heer S. verleende geen voorrang aan het
snelverkeer. Dr. Kats verleende eerste hulp aan d'e
bromfietsberijder, die een hersenschudding had op
gelopen.
De schade zowel aan auto als bromfiets, was vrij
aanzienlijk.
FRAAI ZANGSUKSES
Zoncug 10 november j.l. werd in het Groot Pa
tronaatsgebouw te Hulst een zangwedstrijd gehou
den, speciaal bestemd voor de teenagers. Aan deze
wedstrijd werd ook deelgenomen door ons Axels
zang .Mo „The Black Sisters".
Onze Axelse vertegenwoordigsters sloegen in
Hulst een bijzonder goed figuur, want in het sterke
amateur-gezelschap behaalden zij, begeleid door
Leon en Robert Dobbelaer, een fraaie eerste prijs.
Bij de prijsuitreiking kregen de sympathieke
Axelse meisjes een spontane ovatie van het talrijke
publiek.
LEDENVERGADERING
Op maandag 18 november a.s. houdt de ver
eniging „AxelPolen" een ledenvergadering. De
vergadering wordt gehouden in „Het Centrum" en
begint om 20.00 uur.
CONCERT
Op woensdag 20 november a.s. wordt in de Ne
derlands Hervormde Kerk te Axel een bijzondere
zangavond gehouden ten bate van het Nederlandse
Ro i'_' Kruis.
Deze zangavond werd vorig jaar uitgesteld in
verband met het overlijden van H.M. Koningin
Wilhelmina.
Medewerking wordt verleend door mevrouw H.
Risseeuw-Verdouw te Axel zang en mevrouw
M. J. Moerdijk-VanArswalm te Zuiddorpe
piano.
De zangavond begint om 20.00 uur.
VOORLICHTINGSA VOND
Op woensdag 27 november a.s. wordt in „Het
Centrum" te Axel een voorlichtingsavond' gehou
den, met het doel de aanwezigen op de hoogte te
stellen van het doel van de Nationale Reserve.
Voor de pauze zal een uiteenzeting worden ge
geven van het belang der Nationale Reserve, terwijl
na de pauze enkele kleurenfilms zullen worden ver
toon.', o.a. „Europa zonder vrees" en „Vliegbasis
paraat".
20 cent per rol
SPEELTUINVERENIGING ONTBONDEN
De Speeltuinvereniging is opgeheven dat was
het besluit van c'j zeer matig bezochte vergadering,
welke vrijdagavond in de bovenzaal van „Het Cen
trum" is gehouden.
De voorzitter, de heer C. van Bendegem, zeide,
dat de vereniging in een behoefte heeft voorzien en
ook indertijd c'e stoot heeft gegeven tot het besef
dat iets gedaan moest worden om de kinderen een
andere speelgelegenheid te bieden dan c'j straat.
Nu er echter door het gemeentebestuur een groot
sere poging wordt gedaan om sport en spel in de
gemeente te stimuleren, door het oprichten van een
sportstichting en via dit lichaam alle sportaccomo-
datie oncl'er te brengen in een tak van dienst onder
de naam „Sportbedrijf", is 't beter om ook de speel
weiden, die eigendom van de gemeente zijn, en de
speelwerktuigen over te dragen aan dit sportbe.'. ijf.
De Sportstichting heeft een speciale subcommissie
met het speeltuinwerk belast.
Nu de zaken aldus verlopen en het bestuur ver
trouwen heeft, dat dit het werk ten goede zal ko
men, is het beter om de vereniging reglementair te
ontbinden en alle bezittingen der vereniging over
te dragen aan het Sportbe.'.ijf.
Nadat mevr. Hoorman-Silvester nog een finan
cieel overzicht had gegeven, waaruit bleek dat er
nog enig geld in kas was, werd besloten de ver
eniging te ontbinden.
De voorzitter dankte allen, die in de afgelopen
jaren aan het speeltuinwerk hebben mec'jgewerkt
en sprak de hoop uit, dat wanneer de Sportstichting
een beroep op een der oud-leden van de vereniging
zal doen, men bereid zal zijn om in het belang van
de spelende jeugd', zich beschikbaar te stellen.
CABARET „TINGEL-TANGEL
VOOR DE Z.V.U.
Op uitnodiging van d'e Stichting Zeeuwse Vólks-
Universiteit en de Rooms Katholieke Kunstkring
„Van den Vos Reinaerde" bracht het bekende
Amsterdamse Cabaretgezelschap „Tingel-Tangel",
onder leiding van Sieto Hoving, maandag 11 no
vember j.l. een bezoek aan Axel.
De belangstelling was bijzonder goed, een bewijs
c'at dit gezelschap, bestaande uit Marijke en Sieto
Hoving, Maria de Booij, Paul Deen en Wouter
Denijs, in Nederland een bekende naam heeft.
Onder de titel „De Hoogste Tijd, Dames en
Heren", werd een vlot en afwisselend programma
gebracht, hoofdzakelijk gebasseerd op c'e heden
daagse politiek.
Sieto Hoving is in zijn opzet volledig geslaagd,
want de wijze waarop hij persoonlijk zijn grote
gave als conferencier demonstreerde, was bijzonder
knap. Naast de politiek stelde hij een groot aantal
maatschappelijke problemen aan ói orde, o.a. de
woningnood.
Ook de andere leden van het gezelschap bleken
volledig voor hun taak berekend en kwamen tot
een uitstekende prestatie.
Speciaal het programma na de pauze, Sieto Ho
ving en Paul Deen, als planologen was zeer ge
slaagd.
Bij het beluisteren van het cabaret kregen wij de
indruk c'at de zaal zich niet direkt leende voor deze
„kunst", want nu en dan waren bepaalde uitlatin
gen onverstaanbaar. Een gevolg dat het kontakt
tussen „artiesten" en „publiek" nu en dan even
zoek was.
Dit doet echter niets af aan de voortreffelijke
kwalteiten van dit nog vrij jonge gezelschap.
Tenslotte vermeldden wij nog de sublieme be
geleiding van pianist Wouter Denijs.
FAMILIE-AVOND
Op dinsdag 26 november a.s. organiseert de
Christelijke Besturenbond, afdeling Axel, in „Het
Centrum" te Axel haar jaarlijkse familie-avond.
Voor de pauze spreekt het hoofdbestuurslid d'e
heer Braspenning, terwijl na de pauze het bekende
Axelse amateur-toneelgezelschap van Ko Bakker
voor het voetlcht treedt met het toneelspel in drie
bedrijven „Dood door schuld".
90 ADSPIRANT-ONDEROFFICIEREN
OP BEZOEK
Voor het houden van oefeningen in onze om
geving arriveerden in de nacht van woensdag op
donderdag een 90-tal adspirant-onderofficieren in
Axel en omgeving. Zij bivakkeren hier ook en zul
len een week blijven tot zij op 20 november weer
vertrekken.
Voor het weekend staan enkele interessante uit
stapjes op het program en zullen zater.'ug 45 van
hen een bezoek brengen aan de Kanaalwerken bij
Terneuzen, terwijl de andere 45 de glasfabriek in
Sas van Gent gaan bezichtigen.
Zondag zal de militaire commandant van Oost-
Vlaanderen gastheer zijn voor de groep en zullen
de militairen worden ontvangen en rondgeleid in
Gent.
OPBRENGST KOLLEKTE
De in Axel gehouden kollekte ten bate van het
Protestants Interkerkelijk Thuisfront (P.I.T.) heeft
opgebracht 356,16.
ZONDAG 17 NOVEMBER 1963
Ned. Herv. Kerk 10.00 uur en 2.30 uur: Ds.
Gramsbergen.
Geref. Kerk (Kerkdreef) 10.00 uur en 2.30 uur
Ds. A. Kuiper.
Gerf. Kerk (Pironstraat) 10.00 en 3.00 uur
Cand. Land van Slootdorp.
Geref. Gemeente, 10 en 2.30 uurLeesdienst.
ZONDAGSDIENST ARTSEN
1617 NOVEMBER Dokter Boor.
