M fff
VAKANTIE
Rust in krekenland Zeeuwsch-Vlaanderen
Axelse
Courant
DE OPSTAND IN HET GETTO VAN WARSCHAU
JPlS 1
Frankering bij abonnement, Axel.
ZATERDAG 10 AUGUSTUS 1963.
77e Jaargang, no. 45
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
Hoofdredaküe t J. C VINK.
Redaktie en Administratie: Axel Markt 12. tel 0 1155 - 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C VINK
Bq koutrakten belangrijke reduktie.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per na
Kleine Advertenöèn 1-5 regeli 1,—
Iedere regel meer 12 cent extra.
SFEERVOLLE DORPEN LIJKEN DAGELIJKS EEN WASBEURT TE KRIJGEN
A.N.V.V.-tip voor vrije uren III
*11!
IN VERBAND MET VAKANTIE OP
ONZE DRUKKERIJ ZAL DE
DE VOLGENDE WEEK NIET
VERSCHIJNEN.
Twintig jaar geleden
„VOOR HET JOODSE VOLK, VOOR ZIJN STRIJDERS EN MARTELAREN"
Deze woorden staan in graniet gebeiteld op het indrukwekkende monument in
Warschau, dat op de plek waar eens het Getto was, werd opgericht ter ere van de
tienduizenden ge;neuvelde Joodse strijders en martelaren. Aan de voorkant van het
zes meter hoge gedenkteken, zien we een beeldengroep met de laatste verdedigers
van het Getto, aan de achterkant een tragische stoet Joden die de dood tegemoet
gaan. Moeders dragen hun broodmagere kinderen, mannen de heilige Thora-rollen.
AXELSE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS i
Kwartaal - abonnement
AmI tem de kom 1.25. Andere plaataea LTS,
Buitenland 2.
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per mm.
KOERS HOUDEN
Neen, we beweren niet dat U juist in Zeeuwsch-
Vlaanderen géén koers zoudt houden. Overal wel
en daar niet Dat zou toch al te dol worden
Hoewel het in een streek waar men zó snel kon-
takt heeft, wel eens moeilijk kan zijn om met een
pas verworven, vriend niet meteen een ,,pint te
vatten". Want, tussen pot en pint gezegd, het bier
vliet hier overal: niet alleen in Biervliet.
Tussen haakjes: ge kunt ons geloven of niet maar
het Zeeuwsch-Vlaamse bier inspireert. Als Bier-
vliets grote zoon, ge weet wel die man van het
haringkaken, niet eerst een pint had gevat zou hij
vast nooit één haring gekaakt hebben en dus nooit
een plaatsje op een der kerkramen hebben gekre
gen en een monument voor het gemeentehuis.
Maar inmiddels zijn we al mooi uit de koers
geraakt en we wilden U juist even in de koers,
oftewel bij een wielerwedstrijd brengen. Daar zijn
ze in Zeeuwsch-Vlaanderen even gek mee als een
moeder met haar eerste kind. Elk dorp houdt er
zijn koers en de VW's kunnen U over dag en uur
van deze spectaculaire evenementen uitstekend in
lichten.
Waarom ze in Zeeuwsch-Vlaanderen zich zo
graag met koersen bezig houden 't Zal wel aan
het bier liggen, want zonder een pint komen ze
niet ver.
Vandaar ook dat de mannen van Zandberg, een
dorp ten noordoosten van Hulst, 's zondagsmiddags
vlak voor het café op de vogel schieten. Wie hem
raakt geeft iedereen een pint en wie hem mist
doet dat eveneens. Zo komt de vrolijkheid er in,
al koersen na een uurtje de meeste pijlen langs
de vogel
behaarde naalden opsteken heeft het reliëf, nog te
meer omdat daar achter, ver weg, weer zon
scherm van populieren verrijst.
In zuidelijke richting doorrijdend komt U ver
volgens langs de Axelse kreek en dan in Axel,
vroeger zó belangrijk dat het dorp een eigen kle
derdracht had. Nu ziet men er nog slechts een oud
moedertje in, die voor haar deur ijverig zit te
breien, voor de kleinkinderen.
Bij Zuiddorpe strekt zich een bos van popu
lieren uit en voordat U het weet, bent U aan de
grens. Vlak voor het douanekantoor buigt evenwel
een weg af naar Oude Molen, die U via Heikant
en Sint Jansteen naar Hulst brengt. Daar zingt het
carillon van de toren der Sint Willibrordus-
basiliek hoog boven de walmende patat-frites
kramen zijn vrolijke melodietjes.
PLUMEAU VAN KNOTWILGEN
Zeeuwsch-Vlaanderen is een prachtig land. Het
is nog niet erg verindustrialiseerd en waar fabrie
ken staan, zoals bijvoorbeeld te Sluiskil, hebben
die evengoed hun charme. Op het terrein van de
cokesfabriek kruisen de horizontale donkere lijnen
van de rails de blanke vertikalen van schoor
stenen en bedrijfsgebouwen. Dat samenspel doet
denken aan een modern schilderij.
Sinds enige jaren is dit deel van Zeeland ook
een streek van rekreatie aan en in het water. Op
warme dagen is het op het strand van de vroegere
Braakman, aan de weg Hoek—Biervliet, zo druk
als in Scheveningen. Maar wat de Haagse bad
plaats niet, en Zeeuwsch-Vlaanderen wel kan
bieden, is de intense rust. Rijd van Hoek slechts
noordwaarts en langs de afsluitdijk van de Braak-
ÉtüÈÈüRKy.;.; -jiMj'oü'L'Lü'ilo:'
Op de halfronde binnendijken bij Cadzand be
landt U opnieuw bij de knotwilgen, die hier een
cordon van plumeaus vormen alsof ze een
demonstratie voor een huisvrouwenvereniging
geven.
Van Cadzand-Bad naar het Zwin voert een
aardig fietspad, maar wat zuidelijker bereikt U
het Zwin eveneens over de weg. Tussen haakjes:
dit natuurreservaat met zijn duinen, zijn begroeide
zandplaten en zijn vogels kunt U vrij betreden.
Drie veerverbindingen leiden naar Zeeuwsch-
Vlaanderen. Van de pont Kruiningen-Perkpolder
is de aanblik van Zeeuwsch-Vlaanderen het
mooist Het veer Vlissingen-Breskens is het grootst
en het snelst. En op de boot van Hoedekenskerke
naar Temeuzen geniet U het langst van het uit
zicht over de Westerschelde.
Goede reis
P. G. BINS
Axel was vroeger zó belangrijk dat dit dorp een eigen klederdracht had.
KILOMETERS ZICHT
Waarmee we slechts willen zeggen dat Zeeuws-
Vlaanderen een gezellig land is. De binnenwegen,
zoals van Zandberg naar Schelfhoutshoek en
Molenhoek en zo naar Lamswaarde, zijn er minder
goed. Maar wat kunnen ze mooi zijn. En zó stil,
zó stil Hier staat een boerderij in de kromming
van de dijk, daar een rijtje huizen, allemaal in
verschillende kleuren, ginds een café aan een
kreek.
Van die kreken hebben ze er hier wel meer.
Ten westen van Lamswaarde ligt bijvoorbeeld de
Grote Vogel en wat zuidelijker bij Luntershoek,
en tussen Zaamslag en Temeuzen de Otheense
kreek, die twee oostelijke uitlopers heeft. Slaat U
ten westen van Zaamslag de eerste weg links in
(richting Axel), dan kruist U ze allebei. Aan de
kant ligt een roeibootje, in het water drijven vis-
bunnen en in een brede kraag pluist het riet. Het
zicht is kilometers ver. Heel Zeeuwsch-Vlaande
ren is een land van tintelend perspectief en hier in
het bijzonder. Door de slanke populieren die als
GRATIS INFORMATIES
In Nederland staat een netwerk van 370 pro
vinciale en plaatselijke Verenigingen voor
Vreemdelingenverkeer (VW's) ter beschik
king voor het verstrekken van gratis toeris
tische' adviezen en inlichtingen voor vrije uren
en dagen door te brengen in eigen land. De
Provinciale Zeeuwse WV is gevestigd in
Middelburg.
10.000 gevallen van typhus geregistreerd.
man en U is de mensen menigte meteen kwijt.
Gezeten op de groene dijkhellingen hebt ge het
uitzicht over de nieuwe aanplant, waartussen rode
daken van de onlangs gebouwde boerderijen op
steken. Urenlang kunt ge U amuseren met de
vogels, die driftig komen aanvliegen, in een snelle
duik een visje verschalken en onder het eten nog
hun snavel niet kunnen houden.
Verder rijdend komt U in Biervliet, waar U de
keus hebt uit twee richtingen, die van IJzendijke,
Oostburg en zo door naar Aardenburg, Sluis en
Sint Anna ter Muiden of die van Hoofdplaat
Breskens. Als uw banden de keien op laatstge
noemd trajekt kunnen doorstaan, neem het dan.
Het is een heerlijk weggetje, steeds langs een
haag van knotwilgen en onder langs de groene
dijk van de Westerschelde.
Via Breskens komt U op de asfaltweg naar
Groede en Nieuwvliet, twee dorpen zo helder en
fris alsof ze dagelijks met een emmer sop worden
afgenomen.
Indrukwekkend en verschrikkelijk. L>it monument
dwingt ons om er bij stil te staan. Maar er is nog
een andere reden om dit te doen. Op 19 april j.l.
was het n.l. precies twintig jaar geleden dat de
Duitsers, die op deze donkere dag opnieuw hon
derden ,,slacht"-offers uit het Getto wilden weg
slepen, door de leden van de Joodse Verzets
organisatie met verwoed geweervuur en met hand
granaten werden ontvangen.
„Als gehypnotiseerde konijntjes" zoals Himm-
ler het cynisch meende te kunnen formuleren
hadden de Joden zich tot die dag in de wagons
laten persen en wegleiden. Maar op die vroege
ochtend van 19 april 1943 bleek dit niet meer
mogelijk. Want op deze gedenkwaardige dag be
gonnen de Joden in het Getto van Warschau de
strijd tegen hun vijanden in dit door SS en Wehr-
macht afgesloten gebied. En wat daar in de hoofd
stad van Polen toen en een jaar later gebeurde,
behoort tot de meest indrukwekkende heldendaden
die door het verzet in de tweede wereldoorlog
werden verricht.
Het Getto werd door de Duitsers in 1940 inge
steld en alle Joden in Warschau werden ge
dwongen er hun intrek te nemen. 140.000 Joden
moesten in het Getto gaan wonen bij degenen die
daar reeds vertoefden, terwijl 80.000 Polen deze
wijk moesten verlaten. Er werd een hoge muur
rond de wijk gebouwd en de poorten werden be
waakt door politie. Boven de poorten verschenen
borden met opschriften: „Typhus, in- en uitgang
streng verboden." En dit was het begin van de
tragedie van de in het Getto opgesloten Joden.
Op het moment dat de poorten werden gesloten
bevonden er zich 370.000 personen. Korte tijd
later werden ook Joden uit andere steden naar het
Getto gebracht. En ondanks de met misdadige
nauwkeurigheid van te voren beraamde massale
sterfte, telde het Getto twee jaar later nog
540.000 inwoners.- Het Getto genoot in het begin
een zekere autonomie. En dank zij hun geniale
organisatietalent slaagden de Joden er in, het
ogenschijnlijk onoplosbare probleem van hun be
staan op te lossen. Van de een half millioen tellen
de bevolking van het Getto waren slechts 125.000
personen geschikt om werk te verrichten. Alleen
dank zij de aktie van het Amerikaanse „joint"
waarvan niet minder dan 300.000 personen hulp
genoten, en een intensief smokkelsysteem dat in en
buiten het Getto werd toegepast, konden de be
woners van het Getto in leven blijven. De toestand
verslechterde zeer toen, als gevolg van Amerika's
toetreding tot de oorlog, de Amerikaanse hulp een
einde nam.
De Duitsers beperkten de rantsoenen tot 420
gram brood, 150 gram vlees en 25 gram vet per...
week. Van dit ogenblik af heerste in het Getto
honger. De dood aan ondervoeding behoorde tot
de orde van de dag. De grote overbevolking was
verder oorzaak van uitbrekende epidemieën en in
het jaar 1942 werden in het Getto niet minder dan
Menig Pools hart werd vervuld van medelijden
met de Joden. Poolse moeders adopteerden Joodse
baby's om ze voor het Getto te beveiligen, met
gevaar voor eigen leven als het ontdekt werd.
Joden die uit het Getto wisten te ontsnappen,
werden door Poolse families en vrienden ver
borgen. Dank zij Poolse hulp werden ongeveer
20.000 Joden uit het Getto gered.
Het sterftecijfer in het Getto dat in januari 1942
nog 900 bedroeg, was aan het eind van dat jaar
gestegen tot 6000 per maand. Doch Hitier eiste
dat de Joden vlugger moesten sterven.
Er kwam dus een verbod dat er geen genees
middelen meer mochten worden verstrekt aan kin
deren beneden vijf jaar en aan volwassenen boven
45 jaar, terwijl bovendien een begin werd gemaakt
met de evacuatie van de inwoners van het Getto
naar de gaskamers van Birkenau, Maidanek en
Treblinki.
Op 22 juli 1942 eisten de Duitsers van de
Joodse Raad in het Getto de levering van 6000
tot 10.000 Joden per dag voor „deportatie naar het
OostenMaar niemand wist toen nog wat dit in
werkelijkheid betekende. De president van de Jood
se Raad, ir. Czerniakow, moest echter toch iets
hebben vermoed, want hij weigerde de onderteke
ning van de akte en beroofde zichzelf door vergif
in te nemen, van het leven. Deze zelfmoord maakte
in het Getto een verpletterende indruk. Zelfs de
Duitsers schrokken en vreesden voor een uit
barsting van haat en woede.
In kringen van de Joodse illegalen heeft men
tegen ir. Czerniakow wrok gekoesterd omdat hij
zelfmoord heeft gepleegd inplaats van de massa
tot opstand op te roepen. Deze kritiek is echter
ongegrond. Het Getto bezat toen nog geen wapens
en evenmin een verzetsbeweging. Bovendien wist
niemand toen nog dat de gedeporteerden werden
vermoord. Pas zes dagen later, toen in de gas
kamers van Treblinki alreeds enkele tienduizenden
waren vergast, kwamen de inwoners van het Getto
de eerste berichten ter ore over het tragische lot
van de weggevoerden.
De Joodse massa was terneergeslagen en onge
schikt tot verzet. Met behulp van enkele SS-
bataljons konden de Duitsers de Joden deporteren
en... vermoorden. Het Getto stroomde leeg. En
alle Joden in het Getto wisten dat hun einde on
herroepelijk aanstaande was en dat het een ver
schrikkelijk einde zou zijn. In november 1942
waren er van het half millioen Joden nog slechts
70.000 over.
Maar toen kwam het keerpuntHet moet iets
geyeest zijn als een vonk, een vlam, een oplaaiend
vuur van geestdrift, bezieling, kortom, een wonder.
Men besloot te vechten en zich te verdedigen, tot
de laatste man, de laatste vrouw en het laatste
kind.
vervolg op pag. 2)
