1213 -1963
feest dat duizenden belangstellenden trok.
Frankering bij abonnement, Axel
ZATERDAG 29 JUNI 1963
77e Jaargang no. 39
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
HoofdredaktieJ. G VINK.
Redaktle en Administratie Axel, Markt 12, tel. 0 1155 - 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. G VINK
Commissaris der Koningin, Jhr. de Casembroot,
vereerde jarige stad met een bezoek.
Zaterdagmorgen 22 juni 1963 Donkere
regenwolken pakten zich samen.boven onze
jarige stad, die gereed stond om duizenden
bezoekers te ontvangen. Nog in de hele vroe
ge ochtenduren werd in de binnenstad koorts
achtig gewerkt om versiering en verlichting
aan te brengen, maar toen om 8.45 uur de
k'okken begonnen te beieren had de stad haar
feestkleed aangetrokken.
Om 9.00 uur arriveerde een deputatie he
rauten te paard voor het bordes van het stad
huis en burgemeester Van Dijke ste'de een
feest-proklamatie ter hand om de inwoners
van Axel, namens het Gemeentebestuur, op
te wekken deel te nemen aan de festiviteiten
ter ge'egenheid van het feit dat Axel in 1213
stadsrechten verkreeg van gravin Johanna van
Konstantinopel en graaf Ferdinand van Por
tugal.
In een groot aantal straten kondigde de
heraut het feest aan.
Feeste'ijke Gemeenteraadsvergadering
Te omstreeks 10.00 uur verzamelden de
genodigden zich in de raadszaal van Axe's
stadhuis voor het bijwonen van de feeste'ijke
Gemeenteraadsvergadering. Op het Markt
plein, waar de feestrede van de burgemeester
via geluidsversterkers was te be'uisteren, was
de be'angstelling niet bijster groot, want de
regenwo'ken waren inmidde's begonnen om
zich boven Axel van hun last te ontdoen.
Herdenkingsrede
Blik in de toekomst.
(vervolg pagina 2).
AXELSE COURANT
ABONNEMENTSPRIJS i Look nummers 10
Kwartaal - abonnement
Axel binnen de kom 1.25. Andere plaatsen 1.75,
v Buitenland 2,
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per
Bi) kontrakten belangrijke redukUe.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per
Kleine Advertentièn 1-5 regals U-
tedere regel meer 12 cent extra.
AXEL 750 jaar stad!
Dames en Heren,
Het is voor een jarige altijd een heugelijk ge
beuren als vele vrienden en kennissen het verjaar
dagsfeest komen meevieren. Zo is het voor ons ge-
metebestuur eveneens vreugdevol dat li allen ge
ve'g hebt willen geven aan onze uitnodiging dit
officiële begin van onze feestweek „Axel 750 Jaar
Stad" bij te wonen.
We'est U er van overtuigd, dat wij Uw aanwezig
heid op hoge prijs stellen.
De grondlegger van ons huidig gemeentelijk be
stel de grote staatsman Thorbecke, heeft eens ver
klaard, 'dat naar zijn oordeel goed staatsburgerschap
begint bij een goed plaatselijk burgerschap. In -dit
licht bezien is het van meer dan plaatselijke bete
kenis, dat wij het feit van het 750 jarig bestaan
van onze stadsrechten, hebben aangegrepen om een
zodanig herdenkingsfeest te vieren, dat door mid
del van vele manifestaties de burgerzin wordt ge
voed en verlevendigd. Zonder een gezonde en be
vruchtende burgerzin is een plaatselijke gemeen
schap gedoemd te sterven.
Met een variant op een bekend gezegde zou ik'
willen stellen een stad die leeft, bouwt aan haar
toekomst en houdt tevens haar historie in ere.
U zult het kunnen billijken, dat ik in dit her
denkingswoord enige aandacht schenk aan de veel
bewogen geschiedenis van onze goede stad. Uiter
aard kan het slechts hier en daar een greep zijn
uit Axels rijke verleden. Bij gebrek aan een his
torisch verantwoord boekwerk over de geschiedenis
van onze gemeente heb ik een keus moeten maken
uit het feitenmateriaal hetwelk mij welwillend be
schikbaar werd gesteld door de samenstellers van
het hopenlijk binnen enkele jaren verschijnende boek
over de geschiedenis van Axel, de heren Dr. J.
Wesseling, J. G. Kerkhoven en J. R. de Jonge.
Gaarne wil ik U voorlezing doen van stuk A 1
van ons oud Archief, hetwelk een kopie is van een
vp,'daring op 23 januari 1532 gegeven door Karei
de Vijfde, die op verzoek van de magistraat van
Axel liet nazoeken wanneer aan ..Axel stadsrechten
werden verleend
„Karei door de Godlijke goedertierenheid, keizer
der Romeinen, altoos vermeerderaar, koning van
Germanien, van Castiliën, van Lion, van Arragon,
van Navarre, van Napels, van Seciliën, van Mail-
lorque, van Sardanje, van de eylanden Indien en
vaste land van de oceaanse zeeën, Ertshertog van
Oostenrijk, hertog van Bourgonje, van Lotheringen,
van Braband, van Lemburg, van Luxemburg etc.
Grave van Vlaanderen, van Artois, van Bour
gonje, Palatijn en van Haynn(aut), van Holland,
van Zeeland, van Firette, van Hagenaut, van Na
men etc.
Prins van Swave, markies van TH rijk (Hei
lige), Heere van Vriesland, van Salms, van Meche-
len, van de plaatsen, steden en landen van Utregt
en Overijssel en dominateur van Asien en Afri-
quen, aen allen dengenen die deze jegenwoordige
letteren zuljen si, salut. Vanwegens onsen seer
beminde, de burgemeester en schepenen van onze
stad Axel, gelegen en gesterkt in de vier ambachten
in ons land en graafschap van Vlaanderen, is ons
voorgestelt hoedat de voorszeide supplianten heb
ben verscheidene schone en notabele privilegiën,
rechten, wetten, vrijheeden, keuren, exemtiën, ge
bruiken en goede costumen aan haar vergund door
wijlen onse voorsaten, graven en gravinnen van
Vlaanderen en onder and^/e, dat wijlen Fernand,
grave van Vlaanderen en van Haynn(aut) en
vrouw Johanna sijn huisvrouw, die God wil absol
veren, haar zouden hebben toegestaan door altoos,
zodanige vrijheden en franchises als onze steeden
van Hulst en van Gent hadden, gelijk blijkt bij haer
cpene brief gegeven in 't jaer 1213."
Ten tijde van het verlenen der stadsrechten was
Axel een belangrijke handelsplaats, waar o.a. wol,
huiden, vee, wijn, bier, tarwe en hout werden ver
handeld. Axel bezat een eiqen stadszegel met keper
en dre sleutels en het had eveneens eigen munt.
Vooral dit laatste vermag thans onze jalouzie te
wekken
Rampen werden Axel echter niet bespaard. De
le verwoesting van Axel geschiedde in 1248 door
Jan van Avennes in de strijd met zijn moeder Mar-
garetha, terwij reeds kort daarna op 24 juni 1295
de gehele stad, welke bestond uit houten gebouwen,
door blikseminslag in de as werd gelegd. Tengevol
ge van de algehele klimaatsverslechering in ge
heel West-Europa was in de 14e en 15e eeuw ook
in Axel een achteruitgang merkbaar.
Deze achteruitgang werd nog geaccentueerd door
vee overstromingen, o.a. in de Kerstnacht van 1357
en de St. Elisabethsvloed van 19 november 1405.
Menigmaal was Axel het toneel van hevige strijd.
In 1343 werd onze stad door de Gentenaren ge
plunderd, hetgeen werd herhaald in 1380.
Thans hebben wij gelukkig meer vriendschappe
lijke betrekkingen met het schone Gent.
Op 6 juli 1452 werd Axel verbrand door de
Bourgondiërs op grond van de onware beschul
diging van heulen met Gent. Alle hu:zen en open
bare gebouwen brandden af, alleen de molens en
enkele buiten de stad staande huisjes bleven ge
spaard. De wederopbouw werd echter spoedig ter
hand genomen en reeds in 1464 werd een nieuwe
toren op het deels herstelde stadhuis geplaatst.
(Het is een opvallend feit, dat door de eeuwen
heen de Axelaars veel aandacht beseedden aan
hun stadhuis
Op 27 oktober 1471 stak een pyromaan, die twee
maanden eerder Beoostenblije had laten afbranden,
een grote brand aan de gehele Nocfrdstxaat,
Rechtstraat en Nieuwstraat werden -verwoest.
U ziet, onze stad werd in de loop der tijden
veelvuldig het slachtoffer van de Rode Haan. Ver-
meldenswaard is voorts, dat in 1522 een nieuwe
grote stadsklok werd opgehangen in de toren van
het stadhuis. Tien jaar later werd er een uurwerk,
ter vervanging van de oude uurkokjes rond de
grote kok, aangebracht.
Het ligt derhalve geheel in de lijn der historie
om een doorlopende ijver aan de dag te leggen voor
het klokkewerk van de stadhuistoren
De Kerk heeft in Axel door de eeuwen heen een
voorname rol gespeeld.
Reeds zeer vroeg 1100 was Axel een zelf
standige parochie, na eerst afhankelijk te zijn ge
weest van de kerken van Boekhoute en Zaamslag.
De Kerk van Axel had 12 altaren met in de stad
een zevental kapellen. Zij ressorteerde onder het
Bisdom Utrecht, terwijl het kapittel van St. Pieter
het patronaatsrecht over haar uitoefende.
De beroering rond de Hervorming is ook aan
Axel niet voorbijgegaan.
In augustus 1566 kwam de Beeldenstorm over
Vaanderen, óók over Axel. Op bevel van de stad
houder, de Graaf van Egmont, trad de Gentse
justitie handelend op en zette in Axel een aantal
medeplichtigen gevangen. Toen in 1576 de Pacifi
catie van Gent tot stand kwam, keerde de rust ook
in onze stad weer.
Spoed'g daarna, n.l. in 1583 werden Axel en
Hulst door Parma onder Spaanse heerschappij ge
bracht, doch reeds 3 jaar later, in 1586 werd Axel
door Maurits en S'dney heroverd. Dat het probleem
van de gemeentelijke indeling reeds eeuwen oud is,
moge blijken uit het feit, dat bij de Unie van Neu
zen in 1590 Terneuzen en Axel tot één gemeente
werden samengevoegd, zij het voor de meest nood-
zakeijke aangelegenheden, als justitie, politie en het
dijkwezen. Tot 1795, dus 2 eeuwen lang, vormden
Axel en Terneuzen één gemeente, al verwierven
beide plaatsen op verschillende onderdelen zelf
standigheid.
Vanaf 1648 behoorden gedurende geru'me tijd
ook Zuiddorpe en Overslag, benevens een gedeelte
van Koewacht tot het grondgebied van Axel. De
rekeningen van die tijd geven aan, dat het met de
gemeentefinanciën niet rooskleurig was er werd
meer uitgegeven dan werd ontvangen, zodat voort
durend met tekorten moest worden gewerkt. Hier
past het woord van de PredikerEr is niets
nieuws onder de zon 1
In de 17e eeuw verplaatste het centrum van Axel
zich naar de tegenwoordige Noordstraat en Markt
de rest heette en heet tot op de huidige dag de
Oude Stad.
Na de verovering door Prins Maurits bleef Axel
een kleine vestingstad met staatsgarnizoen en een
eigen burgerwacht, vlak aan de grens van de vrije
Nederlanden.
Het leven was er rustig, zonder grote gebeur
tenissen, wat moge blijken uit een tweetal voor
vallen, geput uit oude stadsrekeningen
1602 Betaald wat door de soldaten verdronken is
bij 't planten „van de meye" meiboom).
De oude Vaamse volksgebruiken wfyden in
ere gehouden en de volksfeesten werden ge
vierd, alsof er geen Tachtigjarige oorlog
bestond.
1645 Pektonnen gebrand bij de verovering van
„de stereke en de seer vermaerde stadt
Hulst".
In deze rustige tijd hadden de Axelaars nog de
meeste last van wat Ds. Jan Scharp de mossel
oorlog noemt, toen Tholenaars en Antwerpenaars
de beroemde Axelse mosselen van de m^sselbanken
in de Axelse wateren kwamen roven. De historie
vermeldt niet of ook reeds toen zagerspitters hun
wanbedrijf uitoefenden.
In de vogende decennia werden verschillende
oorlogen gevoerd, maar nooit slaagde een vijand
erin Axel binnen te dringen. De strategisch guns
tige ligging op een eiland was mede oorzaak daar
van. Dit werd anders in 1747, toen Axel zich moest
overgeven aan de Fransen.
Het reizigersvervoer eindigde in 1951. De beide
spoorwegen zijn voor het goederenvervoer in beide
richtingen voor geheel Oost Zeeuwsch-Vlaanderen
van uitnemend belang geweest.
In de eerste wereldoorlog kreeg Axel een stroom
van Belgische vluchtelingen te herbergen.
De burgerij deed haar uiterste best om hulp te
bieden, soms zelfs voor het leven Immers menig
Axelse huwde met een sindsdien tot rasechte
Axelaar getransformeerde zuiderbuur.
De tijden na de le wereldoorlog waren ook voor
Axel crisisjaren in de meest letterlijke zin van het
woord toenemende werkloosheid en armoede.
Belangrijk was dan ook in 1929 de stichting van
de huidige Nederlandse Stikstof Fabriek op Axels
grondgebied. Deze grote industriële vestiging kwam
de werkgelegenheid zeer ten goede. Een lichtpunt
in de moeilijke cirsisjaren
De tijd van de Duitse overheersing en de onver
getelijke bevrijding door onze heldhaftige Poolse
vrienden ligt nog zo vers in het geheugen, dat ik
mij ontslagen acht van de plicht daarbij op dit
moment uitvoerig stil te staan. De jaren na de be
vrijding van 1944 kunnen worden gekarakteriseerd
als jaren van krachtig herstel en toenemende wel
vaart.
Uit de hierboven slechts hier en daar aangestipte
historie van onze gemeente moge U zijn gebleken,
dat Axel in de middeleeuwen een niet onbelangrijke
handelsplaats voor Vlaanderen was. In de daarop
volgende eeuwen heet de stad zich meer en meer
ontwikkeld tot agrarisch centrum, terwijl in de
laatste decennia weer opnieuw haar handelsfunktie
een betekenende rol is gaan spelen.
Na de Franse overheersing werd in 1824 een
voor Axel belangrijk besluit genomen, n.l. om een
kanaal te graven van Gent naar Terneuzen. Axel
vroeg om een zijkanaal naar Sluiskil door de
schorren tot aan de Oude Sassing en vandaar door
„de vlakte" naar Axel. Tengevolge van de Bel
gische opstand is dit werk in 1830 blijven steken.
Het lijkt mij billijk, dat thans na ruim 130 Ijaren
aan dit redelijk verlangen van Axel enigermate
tegemoet wordt gekomen.
De jaren na de afscheiding van België waren
weer jaren van gezapige rust.
Ik noem U twee jaartallen
1849 Onder het malen zijn twee wieken uit de
stadskorenmolen (de huidige molen van de
heer Misseghers) gevallen en dat nog wel,
nadat de molenmaker en de stadstimmerman
kort te vor hadden verklaard, dat ze in goeae
staa waren. Ze bijken „geheel verrot Als
bedrag der kosten wordt opgegeven 571,80.
Bij afrekening blijken zij echter te bedragen
642,76^2. Dus ook to enreeds overschrij
ding van begrotingsposten
1853 De nieuwe burgemeester H. J. van Eek mag
gelijktijdig de betrekking van brievengaarder
bekleden.
Ik neem -in, dat oaze huidige P.T.T.-ers met
een zodanige kombinatie van funkties allerminst
gelukkig zouden zijn
Van groot belang voor Axel was de spoorweg
verbinding met België. De lijn van Terneuzen naar
Gent was in 1869 gereed met een station te Sluiskil
en in 1871 reed de trein ook op de lijn Terneuzen,
Sluiskil, Axel, Hulst naar Mechelen.
Het is verleidelijk ons op een dag als vandaag
af te vragen hoe Axel er over 750 jaar uit zal zien.
Ik zal trachten U in science fictiontraut enige voor
spellingen te doen. In gedachten neem ik U mee
naar het jaar 2713.
Axel is gelegen aan e'en snelle auto- en mono-rail
baan, welke enerzijds via Gent de verbinding vormt
met het door tunnels en machtige bruggen bereik
bare Engeland en anderzijds met de volledig tot
één stad volgroeide metropool Holland. Een Schel-
debarière bestaat niet meer, daar Vlaanderen aan
Beveland en Brabant grenst, terwijl een indrukwek
kend aquaduct de Scheldesteden Antwerpen en Ter
neuzen met de open zee verbindt.
Het is Axel steeds gelukt een groene zóne te
handhaven tussen haar stedelijke bebouwing en de
machtige fabriekskomplexen langs de vele malen
verbrede en gemoderniseerde vaarroute van Gent
naar Terneuzen.
In deze groene zóne zijn echter enorme afzuig-
filters gebouwd om Axel te vrijwaren van de fa-
brieksrook, die ook in 2713 nog steeds wordt ge
produceerd.
In het Axelse recreatie-bos, dat zich uitstrekt tot
de bebouwing van Gent zijn recreatieve voorzienin
gen getroffen bij de landingsplaatsen voor stratos-
feerreizigers.
Zoals reeds in 1963 voorspeld door de Ameri
kaanse expert oo het gebied van de automatisering
John Diebold zijn boeren en arbeiders in het Axel
van 2713 niet meer aanwezig, daar ongelooflijk
gekompliceerde nieuwe machines niet alleen het
werk van de ongeschoolde arbeider, maar ook dat
van halfgeschoolden en vakbekwame arbeiders
overnamen.
De boerenmarkt is echter uit een oogpunt van
traditie gehandhaafd, zij het dat deze zich met
de expositie van landbouwwerktuigen heeft ver-
paatst naar de hudige Zuidsingel
Het gemeentebestuur met zijn full-time raads-
eden beschikt over een formdabele personeelsstaf
die de recreatieve voorzieningen voor alle slechts
één dag per week werkende burgers in stand moet
houden.
Gelukkig heeft de stad zeer ruime financiële mid
delen, verstrekt door het Provinciaal Bestuur, dat
in het jaar 2700 inplaats van het toewijzen van
woningen adequate gelduitkeringen invoerde.
Na U deze enkele blik in het jaar 2713 te heb
ben gegund, keren wij thans terug tot de werkelijk
heid van vandaag.
U ziet dan voor U een gemeente, die gesterkt
door de strijd in de voorbije eeuwen, zich opmaakt
om de haar -van nature toekomende funkties te
vervullen ook in de voorliggende tijd, welke voor
onze gehele streek rijke beloften inhoudt.
De hiermede samenhangende problemen laat ik
voor het ogenblik rusten.
Dit willen wij ook doen in de komende week,
waarin wij vol vreugde ons 750-jarig bestaan als
stad herdenken.
Mij past een woord van oprechte dank aan allen,
die op welke manier ook het mogelijk hebben ge
maakt deze herdenking op de voorgenomen gran
diose wijze te vieren.
Het vervult het gemeentebestuur met trots, dat
onze burgerij op zulk een eclatante wijze geheer
heeft willen gven aan zijn oproep deze herdenkings-
week tot een waarlijke feestweek te maken.
Met de wens, dat ieder Uwer in onze feestvreug
de mag delen, verklaar ik de feestweek Axel 750
jaar stad officieël te zijn aangevangen.
