Jeugd
Moeder
Iets over de Geschiedenis van Axel
OPENBARE VERGADERING
-puistjes
TBABYDERM ÏÏFIiï
Veilig gebruik
Frankering bij abonnement, AXEL
ZATERDAG 1 SEPTEMBER 1962
76e Jaargang no. 47
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
Hoofdredaktie J. C VINK.
Redaktie en Administratie Axel, Markt 12, tel. 0 1155 - 646, postbus 16
Drukker - Uitgeefster FIRMA J. C VINK
XXV.
PUROL-POEDER
Losse Gedachten
ZEEUWSCH DAGBLAD
VERDWENEN.
van de GEMEENTERAAD van AXEL
op dinsdag 4 september 1962, des n.m. om 7 uur ten Stadhuize.
AXELSE COURANT
VERSCHIJNT IEDERE ZATERDAG
ABONNEMENTSPRIJSLoste nummers 10
Kwartaal - abonnement
Axel binnen de kom 1,25. Andere plaatsen 1,75,
Buitenland
i
ADVERTENTIEPRIJS: 10 cent per
Bij kontrakten belangrijke reduktie.
Ingezonden Mededelingen 30 cent per
Kleine Advertentiën 1-5 regels L—
iedere regel meer 12 cent extra.
Onder de personen, die zich voor de geschiedenis
van Axel verdienstelijk gemaakt hebben, moeten
genoemd worden Ds W. te Water, Ds Jona van
Middelhoven en Ds Jan Scharp. Deze laatste is
van die drie wel de bekendste. Ds Jan Scharp
werd geboren 16 augustus 1756 te 's-Gravenhage,
waar zijn vader (volgens Barger„Een predikant
uit de Patriottentijd) hoofdgaarder van 's Lands
Belastingen was. Enigszins trots was Scharp op
zijn afkomst, onder welks leden hij personen van
voorname betekenis plaatste en welks vertakkingen
zich bevonden in Engeland, Duitsland en Neder
land en omdat hij de lijst zijner voorouders kon
opvoeren tot 1390.
In maart 1767 ging hij de leergang van de
Latijnse school te Den Haag volgen en ging ver
volgens naar de Leidse Hogeschool. Als student
van nog geen 18 jaar oud doet hij zijn eerste pre
diking te Tholen over Romeinen 12 vers 9 a „De
liefde zij ongeveinsd" en de indruk van deze rede,
zegt Barger, was zo gunstig voor hem, dat hij
3 jaar later als proponent terstond werd uitge
nodigd om te St. Annaland op beroep te komen
prediken, met als gevolg, dat hij op zijn 22ste ver
jaardag aldaar het predikambt aanvaardde.
Drie weken te voren was hij getrouwd met Anna
Catharina Engelcken. Hij is 28 jaar met haar in
hoogst gelukkige echt verenigd geweest, waarna
hij voor de 2e maal gehuwd is met Adriana Vonk,
wed. Durselen. Uit zijn eerste huwelijk heeft hij
10 kinderen gehad, waarvan er hem 7 weer zijn
ontvallen.
Te St. Annaland bleef hij 2 jaar werken onder
een door langdurige vacatures verwilderde gemeen
te en voerde er de nieuwe psalmberijming in. Na
dat hij voor een beroep naar Poortvliet bedankt
had, werd hij 10 augustus 1780 te Axel beroepen.
Tegen dit beroep kwamen om zijn leeftijd bezwaren
in bij de Classis Walcheren, omdat de Staten had
den bepaald, dat de predikanten, die in de steden
van de Generaliteitslanden beroepen werden, de
ouderdom van 25 jaar moesten bereikt hebben en
Zeeuwsch-Vlaanderen behoorde onder de Gene
raliteitslanden. Er bestond toen ook in Axel een
Collegium Qualificatum, samengesteld uit leden van
de Kerkeraad en van de stedelijke regering, dat in
zon stad het recht van beroeping en afzetting van
predikanten bezat en verschillende regelingen met
de kerk moest uitvoeren. Deze vond het raadzaam
het advies der edelmogenden af te wachten. Dit
luidde gunstig, het verlof van Scharp als predikant
te beroepen werd gegeven en op 10 december 1780
werd Ds Jan Scharp als predikant te Axel be
vestigd. Hij bleef er predikant tot juli 1788 toen
hij naar Noordwijk-Binnen vertrok. Nadat hij be
dankt had voor een door de Prins van Oranje in
eigen persoon aangeboden beroep naar Breda en
ook voor Deventer, waar ook het professoraat in
Oosterse talen hem zou worden opgedragen, werd
door de gemeente van Noordwijk uit dankbaarheid
zijn tractement met 300 gulden verhoogd. Kort
daarop werd hij beroepen te Rotterdam, waar hij
op 7 juni zijn intrede deed. Nadat hij bij de ver
andering van bestuur in dat van de Bataafse Re
publiek geweigerd had het formulier van onder
werping aan het nieuwe gezag te tekenen, vertrok
hij naar Loga in Oost Friesland, waar hij ook het
predikantsambt vervulde. Echter greep hij de ge
legenheid om in het Vaderland terug te komen
gretig aan en keerde hij terug in Rotterdam op
26 October 1800. 26 Jaar bleef hij in Rotterdam tot
hij 23 april 1826 het leraarsambt neerlegde en 2 jaar
later op 2 maart 1828 stierf.
Ds Scharp was predikant, die zijn gehoor wist
te boeien, ook was hij bekend als letterkundige en
dichter, als schrijver met een vaardige pen, hij
bezat een trouw karakter en was een oprecht vroom
man. Zijn vertrek naar Loga tekent hem als een
vurig Oranjeklant, die recht door zee ging. Hij was
een kind van zijn tijd en als we zijn gedachtenis
rede bij het 200-jarig jubileum van de inname van
Axel door Prins Maurits lezen, moeten wij, mensen
van deze tijd wel eens moeite doen om deze tot het
eind toe te lezen en wij bewonderen het geduld
van Scharps tijdgenoten, die zo'n lange rede tot
het einde genoten. Maar we kunnen dit begrijpen,
als we weten dat Scharp zijn gehoor steeds wist
te boeien.
Dat hij letterkundige was blijkt uit zijn lidmaat
schappen van verschillende letterkundige genoot
schappen en zijn dichterlijke verdiensten blijken uit
de gezangen in de gezangenbundel, die door hem
werden gedicht. Scharp was n.l. afgevaardigde voor
Zuid-Holland in de Commissie, die de bundel der
Evangelische Gezangen zou samenstellen. Aan hem
worden toegeschreven Gezang 5 (Over Gods
grootheid), gezang 38 (Alle roem is uitgesloten),
gezang 39 (Jezus neemt de zondaars aan), gezan
gen 52, 61, 78, 123 (Is dat, is dat mijn koning).
Verder gezang 155, 161, 173.
Scharp was een vurig aanhanger van het Oranje
huis en liet dat in spreken en schrijven ook uit
komen. Daarom moest hij wel de haat van de
Patriotten en Patriotsgezinden opwekken. Daar
door en omdat hij de verklaringen van onderwer
ping aan het nieuwe gezag niet kon en wilde onder
tekenen moest hij wel het land verlaten en naar
Loga uitwijken. We kennen hem ook als een man,
die onbewimpeld uiting gaf aan zijn gevoelens,
hetzij in proza of in dichtmaat. Daardoor kwam hij
wel eens in moeilijkheden. Uit een werkje, geheten:
„Ds Scharp en de smid van Zaamslag, (uitgave
A. van Berlanus, Terneuzen, 1861), nemen we het
volgende over
„De heer Johannis van der Walle, Roomsch
Katholiek pastoor te Boschkapelle, Axel-ambacht
en op 19 januari 1786 aldaar overleden, bediende
en administreerde in zijn leven de Roomsche inge
zetenen van de stad en lande van Axel alsmede het
garnizoen te dier plaats. Uit dien hoofde bezocht
Zijn Eerwaarde geduriglijk de Stad Axel en werd
aldaar om zijn wellevendheid en gastvrijheid door
een ieder aangetrokken en niet minder bekend als
gaarne gezien. Hierbij kwam, dat Z'n Eerw. gans
niet onkundig zijnde, ieder in het punt van Gods
dienst vrij liet, zich om die redenen aangenaam
wist te maken en weldra ieders genegenheid won.
Hij werd ook getroffen door de persoon van ds J.
Scharp, welke hij, aldaar komende, doorgaans een
bezoek bracht, welk bezoek welhaast en van tijd
tot tijd door een tegenbezoek van Scharp gevolgd
werd. Toen de pastoor werd begraven, w® Ds
Scharp bij de lijkdienst in de kerk aanwezig^ niet
alleen, maar zat ook bij de lijkmaaltijd aan, waarbij
hij een door hem vervaardigd grafschrift van 24
regels las. De familie Van de Walle wilde daar
wel een afschrift van hebben en verkreeg dit ook,
maar tegen de bedoeling van Scharp werd het ge
dicht te Antwerpen gedrukt en kwam het ook in
handen van niet-familieleden. Aan dit gedrag van
Scharp en zijn gedicht stootten zich veel protestan
ten en ook o.a. de smid van Zaamslag Walraven,
die een gedicht in kreupelrijm schreef van 80 re
gels, genaamd „Raadvraging aan Ds Scharp" en
dit gedicht wordt ook te koop gesteld."
Deze zaak kwam nu voor de Classis Walcheren,
welke de kerkeraad aan schreef om de zaak te be
handelen in het Collegium Qualificstum. Daar
wordt Ds Scharp vrijgesproken. Ook begint er een
burgerlijk proces met als procureur notaris Petrus
de Lozanne, dat nog lopende is als Ds Scharp ver
trekt naar Noordwijk. In 1798 bevindt zich de
smid Walraven in Rotterdam in moeilijkheden en
Scharp helpt hem. Dan ook verzoenen zich de
smid en Ds Scharp.
Wat Ds Jan Scharp naast zijn predikdienst met
Axel zelve verbindt is het schrijven van het in drie
delen bestaande boek „Geschiedenis en Costumen
van Axel". Het le deel bevat natuurlijk een voor
bericht, waarin hij vertelt, dat burgemeester Jozias
Paulus aan de Magistraat op 25 februari 1786
voordroeg, dat het op 17 juli 1786 tweehonderd
jaar geleden zou zijn, dat deze stad uit de macht
der Spaansche heerschappij was verlost en ge
bracht „onder de zoete en zachte regering van
onzen Staat" en dat onze voorouders, zodra er een
halve of hele eeuw verlopen was geweest altoos
plechtig die verlossing en die dag gevierd hebben
en of men op den gemelden 17 juli eerstkomende
ook niet behoorde te gedenken aan die 200-jarige
verlossing van het juk der Spaansche regering".
Ds Hoog, de andere predikant, zou op 16 juli
van den kansel afgeven, dat de Magistraat had
goedgevonden op 17 juli de plechtige herdenking
te vieren. Ds Jan Scharp werd verzocht om op
17 juli des morgens beginnende te 10 ure en moe
tende eindigen ten 12 ure een toepasselijke rede
voering in de kerk te doen. Hij zou inzage mogen
nemen van alle stukken, daarop betrekking heb
bende en in de Griffie aanwezig. Ds Scharp nam
het aan en daardoor is zijn werk ontstaan.
Het le deel bevat de feestrede, die hij op die
dag uitsprak en de beschrijving van het feest. Hij
vertelt„Op de markt staat een stenen kolom,
waarop in de winter 4 glazen klokken met dubbele
lampen branden. Er voor stond een zeer hoge speer
waarop een sneeuwwitte hoed met een rood, witten
blauwe lint. Scharp stootte zich niet aan dat latere
zinnebeeld der revolutie, of vond dit in zijn geest
driftige stemming onschuldig. Te acht ure werden
geluid de klokken van het stadhuis, van de kerk
en de oude Hal of het St Janshuis, waarop de
vorige kerkklok van de Moerspui geplaatst was.
Te 10 ure begaf zich de Magistraat Burgemeester
Paulus en griffier Schovel met de andere leden
van de Magistraat en de leden van de Kerkeraad
benevens genodigden en vele burgers naar de kerk,
die geheel gevuld was en allen niet kon bevatten.
In de kerk zou het orgel bespeeld worden door de
organist Hendriks uit Goes; terwijl een „Bende"
muzikanten uit St Nicolaas er hadden plaatsgeno
men om door hun muziek de feestvreugde te ver
hogen."
In zijn rede vergeleek Ds Scharp het stadje Axel
met Bethlehem als klein zijnde onder de steden
van Holland. Het eerste gedeelte van zijn rede be
vatte een gedeelte van de Bijbelse gschiedenis, ver
volgens sprak hij over de geschiedenis van Vlaan
deren, waarop dan kwam het een en ander uit
Axels geschiedenis, waarop een geestdriftig uitge
sproken opwekking volgde om de vrijheid te be
waren.
Het 2e deel van de Costumen bevat een weer
gave van in de Griffie berustende oude stukken,
terwijl het 3e deel de Keuren en enkele reglementen
en ordonnantiën bevat.
Een geregelde geschiedenis gaf dit in 1787 te
Middelburg bij Willem Abrahams uitgegeven boek
niet. Maar Ds Jan Scharp heeft in korte tijd veel
voor Axel van betekenis zijnde stukken verzameld
en deze in drukvorm voor het nageslacht doen be
waren en als zodanig is hij de eerste geschied
schrijver van Axel geweest.
„Ten huize van Jozias Paulus", vertelt Scharp
„werden na de kerkdienst enige verfrissingen ge
bruikt, terwijl er daarna op kosten van de leden
der regering op het Stadhuis een prachtig middag
maal van 50 couverts gegeven werd en de burgerij
zich op haar manier vermaakte. Daarna was er
weer parade van het Corps vrijwilligers uit de
Schutterij. Des avonds waren veel huizen van bur
gers geillumineerd terwijl het gehele Stadhuis ver
licht was met kaarsen en de toren en het bordes
met stadslantaams. De Magistraat onthaalde haar
gasten op een vrolijk soupé, terwijl er vuurwerk
werd afgestoken en brandende pektonnen de avond
verlichtten".
Nadat Ds Scharp zijn boekwerk voltooid had,
bood hij op 9 mei 1789 naar de gewoonte van die
tijd de 3 gebonden delen aan de Magistraat van
Axel aan en deze besloot op 28 november 1789
Ds Scharp daarvoor te vereren met 2 zilveren
kandelaars.
De Jonge.
Jaren beproefd en hoog geroemd
Mijnhardt's Zenuwtabletten
Vandaag verschijnt het laatste nummer van het
Zeeuwsch Dagblad, het protestants-christelijk dag
blad voor Zeeland.
Vóór de laatste wereldoorlog was er ,De Zeeuw',
waarvan het Zeeuwsch-Dagblad na de oorlog de
voortzetting was.
Reeds in de vijftiger jaren bleek, dat een eigen
exploitatie niet lonend was. Daarom werd in 1958
een contract aangegaan met het Nieuwe Rotter
damse Courant-concern in Rotterdam. Dit concern
belastte zich met het drukken van het blad. In feite
kwam het er echter op neer, dat het Zeeuwsch
Dagblad een kopblad werd van het Algemeen Dag
blad.
Ook deze uitgave bleek verliesgevend, zodat
thans de uitgave wordt stopgezet.
Over de combinatie Zeeuwsch-Dagblad Al
gemeen Dagblad is in de christelijke pers destijds
heel wat te doen geweest.
Het is dan ook eigenaardig, dat een christelijk
dagblad een contract aangaat met een concern als
dat van de N.R.C. Hiermede willen wij geen af
keuring uitspreken, doch alleen een feit constateren.
Toch valt het te betreuren, dat er thans geen
Zeeuwsch protestants-christelijk dagblad meer is.
Naar onze mening is het in een democratisch
land van belang, dat de sem van het gehele land of,
zoals in dit geval, van de provincie gehoord wordt
i al de nuanceringen, die er zijn.
Hebben de protestants-christenen dit niet kun
nen opbrengen
Of moet de oorzaak worden gezocht in de hier
boven gesignaleerde combinatie
Wij stellen slechts vragen.
Misschien ook is het aantal protestants-christe-
lijken in Zeeland te klein, opdat een provinciaal
dagblad van die groep bestaansrecht kan hebben.
Wij moeten afwachten, of er wellicht in de toe
komst nog een mogelijkheid tot uitgifte van een
dergelijke krant wordt gevonden.
Wij hopen, dat dit laatste het geval zal zijn,
zoals wij iedere richting haar eigen dagblad gun
nen.
Een land en een provincie kan alleen maar wel
varen bij een pers, waarvan de redactie haar ver
antwoordelijkheid kent, doch tevens durft te schrij
ven wat nodig is.
7.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
AGENDA:
Opening.
Beëdiging van de leden van de raad.
Notulen.
Benoeming van twee wethouders.
Ingekomen stukken en mededelingen.
Voorstel tot het opheffen van de bouwcom
missie en tot het instellen van een commissie
voor openbare werken en een commissie voor
onderwijs en culturele zaken en tot het vast
stellen van de nodige verordeningen.
Voorstel tot benoeming van 4 leden en 2
plaatsvervangende leden van de financiële
commissie.
Voorstel tot benoeming van 4 leden van de
commissie openbare werken.
Voorstel tot benoeming van 4 leden van de
commissie onderwijs en culturele zaken.
Voorstel tot benoeming van 3 leden van de
gascommissie.
Voorstel tot benoeming van 4 leden van de
commissie van toezicht op het gemeentelijk
woningbedrijf.
Voorstel tot benoeming van 4 leden van de
commissie voor georganiseerd overleg in amb
tenarenzaken.
Voorstel tot benoeming van 4 leden van de
commissie van advies strafverordeningen.
Voorstel tot benoeming van 5 leden van de
commissie van advies ex artikel 8 der woon-
ruimtewet.
Voorstel tot benoeming van 2 vertegenwoor
digers in het bestuur van de afvalwaterleiding
Kanaalzone Zeeuwsch-Vlaanderen.
Voorstel tot benoeming van 2 vertegenwoor
digers en 1 plaatsvervangend vertegenwoor
diger in de commissie samenwerkende ge
meenten Kanaalzone.
Voorstel tot benoeming van 2 vertegenwoor
digers en 2 plaatsvervangend vertegenwoor
digers in het bestuur van de Centrale Dienst
van bouw- en woningtoezicht en gemeente
werken.
Voorstel tot benoeming van 1 vertegenwoor
diger en 1 plaatsvervangend vertegenwoor
diger in de N.V. Waterleidingmaatschappij
„Zeeuwsch-Vlaanderen".
19. Voorstel tot benoeming van 1 vertegenwoor
diger en 1 plaatsvervangend vertegenwoor
diger in het bestuur van de stichting Protes
tantse Ziekenzorg Zeeuwsch-Vlaanderen.
20. Voorstel tot onderhandse aanbesteding van de
nieuwe dienstwoning te Terneuzen ten behoeve
van het gemeentelijk gasbedrijf en het verlenen
van aanvullend krediet.
21. Voorstel tot het verhuren van gemeentelijke
sportterreinen aan de V.V. „A.Z.V.V."
22. Voorstel tot het wijzigen van
a. de arbeidsovereenkomstverordening
b. de wachtgeldregeling
c. de uitkeringsverordening.
23. Voorstel tot het aankopen van Mevr. Wed.
van Waes-Boodts en consorten te Westdorpe
van het pand Zeestraat 10 te Axel.
24. Voorstel tot vaststelling van een verordening
op de heffing en invordering van rioolrechten
in de gemeente Axel.
25. Rondvraag.
26. Sluiting.
MEDEDELINGEN.
B. en W. delen u in antwoord op de in de
raadsvergadering van 21 augustus 1962 gestelde
vraag mede
Vraag van de heer Vink inzake het geringe
aantal vergaderingen van de bouwcommissie en
om voortaan meer rekening te houden met hst
bestaan van deze commissieMet verwijzing
naar punt 6 van de agenda wijzen wij er op
dat de bouwcommissie bij aanneming van dit
voorstel zal worden opgeheven. Tevens vestigen
wij er de aandacht op dat de taak van de bouw
commissie was ons college te adviseren inzake
esthetische en welstandseisen, welke aan bouw
werken zijn te stellen. De commissie werd bij
eengeroepen zo dikwijls ons college aan een
zodanig advies behoefte had.
OVERIGE MEDEDELINGEN.
a. bij besluit van 7 augustus 1962 is W. K. Broeky
hoven te Terneuzen benoemd tot straatmaker
in vaste dienst, ingaande 16 oktober 1962
b. bij gelijk besluit is M. Maas te Zaamslag be
noemd tot fitter in vaste dienst bij het gemeen
telijk gasbedrijf met standplaats te Terneuzen,
ingaande 1 oktober 1962.