Iets over de geschiedenis van Axel
Een rijke inhoud
VI.
Wie waren deze Johanna en Ferdinand
Johanna's vader, Boudewijn van Konstan-
tinopel (1194—1205) had deze bijnaam ont
vangen, omdat hij op een kruistocht met de
hulp der Venetianen Konstantinopel had
veroverd. Maar reeds spoedig daarna, in de
veldtocht tegen de Bulgaren, was hij op
15 mei 1205 gesneuveld en had niet lang
plezier van zijn keizerlijke waardigheid ge
had. Maar voor onze landen was het erger,
dat hij 2 minderjarige dochters achterliet.
In Vlaanderen werd de oudste, de 14-
jarige Johanna, als erfgename en opvolg
ster van Boudewijn X, gesteld onder de
hoede van haar oom, Filips van Namen.
Weinig bescherming heeft zij van deze
oom gehad. Filips liet zich overhalen, toen
hij met een dochter van koning Philippe
Auguste kon huwen, om de prinsessen in
het geheim uit het Gentse kasteel te voeren
en naar Frankrijk te brengen.
Het Gentse volk, woedend over deze
handelwijze, joeg Filips uit Vlaanderen en
Henegouwen weg en verkozen Bosschaert
van Avennes tot Ruwaard.
'Steden en edelen benoemden, gezanten, die
naar het hof van de Franse koning trokken
om deze te bewegen de prinsessen vrij te
laten. Maar dit had geen succes. Er begon
nu een tw'ist daarover, wie de gemaal van
Jo'hanna zou worden. De gemeenten van
Vlaanderen verlangden, dat Johanna een
Engelse prins tot gemaal zou gegeven wor
den. De wolhandel met Engeland speelde
daarin een grote rol. Maar de Franse ko
ning wilde dat Johanna een Franse prins
I A tot gemaal zou krijgen, omdat dan Frankrijk
zijn invloed in Vlaanderen zou kunnen doen
gelden.
Het ging echter heel anders. Gravin
weduwe Miathilde koos haar neef Ferdinand
van Portugal tot echtgenoot vian Johanna.
We kunnen het leven van Johanna en
Ferdinand wel als dat van ongeluksvogels
beschouwen.
Te Parijs had op kosten van de Vlaamse
en Henegouwse gemeenten het huwelijk
plaats, dat op schitterende wijze werd ge
vierd. Koning Philippe wilde echter voor hij
Johanna vrijliet, dat aan hem St. Omer en
Aire zouden worden geschonken. Door de
nood gedwongen, daar zij zich in de macht
van de Franse koning bevonden, beloofden
de graaf en gravin die stedeni aan Frankrijk
af te ötaan.
En nu zou de tocht naar de graafschap
pen plaats vinden. Door de kroonprins en
vele edelen vergezeld kwamen zij te Peronne
aan, waar zij gevangen werden gezet tot zij
de afstand van de beide steden hadden be
krachtigd. Deze nu w'erden door de Fransen
bezet. Maar Johanna werd te Douai ziek
nu wilde Ferdinand zijn intocht in zijn graaf
schap alleen houden.
Yperen, Kortrijk en Brugge ontvingen hem
als hun Heer, maar de Gentenaren, ver
toornd over de afstand van St. Omer en
Aire, wilden hem niet ontvangen, als hij
niet vergezeld was door Johanna.
Toen hij nu met een Johanna en een groot
leger te Gent kwam, verzetten de Gente
naren zich niet meer. Gent kreeg zijn vrij
heden en Axel zijn stadsrechten.
Nog meer leed hadden de beide echte
lieden te wachen. De Franse koning was in
oorlog met Engeland en riep de hulp van
Ferdinand in. Deze antwoordde, dat hij
eerst St. Omer en Aire moest terugkrijgen,
voor hij willde (helpen, waarop Vlaanderen
in oorlog kwam met Frankrijk.
In de veldslag bij Bouvines op 27 juli 1214
werd Ferdinand gevangen genomen en door
de Fransen in het Louvre opgesloten. Eerst
na ruim 12 jaar in de kerker te zijn opge
sloten, werd hij door koningin Blanche vrij
gelaten. Echter was 'hij van een gezond en
levenslustig man een zwaarmoedige en zieke
man geworden. Op 27 juli 1233 stierf hij.
Johanna verloor ook haar enig kind Maria.
Op verlangen van haar onderdanen huwde
zij 3 jaar later met Thomnm van Savoye. Op
5 december 1244 overleed zij in het klooster
Marquette.
Graaf Thomas van Savoye heeft met Jo
hanna aan de Vier Ambachten de Keure ge
geven in 1242 (de Keure is een wetboek,
dat de rechtspiaak in de Vier Ambachten
regelde). Ze is te vinden in J. Scharp, deel I,
blz. 1 e.v.v. Een verhandeling over de Keure
door mr. J. F. de Smid't is te vinden in de
Archiefsbibliotheek no. 13.
Op Johanna van Konstantinopel volgde
als gravin van Vlaanderen Margaretha II,
ook wel genoemd Zwarte Margriet. Bij de
opvolging was zij 54 jaar. Zij was gehuwd
geweest met haar voogd, Bosschaart van
Avennes, een. fier ridder, die aan de Uni
versiteit van Parijs tot een wetenschappelijk
man was gevormd. Deze had evenwel bij
het aangaan van het huwelijk voor zijn
bruid verzwegen, dat hij als subdiaken der
kerk niet meer tot het aangaan van een
huwelijk gerechtigd was. Er waren twee
kinderen geboren n.l. Jan en Boudewijn.
Toen eens de Paus gewezen had op het
Onwettige hunner samenleving had Mar
garetha in 1225 Bosschaart van Avennes
verlaten om te huwen met Willem van
Dampierre.
Sedert die tijd haatte zij de kinderen uit
het eerste huwelijk en wijdde zij al haar
moederlijke zorgen aan de kinderen uit het
tweede huwelijk t.w. Willem Guido en Jan.
Na het overlijden van hun vader in 1240
werden de Van Avennes door keizer Fre-
derik II van Duitsland als wettige zonen,
bevoegd tot opvolging, erkend. Jan van
Avennes was gehuwd met Aleida, de zuster
van Graaf Willem II van Holland. Gesterkt
door de steun van zijn zwager eiste Jan de
Zeeuwse eilanden en Keizerlijk Vlaanderen
voor zich op. En aan die eis zette hij kracht
bij door in Duitsland, Friesland, Holland,
Henegouwen, Zeeland en Luik een leger te
verzamelen, waarmee hij Keizerlijk Vlaan
deren binnentrok. Tevergeefs zocht hij steun
bij Gent, Brugge en Yperen en deed hij een
beroep op de Vier Ambachten.
Maar Vlaanderen in zijn geheel bleef de
Dampierres trouw. Woedend over die hard
nekkige tegenwerking poogde Jan van Aven
nes door oorlogsgeweld af te dwingen, wat
hij niet door overreding kon verkrijgen.
Het Land van Waes, de Vier Ambachten,
het Graafschap Aalst en de steden Gerards-
bergen en Dendermonde werden te vuur en
te zwaard genomen en Axel in 1248 voor
de eerste maal geheel verwoest en verbrand.
DE KEURE.
Het schijnt, dat reeds een Keure aan de
Vier Ambachten was gegeven door Filips
van den Elzas (1168'1191). Deze schijnt
verloren te zijn gegaan. In de Keure van
1242 wordt gehandeld over „Van de rech
ten, die van de Vier Ambachten den grave
sculdig zijn". Daarin wbrd't ook vermeld,
dat in oorlogstijd het Ambacht van Assenede
de graaf zal dienen met 2 heercoggen, het
Ambacht van Bouchaute zal leveren 1 heer-
bogge, het Ambacht van Axel 2 heercoggen
en het Ambacht van Hulst 1 heercogge en
1 seilscoude, waaruit blijkt, dat de Am
bachten van Assenede en van Axel de voor
naamste der Vier Ambachten waren.
Het 2e artikel handelt over „den Scepen-
domme" van de Vier Ambachten, waarin
bevolen wordt, dat op Senite Jansdag nieuwe
schepenen zullen verkozen worden. Elk der
Vier Ambachten zal eén man zenden tot den
Graaf of zijn vertegenwoordiger en die zul
len namen noemen van candidaten en daar
uit zullen in elk ambacht 7 schepenen be
noemd w'erden, die recht moeten spreken.
Als iemand gedaagd wordt en niet komt
voor de zes zware zaken als „manslachte,
diefte, brand, huiszoeking bij nacht, over-
crachte van w'ive of vredebreuk", die zul
len gebannen worden. Er werd ook straf
gesteld op valse maten. De vrouwen zijn
half zo schuldig als de mannen. Als een
zeedijk doorbreekt zijn de „cossaten" (de
genen die geen land in dat ambacht hebben)
schuldig drie dagen met hare spaden te
komen werken,
J. R. de Jonge.
ZOMERZEGELS 1960.
De serie Zomerzegels 1960, met toeslag
waarvan de extra-opbrengst ten goede komt
aan Nederlandse instellingen voor volksge
zondheid, maatschappelijk werk en culturele
zorg, is gewijd aan Nederlandse bloemen.
De keuze van dit onderwerp is mede be-
invloed door de Tuinbouwtentoonstelling
„Floriade" te Rotterdam, Uitgifte van een
zegel (of zegels), uitsluitend gew'ijd aan deze
tentoonstelling, stuitte op bezwaren omdat
het aantal bijzondere uitgiften beperkt moet
blijven wel is op de 4 cents zegel uit de
serie, welke als voorstelling de afbeelding
van een tulp draagt, het opschrift „Floriade
1960" vermeld.
De zegels zijn uitgevoerd naar ontwerpen
van de heer Piet Wetselaar in drie kleuren
koperdiepdruk.
De waarden, voorstellingen en kleuren
zijn als volgt
4 4 ct, tuljp „La Princesse" (Tulip hy-
brida), grijs, groen en rood
6 4 ct, gaspeldoorn (Ulex europaeus),
rose, groen en geel
8 4 ct, witte waterlelie (Nymphaea alba),
blauw, groen en geel
12 8 ct, slanke klaproos (Papaver du-
bium), bruinachtig geel, rood en groen;
30 10 ct, blauwe zeedistel (Eryngium
maritimum) geel, groen en blauw.
De zegels zullen dit jaar worden verkocht
van 23 mei tot en, met 9 juli op alle post-
inrichtingen.
Op de „Floriade" zal de verkoop op het
tijdelijke bijkantoor aldaar worden voort
gezet tot en met 25 september 1960.
De zegei's blijven geldig voor frankering
tot en met 31 december 1961.
Bus poeder met rammelaar in de
deksel, doos zalf, flacon olie, stuk
zeep, flacon shampoo, plastic zeep-
doos, plastic speldenbakje, meetlint,
Doktersboek. Dit alles in een super
BABYSET
a f5.95
Deze artikelen ookafzonderlijk verkrijgbaar
SPORTNIEUWS
De a.s. nieuwelingenkoers zal word'em verreden
over een afstand van 70 km op een parcours binnen
de kom der gemeente. Aangaande dit parcours kun
nen wij mededelen dat een aanvrage is ingediend voor
twee (verschillende parcoursen en wel voor het tot
nu toe gebruikelijke parcours zoals dit de laatste
jaren gered'en werd, n.l. via Noordstraat, Prins Hen
drikstraat, Zuidsinge'l en Zeestraat, terwijl daarnaast
nog een aantrekkelijke ronde is uitgestippeld, welke
hoofdzakelijk voert door plan-West. Het staat mo
menteel nog niet vast welke van deze twee trajecten
zal worden gekozen.
GEMEENTERAAD VAN AXEL.
(Vervolg ivan le pagina)
Voorstel tot het verhuren van een. perceel grond
aan de „Steenkolen-Handelsvereniging N.V."
Aan deze N.V. gevestigd te Utrecht wordt ver
huurd een perceel gemeentegrond, liggende aan de
Zuidsingel, ter grootte van 530 m2, ingaande 1 juli
a.s. en voor de duur van 20 achtereenvolgende jaren
en vervolgens met een wederzijdse opzegtermijn van
één jaar voor inrichting van een PAM-bedi'enïngs-
station met tankinstallatie.
In verband met de sanering van een gedeelte van
de Kerkdreef wordt gekocht van N. J. van Biezen,
Kerkstraat 9-11, een perceel van ca. 25 m2 en een
gedeelte erf, groot oa. 20 m2.
Voorts wordt aan Van Biezen verkocht een ge
deelte van de ondergrond van perceel, sectie G no.
827, groot 40 m2.
Tot herstel van een grorvdkerende muur bij de Chr.
Nationale School voor gewoon lager onderwijs, wordt
ingovelge artikel 72 van de L.O.-wet 1800,be-
schijkbaar gesteld.
Vastgesteld werden hierna de 16e en' 17e wijziging
von de gemeentebegroting voor 1959 en de 5e eni 6e
wijziging van de gemeentebegroting voor 1960.
Bij besluit van 26 januari 1960 werd besloten een
perceel bouwgrond gelegen aan de Rabertstraat en
de Olivierstraat, ter grootte van resp. 660 men
2940 mi2 te verkopen aan R. A. van Wiemeersch te
Axel voor de prijs van 5,75 per m2.
Gebleken is dat de prijs voor de grond aan de
Olivierstraat 6,per m2 moet bedragen, zodat deze
besluiten worden gewijzigd overeenkomstig deze ho
gere grondprijs.
Bij punt 21, de voorstellen met betrekking tot de
reorganisatie van de financiële administratie der ge-
meerite, komen de tongen weer enigszins los.
In een zeer uitgebreid en1 gedocumenteerd prae-
advies ontvouwen B. en! W. hun voordtellen dien
aangaande, aan de hand van de adviezen, welke zij
daartoe van een daarvoor indertijd ingestelde raads
commissie ad hoe hebben ontvangen.
In het kort komen deze daarop neer, dat het kas
beheer en het financieel-administratieve beheer van
elka.ar worden gescheiden, teneinde een betere interne
controle mogelijk ite maken en daarmee tevens tege
moet te komen aan de meermalen in de controle
rapporten gemaakte opmerkingen. Voor de inhoud
hiervan verwijzen wij naar de toelichting hierover
in ons vorig nummer.
Als voorzitter van de commissie verklaarde de heer
Oggel, dat deze kan instemmen met enige afwijkingen
in de voorstellen van B. en W. tenl aanzien van de
adviezen der commissie. Deze betreffen o.a. de in
stelling van een grondbedrijf, waartegen men ter
provinciale griffie bezwaren maakte en waarom B. en
W. hiervan voorshands willen afzien. Ook kan de
commissie er mee instemmen, dat in afwijking van
hun advies, de opname der gasmeters en de inning
der kwitanties niet afzonderlijk zal geschieden. De
beoogde controle kan volg'ers B. en W. ook wel
anders verwezenlijkt worden. Ook kan de commissie
er mee instemmen, dat de centrale boekhouding een
zelfstandige afdeling wordt, mits deze dan verplicht
wordit, aan de afdeling financiën desgevraagd de
nodige gegevens te verstrekken.
De heer C. van Bendegem, die ook deel uitmaakte
van de commissie geeft nog een aanvulling ten aan
zien van het zwembad. Voor 1960 legt men zich er
bij neer, dat nog geen overname door de gemeente
plaats vindt, doch de leden behoud'en zich het recht
voor, hier bij een volgende begroting op terug te
komen.
Wat de werktijden van het administratieve per
soneel betreft, bestrijdt spr. de door B. en W. ge
bezigde uitdrukking, als zou deze verlenging van de
arbeidstijd een anachronisme zijn. Spr. behoort tot
een groep, die vaak gepleit heeft voor verkorting
van de arbeidstijd, doch hier is een instructie, die
in een langere werktijd voorziet, dan nu het geval is.
De heer Van Luijk vraagt zich af of heel deze
materie, die toch een regeling van de interne werk
zaamheden der administratie is, nu eigenlijk wel tot
de bestuurlijke taak van de raad behoort. Hij ziet
dit meer als een taak van B. eni W. Verder be
vreemdt het hem dat B. en W. aan de raad mede
delen, dat zij de arbeidstijd willen verlengen.
Komt dat omdat die beoogde reorganisatie zoveel
meer werk meebrengt In een der rapporten wordt
toch met grote waardering gesproken over de toe
wijding en het werk van de gemeente-ambtenaren.
Wat is nu eigenlijk het motief voor deze verlenging,
vraagt spr.
De voorzitter antwoord, dat de raad wel een be
slissing moet nemen over het principe der reorga
nisatie, aangezien, hieruit consequenties voortvloeien
en hij straks de nodige verordeningen en instructies
ook moet vaststellen. De langere arbeidstijd vloeit
reeds voort uit de instructie.
Dit laatste ontlokt de heer Van Luijk de opmer
king, dat het dan ook niet nodig was, dit ter publi
catie op deze plaats naar voren te brengen, wat de
voorzitter hem daarna toestemt. De voorzitter deelt
nog medle dat B. en W. bij nader inzi'eni toch willen
trachten, een grondbedrijf in te stellen, aangezien er
'anders geen volledige bezetting voor de afdeling
centrale boekhouding kan worden verkregen, nu het
zwembad daar niet bij komt.
Hierna volgt stemming voor de wettelijk nood
zakelijke benoeming van een gemeente-ontvanger, die
ook bij de nieuwe vorm van administratie nog aan
wezig moet zijn, nu de heer Hirdes de dienst gaat
verlaten.
B. en W. bieden hiervoor alsnog een aanbeveling
van twee personen aan, luidende 1. C.Smies 2. A.
van Asperen.
Op de heer Smies worden alle 10 stemmen uit
gebracht (de heer K. Hamelink heeft de vergadering
inmiddels wegens werkzaamheden verlatenDe voor
stellen van B. en W. worden zonder hoofdelijke stem
ming aangenomen. i
De voorzitter verzoekt de leden van de commissie
ad hoe nog te willen aanblijven als zodanig, om over
enkele andere punten advies uit te brengenl nJ.
„public relations", „bevordering burgerzin", de uit
gifte van e'en ideeënbus, en bevordering van burger
zin. Deze leden, de heren C. van Bendegem, Oggel
en IJsebaert stemmen hierin toe.
Tenslotte wordt op voorstel van B. en W. besloten,
de 'bouw van dé voor 1960 toegewezen 16 woning-
we twon i ng e c i,t e bouwen aan de Marijkestraat en de
Bemharldstraat, onderhands aan te besteden aan de
fa. In ,t Veld te Middelburg, aan wie ivorig jaar ook
die in aanbouw zijode woningen in plan-West zijn
gegund. De aanneemsom bedraagt 210.799,—
B. en W. zien geen heil in een openbare aanbeste
ding, gezien de ervaringen in 1959. Zij zijn ervan
overtuigd dat dan de curve-prijs zal worden over
schreden.
De heer Oggel pleit nog voor het bouwen van 4
van Ideze woningen te Spui, doch B. en W. zien hier
toe geen mogelijkheid, omdat deze dian te duur wor
den. Dit is ook met de Buurtcommissie-Schoolkring
Spui besproken.
Tenslotte wordt aan de Stichting Ziekenjhttis-
verpleging Zeeuwsoh-Vlaanderem toestemming ver
leend om een perceel grond' aan de geneesheer-di
recteur van het Juliana-ziekenhuis te verkopen, mits
tegen de in Terneuzen gangbare prijs en onder voor
waarde dat met de opbrengst een gedeelte der door
de gemeenten gegarandeerd leningen extra wordt af
gelost.
Bij de Rondvraag wees de heer Oggel op het ont
breken van stankafsluiters aan de afvoer van de bad-
cellen in de woningwetwoningen aan de Singelweg.
De heer Maas pleitte ivoor inrichting van het speel
terrein aan de Buitenweg voor de kinderen in dat deel
der gemeente tevens drong hij aan op toezicht op
de naleving van de Hinderwet, opdat direct bij de op
richting van een bedrijf een vergunning wordt ge
vraagd. Hierdoor kunnen latere moeilijkheden worden
voorkomen. Hij wees hierbij op het bedrijf van de
fa. De Feijter aan de Nieuwenldijk. Tenslotte brak
hij nogmaals een lans voor eeni betere beloning van de
bode-incasseerder van het woningbedrijf.
De'nee r L. Hamelink vroeg om, wegens de gevaar
lijke toestand in verband met het verkeer aan de
Nieuwendijk, de maximum-snelheid ook voor te schrij
ven voor het gedeelte vóór de spoorweg-overgang.
Hem werd geantwoord, dat dit met de Provinciale
Waterstaat is besproken, doch eerst moet de grens
van de bebouwde kom daar dan veranderd worden.
De heer Den Doelder drong er nog eens op aan,
om de molen te Spui te witten, en wees op het veel
vuldig voorkomen! van rattën in de Oudewijk.
Wielrennen.
DE PAASRONDE VAN AXEL.
Het wielerseizoen op de weg is weer aangebroken
en in het buitenland zijn reeds verschillende wieler
wedstrijden en enkele grote klassiekers verreden.
Ook in ons land, met name in Brabant zijn reeds
enkele criteriums georganiseerd en met Pasen komt
ook onze provincie weer aan de beurt.
Want voor zover ons bekend is dé nieuwelingen-
wedstrijd, welke de Axelse Wieier- en Supportersclub
„Volharding" telkenjare met Paasmaandag organi
seert de eerste wielerwegwedstrijd in onze provincie,
zodat ook nu weer op maandag 18 april a.s. aan
Axel de eer te beurt valt het wielerseizoen in Zee
land in te luiden.
De inschrijving van de renners is ook reeds volop
aan de gang en naar het zich laat aanzien zal het
mede aangelokt door het hoogste prijzenschema
wel gelukken een zeer behoorlijk kwantum renners
voor deze eerste Zeeuwse koers aan te trekken.
Nu we het toch over de renners hebben kunnen
wij nog vermelden', dat wij zeer waarschijnlijk onder
de deelnemers ook weer een nieuwe Axelse renner
zullen aantreffen, n.l. de plaatselijke nieuweling De
Visser.
Ten slotte kunnen wij nog vermelden dat ook de
Pinksterronde voor amateurs en onafhankelijken op
Pinksterdrie thans reeds door de wielerclub wordt
voorbereid en in deze wedstrijd zullen dan waar
schijnlijk drie Axelse renners aan de start verschijnen,
te weten Jan van Espen, die binnenkort de militaire
dienst gaat verlaten: en de renners De Waele en
Vian de Vijver, waarvan de laatstgenoemde onlangs
op trainingswedstrijden te Goes een vierde plaats wist
te bereiken.
