AXELSE COURANT
De aardappel
en haar verwerkingsindustrie.
Van handschrift tot schrijfmachine.
J C VINK
Frankering bij abonnement, Axel
ZATERDAG 22 FEBRUARI 1958
72e Jaargang No. -40
NIEUWS- EN ADVERTENTIEBLAD VOOR ZEEUWSCH-VLAANDEREN
VERSCHIJNT IEDf E WOENSDAG EN ZATERDAG
Drukker - UitgeefsterFIRMA J. C. VINK
Red. en Adm.Axel, Markt 12, Til. 0 1155-646
HoofdredactieJ. C. VINK
Ideaal voor ieder
die brieven schrijft!
vrijgegeven voor afzet naar veehouders uit
alle delen van het land. Regelmatig liggen
schepen gereed om ladingen daarvan mee
te nemen.
Het meelwater wordt na ettelijke reini-
DE NEDERLANDSE AARDAPPELMEELINDUSTRIE, 'S WERELDS nenJ g estuur d^n^eirolgensc 'vb
GROOTSTE INDUSTRIE IN HAAR TOTALITEIT, WERD GEHEEL purificators door moderne luchtdrukring-
VERNIEUWD. drogers verwerkt. Dan wordt het gebuild,
afgewogen en opgeslagen.
De Zeeuwse klei-aardappel heeft' in binnen- en buitenland haar naam verworven pa(. j,. het korte verhaal van een geheel
als volksvoedsel bij uitstek. Ook voor de eigen aardappelteelt in vele landen is de gemoderniseerde verwerkingsmethode, die
pootaardappel uit onze eigen streek veel gevraagd. De aardappelteelt, -handel en m£n nu toepast Wat is hier alles de laatste
-export is een welvaartsbron voor Zeeland en in het bijzonder ook voor Zeeuwsch- jaren veranderd. Taken, die vroeger door
Vlaanderen.
Het is daarom wel eens interessant te weten, hoe ook de industrie-aardappel uit
de noordelijke veenkoloniën in andere vorm tot de volkswelvaart bijdraagt.
Bij „Onder Ons" in De Krim gaat een groot deel der aardappelmeelproductie als
cdelstijfsel en andere producten, naar vrijwel alle landen der wereld.
Uiterste krachtsinspanning van de boer,
om vuil in de aangevoerde aardappelen te
voorkomen, werd dan ook wel heel (na
drukkelijk van de leveranciers gevraagd.
N.O. Overijsel en Z.O. Drente zijn ge
bieden waar veel aardappelen worden ver
bouwd. Het zijn niet meer alleen de veen
koloniën, waar men de laatste jaren de aard
appelproductie sterk moest inkrimpen we
gens aardappelmoeheid, ook de es- en andere
zandgronden uit deze contreien leveren een
hoge aardappelopbrengst, zodat de aard
appelmeelfabriek voor deze gebieden uiter
mate belangrijk is.
Nu de aardappelmeelfabriek „Onder OnS"
geheel is vernieuwd heeft men de aandeel
houders en belangstellenden in de gelegen
heid gesteld kennis te nemen van de tot
stand gebrachte verbeteringen. Eén dezer
excursies hebben we meegemaakt om daar
door heel beperkt nog - iets te begrijpen
van het enorme werk, dat in zulk een onder
neming wordt verricht.
De verwerking.
Wanneer de bezoekers zich voor de aan
vang van de excursie hebben verzameld in
de ruime kantoren der fabriek, dan wordt
er eerst een uiteenzetting gegeven over de
tegenwoordige gang van zaken. In ons ge
val was het de heer van Faassen, die een
duidelijk overzicht gaf over de verwerking.
De aanvoer der aardappelen is in de na
oorlogse jaren radicaal veranderd. De aan
voer per schip is tot de helft teruggelopen,
daar de resterende helft wordt aangevoerd
per as. De grote hijskraan voor de fabriek
neemt met een prachtige regelmaat zijn
grote happen uit de gereed liggende sche
pen en in enkele uren tijds is weer een schip
gelost. Maar daarnaast heeft men enorme
bunkers gebouwd .waarin men de vooraf op
de weegbrug gewogen ladingen uitstort en
afzonderlijk onderzoekt op onderwaterge
wicht en vuil. Een interessant gezicht
is dat. De aardappelen, die op een helling
zijn uitgestort, worden regelmatig met water
naar beneden gespoten om daar hun weg
te vinden in de alles meesleurende transport
wormen, waarna ze de stenenvanger pas
seren.
Daar staat men ineens voor het nieuwe
probleem van de aardappelmeelfabrieken.
Aanvankelijk moest er op een redelijke wijze
gezorgd worden voor aanvoer van behoor
lijk schone aardappelen. Maar een beetje
zand kan in het water nog wcj1 wegge
spoeld worden. Dat kost niet zoveel energie.
Erger is het met de stenen. Maar de meest
gehaaste aardappelraper paste wel op, dat
hij geen stenen in zijn korf meeraapte, want
die zijn zwaar en dat gewicht moet nutte
loos worden verwerkt. Maar die domme
rooimachine kan als regel geen steen van
een aardappel onderscheiden en het ge
volg om de fabriek legt men bestratin
gen aan van aldus aangevoerde stenen, die
door hun meerdere gewicht wel voor een
groot deel in de stenenvangers met hun
kolossale waterspuitinrichting, worden be
waard. Maar wanneer er dan nog een enkele
overblijft, dan kan die de grootste nadelen
veroorzaken. Een machtige pomp-installatie
stuwt de aardappelen dan omhoog en op
grote afstand verder de fabriek in.
De directie zag zich genoodzaakt om
strenge maatregelen te treffen. Een drastisch
boetestelsel voor vuil werd ingevoerd. Daar
bij bleek, dat de landbouwers heel vaak ter
goeder trouw waren. Zo kreeg men dezer
dagen een vracht aardappelen aangevoerd,
die zulk een hoog percentage stenen be
vatte, dat ze werd geweigerd. Een paar uur
later kwam de boer met nieuwe ladingen,
die hij nu uiterst nauwkeurig had laten sor
teren.
„Nu zit er toch ook vast geen steen meer
in," verklaarde hij met vaste overtuiging.
Maar toen men ze ginig verwerken via de
stenenvanger bleken er nog best een paar
procent steen in te zitten.
Wasbeurten.
Enorme wasbeurten volgen, waarbij het
verdere lichtere vuil verdwijnt en zelfs nog
wordt nagesorteerd over grote zeven, waar
aan onafgebroken enkele mannen werkzaam
zijn. Vooral op cokes, dat zich blijkbaar ook
nogal in de aardappelgronden bevindt, zijn
de sorteerders gebeten, omdat dit het pro
duct ten zeerste schaadt. Uiteindelijk komen
de aardappelen in de automatische weeg
machines, waarnaast de wegers bezig zijn
met het nemen van monsters ter bepalng van
het zetmeelgehalte.
Gewicht en zetmeelgehalte bepalen ten
slotte de uitkering. Daarom heeft men hier
ook uitgebreide maatregelen genomen voor
een zeer nauwkeurige bepaling van deze
gewichten. De wegers zijn beëdigd en aan
gesteld door het bestuur der controle-ver
eniging.
Een verder rondigang door de fabrieken
was uiterst belangwekkend, maar we zouden
ettelijke kolommen moeten vullen om daar- gie op te wekken.
tijd- en plaatsrovende omvangrijke installa-
tie's werden verricht, gebeuren nu door
middel van hypermoderne machines .welker
bewerkingsmethodes het eindproduct nog
belangrijk ten goede komen. Bovendien
heeft deze nieuwe methode de verwerking
aanzienlijk voordeliger doen worden, door
dat machines nu ontzaggelijk veel handwerk
vervangen.
Alles met olie.
Op een rijtje staan daar in het machtige
ketelhuis een zestal enorme ketels. Vroeger
was het daar een drukte van belang. Vooral
in de tijd toen de kolen schaars waren en
de turf laag in prijs was, vroegen de vuur
haarden onder die machtige ketels veel ener
gie. Onafgebroken werden de scheepsla
dingen turf dan aangevoerd en rappe han
den mikten de turven dan in de brandhaard.
Ook toen er kolen werden verwerkt was
het nog een regelmatige arbeid voor meer
dere stokers.
Nu is dat alles veranderd. Eens per week
voert een olietanker de olie aan. In ander
half uur tijds wordt deze leeggezogen, waar
bij de voorraad in de beide tanken, die elk
honderd ton kunnen bevatten, wordt opge
slagen. Vanuit die tanken wordt de olie
weer geheel automatisch naar de vuurhaar
den aangevoerd, waarvan nu maar enkele
in gebruik zijn. Deze stookgelegenheid maakt
het mogelijk, om per ketel veel meer ener-
van een enigszins bevattelijk beeld te geven
en dan zou het nog een dorre opsomming
zijn. We beperken ons dus. Via snel rond
draaiende trommels met scherpe zaagjes
wordt alles fijn geraspt. Dan volgt de af
scheiding door de moderne Roto. Het meel
water komt afzonderlijk en de overblijvende
pulp wordt na een hernieuwde bewerking
Keurig ziet alles er nu in dat ketelhuis
uit. Zelfs de stoker heeft geen oude plunje
meer nodig en de zwarte werker van voor
heen heeft een gedaanteverandering onder
gaan. Wanneer hij heel nauwkeurig werkt,
dan maakt hij zijn handen bijkans niet meer
vuil, want hij heeft weinig meer te doen dan
de verschillende instrumenten te bedienen.
ONZE MODERNE SCHRIJFMACHINE HAD MEER DAN
ÉÉN UITVINDER NODIG.
De typiste achter haar schrijfmachine
meent misschien, dat hetgeen waarmee ze
haar brood verdient een normale uitvinding
van de laatste tijd is. Laten we haar dan
meteen uit de droom helpen nu de schrijf
machine zijn tweehonderd en vijftigste ver
jaardag viert.
En ook voor 250 jaar hebben zich hon
derdtallen het hoofd gebroken om een ma
chine uit te denken, waarmee het mogelijk
werd het schrijven met de hand mechanisch
te doen. Reeds sinds het midden der 17e
eeuw zijn niet minder dan 51 bekend ge
bleven uitvinders bezig geweest een derge
lijke machine te vervaardigen.
De geboort'j.
In het jaar 1707 vroeg de Engelse inge
nieur Henry Mill patent aan op een apparaat
dat hij bij zijn aanvraag omschreef als
„Een machine om afzonderlijke letters na
elkaar op perkament te zetten en wel zo
duidelijk, dat men het niet van boekdruk
kan onderscheiden."
De aanvraag werd echter afgewezen. Maar
Henry Mill begon opnieuw te experimen
teren. In 1713 zond hij opnieuw een aan
vraag in en in 1714 werd hem het patent
verleend.
Henry Mill kreeg tientallen navolgers, o.a.
Von Knaus, directeur van het natuurkundig
laboratorium in Wenen, graaf Von Neip-
perg, eveneens uit Wenen en de Zwitser
Louis Jaquet. Intussen slaagde Pellegrino di
Castelnuova er in een schrijfmachine te ver
vaardigen voor zijn blinde- vriendin, de
gravin Carolina di Fivizzono.
Tot dan toe waren de machines niet veel
zaaks zonder inktlint en de letters kwamen
schots en scheef op het papier te staan, om
van de vegen en krassen maar te zwijgen.
Bovendien was het heel ingewikkeld en ver
toonden zij een wirwar van draden. Sommi
gen waren zo groot als een piano. Hoewel
er dus nog geen sprake was van een zake
lijke briefwisseling was het begin in ieder
geval gemaakt.
Hoofdletters.
In 1829 vroeg de Amerikaan William Burt
uit Detroit een patent aan op een door hem
ontworpen schrijfmachine die naast gewone
letters ook hoofdletters bezat. En tien jaar
later, in 1839, was dit nog de grootste be
zienswaardigheid op een tentoonstelling te
Washington. Maar nog steeds was het eind
resultaat een smoezelige, bijna onleesbare
brief.
Een nieuwe weg werd ingeslagen in 1830
door Freiherr Von Drais, dezelfde uitvinder
die ook de loopfiets op zijn naam had staan.
Zijn schrijfmachine was ook nog wel geheel
van hout, maar al veel kleiner van formaat.
In de bij de machine verstrekte handleiding
kon men lezen „Om nu letter voor letter
te schrijven moet de schrijver, die zittend de
machine op zijn schoot, of zittend op een
laag tafeltje met twee goede armleuningen
FIRMA
Markt 12
AXEL
de machine tussen zijn benen heeft, slechts
de betreffende lettertoetsen licht neerdruk-
'ken om te zorgen dat de verlangde letter
op het zicht in de machine automatisch af
drukt. Zo kan men er al een grote snelheid
mee bereiken."
Het inktlint.
Men moet zich niet te veel voorstellen van
die snelheid. In grote trekken kwam het
hierop neer dat de houten kast voorzien was
van een stel pianotoetsen waarop men licht
spelen moest, alzo mesjes neerdrukkend op
een stuk papier, dat voortbewogen werd
door een uurwerk.
Nu had Von Drais de omvang van de
schrijfmachine wel behoorlijk verkleind, doch
het was hem onmogelijk gebleken het vol
ledige alfabet er in te verwerken. De toch
al zo lange weg ngar de volmaakte schrijf
machine was nog niet ten einde.
Een nieuwe stap in de goede richting deed
de Italiaanse rechtsgeleerde Giusseppi Ra-
vizza in 1855. Zijn maaksel was een tame
lijk goede machine, met als grootste ver
dienste een alleszins gelijkmatig schrift.
Ravizza doopte zijn machine met de naam
Cembaloscrinavo. Steeds meer verbeterde
hij zijn machine. Jaren later kwam hij aan
het tiklint, eerst van papier, toen van zijde
en daarna met anilineverf.
Een omwenteling bracht ook de Deense
dominee Johan Hansen, omstreeks 1867,
met een machine, die volledig zichtbaar
schrift had. In het museum te München be
vinden zich nog enkele van deze machines.
Het carbonpapier.
Nog steeds bleef de burger er vast van
overtuigd dat een goede kantoorman met
de hand schreef. Tientallen bedrijven bleven
zich dan ook hardnekkig verzetten tegen de -
schrijfmachine. Doch ook de mooie hand
schriften hadden hun tijd gehad. Het zaken
leven werd te druk om nog mooi te kunnen
schrijven de sierlijke krullen gingen er af
omdat men sneller schrijven moest en ten
slotte werd ook aan leesbaarheid ingeboet.
Het carbonpapier zou echter aan de
schrijfmachine een algemener gebruik ver
zekeren. Want de kans op het verkrijgen
van geheel gelijke copieën zonder inspan-
nin g enweinig kosten werd van doorslag
gevende betekenis.
Massaproduct.
De volledige doorbraak van de schrijf
machine bracht de Amerikaan Sholes, uit
Pennsylvania. Ook Sholes ontwierp een
machine maar verkeerde regelmatig in geld
gebrek. Daarom schreef hij een zekere Den
smore om hulp. Deze zond hem voorlopig
600 dollar. Later stak Densmore heel zijn
vermogen in het ontwerp.
Sholes maakte het ene model na het
andere en steeds gingen zijn machines er
op vooruit. Maar rijker werd hij er niet van.
Want Densmore kon de geniale maar arge
loze uitvinder zo om de tuin leiden, dat hij
ten slotte de uitvinding financieel alleen in
zijn macht kreeg en zich daarmede wendde
tot de firma Remington.
Na lang wikken en wegen besloot Reming-
ton over te gaan tot de massaproductie van
schrijfmachines. De eerste kwamen in 1877
op de wereldmarkt. Sindsdien loopt het
aantal schrijfmachines in de millioenen. En
nog steeds wordt een grotere vervolmaking
betracht.
Niet alleen inzake de gebezigde grond
stoffen, bouw en uitrusting, maar ook in
leesbaarheid en snelheid. Mogelijk breekt
zelfs de tijd aan, dat men de tekst slechts
behoeft te denken en de overzetting in ge
typte letters zó plaats vindt.
Ben van Brabant.
Na gedane arbeid is het zoet rusten,
zegt het spreekwoord.
Zeker is, dat deze twee landbouwers
naar huis gaan, maar niet, of dat met
een achterop komende fietser het ge
val is Zo'n hooivork is maar een
stekelig geval.
Voorkom alle narigheid en wikkel er
een zak omheen, zoals de man naast
U gedaan heeft met zijn zeis
Copyright Verbond voor Veilig Verkeer.
ABONNEMENTSPRIJS: Losse nummers 6 cent
Kwartaal-abonnement r
(xel binnen de kom 11,55 Andere plaatsen f 1,75
Buitenland i 2,00
ADVERTENTIEPRIJS: 8 cent per
Bi] contracten belangrijke reductie,
Inp tonden Mededelingen 20 cent per
Klein». ïdvertentiên (maximum 6 regels)
70 cent Iedere regel meer 12 cent
